life sciences in ierland - flanders investment and trade · waarbij een onderscheid gemaakt wordt...
TRANSCRIPT
LIFE SCIENCES IN IERLAND
December 2015
Flanders Investment & Trade Dublin
1 Elgin Road, Ballsbridge, Dublin 4, Ierland
T +353 1 631 52 87
www.flandersinvestmentandtrade.be
2
Inhoud
Woord vooraf ............................................................................................................................. 3
De Ierse economie ...................................................................................................................... 4
Life Sciences ............................................................................................................................... 5
Medisch Technologische Sector ................................................................................................. 6
(Bio)Farmaceutische Sector ....................................................................................................... 7
Research & Development ........................................................................................................... 8
Belangrijkste R&D centra ........................................................................................................... 9
Regelgevende Instanties .......................................................................................................... 10
Evenementen ........................................................................................................................... 11
Associaties & Agentschappen .................................................................................................. 11
Aanwezige bedrijven binnen de Life Sciences sector .............................................................. 12
Kansen voor Vlaamse Bedrijven ............................................................................................... 12
Life sciences in Ierland | December 2015 3
Woord vooraf
Life sciences, biotechnologie en biowetenschappen worden toegepast in zowel de geneeskunde, de
landbouw als de industrie. Onderhavig overzicht richt zich op toepassingen in de gezondheidszorg,
waarbij een onderscheid gemaakt wordt tussen de biofarmaceutische sector en de medisch
technologische sector.
De farmaceutische sector is één van de belangrijkste pijlers waarop de Ierse economie is gebouwd. Het
zwaartepunt van de sector situeert zich voornamelijk rond de regio Cork, in het zuiden van het land.
Momenteel zijn er ruim 80 farmaceutische bedrijven op het eiland gevestigd, waaronder 7 van de top
10 farmaceutische bedrijven in de wereld.
De medisch technologische sector is tevens een belangrijke sector voor de Ierse economie. Jaarlijks
worden goederen ter waarde van 7,2 miljard euro geëxporteerd. Dit maakt de omvang van de Ierse
medische sector vergelijkbaar met ’s werelds grootste medische clusters, namelijk Minnesota en
Massachusetts. Bovendien groeide de sector de laatste jaren met circa 10% per jaar. 50% van de
bedrijven in deze sector is gesitueerd in Midden- en West-Ierland. Vooral rond Galway zijn veel
medische bedrijven actief.
Dankzij een aantrekkelijk fiscaal klimaat (12,5% vennootschapsbelasting) en het toekennen van fiscale
stimuli (R&D), is Ierland erin geslaagd om de voorbije twee decennia omvangrijke buitenlandse
investeringen aan te trekken. De meeste van die bedrijven hebben in Ierland een productieafdeling
opgericht, maar ook het belang van R&D-activiteiten in deze vestigingen neemt toe. Momenteel is 60%
van de bedrijven in de sector actief op het vlak van R&D. Daarnaast hebben sommige buitenlandse
investeerders ook andere ondersteunende diensten naar Ierland overgebracht, zoals shared financial
& IT support services, global supply chain management en sales.
Voor Vlaamse bedrijven die toeleveren aan de life sciences sector is Ierland een boeiende en
uitdagende markt. Gepoogd is met dit kort marktoverzicht een beeld te schetsen van deze sector en
daarmee geïntresseerde Vlaamse bedrijven een handreiking te bieden voor eventuele verdere
marktprospectie.
Met specifieke vragen kan u zich steeds richten tot uw provinciaal kantoor of tot het kantoor van
Flanders Investment & Trade in Dublin.
Jacques Vanhoucke Posthoofd FIT Dublin Wem Hofman Assistent van de VLEV
4
De Ierse economie
De Ierse economie is zich, na 5 crisisjaren, aan het herstellen. De werkloosheid daalt voor het derde
opeenvolgende jaar; waar in 2012 nog een werkloosheidscijfer genoteerd werd van 15,1%, daalde dit
cijfer in 2013 voor het eerst sinds een aantal jaren. Dankzij de snel herstellende economie daalde het
werkloosheidscijfer in het tweede kwartaal van 2014 al tot 10,9% en in september 2015 tot 9,4%.
