15 best practices in duurzaam leer - mvo nederland grensverleggers

Grensverleggers Grensverleggers Grensverleggers in de leersectorin de leersectorin de leersectorGrensverleggers in de leersectorGrensverleggers Grensverleggers Grensverleggers in de leersectorGrensverleggers in de leersectorGrensverleggers in de leersectorGrensverleggers Grensverleggers Grensverleggers in de leersectorGrensverleggers

Trends en best practices Trends en best practices Trends en best practices in duurzaam leerin duurzaam leerin duurzaam leer

Grensverleggers Grensverleggers Grensverleggers in de leersectorin de leersectorin de leersectorGrensverleggers in de leersectorGrensverleggers Grensverleggers Grensverleggers in de leersectorGrensverleggers in de leersectorGrensverleggers in de leersectorGrensverleggers Grensverleggers Grensverleggers in de leersectorGrensverleggers

Trends en best practices Trends en best practices Trends en best practices in duurzaam leerin duurzaam leerin duurzaam leer

Grensverleggers in de leersector

Welkom in de wereld van duurzaam en eerlijk leer. Als je dit boekje leest, word je bewust(er) van de vele misstanden én de goede MVO-voorbeelden in de internationale leerketen. Dit boekje bevat visies van experts en NGO’s, naast 15 Nederlandse ‘best practices’ in duurzaam leer, persoonlijk toegelicht door de ondernemers achter het idee. Zij hebben deelgenomen aan de ‘Sustainable Leather Award 2015’: de allereerste Nederlandse prijs voor het beste initiatief in duurzaam en eerlijk leer.

Namens de organisatoren van de Sustainable Leather Award 2015Petra Veeneman, MVO NederlandFrans Tilstra, MVO NederlandMarjolein van Gendt, MVO NederlandLeonie Blokhuis, Hivos/ Stop KinderarbeidJeroen van Dijken, VGSNicoline van Enter, SLEMAdriëtte Sneep, Shoestainable

Grensverleggers in de leersector Grensverleggers in de leersector Grensverleggers

Welkom in de wereld van duurzaam en eerlijk leer. Als je dit boekje leest, word je bewust(er) van de vele misstanden én de goede MVO-voorbeelden in de internationale leerketen. Dit boekje bevat visies van experts en NGO’s, naast 15 Nederlandse ‘best practices’ in duurzaam leer, persoonlijk toegelicht door de ondernemers achter het idee. Zij hebben deelgenomen aan de ‘Sustainable Leather Award 2015’: de allereerste Nederlandse prijs voor het beste initiatief in duurzaam en eerlijk leer.

Namens de organisatoren van de Sustainable Leather Award 2015Petra Veeneman, MVO NederlandFrans Tilstra, MVO NederlandMarjolein van Gendt, MVO NederlandLeonie Blokhuis, Hivos/ Stop KinderarbeidJeroen van Dijken, VGSNicoline van Enter, SLEMAdriëtte Sneep, Shoestainable

Inhoud | 1

InhoudVoorwoord Petra Veeneman 2 Hans Both 4 Ingrid Weijer 12Sustainable Leather Award 6De opkomst van duurzaam en eerlijk leer 8De internationale leerketen 14Interviews O My Bag 16 Stahl 18 MYUZE 20 MYOMY do goods 24 Smit & Zoon en Stahl 26 im | innovating 28 Esbeco 34 Oukro 36 Studio Nienke Hoogvliet 38 FFORE 42 Laimböck 44 Naomi Rachèl Timan 46 Studio Roex 50 Tasbyas 52 Rompa Leder 54Blik op de sector Ralph Arbeid 22 Vincent Bogaart 23 Marc Vooges 30 Leonie Blokhuis 31 Adriëtte Sneep 40 Jeroen van Dijken 48 Nicoline van Enter 56Grensverleggers in de leersector (daar zijn er nooit genoeg van) 58Colofon 62

InhoudInhoudVoorwoord Petra Veeneman Hans Both Hans Both Hans Both Ingrid WeijerSustainable Leather AwardSustainable Leather AwardDe opkomst van duurzaam en eerlijk leerDe opkomst van duurzaam en eerlijk leerDe internationale leerketenDe internationale leerketenInterviews O My Bag Stahl Stahl Stahl MYUZE MYOMY do goods Smit & Zoon en Stahl Smit & Zoon en Stahl im | innovating im | innovating

Oukro Studio Nienke Hoogvliet Studio Nienke Hoogvliet Studio Nienke Hoogvliet

Laimböck Naomi Rachèl Timan Naomi Rachèl Timan

Tasbyas Tasbyas Rompa LederBlik op de sectorBlik op de sector Ralph Arbeid Ralph Arbeid Ralph Arbeid Vincent Bogaart Marc Vooges Marc Vooges Leonie Blokhuis Leonie Blokhuis Adriëtte Sneep Adriëtte Sneep Jeroen van Dijken Nicoline van EnterGrensverleggers in de leersector (daar zijn er nooit genoeg van)Grensverleggers in de leersector (daar zijn er nooit genoeg van)Grensverleggers in de leersector (daar zijn er nooit genoeg van)Colofon

Voorwoord | 2 Voorwoord | 3

‘Goede schoenen zijn gemaakt van écht leer!’, zei mijn moe-der altijd. Als kind nam ik dit uiteraard voor waar aan. Later leerde ik dat een koe niet van de één op de andere dag een schoen wordt. Dat er achter een schoen, tas of bank een hele industrie schuilgaat waar wereldwijd veel mensen hun brood aan verdienen, maar waar helaas ook dierenleed, slechte arbeidsomstandigheden en milieuvervuiling aan de orde van de dag zijn. Ik zag en rook de looierijen in Hazaribagh, Bangladesh en besefte: dit moet en kan anders. En gelukkig: steeds meer ondernemers zien dit in en handelen er naar. Een snel groeiende groep bedrijven

sluit zich aan bij het MVO-net-werk Leer en is bezig duurzaam leer te maken en te verkopen. Zodat de gezamenlijke ambitie van dit netwerk in 2025 een feit is: iedere consument koopt écht duurzaam leer.

Dat is makkelijker gezegd dan ge-daan. “Want wat is er precies on-duurzaam aan leer en leerproduc-tie?”, vragen ondernemers zich af. “Wat kan ik doen om de situatie te verbeteren?”. De duurzame ini-tiatieven die anderen nemen zijn nog niet algemeen bekend. Het is bijvoorbeeld mogelijk om biolo-gisch afbreekbaar leer te maken, al kan de technologie nog veel verbeterd worden. En hoe staat het ervoor met de arbeidsomstan-

Een duurzame toekomst voor écht leerPetra Veeneman, sectormanager Leer bij MVO Nederland

digheden bij mijn toeleveranciers? Hoe voorkom ik kinderarbeid in mijn keten? Open communicatie met je leveranciers en samen-werking met lokale organisaties en experts kan hierbij van grote waarde zijn. Dat dit kan, en zijn vruchten afwerpt, bewijzen steeds meer ondernemers.

De hoogste tijd om te laten zien wie die duurzame en vernieu-wende ondernemers zijn in de Nederlandse leersector. Daarom heeft MVO Nederland samen met Hivos/Stop Kinderarbeid, Shoestainable, VGS en SLEM het initiatief genomen tot de uitrei-king van de eerste Sustainable Leather Award. Om hiermee de meest duurzame initiatieven in de spotlight te zetten, maar ook om ondernemers die met vragen rondlopen te inspireren met prak-tijkvoorbeelden van bedrijven die erin slagen handen en voeten te geven aan de duurzame uitdagin-gen waar de sector voor staat.

Een volledig traceerbare tas, van leer tot rits? Leer gemaakt van vis-

senhuiden? Looichemicaliën die het wereldwijde gebruik van water en zout drastisch omlaag kunnen brengen? In deze publicatie ver-tellen de ondernemers je waarom zij daarmee bezig zijn en hoe zij erin slagen hun ambities voor een duurzamere sector te realiseren. En mocht je na het lezen van deze publicatie aan de slag willen, dan ben je van harte welkom bij het MVO-netwerk Leer, waar onder-nemers en experts samenwerken aan een duurzamere toekomst voor écht leer!

digheden bij mijn toeleveranciers? Hoe voorkom ik kinderarbeid in mijn keten? Open communicatie mijn keten? Open communicatie mijn keten? Open communicatie met je leveranciers en samen-met je leveranciers en samen-met je leveranciers en samen-werking met lokale organisaties en experts kan hierbij van grote en experts kan hierbij van grote waarde zijn. Dat dit kan, en zijn waarde zijn. Dat dit kan, en zijn vruchten afwerpt, bewijzen steeds meer ondernemers.meer ondernemers.

De hoogste tijd om te laten zien wie die duurzame en vernieu-wie die duurzame en vernieu-wie die duurzame en vernieu-wende ondernemers zijn in de wende ondernemers zijn in de Nederlandse leersector. Daarom heeft MVO Nederland samen heeft MVO Nederland samen met Hivos/Stop Kinderarbeid, met Hivos/Stop Kinderarbeid, Shoestainable, VGS en SLEM het Shoestainable, VGS en SLEM het initiatief genomen tot de uitrei-initiatief genomen tot de uitrei-king van de eerste Sustainable Leather Award. Om hiermee de meest duurzame initiatieven in meest duurzame initiatieven in meest duurzame initiatieven in de spotlight te zetten, maar ook om ondernemers die met vragen rondlopen te inspireren met prak-rondlopen te inspireren met prak-tijkvoorbeelden van bedrijven die tijkvoorbeelden van bedrijven die erin slagen handen en voeten te erin slagen handen en voeten te geven aan de duurzame uitdagin-geven aan de duurzame uitdagin-gen waar de sector voor staat.

