1

De diëtist en vitamines

15 maart 2012

Manon Verheul-Koot

Even voorstellen…….

VoedingOnline

e-books en e-learning modules

voor professionals

Inhoud presentatie

1. E-books en E-learning modules

2. Diëtist en vitamines

3. Diëtistische diagnose

4. Voedingsadvies

5. Vitamine K en antistolling

6. Vitamine D en ouderen

1. E-books en E-learning modules

www.voedingonline.nl

• wetenschappelijk

• onafhankelijk

• geaccrediteerd (8 punten/vitamine)

• e-learning on demand

• Doelgroepen: diëtisten, artsen, apothekersen andere voedingsprofessionals

• Maart 2012: 13 e-books en e-learning modules

1a. E-books

• E-books lezen (en printen) via internet of downloaden en lezen (en printen) via PDF

• Op pc, iPad of e-reader

• Bronnen met link naar abstract of full-text artikel

• Gratis uittesten: thiamine (vitamine B1)

2

1b. E-learning modules

• 8 accreditatiepunten per vitamine/mineraal

• E-book Alles over Thiamine, Thiaminetoets,

Zelfreflectieformulier en Evaluatieformulier

• Geslaagd: > 70% goed van de toets

• Vragen stellen via info@voedingonline.nl

• Kennisuitwisseling met medecursisten via

besloten forum op www.voedingonline.nl

• Gratis uittesten: thiamine (vitamine B1)

• Lijst met vitaminedeskundigen

1c. Kosten

• Maart 2012: 13 x 8 = 104 accreditatiepunten

• Volledig jaarabonnement (€ 200/jaar)

• E-book jaarabonnement (€ 100/jaar)

• Instellingsabonnement (hogere

korting bij grotere afname)

• Losse verkoop

1d. E-zine VoedingOnline

• Maandelijkse nieuwsbrief - gratis

• Nieuws over vitamines, mineralen,

spoorelementen en nieuws over e-books en

e-learning modules van VoedingOnline

• Opgeven via www.voedingonline.nl

2. De diëtist en vitamines

2a. Vitaminestatus

• deficiënt

• minimaal

• optimaal

• toxisch

behoud goede gezondheid

preventie en behandeling ziekten

2b. Wie is de

vitaminespecialist?

• Arts

• Orthomoleculaire arts / therapeut

• Diëtist

• Apotheker

• Praktijkondersteuner

• ….

3

2c. Diëtist: dé vitaminespecialist

ADA: positionering diëtist als dé vitaminespecialistaudiocast

• uitbreiden kennis• meer aandacht voor vitaminestatus

• ontwikkelen vakgebied• uitwisselen kennis en ervaringen

• profilering

3. Diëtistische diagnose

Meer aandacht nodig voor vitaminestatus

a. risicofactoren vitaminedeficiënties

b. navraag gebruik vitaminesupplementen

c. vitaminedeficiëntieverschijnselen

d. bepalen vitaminestatus

3a. Risicofactoren3b. Navraag gebruik

vitaminesupplementenVraagt u standaard het gebruik

van vitaminesupplementen na?

LWDO 2010*:

• 51% van patiënten met chemo- of radiotherapie gebruikt een supplement

• slechts 29% van diëtisten vraagt gebruik na

• artsen in 14%, verpleegkundigen in 11%

* Rapport: Nut, noodzaak en risico’s van antioxidanten tijdens chemo- en radiotherapie

3c. Deficiëntieverschijnselen

Herkent u vitaminedeficiëntieverschijnselen?

3d. Bepalen vitaminestatus

• meten = weten

• reguliere vitaminebepalingendoor huisartsen- en ziekenhuislaboratoria

• meeste vitaminebepalingen: € 6-10 (excl. orderkosten: € 10-16)

• normaalwaarden / interpretatie

• aanvraag door diëtist of via arts?

4

4. Doel voedingsadvies

Rol van vitamines in het bereiken van doelen

voedingsadvies:

• behoud goede gezondheid

• preventie ziekten

• behandelen ziekte

• behandelen klachten

• preventie complicaties

4. Voedingsadvies

a. beschikbare vitaminesupplementen

b. behandelen vitaminedeficiëntie

c. contra-indicaties / bijwerkingen

d. monitoren vitaminestatus

e. toxiciteit vitaminesuppletie

4a. Beschikbare

vitaminesupplementen• welke supplementen zijn verkrijgbaar?