Naast de vooruitzichten van een verder dalende werkloosheid, tonen ook andere cijfers dat de Ierse
economie aan de beterhand is. De binnenlandse vraag steeg fors in 2014 en ook de export nam toe in
dat jaar. De meest recente cijfers tonen een economische groei van 7% in 2015. Een artikel uit De
Standaard van 11 december verwijst naar het terugklauwen van de Keltische Tijger na jaren van zware
crisis: “Het land tekent dit jaar voor de hoogste economische groei in Europa: +7 procent en doet
daarmee beter dan China”.
Bron: Quarterly Economic Commentary - Autumn 2015 (The Economic and Social Research Institute - www.esri.ie)
Life sciences in Ierland | December 2015 5
Life Sciences
De Life Sciences sector in Ierland is van een zeer bescheiden sector in de jaren ‘60 uitgegroeid tot een
industrie met mondiale betekenis. Samenwerkende clusters in de farmasector, biotechnologie,
diagnostiek en medische technologie en hulpmiddelen, zijn verantwoordelijk voor de groei van deze
sector die nu bijna 50.000 mensen tewerkstelt.
De handelscijfers tonen het belang van de sector aan voor Ierland alsook voor België.
De waarde van de totale goederenuitvoer uit Ierland bedroeg in augustus 2015 € 8.167 miljoen; een
stijging van 5% (€ 394 miljoen) ten opzichte van het jaar voordien. De EU was goed voor € 4.278 miljoen
(52%) van de totale Ierse uitvoer van goederen (augustus 2015), waarvan € 1.086 miljoen naar België
en € 1.022 miljoen naar Groot-Brittannië. België is daarmee de belangrijkste exportbestemming voor
Ierland binnen de EU. De in Ierland geproduceerde farmaceutische producten worden geëxporteerd
naar België, voornamelijk voor verder distributie naar de EU of de rest van de wereld.
Ierland is nog steeds één van de grootste exporteurs van geneesmiddelen in de wereld. De export van
medische en farmaceutische producten bedroeg € 2.511 miljoen in augustus 2015; een stijging van
39% (€ 702 miljoen) ten opzichte van het jaar daarvoor. De export van zogenaamde organic chemicals,
hieronder vallen farmaceutische ingrediënten & bulk chemicals, daalde met € 450 miljoen ( -23%) tot
€ 1.487 miljoen (Central Statistics Office – www.cso.ie).
De totale Vlaamse uitvoer naar Ierland groeide het afgelopen half jaar met 9,29% ten opzichte van de
eerste zes maanden van 2014. De belangrijkste Vlaamse uitvoersector naar Ierland is de chemische en
farmaceutische sector. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de jaarlijkse Vlaamse uitvoer
binnen deze sector naar Ierland.
Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (NBB) - www.nbb.be
De totale Vlaamse invoer vanuit Ierland steeg de eerste zes maanden van 2015 met 23,52% ten
opzichte van het eerste half jaar in 2014. Dit is grotendeels te danken aan de toename van de invoer
Aandeel
2014 in %
Organische
chemische producten223.045 301.558 174.745 12,45% +35,20% -42,05%
Farmaceutische
producten145.345 184.915 162.778 11,60% +27,23% -11,97%
Optische
instrumenten,
apparaten en
toestellen
24.420 30.096 36.826 2,62% +23,24% +22,36%
…
Totale Uitvoer Ierland 1.265.089 1.428.468 1.403.037 100% +12,91% -1,78%
Waarde: in 1.000 EUR
Vlaamse uitvoer per PRODUCT naar Ierland
Product 2012 2013 20142012 -
2013
2013 -
2014
6
van chemische en farmaceutische producten. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de jaarlijkse
invoerstatistieken uit Ierland voor wat betreft deze sector.
Bron: Instituut voor de Nationale Rekeningen (NBB) - www.nbb.be
Medisch Technologische Sector
Ierland is één van Europa's grootste MedTech hotspots en is de thuisbasis van meer dan 100 bedrijven;
dertien van de mondiale top vijftien bedrijven heeft een vestiging in Ierland. Het land telt het hoogste
aantal MedTech personeel per hoofd van de bevolking in Europa; in de sector zijn 25.000 mensen
werkzaam.
De medisch technologische sector in Ierland is uitgegroeid tot een toonaangevend cluster van
medische producten wereldwijd. De export van medische apparatuur en diagnostische producten
vertegenwoordigt nu 8% van de totale uitvoer van goederen uit Ierland.