Een volledig traceerbare tas, van Een volledig traceerbare tas, van Een volledig traceerbare tas, van leer tot rits? Leer gemaakt van vis-


Een volledig duurzame leersector is haalbaarHans Both, onafhankelijk leerexpert

len voor arbeiders waren ronduit slecht. Ik raakte in contact met Fairtrade en naast mijn com-merciële werk ben ik hen gaan adviseren: over het verbeteren van producten en arbeidsomstan-digheden. En later ook over het verduurzamen van leerlooierijen.

Die duurzaamheid was behoor-lijk in het geding. Denk aan een enorm water- en energieverbruik en het gebruik van chemicaliën, zoals chroom. In mijn Fairtrade-periode heb ik gezocht naar een bruikbaar substituut voor chroom, in samenwerking met de Leather Working Group. Groot nadeel daarbij was dat deze orga-nisatie de lat erg hoog legde voor middelgrote en kleine looierijen. Daardoor kon alleen een kleine elite van grote looierijen aan de norm voldoen.

Samen met het IMVO-team leer van MVO Nederland onderzoe-ken we hoe ook de middelgrote en kleinere looierijen kunnen helpen. In Nederland worden chemicaliën ontwikkeld die als

substituut kunnen dienen voor chroom, bijvoorbeeld door Stahl en Smit & zoon. Maar in India en veel andere ontwikkelingslan-den vinden mensen dat substituut simpelweg nog te duur. Op de eindprijs maakt het nog geen 5% uit.

Onze voorlopige conclusie is dat er binnen de gehele keten het be-sef moet ontstaan dat maatschap-pelijk verantwoord en duurzaam produceren normaal is. Daarom moeten zowel producenten als ook handelaren en consumenten het als positief ervaren als we kunnen zeggen: “dit milieuvrien-delijk leer is � jn om te gebruiken.”

Steeds meer consumenten eisen van producenten dat ze zich fatsoenlijk gedragen. Ze willen dat er goed geproduceerd wordt en vinden dat de verantwoor-delijkheid van de producenten. Daarom zullen we ook in de leersector initiatieven moeten ontwikkelen die people en pla-net dienen. Als die trend zich voortzet, wordt ook de leersec-tor duurzaam.

Voor het zover is, zijn er nog heel wat veranderingen in de leersector noodzakelijk. In de hele keten moet de vraag naar duurzaam leer worden gecreëerd, anders gaat het niet gebeuren. Dus niet alleen de looierijen moeten verande-ren, maar ook de importeurs, de

winkeliers en de consument, om maar wat voorbeelden te noemen.

Gelukkig zie ik dat merken als Nike, Adidas en C&A uitsluitend willen werken met gecerti� ceerde looierijen. Ze willen laten zien dat zij er alles aan hebben gedaan om duurzaam te werk te gaan. Merkwaardig is wel dat ze dit niet wat meer uitventen in hun reclamecampagnes. Pal staan voor duurzaamheid is toch echt iets waarvoor je wilt uitkomen.

Dertig jaar geleden kwam ik in India, om portemonnees te im-porteren. Daar werd ik gecon-fronteerd met erbarmelijke ar-beidsomstandigheden in en rond Calcutta. De veiligheidsmaatrege-

len voor arbeiders waren ronduit len voor arbeiders waren ronduit slecht. Ik raakte in contact met Fairtrade en naast mijn com-merciële werk ben ik hen gaan merciële werk ben ik hen gaan adviseren: over het verbeteren adviseren: over het verbeteren van producten en arbeidsomstan-digheden. En later ook over het verduurzamen van leerlooierijen. verduurzamen van leerlooierijen.

Die duurzaamheid was behoor-lijk in het geding. Denk aan een enorm water- en energieverbruik enorm water- en energieverbruik en het gebruik van chemicaliën, en het gebruik van chemicaliën, zoals chroom. In mijn Fairtrade-periode heb ik gezocht naar een bruikbaar substituut voor een bruikbaar substituut voor chroom, in samenwerking met de Leather Working Group. Groot nadeel daarbij was dat deze orga-nisatie de lat erg hoog legde voor nisatie de lat erg hoog legde voor middelgrote en kleine looierijen. middelgrote en kleine looierijen. Daardoor kon alleen een kleine elite van grote looierijen aan de norm voldoen.norm voldoen.

Samen met het IMVO-team leer van MVO Nederland onderzoe-ken we hoe ook de middelgrote ken we hoe ook de middelgrote en kleinere looierijen kunnen en kleinere looierijen kunnen helpen. In Nederland worden chemicaliën ontwikkeld die als

Sustainable Leather Award | 7Sustainable Leather Award | 6

O My Bag wint Sustainable Leather Award 2015

O My Bag brengt al een tijdje ‘faire’ tassen op de markt. Nu ge-bruikt O My Bag ook ecologisch gelooid leer voor haar ontwerpen. Dat betekent dat er geen scha-delijke chemicaliën zijn gebruikt bij het looien. De arbeiders in de looierij werken bovendien onder goede omstandigheden.

“We hebben van tevoren samen met onze looier ge� losofeerd over het winnen van de prijs”, zei Paulien Wesselink. “Hij is voor-al blij dat zijn verhaal nu verder wordt verteld. En met het geld willen we een kleinere looidrum kopen, zodat hij ook minder grote hoeveelheden kan looien en daarmee kleinere afnemers van eco-leer kan helpen.”

De drie genomineerden voor de Sustainable Leather Award 2015 waren: O My Bag, tassenmerk MYUZE en chemiebedrijf Stahl.

O My Bag is gekozen als win-naar van de Sustainable Leather Award 2015 door het publiek en een onafhankelijke jury. Daarin

zaten Marieke Eyskoot (sustai-nable fashion en lifestyle-expert), Ralph Arbeid (leeradviseur met meer dan veertig jaar ervaring in de sector), Marc Vooges (direc-teur-bestuurder van Sympany, kledinginzamelaar en -handelaar) en Vincent Bogaart (Investor Relations lead bij Pymwymic: een bedrijf dat social investors en soci-al entrepreneurs bij elkaar brengt).

De Sustainable Leather Award is een initiatief van Shoestainable, Hivos/Stop Kinderarbeid, SLEM, VGS en MVO Nederland. Zij willen met de prijs aandacht vra-gen voor duurzaamheid in leer: diervriendelijke veeteelt, de strijd tegen kinderarbeid, verbeterde arbeidsomstandigheden, milieu-vriendelijker looimethoden, bio-logisch afbreekbaar leer en meer. De Sustainable Leather Award wil de koplopers in duurzaam leer be-lonen voor hun inspanningen en andere looierijen, modemerken, designers en retailers inspireren ook gebruik te gaan maken van duurzaam en eerlijk leer.

Oprichtster Paulien Wesselink van het Amsterdamse tassen-merk O My Bag kreeg op 1 oktober 2015 de Sustainable Leather Award uitgereikt, tijdens de landelijke bijeen-komst ‘Grensverleggers in de

leersector’ in Utrecht. O My Bag wordt geprezen om de voortdurende verbeteringen van het bedrijf op het gebied van duurzaam en eerlijk leer en communicatie naar consumen-ten daarover.

O My Bag brengt al een tijdje O My Bag brengt al een tijdje ‘faire’ tassen op de markt. Nu ge-‘faire’ tassen op de markt. Nu ge-bruikt O My Bag ook ecologisch bruikt O My Bag ook ecologisch gelooid leer voor haar ontwerpen. gelooid leer voor haar ontwerpen. Dat betekent dat er geen scha-Dat betekent dat er geen scha-delijke chemicaliën zijn gebruikt delijke chemicaliën zijn gebruikt bij het looien. De arbeiders in de bij het looien. De arbeiders in de looierij werken bovendien onder looierij werken bovendien onder goede omstandigheden. goede omstandigheden.

“We hebben van tevoren samen “We hebben van tevoren samen met onze looier ge� losofeerd met onze looier ge� losofeerd over het winnen van de prijs”, zei over het winnen van de prijs”, zei Paulien Wesselink. “Hij is voor-al blij dat zijn verhaal nu verder wordt verteld. En met het geld willen we een kleinere looidrum kopen, zodat hij ook minder grote hoeveelheden kan looien en daarmee kleinere afnemers van daarmee kleinere afnemers van eco-leer kan helpen.”eco-leer kan helpen.”

De drie genomineerden voor de De drie genomineerden voor de Sustainable Leather Award 2015 Sustainable Leather Award 2015 waren: O My Bag, tassenmerk waren: O My Bag, tassenmerk MYUZE en chemiebedrijf Stahl.MYUZE en chemiebedrijf Stahl.

O My Bag is gekozen als win-O My Bag is gekozen als win-naar van de Sustainable Leather naar van de Sustainable Leather Award 2015 door het publiek en Award 2015 door het publiek en een onafhankelijke jury. Daarin een onafhankelijke jury. Daarin

MVO-risico’s, kansen en trends in de leersector | 9MVO-risico’s, kansen en trends in de leersector | 8

Waarom is er zoveel aandacht voor duurzaam textiel, maar zo weinig voor duurzaam leer? En waarom heeft bont zo’n slecht imago, maar is leer in de ogen van consumenten, merken en producenten boven elke twijfel verheven? ‘Echt leer’ staat voor kwaliteit, maar bijna niemand weet onder welke omstandighe-den het is geproduceerd. Geluk-kig onderneemt een groeiende groep bedrijven actie om duur-zamer en eerlijker leer te maken en te verkopen.

In Nederlandse winkels worden leren jassen, tassen, schoenen en

talloze andere prachtige artikelen verkocht waarvan niemand pre-cies weet wat de herkomst van het leer is. Hoe anders was dat honderd jaar geleden. Toen had Nederland zelf een bloeiende leerindustrie, vooral in Noord-Brabant met zijn vele stroompjes en rivieren. Tegen-woordig zijn China, Italië, India en Brazilië de grote leerleveran-ciers. Huiden en dieren worden over de hele wereld verscheept. Traceren is zeer moeilijk.