(drogist / apotheek / winkel / internet)

• enkelvoudig / multi

• oraal / parenteraal

• advies en keuze

4b. Behandelen

vitaminedeficiëntie

Hoeveel vitaminesuppletie is nodig om een vitaminedeficiëntie op te heffen of te zorgen voor een optimale vitaminestatus?

4c. Contra-indicaties /

bijwerkingen

Heeft u kennis over

contra-indicaties voor

vitaminesuppletie?

Welke bijwerkingen kunnen optreden?

4d. Monitoren vitaminestatus

• verwachting verbetering vitaminestatus?

• wanneer wordt optimale vitaminestatus bereikt?

• kans op te hoge waarden?

• toxiciteit

• frequentie monitoring

5

4e. Toxiciteit

vitaminesuppletie

• aanvaardbare bovengrens van inname

• toxische verschijnselen

• invloed medicatie

• vitaminebepalingen

Evaluatie voedingsadvies

• wordt de gewenste inname van voeding (en supplementen) bereikt?

• verbetering vitaminestatus?

• toxiciteit vitaminesuppletie?

• is het gewenste effect bereikt?

• bijstellen voedingsadvies?

5. Vitamine K en antistolling

a. Antistollingsmiddelen

b. Werking antistollingsmiddelen

c. Evenwicht

d. Overmatige ontstolling

e. Vitamine-K-tekort

f. Vitamine-K-suppletie

5a. Antistollingsmiddelen

• Trombose: bloed stolt te sterk

• 385.000 mensen in NL: atriumfibrilleren, hartklepprothesen, trombosebenen, longembolieën, CVA

• vitamine-K-antagonisten (cumarine-derivaten: acenocumarol en fenprocoumon (Marcoumar®)

5b. Werking

antistollingsmiddelen5c. Overmatige ontstolling

Overdosering antistollingsmiddelen:

• 1-3 mg vitamine K (bij voorkeur oraal)

• Bij bloedingen: hogere vitamine-K-dosering (tot 10 mg)

Niet oraal of bij malabsorptie:

• Vitamine K intraveneus (niet intramusculair -> verhoogde kans spierbloeding -> invaliderend hematoom)

6

5d. Stollingsevenwicht• Antistolling ↔ vitamine K

• Voeding: vitamine K1 en K2

• US ADH: ♂ 120 µg; ♀ 90 µg

• Geen NL ADH + niet in NEVO

Verschillen van invloed op antistolling:

- normale voeding: > 250 µg (voedingsmatrix)

- supplementen: > 100 µg

met vitamine K2 (MK-7): > 50 µg

- ondervoeding: kleinere verschillen

Sonde-/drinkvoedingStandaard ‘Afhandeling cumarine interacties’ (www.fnt.nl): melden gebruik enterale voeding bij trombosedienst

Levering via apotheek

apotheek doet melding aan trombosedienst +

instructie van patiënt

Levering via facilitair bedrijf• geen melding aan trombosedienst

• melding + instructie door voorschrijver

Ook van invloed op

stollingsevenwicht• Antibioticagebruik (± 20% vitamine-K-

productie door darmflora)

• Bacteriële overgroei

• Grote suppletiehoeveelheden vitamine E (werkt antagonistisch op vitamine K)

• Medicatie van invloed op vitamine K

5e. Vitamine-K-tekort

Langdurig gebruik antistollingsmiddelen:

geen hergebruik vitamine K

-> vitamine-K-tekort in o.a. botten en bloedvaten

Meer kans op:

• Osteoporose

• Botfracturen

• Hart- en vaatziekten

5f. Vitamine-K-suppletie

Voordelen:

• Hogere dagelijkse vitamine-K-inname ->

minder effect van schommelingen,

stollingsevenwicht makkelijker te bereiken

• Minder vitamine-K-tekorten in het lichaam

- Ruime vitamine-K-inname via voeding

- Vitamine-K-suppletie (150-500 µg vit. K1/dag)

6. Vitamine D en ouderen

a. Aandacht voor vitamine D

b. Vitamine-D-bronnen

c. Vitamine-D-adviezen

d. Vitamine D en ouderen

e. Belang van vitamine D

f. Bepalen vitamine-D-status?

g. Vitamine-D-suppletie

7

6a. Aandacht voor vitamine D

Niet alleen voor botten

Ook van belang voor:

• spieren

• afweer

• hersenfunctie

• bloeddrukregulatie

• insulinesecretie

• celdifferentiatie en -proliferatie

6b. Vitamine-D-bron: zonZonlicht: vitamine-D-aanmaak in huid in NL

• tussen april en oktober

• tussen 10.00-15.00 uur

• minder buiten

• vrees voor huidkanker / huidveroudering

• beschermingsfactor zonnebrandcrèmes

6b. Vitamine-D-bron: voeding

Voedselconsumptiepeiling 1998: 2,8 µg

65% uit vetten:

• halvarine, margarine (0,38 µg/boterham)

• bak- en braadproducten (7,5 µg/100 g)

35% uit overige producten:

• vette vis (7,9 µg/100 g)

6c. Vitamine-D-adviezen NL

Gezondheidsraad 2008

+ 10 µg vitamine D (400 IE)• kinderen 0-4 jaar

• vrouwen > 50 jaar• mannen > 70 jaar

• zwangeren en lacterenden• personen met donkere huid• personen die weinig buiten komen

+ 20 µg vitamine D (800 IE)

• ouderen in instellingen of met donkere huid• osteoporose

6c. Vitamine-D-adviezen USA

Institute of Medicine 2010

• 0-1 jaar: 10 µg

• 1-70 jaar: 15 µg

• > 70 jaar: 20 µg

• totale vitamine-D-inname

• vitamine-D-verrijkte producten in USA: melk, ontbijtcereals, vruchtensappen

6c. Status adviezen?

1. Nederlandse adviezen slecht opgevolgd2. Kennis over vitamine D neemt snel toe

Vitamine-D-spiegel 25(OH)D:

• NL: > 30 nmol/l; ♀ > 50 jaar en ♂ > 70 jaar > 50 nmol/l

• USA: > 50 nmol/l

• Literatuur: > 80 nmol/l

8

6d. Vitamine D en ouderen

Meer risico op vitamine-D-tekort:

• verminderde vitamine-D-aanmaak in huid

• minder zonblootstelling / meer kleding

• lagere omzetting in lever en nier

• meer ziektebeelden / medicatie

6d. Vitamine-D-metabolismeveroudering / ziekten / medicatie

huid darm

vitamine D

lever

25(OH)D

nieren lokale weefsels

1,25(OH)2D 1,25(OH)2D

6e. Belang vitamine D

voor ouderen• beperken botverlies

• verminderd risico op vallenen botbreuken

• behoud spiermassa

• behoud cognitieve functies

• lager risico op hart- en vaatziekten, diabetes, kanker, infectieziekten, auto-immuunziekten

6f. Bepalen vitamine-D-status

• meten 25(OH)D-status

• kosten: circa € 9 (excl. orderkosten)

• reguliere vitaminebepaling

• verwachting verbetering vitaminestatus?

• wanneer wordt optimale vitaminestatus bereikt?

• kans op te hoge waarden?

• kans op te hoog Ca of Mg?

6g. Vitamine-D-suppletie

Hoeveel suppletie is nodig om een vitamine-D-deficiëntie op te heffen en te zorgen voor een optimale vitaminestatus?

6g. Meer vitamine D nodig

• optimale vitamine-D-status:

> 80 nmol/l

• vitamine-D-aanbevelingen

(20 µg/dag) vaak onvoldoende

• ouderen: meer vitamine D nodig om vitamine-

D-status te verbeteren (50-125 µg/dag)

• langdurige suppletie met 125 µg/dag aan

verpleeghuispatiënten geen negatieve effecten

9

6g. Vitamine-D-supplementen

• Vitamine-D-supplementen:

2,5-25 µg/tablet of capsule of druppels

• Multivitaminepreparaten:

Davitamon: 1,66 µg/tablet

Dagravit: 2,5 µg/tablet

• Multivitaminepreparaten voor ouderen:

Davitamon Actifit 65+: 10 µg/tablet

Dagravit Totaal 30 Xtra Vitaal 60+: 7,5 µg/tablet

• Drinkvoeding voor ouderen:

Ensure Plus Advance: 25 µg/2 flesjes

Resource SeniorActiv: 25 µg/2 flesjes

• Vitamine-D-drank: 1.250 µg/ml

Voorkeur: dagelijkse suppletie

Vragen

1. Risico’s van suppletie met > 100% ADH?

2. Interactie vitamines <-> medicijnen

3. Statines (cholesterolverlagers) en vitamine D

4. Spierpijn en vitamine D

Antwoord op overige vragen

en meer informatie:www.voedingonline.nl

Bedankt voor jullie aandacht