Een aantal statistieken,
50% van de ventilatoren gebruikt in ziekenhuizen (wereldwijd) worden in Ierland geproduceerd
33% van de contactlenzen (wereldwijd) worden in Ierland geproduceerd 30 miljoen mensen met diabetes gebruiken in Ierland gemaakte injectie apparaten Ierland is de 2de grootste exporteur van MedTech producten in Europa jaarlijks wordt voor € 9,4 miljard aan MedTech producten geëxporteerd
Als tweede grootste exporteur van MedTech producten in Europa levert Ierland aan 95 van de top 100
landen (in volgorde van het BBP). Meer dan 25% van de wereldbevolking die diabetes hebben
gebruiken injectie apparaten gemaakt in Ierland. En maar liefst 50% van de ventilatoren gebruikt in
ziekenhuizen over de hele wereld worden geproduceerd in Ierland. Terwijl 33% van het wereldwijde
aanbod aan contactlenzen in Ierland wordt gemaakt.
Aandeel
2014 in %
Organische
chemische producten7.426.705 7.191.363 6.432.128 54,11% -3,17% -10,56%
Farmaceutische
producten5.293.747 3.731.044 3.967.701 33,38% -29,52% +6,34%
Optische
instrumenten,
apparaten en
toestellen
162.668 181.272 523.130 4,40% +11,44% +188,59%
…
Totale Invoer Ierland 14.096.843 12.191.999 11.888.212 100% -13,51% -2,49%
2013 -
2014
Waarde: in 1.000 EUR
Vlaamse invoer per PRODUCT uit Ierland
Product 2012 2013 20142012 -
2013
Life sciences in Ierland | December 2015 7
Dit wordt gerealiseerd door een cluster van meer dan 100 MedTech bedrijven, gesteund door
industrie, academische- en overheidsinstellingen. Deze samenwerking en de aanwezigheid van zeven
universiteiten en dertien instituten voor technologie maken het mogelijk om op de steeds
veranderende behoefte aan hooggespecialiseerde vaardigheden in te kunnen spelen.
Na een aantal zwakkere jaren wordt er weer volop geïnvesteerd in de sector. Een greep uit de kranten
dit jaar:
16/01/2015 “Zimmer expands Irish Manufacturing presence”
29/04/2015 “Bausch + Lomb to invest 75m in Waterford adding 125 jobs”
15/06/2015 “Six high growth companies announce investment projects for Ireland”
17/06/2015 “Opening of 53.2m DePuy state-of-the-art manufacturing facility”
18/06/2015 “Moss Vision Inc Ltd to establish manufacturing operation in Roscommon Town
creating 50 jobs”
29/06/2015 “AbbVie to Expand its Medical Device Operation in Sligo”
(Bio)Farmaceutische Sector
In de afgelopen 10 jaar heeft de biofarmaceutische industrie ongeveer € 7,5 miljard geïnvesteerd in
nieuwe faciliteiten in Ierland. Dit vertegenwoordigt één van de grootste investeringsgolven in nieuwe
biotechinstallaties waar ook ter wereld.
Nog een aantal kenmerken van de biofarmaceutische sector in Ierland,
9 van 's werelds top 10 farmaceutische bedrijven zijn gevestigd in Ierland Ierland is 8ste grootste producent van geneesmiddelen in de wereld de jaarlijkse export van farma, bio en chemieproducten bedraagt € 55 miljard 120 farmaceutische bedrijven zijn actief in Ierland er zijn 33 FDA (Food & Drug Administration) goedgekeurde farma- en biofarmaceutische
fabrieken gevestigd
Daarnaast beschikt Ierland over één van de jongste en meest hoogopgeleide bevolking van Europa.
Deze talentvijver profiteert van het hoge niveau van investeringen in vervolgonderwijs en de
samenwerkende biotech clusters.
Ierse universiteiten hebben op het gebied van engineering, chemie, biochemie en biotechnologie
sterke samenwerkingsverbanden met bedrijven in de sector. Met sterke clusters gevestigd in Dublin
en Cork en zich snel ontwikkelende hotspots rond Sligo, Waterford en Mayo, werken organisaties als
het Centre for Business Excellence, IBEC en IDA samen om kennisdeling met het bedrijfsleven te
vergemakkelijken.
Zes op de tien meest verkochte medicijnen ter wereld worden in Ierland geproduceerd, door
ondermeer Pfizer en Allergan. Deze bedrijven produceren zo goed als 100% voor de exportmarkten.
8
In Ierland heeft zich ook een lokale farmaceutische cluster ontwikkeld. Een 12-tal Ierse bedrijven
produceren generische geneesmiddelen voor menselijk gebruik. Ook sterk aanwezig zijn producenten
van veterinaire geneesmiddelen en voedingssupplementen voor mens en dier.