Toch weten we best welke proble-men zich afspelen in de interna-tionale leerindustrie. Veel dieren

De opkomst van duurzaam en eerlijk leerFrans Tilstra, onderzoeker bij MVO Nederland

die eindigen in leren producten hebben een miserabel leven gehad en worden op gruwelijke wijze getransporteerd en geslacht. Looi-en vergt veel energie, zout, zware metalen en ook water, dat in veel lagelonenlanden ongezuiverd in de natuur wordt geloosd. In veel landen werken volwassenen – en soms ook kinderen – in slechte omstandigheden voor een karig loon. En de leerindustrie levert veel afval op, ook na de gebruiks-fase, dat we nog niet goed kun-nen recyclen.

Daarom moeten we kritischer worden op de manier waarop leren producten zijn gemaakt. Toen MVO Nederland in 2013 startte met het MVO-netwerk Leer constateerden we dat duur-zame initiatieven nog niet breed gedragen worden in de sector. Ondernemers en experts zelf hadden een selectieve aandacht voor milieurisico’s. Inmiddels zien we een groeiend bewustzijn onder consumenten, merken én produ-centen over alle MVO-risico’s. Ook vanuit de politiek is er meer

aandacht voor duurzaam en fair leer, bijvoorbeeld bij het opstellen van de IMVO-sectorconvenanten en bij ambassades in leerproduce-rende landen.

Er zijn steeds meer initiatieven te noemen die deze trend bevestigen. Zo verkoopt het Amsterdamse MYUZE (genomineerd voor de Sustainable Leather Award) alleen volledig traceerbaar leer van bio-logisch gehouden koeien. Gucci startte in 2013 al een soortgelijk initiatief met handtassen gemaakt van koe- en regenwoudvriendelijk leer, gecerti� ceerd door Rainforest Alliance. Ook OrganicLeather.com verkoopt duurzaam leer van koei-en die biologisch zijn gehouden.

En dan het slachten: in Heeten staat het eerste BREEAM-NL 4-sterren duurzame slachthuis van Nederland. In België stond al enkele jaren zo’n duurzaam en diervriendelijk slachthuis. En om het stressvolle vervoer van dieren te beperken, is het mobiele slacht-huis een exportwaardig idee. In Nederland werkt huidenhande-

die eindigen in leren producten hebben een miserabel leven gehad hebben een miserabel leven gehad en worden op gruwelijke wijze getransporteerd en geslacht. Looi-getransporteerd en geslacht. Looi-en vergt veel energie, zout, zware en vergt veel energie, zout, zware en vergt veel energie, zout, zware metalen en ook water, dat in veel lagelonenlanden ongezuiverd in lagelonenlanden ongezuiverd in de natuur wordt geloosd. In veel de natuur wordt geloosd. In veel landen werken volwassenen – en soms ook kinderen – in slechte soms ook kinderen – in slechte omstandigheden voor een karig omstandigheden voor een karig omstandigheden voor een karig loon. En de leerindustrie levert veel afval op, ook na de gebruiks-veel afval op, ook na de gebruiks-fase, dat we nog niet goed kun-fase, dat we nog niet goed kun-nen recyclen.

Daarom moeten we kritischer Daarom moeten we kritischer Daarom moeten we kritischer worden op de manier waarop leren producten zijn gemaakt. leren producten zijn gemaakt. Toen MVO Nederland in 2013 Toen MVO Nederland in 2013 startte met het MVO-netwerk Leer constateerden we dat duur-zame initiatieven nog niet breed zame initiatieven nog niet breed zame initiatieven nog niet breed gedragen worden in de sector. Ondernemers en experts zelf Ondernemers en experts zelf hadden een selectieve aandacht hadden een selectieve aandacht voor milieurisico’s. Inmiddels zien we een groeiend bewustzijn onder we een groeiend bewustzijn onder consumenten, merken én produ-consumenten, merken én produ-consumenten, merken én produ-centen over alle MVO-risico’s. Ook vanuit de politiek is er meer Ook vanuit de politiek is er meer


laar OUKRO hard aan het ver-minderen van transportbewegin-gen en gebruik van zout.

Ook op het gebied van looien zijn er veel positieve ontwikkelingen te melden. im | tanning levert over de hele wereld looi-installa-ties die energieverbruik vermin-deren en vervuiling tegengaan. De Nederlandse chemicaliën-leverancier Smit & zoon levert formaldehydevrije looimiddelen. Concurrent Stahl (ook genomi-neerd voor de Sustainable Leather Award) levert een looimiddel dat minder chemicaliën, zout en water gebruikt en chroomvrij leer oplevert. ESBECO is een van de grote leveranciers die chroomvrij leer gebruiken voor ceintuurs, schoenen en tassen. Volledig biologisch afbreekbaar kan ook, zoals Rompa Leder bewijst.

Veel leer wordt verwerkt in ate-liers over de hele wereld waar ar-beiders een eerlijk loon verdienen, zoals die van O My Bag (India, winnaar Sustainable Leather Award), Oliberté (Ethiopië),

Gundara (Afghanistan), Traced Goods (Nepal), MYOMY (India), Tahoua (Niger, Mali) en Tuyu (Bangladesh).

Er zijn ook steeds meer designers en merken die met duurzaam leer werken: Nienke Hoogvliet (leer van visafval), Hans Ubbink en G-Star bijvoorbeeld. En bij op-leidingsinstituut SLEM in Waal-wijk experimenteren studenten met e� ciëntere snijmethoden en duurzaam design. Consumenten ondertussen krijgen een kriti-sche blik op de sector via Rank a Brand en Shoestainable.

Als je van je leren product af wil, groeit er uit je OAT Shoe een bloem en je oude bank wordt een tas van Naomi Timan, Tas By As of XOFA. Laimböck heeft een serie patchwork-handschoenen op de markt gebracht van versneden handschoenen met kleine fout-jes, die normaal op de afvalberg terecht zouden komen. Studio Roex maakt van leervezels een alternatief voor hout en plastic, EcoDomo vervezelt oud leer tot

nieuw leer per strekkende me-ter en ook de Britse universiteit Loughborough is bezig uit te vin-den hoe je leer het beste recyclet. Vijftien van deze vooruitstrevende initiatieven hebben zich aange-meld voor de Sustainable Leather Award 2015. In dit boekje lees je over hun visie op een duurzame en eerlijke leersector.

nieuw leer per strekkende me-ter en ook de Britse universiteit ter en ook de Britse universiteit Loughborough is bezig uit te vin-den hoe je leer het beste recyclet. den hoe je leer het beste recyclet. Vijftien van deze vooruitstrevende initiatieven hebben zich aange-initiatieven hebben zich aange-meld voor de Sustainable Leather Award 2015. In dit boekje lees je Award 2015. In dit boekje lees je over hun visie op een duurzame en eerlijke leersector.en eerlijke leersector.


Dit prachtige materiaal heeft een keerzijdeIngrid Weijer, MVO-manager bij Macintosh Retail Group

Ik heb ervaren hoe een koe wordt afgemaakt. Gezien hoe de huid eraf wordt getrokken. Het was heftig, fascinerend en ik eet nog steeds vlees, maar wel bewuster. Een koe is geslacht voor mij. Voor mijn vlees en schoenen. En riem. En bank-stel. Ik ben zo’n consument die al behoorlijk bewust is. En pas na 5 jaar dit werk te doen, kijk ik echt heel kritisch naar mij-zelf. Heb ik wel nieuwe schoe-nen nodig? Of een nieuwe trui?

Leer is een prachtig materiaal: duurzaam in gebruik, stijlvol, ademend en comfortabel. Maar

er is ook een keerzijde: de prijs die mens, dier en milieu betalen voor de productie van leer. Een duurzame en eerlijke internati-onale leerketen vergt samenwer-king, maar ondernemers in de verschillende schakels werken nog meestal los van elkaar. Wat heeft een boer nu van doen met een leerlooierij? En een slachthuis met een leermodemerk? Vanuit MVO-theorie alles, maar in prak-tijk nog te weinig. Dat is voor mij de kern van het probleem.

Natuurlijk moet er geld verdiend worden. Daar hebben we het vaak niet over als MVO-mensen

onder elkaar. En de commerciële mensen hebben het doorgaans niet over MVO. We kijken wel allemaal vaak naar de consument: die moet bewuster worden. En naar het bedrijfsleven: zij moeten de verantwoordelijkheid pakken en weten wat er speelt in de keten. En de overheid: die moet ons duidelijke regels geven en daarop toezien. We weten het allemaal wel, in theorie.

Teveel actoren wachten. Maar waarop eigenlijk? In een duur-zame sector kijk je gezamenlijk naar het welzijn van de koe en de mensen die in de sector werken, en naar de impact op het milieu. Je kijkt naar wie waarde toevoegt en welke beloning daarvoor geldt, naar wie juist waarde onttrekt en daarvoor gestraft wordt. Je zorgt ervoor dat je samen structureel waarde toevoegt in plaats van eenzijdig geld eruit haalt. Het pro-duct dat uiteindelijk in die sector wordt gemaakt is niet langer een nietszeggend weggooiding van leer, maar een waardevol product, met een mooi en nuttig verhaal.

Wat moet er gebeuren voor een duurzame leersector? Eigenlijk in de kern niet zoveel. We hoeven alleen de mentaliteit te veranderen van de mensen. Want uiteindelijk heeft die mentaliteit ervoor ge-zorgd dat we een zwak korteter-mijnsysteem hebben dat te veel is gefocust op geld.

Meer van mijn gedachten over duurzaam leer kun je lezen op blog.intreza.nl/backstage

onder elkaar. En de commerciële mensen hebben het doorgaans niet over MVO. We kijken wel niet over MVO. We kijken wel niet over MVO. We kijken wel allemaal vaak naar de consument: allemaal vaak naar de consument: allemaal vaak naar de consument: die moet bewuster worden. En naar het bedrijfsleven: zij moeten naar het bedrijfsleven: zij moeten de verantwoordelijkheid pakken de verantwoordelijkheid pakken en weten wat er speelt in de keten. En de overheid: die moet ons En de overheid: die moet ons duidelijke regels geven en daarop toezien. We weten het allemaal wel, in theorie. wel, in theorie. wel, in theorie.

Teveel actoren wachten. Maar waarop eigenlijk? In een duur-waarop eigenlijk? In een duur-zame sector kijk je gezamenlijk zame sector kijk je gezamenlijk naar het welzijn van de koe en de naar het welzijn van de koe en de mensen die in de sector werken, mensen die in de sector werken, en naar de impact op het milieu. Je kijkt naar wie waarde toevoegt Je kijkt naar wie waarde toevoegt en welke beloning daarvoor geldt, en welke beloning daarvoor geldt, en welke beloning daarvoor geldt, naar wie juist waarde onttrekt en daarvoor gestraft wordt. Je zorgt ervoor dat je samen structureel ervoor dat je samen structureel waarde toevoegt in plaats van waarde toevoegt in plaats van eenzijdig geld eruit haalt. Het pro-eenzijdig geld eruit haalt. Het pro-duct dat uiteindelijk in die sector duct dat uiteindelijk in die sector wordt gemaakt is niet langer een nietszeggend weggooiding van nietszeggend weggooiding van leer, maar een waardevol product, leer, maar een waardevol product, leer, maar een waardevol product, met een mooi en nuttig verhaal.

HOE ZIJN JOUW LEREN SCHOENEN GEMAAKT?

DE INTERNATIONALE LEERKETENLEER KAN VEEL DUURZAMER. ACHTER EEN LEREN SCHOEN, TAS OF STOEL GAAT VAAK EEN WERELD VAN ELLENDE SCHUIL. DENK AAN DIERENLEED, UITBUITING, KINDERARBEID EN MILIEUVERVUILING IN LAGELONENLANDEN. GELUKKIG INVESTEREN STEEDS MEER BEDRIJVEN IN DUURZAAM EN EERLIJK LEER.

DIEREN LEIDEN MISERABEL BESTAAN Veel dieren die eindigen in leren producten hebben een miserabel leven gehad. Ze worden in te kleine ruimtes gehouden en getransporteerd. Ook tijdens hun laatste momenten lijden de dieren vaak onnodig veel pijn en stress.

AFVALWATER VAN LOOIERIJEN IS GIFTIGHet looien van 1 kilo leer vergt in veel ontwikkelingslanden meer dan 300 liter schoon water. Dat wordt vervolgens verontreinigd geloosd. Zo komen organische afvalstoffen en zware metalen in het drinkwater terecht.

ZWAAR EN GEVAARLIJK WERKLange werkdagen, gevaarlijke machines, blootstelling aan chemicaliën, een schamel loon. Voor volwassenen geen pretje, voor kinderen in landen als India, Bangladesh, Pakistan en Marokko een hel.

DE FIK IN EEN PRACHTIG NATUURPRODUCTVeel snij-afval in leerfabrieken verdwijnt in de afvalbak. Ook leer dat wél in producten terechtkomt, belandt na een leven als schoen of stoel meestal in de vuilverbranding. Zonde van het materiaal!

RECYCLINGLeer kan je recyclen; bijvoorbeeld door het te versnijden tot nieuwe, kleinere artikelen. Je kunt het ook ‘vervezelen’ tot nieuw leer. Bedrijven als Ecodomo produceren zo duurzaam leer per strekkende meter.

EEN WAARDIG LEVENVOOR DE KOE Vier Braziliaanse ranches haalden in 2012 als eerste een keurmerk van Rainforest Alliance voor een goede behandeling van mens, dier en milieu. Gucci maakte tassen van het leer.

SCHOON WATER, SCHONE NATUURLeerlooien met minder water, chemicaliën en energie wordt in veel landen toegepast. Dat verbetert de leefomgeving van mens en dier: van Caïro tot het stroomgebied van de Rio de la Plata in Uruguay.

GOEDE WERKOMSTANDIGHEDEN, BETER LOONBekende merken als Timberland en Ecco kopen leer van looierijen in Vietnam en China die investeren in mensenrechten. Ook Fairtrade krijgt steeds meer voet aan de grond in de leerwereld.

BESCHERMING VAN HET AMAZONEWOUD Internationaal bedrijvennetwerk the Leather Working Group werkt samen met o.a. Greenpeace om in de Amazone veeteelt te verduurzamen en bij de lokale overheid te lobbyen voor bosbescherming.

VEETEELT ZORGT VOOR MASSALE HOUTKAPIn vrijwel alle leerproducerende landen worden bossen gekapt voor veeteelt. In de Amazone verdwijnt hierdoor elke 18 seconden een hectare regenwoud. Verlies van biodiversiteit, klimaatverandering en bodemerosie zijn het gevolg.

OPLOSSINGENPROBLEMEN

Infographic | 15Infographic | 14

LEER KAN VEEL DUURZAMER. ACHTER EEN LEREN SCHOEN, TAS OF STOEL GAAT VAAK EEN WERELD VAN ELLENDE SCHUIL. DENK AAN DIERENLEED, UITBUITING, KINDERARBEID EN MILIEUVERVUILING IN LAGELONENLANDEN. GELUKKIG INVESTEREN STEEDS MEER BEDRIJVEN IN DUURZAAM EN EERLIJK LEER.

OPLOSSINGEN

Interview | 17Interview | 16

O My Bag“Inkopen is gokken”

Revolutionair: tassen van eco-leer waar-bij de hele keten eco-vriendelijk werkt. Maar zoals bij elke revolutie gaat zoiets niet zonder slag of stoot. Het verhaal van O My Bag-eigenaresse Paulien Wesselink is er dan ook een van hard werken en veel uitdagingen.

In Calcutta, India, bevindt zich de Sheong Shie Tannery van Patrick Lee. Het is deze leerlooierij waar O My Bag graag leer

afneemt. Volgens Paulien Wesselink om tal van redenen: “Eigenaar Patrick is een heel enthousiaste, innovatieve man die duur-zaamheid hoog in het vaandel heeft staan. Om wat voorbeelden te geven: hij gebruikt zo min mogelijk chemicaliën bij het looien en hij let scherp op hoe hij met energie, afvalwater en werknemers omgaat. Zo is het gebouw van de looierij in een U-vorm gebouwd, waardoor de invloed van daglicht en natuurlijke ventilatie optimaal is en er

geen overbodige energie wordt verbruikt. Ook gebruikt hij een as met slechts één mo-tor om een reeks trommels aan te zetten. Verder reduceert hij het watergebruik door regenwater op te vangen.”

Met huid en haarNu is de looierij slechts een van de schakels in de leerketen. Hoe is het gesteld met de rest? Wesselink: “Het slachthuis waar de hui-den worden ingekocht is gecertifi ceerd. Er wordt bijvoorbeeld op diervriendelijke wijze geslacht. Daarnaast zijn de transportafstan-den beperkt, omdat gebruik wordt gemaakt van lokale koeien die zich op maximaal 100 kilometer van het slachthuis bevinden. Dat is best bijzonder als je weet dat ze in India veel importeren, bijvoorbeeld uit Afrika en Zuid-Amerika.”

Alle schakels van de keten goed op elkaar afstemmen is een veel lastiger klus dan het lijkt. Wesselink: “Eigenlijk heeft elke schakel zijn eigen problematiek. Onze huiden wor-den gelooid met synthetische en natuurlijke stoffen. Deze Wet White-methode heeft als nadeel dat de huiden slechts 6 weken bewaard kunnen blijven. Ter vergelijking: huiden die met chroom worden gelooid kun je tot wel 12 maanden bewaren. Dit bete-kent dat onze huiden eigenlijk na de inkoop snel moeten worden afgenomen. Daarbij komt ook nog eens dat alleen de allerbeste huiden bruikbaar zijn. Door de lichte kleur die we selecteren en de looimethode zijn oneffenheden van de huid – door bijvoor-beeld tekenbeten of prikkeldraad – goed zichtbaar. Je hebt dus echt premium huiden

nodig. Complicerende factor: we kopen huiden met huid en haar in, dus bij de in-koop zie je lang niet altijd die oneffenheden. Inkoop is zo voor een deel gokken en dat maakt het complex.”

Steengoede brandingToch noemt Wesselink de inkoop niet eens als haar grootste uitdaging voor de komen-de tijd. “De uitdaging is onze doelgroep. We willen ons graag richten op de klant die niet per se bewust een duurzaam product koopt. Juist bij deze doelgroep willen we eco-leer onder de aandacht brengen. O My Bag-tas-sen zijn stijlvolle tassen die passen in het modebeeld van nu. We willen ons daarom in de bekende modebladen profi leren, in de grotere warenhuizen liggen. Alleen dat hogere segment en duurzaamheid blijken twee zaken die zich lastig laten verbinden. Aan het land India kleeft bijvoorbeeld bij de doelgroep een negatief imago. Wij proberen dat om te keren, door steengoede branding, door keer op keer ons verhaal te vertellen. Door bijvoorbeeld te laten zien wat onze looierij bijdraagt aan de lokale werkgelegen-heid en het milieu.”

geen overbodige energie wordt verbruikt. Ook gebruikt hij een as met slechts één mo-tor om een reeks trommels aan te zetten. tor om een reeks trommels aan te zetten. Verder reduceert hij het watergebruik door Verder reduceert hij het watergebruik door Verder reduceert hij het watergebruik door regenwater op te vangen.”