De sector lijkt zijn hoogtepunt nog niet te hebben bereikt. Bedrijven zoals Sigmoid, Opsona, Genable,
Trino, Solvotrin en Inflection BioSciences hebben recent tientallen miljoenen geïnvesteerd in hun
Research & Development programma’s.
Internationale bedrijven kondigden afgelopen maanden meer banen aan voor de Ierse vestigingen;
Regeneron investeert 350 m en creëert 200 banen (19 oktober 2015), MECO gaat haar Europese
hoofdkantoor in Ierland vestigen (28 september 2015), Nexvet stelt een bio-faciliteit in Ierland veilig
(16 september 2015), Amgen opent een nieuwe faciliteit in Ierland (24 augustus 2015), Alexion
Pharamceuticals kondigt aan 450 m te investeren in uitbreiding van haar vestiging in Dublin;
Research & Development
De Ierse farmaceutische industrie is traditioneel gezien sterk productiegericht. Multinationals die er
productiefaciliteiten vestigden investeerden relatief weinig in R&D en in het bijzonder in de
ontwikkeling van geneesmiddelen, aldus de Irish Exporters Association. De voorbije jaren werden
echter door de producenten zelf meer en meer investeringen gedaan in R&D.
Op medisch technologisch vlak staat Ierland ver vooruit op het gebied van klinisch- en
wetenschappelijk onderzoek. De overheid heeft € 8 miljard beschikbaar gesteld om haar positie met
betrekking tot onderzoek en ontwikkeling verder te versterken.
Een belangrijk onderzoeks- en trainingsinstituut is het National Institute for Bioprocess Research &
Training (NIBRT), gevestigd in Dublin. Hier werken ruim 2000 mensen (2013) en wordt bestuurd door
senior executives uit het bedrijfsleven. Het is ontstaan uit een nauwe samenwerking tussen de
regering, IDA en de grote universiteiten van Dublin, samen met het Institute of Technology in Sligo.
De Science Foundation Ireland (SFI), ook gevestigd in Dublin, financiert veel fundamenteel onderzoek
op biofarmaceutisch vlak, specifiek gericht op kankeronderzoek, auto-immuunziekten en de ziekte van
Alzheimer. Onlangs kondigde de SFI een samenwerkingsverband met het bedrijf Pfizer aan, waarbij
beide partijen gezamenlijk fundamenteel biomedisch onderzoek financieren.
Met betrekking tot de medisch technologische sector beschikt Ierland over vijf klinische
onderzoekscentra. Liefst 60% van de in Ierland gevestigde MedTech bedrijven zijn betrokken bij
onderzoek en ontwikkelingsactiviteiten. En meer dan 25% van deze bedrijven hebben een “shared
service” mandaat om de sector -en haar ontwikkeling- zo goed mogelijk van dienst te kunnen zijn. De
industrie is nauw betrokken bij programma’s van belangrijke academische centra zoals AMBER, Tyndall
National Institute, BDI en APT.