Met huid en haarMet huid en haarNu is de looierij slechts een van de schakels in de leerketen. Hoe is het gesteld met de rest? Wesselink: “Het slachthuis waar de hui-rest? Wesselink: “Het slachthuis waar de hui-den worden ingekocht is gecertifi ceerd. Er wordt bijvoorbeeld op diervriendelijke wijze geslacht. Daarnaast zijn de transportafstan-den beperkt, omdat gebruik wordt gemaakt den beperkt, omdat gebruik wordt gemaakt den beperkt, omdat gebruik wordt gemaakt van lokale koeien die zich op maximaal 100 van lokale koeien die zich op maximaal 100 van lokale koeien die zich op maximaal 100 kilometer van het slachthuis bevinden. Dat is best bijzonder als je weet dat ze in India veel importeren, bijvoorbeeld uit Afrika en veel importeren, bijvoorbeeld uit Afrika en Zuid-Amerika.” Zuid-Amerika.”

Alle schakels van de keten goed op elkaar Alle schakels van de keten goed op elkaar afstemmen is een veel lastiger klus dan het lijkt. Wesselink: “Eigenlijk heeft elke schakel zijn eigen problematiek. Onze huiden wor-zijn eigen problematiek. Onze huiden wor-den gelooid met synthetische en natuurlijke den gelooid met synthetische en natuurlijke den gelooid met synthetische en natuurlijke stoffen. Deze Wet White-methode heeft als nadeel dat de huiden slechts 6 weken bewaard kunnen blijven. Ter vergelijking: huiden die met chroom worden gelooid kun huiden die met chroom worden gelooid kun je tot wel 12 maanden bewaren. Dit bete-je tot wel 12 maanden bewaren. Dit bete-kent dat onze huiden eigenlijk na de inkoop snel moeten worden afgenomen. Daarbij snel moeten worden afgenomen. Daarbij komt ook nog eens dat alleen de allerbeste huiden bruikbaar zijn. Door de lichte kleur die we selecteren en de looimethode zijn oneffenheden van de huid – door bijvoor-oneffenheden van de huid – door bijvoor-beeld tekenbeten of prikkeldraad – goed beeld tekenbeten of prikkeldraad – goed beeld tekenbeten of prikkeldraad – goed zichtbaar. Je hebt dus echt premium huiden


Leer looien zonder het zware metaal chroom. En ook nog eens met minder water, energie en zout. Stahl EasyWhite Tan™ van chemiebedrijf Stahl is een veelbelovend product en proces. Toch zijn looierijen nog niet overstag. “Het is een conventionele markt.”

“Alleen al voor het leer in het interieur van auto s worden wereldwijd 37,5 miljoen huiden per jaar gebruikt. Als hierbij gebruik zou worden gemaakt van EasyWhite Tan®, dan zouden 7.500.000 kWh aan energie, 300 miljoen liter water en 36 miljoen kilo zout worden bespaard. En dan te bedenken dat er jaarlijks circa 1 miljard huiden voor alle industrieën worden gebruikt. Tel uit je besparingen.” Handig, dit rekenvoorbeeldje van Vivian Peters, communicatiemanager van chemiebedrijf Stahl. Het maakt in één klap een fi ks aantal voordelen duidelijk van EasyWhite Tan®, de synthetische looime-thode waarmee Stahl meedingt naar de Sustainable Leather Award.

Duurzaam alternatiefPeters kan dat lijstje voordelen moeiteloos uitbreiden: “Naast tot 40 procent minder watergebruik – belangrijk voor landen met waterschaarste – en tot 80 procent minder zoutgebruik is een belangrijk voordeel van Stahl EasyWhite Tan™ dat het chroomvrij

leer produceert. Er is veel discussie over chroom. Wij willen dit metaal niet aanval-len, maar laten zien dat er een duurzaam alternatief bestaat. Leer geproduceerd met Stahl EasyWhite Tan™ bevat geen aldehyde en vermindert het aantal processtappen, waardoor het totale looiproces korter wordt en zo tijd en kosten worden bespaard.”

Conventionele marktStahl EasyWhite Tan™ is al in 2011 op de markt gebracht. Als het inderdaad al de door Peters genoemde voordelen heeft, waarom gebruiken looierijen het dan nog niet massaal? “Dat heeft te maken met de conventionele markt. De meeste looierijen blijven het liefst in hun comfort zone, willen niet veranderen. Dat is toch een beetje eng. Het proces waar ze al vele jaren mee werken voldoet toch prima? Het is onze grote uitda-ging om meer bekendheid te geven aan het product en ook looierijen te overtuigen. Op dit moment merken we vooral een veran-dering bij de consumentenmerken en bij de consumenten zelf. Zij vragen meer en meer om chroomvrij leer en een transparant product.”

Het belang van kennisStahl EasyWhite Tan™ is een fractie duurder (circa 5 procent) dan andere chemicaliën. Op de vraag of dat ook een reden kan zijn dat

Stahl“Het is echt een fabel dat alleen chroom leer soepel kan maken”

looierijen het nog niet veel gebruiken, ant-woordt Peters: “Dat speelt zeker mee, omdat looierijen moeten voldoen aan een bepaalde prijs en zelf ook willen verdienen. Toch heeft het vooral te maken met een gebrek aan kennis. Stahl EasyWhite Tan™ levert namelijk ondanks de hogere aanschafprijs uiteindelijk besparingen op. Ik verwacht dat looierijen dit langzaam maar zeker gaan inzien, ook omdat ze in de looierij zelf geen aanpassin-gen hoeven te doen. Dat wil zeggen: geen ander machinepark, wel een ander, maar veel eenvoudiger, werkproces.”

Betere kwaliteitZo hoopt Stahl het marktaandeel voor Easy-White Tan® langzamerhand te vergroten. Peters: “Wereldwijd gebruikt momenteel 80

tot 90 procent van de looierijen chroom. 5 procent looit plantaardig. Hiervoor worden allerlei delen van bomen gebruikt, maar deze grondstoffen zijn relatief schaars én ook vrij vervuilend voor het water. De rest van de looierijen gebruikt een synthetisch product, Wet White. De meeste van die producten bevatten geen chroom en wel aldehyde. Stahl EasyWhite Tan™ bevat geen van beide.” Wat is het gevolg van het gebruik van Stahl EasyWhite Tan™ voor het leer zelf? Chroom maakt het leer immers soepel. Peters: “Het is echt een fabel dat alleen chroom dat kan realiseren. Sterker nog, leer waarbij ons product is gebruikt, is van vergelijkbare of zelfs betere kwaliteit. Meer looierijen, merken en mensen zouden dat moeten ervaren.”

looierijen het nog niet veel gebruiken, ant-looierijen het nog niet veel gebruiken, ant-woordt Peters: “Dat speelt zeker mee, omdat woordt Peters: “Dat speelt zeker mee, omdat looierijen moeten voldoen aan een bepaalde looierijen moeten voldoen aan een bepaalde prijs en zelf ook willen verdienen. Toch heeft prijs en zelf ook willen verdienen. Toch heeft het vooral te maken met een gebrek aan het vooral te maken met een gebrek aan kennis. Stahl EasyWhite Tan™ levert namelijk kennis. Stahl EasyWhite Tan™ levert namelijk ondanks de hogere aanschafprijs uiteindelijk ondanks de hogere aanschafprijs uiteindelijk besparingen op. Ik verwacht dat looierijen besparingen op. Ik verwacht dat looierijen dit langzaam maar zeker gaan inzien, ook dit langzaam maar zeker gaan inzien, ook omdat ze in de looierij zelf geen aanpassin-omdat ze in de looierij zelf geen aanpassin-gen hoeven te doen. Dat wil zeggen: geen gen hoeven te doen. Dat wil zeggen: geen ander machinepark, wel een ander, maar ander machinepark, wel een ander, maar veel eenvoudiger, werkproces.”veel eenvoudiger, werkproces.”

Betere kwaliteitBetere kwaliteitZo hoopt Stahl het marktaandeel voor Easy-Zo hoopt Stahl het marktaandeel voor Easy-White Tan® langzamerhand te vergroten. White Tan® langzamerhand te vergroten. Peters: “Wereldwijd gebruikt momenteel 80


In winkels in Londen en Bordeaux liggen ze inmiddels, in Nederland nog niet. En dat is een gemis. Want de tassen van biologisch leer van MYUZE zijn uniek. Eigenaar Madelon Spijker legt uit waarom.

“Bijzonder aan de tassen – die er intussen in tien varianten zijn – is niet alleen dat ze helemaal zijn geproduceerd met biologische

materialen, maar ook dat deze volledig traceerbaar zijn. Op elke MYUZE-tas staat een code. Als je die code naar mij mailt, laat ik je weten welke materialen er allemaal gebruikt zijn voor die tas én wat de precieze herkomst daarvan is.”