Life sciences in Ierland | December 2015 9
Belangrijkste R&D centra
Advanced Materials and Bio-Engineering Research (AMBER) - http://ambercentre.ie/
Materials research that is industrially and clinically informed with outputs including new discoveries
and devices in ICT, medical device and industrial technology sectors
Contact: Prof Fergal O’Brien (Deputy Director) - [email protected]
Alimentary Pharmabiotic Centre (APC) - http://apc.ucc.ie/
Focused upon the gastrointestinal bacterial community (the microbiota), but also researching areas of
biology which are of relevance to all branches of medicine and veterinary science
Contact: Mr Fergus Shanahan (Director) - [email protected]
Applied Polymer Technologies (APT) - www.aptireland.ie
Solutions for SME's and Multinational companies using polymer materials across the medical,
composite, recycling and pharmaceutical sectors
Contact: Mr Sean Lyons (Center Manager) - [email protected]
Applied Research for Connected Health (ARCH) - www.arch.ie
Industry-informed centre providing access to world class clinicians, academics and patient cohorts to
explore and evaluate potential connected health solutions for the global market
Contact: Mr Michael O’Shea (Director) - [email protected]
Biomedical Diagnostics Institute (BDI) - www.bdi.ie
Research programmes focused on the development of next-generation biomedical diagnostic devices
Contact: Mr Joseph McManus (Director) - [email protected]
Centre for Research in Medical Devices (CúRAM) - www.curamdevices.ie
National research centre advancing R&D in the medical device sector
Contact: Prof Abhay Pandit (Director) - [email protected]
National Biophotonics Imaging Platform (NBIP) - www.nbipireland.ie
Consortium of imaging and biophotonics laboratories from across the Universities and Institutes of
Technology in Ireland
Contact: Prof Brian Harvey (National Coordinator) - [email protected]
National Institute for Bioprocess Research and Training (NIBRT) - www.nibrt.ie
Training and research solutions for the bioprocessing industry
Contact: Mr Reg Shaw (CEO) - [email protected]
Pharmaceutical Manufacturing Technology Centre (PMTC) - www.pmtc.ie
Applied research into advanced technology solutions: improving Pharmaceutical Manufacturing
Competitiveness and enhancing the R&D Mandate of Irish Pharmaceutical Manufacturing Sites
Contact: Dr Chris Edlin (Director) - [email protected]
10
Regenerative Medicine Institute (REMEDI) - www.remedi.ie
Research in fundamental stem cell biology and to translate and commercialise research outputs by
developing regenerative medicine therapies for diseases such as: cardiovascular disease, diabetes
mellitus and osteoarthritis
Contact: Prof Timothy O’Brien (Director) - [email protected]
South Eastern Applied Materials Research Centre (SEAM) - www.seam.ie
Industry focussed applied research centre, providing innovative materials engineering solutions for
companies from a wide range of sectors, including bio-medical devices, pharmaceuticals, micro-
electronics, precision engineering and industrial technologies
Contact: Dr Ramesh Raghavendra (Director) - [email protected]
Synthesis & Solid State Pharmaceutical Cluster (SSPC) - www.sspc.ie
Global hub of pharmaceutical process innovation and advanced manufacturing
Contact: Mr Jon O'Halloran (General Manager) - [email protected]
Tyndall National Institute - www.tyndall.ie
Leading Institute in its four core research areas of Photonics, Microsystems, Micro/Nanoelectronics and
Theory, Modelling and Design
Contact: Mr Kieran Drain (CEO) - [email protected]
Regelgevende Instanties
Als EU-lidstaat moet Ierland de Europese wetgeving toepassen, dit wil zeggen dat alle geneesmiddelen
voor menselijk gebruik afkomstig van biotechnologie en andere high-tech processen moeten worden
goedgekeurd door de European Medicines Agency (EMA) (www.ema.europa.eu/ema/).
De Health Products Regulatory Authority (www.hpra.ie) is de bevoegde regelgevende instantie die
verantwoordelijk is voor de reglementering van geneesmiddelen en medische hulpmiddelen.
Kerntaken zijn het beschermen en het verbeteren van de gezondheid van mens en dier, door het
waarborgen van de kwaliteit, de veiligheid en de werkzaamheid van geneesmiddelen (met inbegrip
van veterinaire medicijnen) en het toezien op de kwaliteit van de productie- en distributieprocessen.
De HPRA treedt op als bevoegde instantie voor de uitvoering van Europese en nationale wetgeving
inzake bloed, bloedcomponenten, weefsels, cellen, medisch klinisch onderzoek en cosmetica.
De National Standards Authority of Ireland (NSAI - www.nsai.ie) controleert de naleving van de
wetgeving ten behoeve van o.a. medische hulpmiddelen. Het is deze nationale instantie die de CE
markering, alsook de certificering verleent om de ondernemingen toe te laten te bewijzen dat de Ierse
goederen en diensten conform zijn aan de van toepassing zijnde standaarden.
Specifieke vragen over reglementering kunnen gesteld worden aan de dienst reglementering bij
Flanders Investment & Trade via [email protected].