Traceerbaar leer en katoen“Het leer komt van looierij Tarnsjo Garveri uit Zweden. Zij kunnen mij leer leveren dat

MYUZE“Alleen een leuke tas in de nieuwste modekleur is niet meer voldoende”

afkomstig is van biologische, gecertifi ceer-de veehouderijen uit de buurt. Op verzoek van MYUZE houdt deze Zweedse looierij de biologische huiden apart van de reguliere huiden en markeert ze met een code. Met die code kan ik exact achterhalen van welke boerderij die huid komt, via de Swedish Board of Agriculture. Hetzelfde geldt voor het katoen dat ik gebruik voor de voering van de tassen. Dat komt onder meer uit China en Turkije en is biologisch gecertifi ceerd. Gevolg van mijn samenwerking met Tarnsjo Garveri, een Europees bedrijf, is wel een hogere kostprijs van mijn product. Ik moet creatief omgaan met andere kosten om een tas concurre-rend in de markt te zetten. Ter illustratie: voor een lookbook gebruik ik tekeningen in plaats van foto’s. ”

De looierij“Na mijn eerste bezoek aan de looierij Tarn-sjo Garveri was ik ontzettend enthousiast over het bedrijf. Ik wilde hun ambacht graag ondersteunen. Hun kennis mag niet verlo-ren gaan alleen maar omdat het goedkoper is om in ontwikkelingslanden te produceren! Niet alleen zijn zij de enige looierij die de huiden traceren, maar ook de arbeidsom-standigheden zijn heel goed en het leer is volledig plantaardig gelooid. De looierij heeft ook een biologisch certifi caat (OCS 100) voor dit looiproces en deze arbeidsom-standigheden.

Afvalresten uit de looierij gaan voor een deel naar de productie van gelatine voor de voedselindustrie. Een ander deel gaat naar de productie van biogas, dat weer gebruikt kan worden als brandstof of energie. Daar-

naast heeft Tarnsjo Garveri een opleiding in leerbewerking. Het bedrijf ligt vrij noordelijk in een afgelegen gebied en veel jongeren trekken naar het zuiden voor werk. De looi-erij zorgt nog voor enige werkgelegenheid in deze omgeving. Ten slotte is het voor een start-up soms erg lastig om een idee van de grond te krijgen. In Zweden stonden ze erg open om mij te helpen en waren er geen hoge minimumorders voor het leer nodig.”

Vakmanschap“Wat ik met mijn idee wil bereiken is dat mensen een persoonlijke binding krijgen met hun tas, juist doordat ze precies weten waar alles vandaan komt. Daarnaast vind ik het belangrijk om het mooie verhaal te delen van de Zweedse looierij, die al 140 jaar bestaat en echt vakmanschap uitdraagt. Door een tas te kopen van MYUZE onder-steun je in feite een mooi oud ambacht. Door vakmanschap voorop te stellen, volgt vanzelf het aspect van duurzaamheid. Dat staat niet los van elkaar.”

Dierenwelzijn“Naast een milieuvriendelijk looiproces hecht ik grote waarde aan dierenwelzijn. Het viel mij op dat in de leersector dierenwelzijn nauwelijks een rol speelt. Weinig bedrijven stellen vragen over de herkomst van leer. Ze zijn vooral gericht op snelle nieuwe collec-ties, tegen een zo laag mogelijke prijs. Mede hierdoor zijn de problemen in ontwikke-lingslanden op het gebied van dierenwelzijn, milieu en arbeidsomstandigheden ontstaan. Die herkomstvragen stel ík wel, onder meer omdat ik het belangrijk vind dat mijn leer van gecertifi ceerde biologische veehouderij-en komt.”

afkomstig is van biologische, gecertifi ceer-afkomstig is van biologische, gecertifi ceer-de veehouderijen uit de buurt. Op verzoek de veehouderijen uit de buurt. Op verzoek van MYUZE houdt deze Zweedse looierij de biologische huiden apart van de reguliere huiden en markeert ze met een code. Met huiden en markeert ze met een code. Met huiden en markeert ze met een code. Met die code kan ik exact achterhalen van welke die code kan ik exact achterhalen van welke boerderij die huid komt, via de Swedish Board of Agriculture. Board of Agriculture. Hetzelfde geldt voor het katoen dat ik Hetzelfde geldt voor het katoen dat ik Hetzelfde geldt voor het katoen dat ik gebruik voor de voering van de tassen. Dat gebruik voor de voering van de tassen. Dat komt onder meer uit China en Turkije en is biologisch gecertifi ceerd. Gevolg van mijn samenwerking met Tarnsjo Garveri, een samenwerking met Tarnsjo Garveri, een samenwerking met Tarnsjo Garveri, een Europees bedrijf, is wel een hogere kostprijs van mijn product. Ik moet creatief omgaan met andere kosten om een tas concurre-met andere kosten om een tas concurre-rend in de markt te zetten. Ter illustratie: rend in de markt te zetten. Ter illustratie: voor een lookbook gebruik ik tekeningen in voor een lookbook gebruik ik tekeningen in plaats van foto’s. ”

De looierijDe looierijDe looierij“Na mijn eerste bezoek aan de looierij Tarn-sjo Garveri was ik ontzettend enthousiast sjo Garveri was ik ontzettend enthousiast over het bedrijf. Ik wilde hun ambacht graag over het bedrijf. Ik wilde hun ambacht graag ondersteunen. Hun kennis mag niet verlo-ondersteunen. Hun kennis mag niet verlo-ren gaan alleen maar omdat het goedkoper ren gaan alleen maar omdat het goedkoper is om in ontwikkelingslanden te produceren! Niet alleen zijn zij de enige looierij die de Niet alleen zijn zij de enige looierij die de huiden traceren, maar ook de arbeidsom-huiden traceren, maar ook de arbeidsom-huiden traceren, maar ook de arbeidsom-standigheden zijn heel goed en het leer is volledig plantaardig gelooid. De looierij is volledig plantaardig gelooid. De looierij heeft ook een biologisch certifi caat (OCS heeft ook een biologisch certifi caat (OCS 100) voor dit looiproces en deze arbeidsom-100) voor dit looiproces en deze arbeidsom-standigheden. standigheden.

Afvalresten uit de looierij gaan voor een Afvalresten uit de looierij gaan voor een deel naar de productie van gelatine voor de deel naar de productie van gelatine voor de deel naar de productie van gelatine voor de voedselindustrie. Een ander deel gaat naar de productie van biogas, dat weer gebruikt de productie van biogas, dat weer gebruikt kan worden als brandstof of energie. Daar-kan worden als brandstof of energie. Daar-

Blik op de sector | 23Blik op de sector | 22

Blik op de sector

Weten ze wel wat duurzaam eigenlijk betekent?

Ralph Arbeid, onafhankelijk leerexpert en jurylid van de Sustainable Leather Award

Blik op de sector

Als investeerder in ‘impact’ hoef je geen genoegen te nemen met een lager rendement

Bij Pymwymic hebben we de afgelopen 21 jaar gezien dat goed doorgevoerde duurzame businessmodellen goed kun-nen werken, zeker in de maakindustrie. Als investeerder hoef je geen genoegen te nemen met een lager rendement wan-neer je in ‘impact’ investeert.

Uiteindelijk gaan we naar een wereld waarin vervuilen bestraft gaat worden, recyclen of upcyclen van materialen fi nancieel steeds aantrekkelijker wordt en de keten steeds transparanter wordt. Deze transparantie zorgt ervoor dat consumenten steeds vaker hun ‘burgerhoed’ opzetten en excessen niet langer pikken. De consument ‘will put their money where their mouth is’.

Op de lange termijn zie ik een wereld waarin consumenten er steeds vaker voor kiezen minder vlees te eten vanuit fi nancieel, ethisch en gezondheidstechnisch oogpunt. Dan wordt leer een schaarser goed en gaat er een andere dynamiek spelen waarin hergebruik en zuinigheid een grotere rol

gaat spelen. Dat zal de duurzaamheid van de sector zeker ten goede komen.

Pymwymic is een bedrijf dat social investors en social entrepreneurs bij elkaar brengt. Vincent probeert startende ondernemers waar mogelijk met advies te helpen. Zie ook pymwymic.com.

Vincent Bogaart, Investor Relations lead bij Pymwymic en jurylid van de Sustainable Leather Award

Duurzaam is een woord dat bij veel marketingmensen voor in de mond ligt, maar men moet zich afvragen of diege-nen die het woord duurzaam zo makke-lijk als marketingargument gebruiken wel weten wat duurzaam eigenlijk betekent.

In het algemeen wordt aangenomen dat plantaardig gelooid leer automatisch duur-zaam leer is en dat het ook automatisch geen ‘gevaarlijke’ chemicaliën bevat. Het enige gevaarlijke chemische product dat door iedereen als boosdoener in ogen-schouw wordt genomen is chroomzout oftewel Cr2O3. Meer geschoolde leermen-sen (zouden moeten) weten dat ook andere chemicaliën zoals bijvoorbeeld fenol of sommige kleurstoffen schadelijk voor de mens zijn.

Bijna niemand vermeldt echter dat de Europese wetten via REACH een hele reeks van chemicaliën hebben verboden, inclu-sief fenol (maar niet Cr2O). Men mag ervan

uitgaan dat deze verboden chemicaliën niet in het leer zitten dat in Europa gepro-duceerd en/of verkocht wordt. Het meeste leer wordt nog altijd met chroom gelooid en dat zal nog wel even doorgaan. Slechts een klein gedeelte van het leer wordt plantaar-dig gelooid en nog minder met chroomvrije chemicaliën.

‘Duurzaam’, of ‘goed/beter’ leer moet objec-tiever gedefi nieerd worden om effectief een positieve invloed op de leersector te heb-ben. Wanneer dat gedaan is, dan moeten de stakeholders genoeg technische kennis heb-ben of verwerven om ook met de defi nitie te kunnen werken en deze toe te passen op de artikelen die zij produceren en verkopen.

Dan gaan we gauw zien dat de automatis-men die op het ogenblik het woord duur-zaamheid commercieel ondersteunen niet meer zo automatisch zijn en wel degelijk be-ter onderzocht en getoetst moeten worden. Er moet dus overgestapt worden van het enthousiaste praatje naar geldige bewijzen.