Life sciences in Ierland | December 2015 11
Evenementen
BioMedica - www.acslm.ie
Conferentie en beurs over de biomedische wetenschap, biotechnologie, geneesmiddelen, laboratoria 26-27 april 2016 (RDS, Ballsbridge, Dublin 4)
Global MedTech Compliance Conference (GMTCC) - www.gmtcc.com
Internationale conferentie over o.a. de financiële bijdrage van de industrie aan het medisch onderwijs, en over transparantie en distributie management in de sector 24-27 mei 2016 (Convention Centre, Dublin) National Healthcare Conference & Exhibition - www.nationalhealthcare.ie
e-Health, Nursing, Mental Health, Oncology, Diabetes, Patient Safety, Integrated Primary Care 26 mei 2016 (Croke Park, Dublin) Medtec Ireland - www.medteceurope.com/ireland
Medische technologie, onderzoek & ontwikkeling - oktober 2017 (Galway)
Associaties & Agentschappen
www.ibec.ie/ibia - Irish Bio Industry Association (IBIA)
Representative body for the Biotechnology Industry in Ireland
www.imda.ie - Irish Medical Devices Association
Business association representing the medical devices and diagnostics sector. The website includes a
MedTech Sector Directory
www.knowledgetransferireland.com - Knowledge Transfer Ireland (KTI)
Online Directory of Research Centres, Technology Centres and Research Partners
www.pharmachemicalireland.ie - Pharma Chemical Ireland
Represent the manufacturing side of pharma. The website includes a Members Directory
www.pharmaservicesdirectory.com - The Pharmaceutical Services Directory
Online directory farmaceutische industrie
www.sfi.ie - Science Foundation Ireland (SFI)
National foundation for investment in scientific and engineering research
www.beai.ie - The Biomedical & Clinical Engineering Association of Ireland
Promotion of the professional development of Biomedical Engineering personnel
www.enterprise-ireland.com - Enterprise Ireland
Government organisation responsible for the development and growth of Irish enterprises in world
markets, as well as start-ups from outside Ireland.
12
www.idaireland.com - IDA Ireland
Semi-state body promoting Foreign Direct Investment, Ireland’s inward investment promotion
agency
Aanwezige bedrijven binnen de Life Sciences sector
Een interessant document met een uitgebreide oplijsting van bedrijven aanwezig in de life science
sector in Ierland, kan u vinden in de ‘Irish Life Sciences Directory’, samengesteld door Enterprise
Ireland. De directory kan gratis geraadpleegd worden op het internet.
Aanwezige Ierse bedrijven in de MedTech sector kunnen teruggevonden worden in de directory die
werd opgesteld naar aanleiding van de Medinireland 2015 conferentie in Dublin op 29 oktober 2015
(www.medinireland.ie).
U kan met bijkomende vragen hieromtrent steeds terecht bij het FIT kantoor in Dublin:
Kansen voor Vlaamse Bedrijven
De uitvoer van farmaceutische en chemische producten vanuit Ierland naar Vlaanderen is aanzienlijk
groter dan de invoer ervan vanuit België. De afzetkansen zijn dan ook groter als toeleverancier voor
één van de lokale Ierse producenten dan als Vlaamse exporteur van afgewerkte producten/medische
hulpmiddelen naar Ierland.
De nieuwe golf van investeringen in Ierland voor de uitbreiding van bestaande en de bouw van nieuwe
productiefaciliteiten bieden mogelijkheden voor Vlaamse leveranciers binnen deze sector voor wat
betreft specifieke bouw- en inrichtingsmaterialen, productietoestellen en toebehoren, alsook voor
leveranciers van bouwdiensten.
De aanwezigheid van de vele farmaceutische producenten in Ierland, en daaraan gekoppeld de meer
recente investeringen in Research & Development clusters, kunnen aanknopingspunten en kansen
bieden voor Vlaamse onderzoeksinstituten en biotechnologiebedrijven. Dit vooral op het gebied van
de ontwikkeling van geneesmiddelen.
De informatie die u in deze publicatie vindt is bedoeld als achtergrondinformatie die u moet in staat stellen een beeld te vormen met betrekking
tot de hierin behandelde materie. Zij is met de grootste zorg verzameld op basis van de beschikbare data en documentatie op het ogenblik
van de publicatie. Deze publicatie heeft bijgevolg niet de ambitie van volledigheid of geldigheid voor uw specifieke situatie. Zij kan bijgevolg
nooit beschouwd worden als een juridisch, financieel of ander gespecialiseerd advies. Flanders Investment & Trade (FIT) kan in die zin nooit
verantwoordelijk gesteld worden voor gebeurlijke foutieve vermeldingen, weglatingen of onvolledigheden in deze publicatie. FIT kan evenmin
verantwoordelijk worden gesteld voor het gebruik of de interpretatie van de informatie in deze publicatie. De verwijzingen in deze publicatie
naar bepaalde entiteiten, bedrijven en/of personen houden geen bijzondere aanbevelingen in die voor Flanders Investment & Trade enige
verantwoordelijkheid zou kunnen teweegbrengen.