Blik op de sectorBlik op de sector

Als investeerder in ‘impact’ hoef je geen genoegen te nemen met een lager rendementeen lager rendement

Bij Pymwymic hebben we de afgelopen Bij Pymwymic hebben we de afgelopen 21 jaar gezien dat goed doorgevoerde duurzame businessmodellen goed kun-nen werken, zeker in de maakindustrie. Als investeerder hoef je geen genoegen Als investeerder hoef je geen genoegen te nemen met een lager rendement wan-neer je in ‘impact’ investeert.

Uiteindelijk gaan we naar een wereld waarin vervuilen bestraft gaat worden, recyclen of vervuilen bestraft gaat worden, recyclen of upcyclen van materialen fi nancieel steeds upcyclen van materialen fi nancieel steeds aantrekkelijker wordt en de keten steeds transparanter wordt. Deze transparantie zorgt ervoor dat consumenten steeds vaker hun ‘burgerhoed’ opzetten en excessen niet hun ‘burgerhoed’ opzetten en excessen niet langer pikken. De consument ‘langer pikken. De consument ‘money where their mouth is

Op de lange termijn zie ik een wereld waarin consumenten er steeds vaker voor kiezen consumenten er steeds vaker voor kiezen minder vlees te eten vanuit fi nancieel, minder vlees te eten vanuit fi nancieel, ethisch en gezondheidstechnisch oogpunt. ethisch en gezondheidstechnisch oogpunt. Dan wordt leer een schaarser goed en gaat er een andere dynamiek spelen waarin hergebruik en zuinigheid een grotere rol

Vincent Bogaart, Investor Relations lead bij Pymwymic en jurylid van de Sustainable Leather Award


Een succesvol volledig Fairtrade pro-duct. Anders kun je de tassen van eco-leer van MYOMY do goods niet omschrijven. Het heeft eigenaar Marja Baas heel wat moeite gekost om te komen waar ze nu is. Bijzonder daarbij is de intensieve relatie die ze met haar leverancier in India heeft opgebouwd.

Makkelijk is anders. De weg van de samen-werking tussen het Nederlandse modemerk MYOMY do goods en haar leverancier in het

Indiase Calcutta is er een van veel plezier, maar zeker ook hobbels en hindernissen. Marja Baas, eigenaar van MYOMY, vertelt: “De ene keer kregen we een zomercollec-tie voor de winter geleverd, en dan weer andersom. Ook ontvingen we eens tassen waarvan de hengsels al snel afbraken. En lang niet altijd leverden ze ons producten voor een beurs op tijd aan.” Toch is ze haar leverancier trouw gebleven. Waarom eigenlijk? Baas: “Simpelweg omdat we bij andere leveranciers op hetzelfde zouden

MYOMY do goodsVia afbrekende hengsels naar wereldverovering

stuiten. Daarbij vonden we het te makkelijk om weg te lopen. Daarom kozen we ervoor om keihard te werken en goed te investeren in de relatie met onze leverancier. En vast te houden aan onze Fairtrade-principes.”

Brug tussen culturenMYOMY bleef dus bij één leverancier. Dat betekende werk aan de winkel. Baas: “We hebben heel veel opleidingen gegeven, over wat nu echt belangrijk is voor de westerse markt. Over onze denkwijze, onze marketing en branding. Het heeft wat jaren gekost, maar inmiddels begrijpen we elkaar. Dat heeft er ook mee te maken dat geleidelijk het personeelsbestand in India is uitge-breid. Met jonge mensen wel te verstaan. Die hebben daar niet zo veel aanzien, maar barsten vaak van de goede ideeën. Nu hebben we een prachtige mix tussen jonge en oudere medewerkers, een mooie brug tussen twee culturen ook. Wat we verder hebben gedaan, is een kwaliteitssysteem ingevoerd, met strenge controles tijdens het productieproces.”

Volharding en trouwDit alles heeft ertoe geleid dat MYOMY nu voorloper is op het gebied van Fairtrade pro-ducten, met tassen van ecologisch leer die in meer dan 230 Nederlandse winkels liggen. Klaar voor verdere wereldverovering, dank-zij volharding, investering en trouw. Hoe komt het eigenlijk dat ze ook succesvol is in mainstream modewinkels? Baas: “Ik denk dat het een combinatie is. Van heel hard werken, leverancierstrouw, geen concessies doen aan kwaliteit, helder positioneren bij high end modewinkels en daarnaast de prijs zo redelijk mogelijk houden om veel mensen

de kans te geven de tassen te kopen.”In het streven naar een volledig Fairtrade product bemoeit MYOMY zich overigens met de hele keten. Baas: “We hebben een looierij die – en ook dat duurde even – met de WetWhite-methode looit. Deze looierij is LWG-gecertifi ceerd. Het is mooi om te zien hoe ook zij een bewustwordingsproces hebben doorgemaakt. Je vindt er nu overal posters met ‘Think green’, ‘Be careful with water’ en dat soort teksten.”

100 procent zekerheidToch is er in MYOMY’s succesverhaal nog één ding dat knaagt. Baas: “Ik vind het moeilijk om 100 procent zekerheid te krijgen over de herkomst van de huiden. De werkplaats is Fairtrade gecertifi ceerd en de looierij zoals gezegd door de LWG. Maar voor de huidenleverancier bestaat nog geen systeem. Toen ik met MYOMY begon was ik getroffen door de vreselijke issues in de leerindustrie, zoals dierenwelzijn en het transport van dieren en huiden over de hele wereld. Iedereen verzekert mij nu dat de dieren die voor onze producten worden ge-bruikt van lokale herkomst zijn. Sterker nog, ik ben ooit op onderzoek uitgegaan en heb het met eigen ogen kunnen zien. Maar dan nog, wie zegt dat het ook zo gaat als ik niet aanwezig ben? En ja, ik wil de mensen ter plekke op hun woord geloven, want ze zijn eerlijk, ook over hun tekortkomingen. Toch ontbreekt er nog een gereguleerd systeem dat transparantie garandeert. Misschien dat er een vouchersysteem met de overheid of de looierij kan worden opgezet, om meer transparantie te krijgen.”

stuiten. Daarbij vonden we het te makkelijk om weg te lopen. Daarom kozen we ervoor om weg te lopen. Daarom kozen we ervoor om keihard te werken en goed te investeren in de relatie met onze leverancier. En vast te houden aan onze Fairtrade-principes.”houden aan onze Fairtrade-principes.”

Brug tussen culturenBrug tussen culturenMYOMY bleef dus bij één leverancier. Dat betekende werk aan de winkel. Baas: “We hebben heel veel opleidingen gegeven, over hebben heel veel opleidingen gegeven, over wat nu echt belangrijk is voor de westerse markt. Over onze denkwijze, onze marketing markt. Over onze denkwijze, onze marketing en branding. Het heeft wat jaren gekost, maar inmiddels begrijpen we elkaar. Dat heeft er ook mee te maken dat geleidelijk heeft er ook mee te maken dat geleidelijk het personeelsbestand in India is uitge-breid. Met jonge mensen wel te verstaan. breid. Met jonge mensen wel te verstaan. Die hebben daar niet zo veel aanzien, maar barsten vaak van de goede ideeën. Nu hebben we een prachtige mix tussen jonge hebben we een prachtige mix tussen jonge en oudere medewerkers, een mooie brug tussen twee culturen ook. Wat we verder hebben gedaan, is een kwaliteitssysteem ingevoerd, met strenge controles tijdens het productieproces.”productieproces.”

Volharding en trouwVolharding en trouwDit alles heeft ertoe geleid dat MYOMY nu voorloper is op het gebied van Fairtrade pro-ducten, met tassen van ecologisch leer die in ducten, met tassen van ecologisch leer die in meer dan 230 Nederlandse winkels liggen. Klaar voor verdere wereldverovering, dank-zij volharding, investering en trouw. Hoe komt het eigenlijk dat ze ook succesvol is in mainstream modewinkels? Baas: “Ik denk dat het een combinatie is. Van heel hard werken, leverancierstrouw, geen concessies doen aan kwaliteit, helder positioneren bij high end modewinkels en daarnaast de prijs zo redelijk mogelijk houden om veel mensen


Smit & zoon en StahlBrillen voor Bangladesh

Goede arbeidsomstandigheden staan nou niet echt hoog op het prioriteiten-lijstje van looierijen in ontwikkelings-landen, in Nederlandse ogen althans. Hoog tijd dat daar verandering in komt, vinden de grote Nederlandse chemiebe-drijven Smit & zoon en Stahl.

“Als iemand in de nabije toekomst googelt op ‘leer’, moet hij producten te zien krijgen die op een duurzame manier geproduceerd zijn. Dat is onze ambitie. Daarmee bedoelen we nadrukkelijk producten die zijn gemaakt met aandacht voor de mens.” Egbert Dik-kers, Leader Innovation & Sustainability bij Smit & zoon, laat zien dat zijn bedrijf samen met Stahl, een ander chemiebedrijf, écht verantwoordelijkheid neemt op het gebied van menswaardige arbeidsomstandighe-den in de leerindustrie. “Wij vinden het ontzettend belangrijk dat alle ketenpartijen veilig met chemicaliën werken. Vanuit het MVO-netwerk Leer van MVO Nederland maken wij ons daar hard voor.”

Gezondheidsrisico’sTwee industry leaders die zich zo druk maken om veilig werken met chemicaliën, waarom eigenlijk? Dikkers: “In heel veel landen wordt nog onveilig gewerkt. In Bangladesh, India en Pakistan bijvoorbeeld lopen werknemers soms op blote voeten

door de fabriek, dwars door afvalwater, zonder beschermingsmiddelen. Voor hen is dat normaal. Bij ons streven naar écht duurzaam geproduceerd leer moet ook voor de mensen in die fabrieken aandacht zijn. Vandaar dat wij hameren op het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals veiligheidsschoenen, veiligheidsbrillen, stofmaskers en oorbescherming.”

Hoe gaan Smit & zoon en Stahl hun doel be-reiken? “Om te beginnen zijn wij druk bezig het bewustzijn bij onze eigen mensen en ons agentennetwerk te vergroten, door mid-del van vooral voorlichting”, zegt Dikkers. “Zij moeten wereldwijd een voorbeeldrol vervullen. Dat wil zeggen dat we van ze ver-wachten dat ze zelf waar nodig persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken en met anderen het gesprek daarover aangaan. Als al onze eigen medewerkers en de mensen uit ons agentennetwerk begrijpen waar het om gaat, is het tijd voor de volgende stap: de eigenaren en arbeiders van de looierij-en.”

Intrinsieke motivatieDat wordt nog een hele klus, omdat Smit & zoon en Stahl in looierijen minder invloed kunnen uitoefenen dan in hun eigen organi-saties. Daarbij komt een ander probleem: de arbeiders hebben vaak andere prioriteiten.

Dikkers: “Hun primaire belangen zijn vooral om vandaag een inkomen te hebben om je familie morgen te kunnen onderhouden. Voor duurzaamheid en veilig werken is nog te weinig aandacht. Wij proberen deson-danks deze mensen mee te krijgen door gesprekken met ze aan te gaan, workshops te geven, discussies te starten. Mocht dat niet lukken, dan is extrinsieke motivatie een goede optie. Dat wil zeggen dat er alleen nog maar wordt ingekocht bij looierijen die hun arbeidsomstandigheden goed op orde hebben. Hiervoor is onder meer nationale en internationale wetgeving nodig, net als druk vanuit modemerken, die eisen moeten stellen. Wij zetten nu dit onderwerp bij aller-lei relevante organisaties, zoals de Leather

Working Group en brancheorganisatie TEGEWA, hoog op de agenda.”

Hoe zit het ten slotte met de prijs van de persoonlijke beschermingsmiddelen, is die niet te hoog? Dikkers: “Nee, wij vinden dat de kosten van veiligheid feitelijk onderdeel moeten worden van de kostprijsopbouw voor de productie van leer. En dat aan de andere kant de kosten die het resultaat zijn van onveilig werken beter inzichtelijk moe-ten worden. Wij kunnen een positieve rol spelen door persoonlijke beschermingsmid-delen ter beschikking te stellen als promo-tiepakket bij de voorlichting. Dan is het aan de looierijen zelf om de stap te zetten naar een investering in veiligheid.”

Dikkers: “Hun primaire belangen zijn vooral om vandaag een inkomen te hebben om je familie morgen te kunnen onderhouden. Voor duurzaamheid en veilig werken is nog Voor duurzaamheid en veilig werken is nog te weinig aandacht. Wij proberen deson-te weinig aandacht. Wij proberen deson-te weinig aandacht. Wij proberen deson-danks deze mensen mee te krijgen door gesprekken met ze aan te gaan, workshops te geven, discussies te starten. Mocht dat niet lukken, dan is extrinsieke motivatie een niet lukken, dan is extrinsieke motivatie een goede optie. Dat wil zeggen dat er alleen nog maar wordt ingekocht bij looierijen die nog maar wordt ingekocht bij looierijen die hun arbeidsomstandigheden goed op orde hun arbeidsomstandigheden goed op orde hebben. Hiervoor is onder meer nationale en internationale wetgeving nodig, net als druk vanuit modemerken, die eisen moeten druk vanuit modemerken, die eisen moeten stellen. Wij zetten nu dit onderwerp bij aller-stellen. Wij zetten nu dit onderwerp bij aller-stellen. Wij zetten nu dit onderwerp bij aller-lei relevante organisaties, zoals de Leather lei relevante organisaties, zoals de Leather


im | innovating“We dwingen looierijen goed na te denken”

een nieuwe dienst. Kortweg komt het erop neer dat we in een vroeg stadium samen met de klant om tafel gaan om lay-outs te maken voor bijvoorbeeld een nieuwe pro-ductielijn of zelfs een nieuwe looierij. Eerst stellen we vooral heel veel vragen aan de klant. Leveren ze halffabricaten of juist eind-producten waarbij het hele productieproces – van het ontvangen van ruwe huiden tot aan het fi nishen – bij hen plaatsvindt? We dwingen ze om goed na te denken over wat ze nu exact willen. Vaak gebeurt dat dus niet. Laat staan dat ze dan rekening houden met bijvoorbeeld milieuaspecten.”

Zware, natte huidenAls de looierij de vragen heeft beantwoord, gaat im | innovating simpelweg tekenen. Want zo worden allerlei ecologische en ergonomische zaken snel inzichtelijk. Oomens: “Waar zet je je machines neer? Op welke hoogte plaats je ze? Hoe ga je om met afval en afvalwater? En met veiligheid? Dat kun je maar beter allemaal vooraf bepalen, want als je je looierij eenmaal gebouwd hebt, is het te laat. Om hier een helder voorbeeld van te geven: meestal worden vaten gebruikt voor de natte processen, zoals het kalken en nalooien. Die vaten worden vaak, met name in minder geïndus-trialiseerde landen, veel te laag gemonteerd door hoogtegebrek of simpelweg gebrek aan inzicht. Als dan na het proces de deur van het vat wordt opengedaan, stroomt de vloer vol met afvalwater. En de arbeiders moeten de zware, natte huiden vervolgens zien op te tillen. Een eenvoudige, mens- én milieuvriendelijke oplossing die je al in het ontwerpproces kunt meenemen, is zorgen dat de vaten hoger staan met daaronder een bak die het water met huiden opvangt.”

PrijskaartjeOp deze manier looierijen naar een hoger niveau brengen werkt in Europa prima, maar ook in Azië. Oomens: “Onlangs kwam ik na een jaar weer in Mongolië en de klant pakte meteen de tekeningen erbij om het over de inrichting van de looierij te hebben.” Toch is er nog een wereld te winnen in der-gelijke landen. Oomens: “De leerindustrie is een erg traditionele branche, die van ouds-her niet gewend is rekening te houden met mens en milieu. Het zou mooi zijn als de overheden daar dat wat meer zouden stimu-leren. Dat traditionele is ook de reden dat er vaak niet goed wordt nagedacht over de inrichting van een looierij, het gaat immers al tijdenlang op dezelfde manier. Verder heten het niet voor niets lagelonenlanden. Aan onze werkzaamheden hangt echter een prijskaartje, dus het is ook onze uitdaging om de looierijen te overtuigen van het grote belang van pre-engineering. Hoe we dat aanpakken? Vooral door er vaak naartoe te gaan, aandacht te geven, vertrouwen te winnen en relaties op te bouwen.”

Het klinkt zo simpel. Je denkt goed na als je een looierij bouwt of uitbreidt. Je hebt een doel, een plan, een idee. Toch merkte Marc Oomens van im | innovating dat het denkwerk opvallend vaak achterwege bleef. Hij sprong in dat gat met een nieuwe dienst: pre-engineering.

“Ik heb het verschillende keren meege-maakt. Dan bezocht ik in Azië een pas ge-bouwde looierij waar de eigenaar apetrots over vertelde. Maar op mijn vragen welke

huiden hij er precies zou gaan verwerken en welke machines hij zou gaan gebruiken moest hij de antwoorden schuldig blijven. Hij had er eerlijk gezegd nog nooit zo over nagedacht.” Dit tamelijk schokkende en niet opzichzelfstaande voorbeeld bracht im | innovating , het bedrijf waarvan Marc Oomens een van de directeuren is, op een idee: pre-engineering.

Pre-engineering als nieuwe dienstOomens: “Ons bedrijf levert machines en service aan looierijen. Pre-engineering is

een nieuwe dienst. Kortweg komt het erop een nieuwe dienst. Kortweg komt het erop neer dat we in een vroeg stadium samen met de klant om tafel gaan om lay-outs te maken voor bijvoorbeeld een nieuwe pro-ductielijn of zelfs een nieuwe looierij. Eerst ductielijn of zelfs een nieuwe looierij. Eerst stellen we vooral heel veel vragen aan de stellen we vooral heel veel vragen aan de klant. Leveren ze halffabricaten of juist eind-producten waarbij het hele productieproces – van het ontvangen van ruwe huiden tot aan het fi nishen – bij hen plaatsvindt? We dwingen ze om goed na te denken over wat dwingen ze om goed na te denken over wat ze nu exact willen. Vaak gebeurt dat dus niet. Laat staan dat ze dan rekening houden met bijvoorbeeld milieuaspecten.”

Zware, natte huidenZware, natte huidenAls de looierij de vragen heeft beantwoord, Als de looierij de vragen heeft beantwoord, gaat im | innovating simpelweg tekenen. Want zo worden allerlei ecologische en ergonomische zaken snel inzichtelijk. Oomens: “Waar zet je je machines neer? Op Oomens: “Waar zet je je machines neer? Op welke hoogte plaats je ze? Hoe ga je om met afval en afvalwater? En met veiligheid? Dat kun je maar beter allemaal vooraf bepalen, want als je je looierij eenmaal gebouwd hebt, is het te laat. Om hier een helder hebt, is het te laat. Om hier een helder voorbeeld van te geven: meestal worden voorbeeld van te geven: meestal worden vaten gebruikt voor de natte processen, zoals het kalken en nalooien. Die vaten worden vaak, met name in minder geïndus-trialiseerde landen, veel te laag gemonteerd trialiseerde landen, veel te laag gemonteerd door hoogtegebrek of simpelweg gebrek door hoogtegebrek of simpelweg gebrek aan inzicht. Als dan na het proces de deur van het vat wordt opengedaan, stroomt de vloer vol met afvalwater. En de arbeiders moeten de zware, natte huiden vervolgens moeten de zware, natte huiden vervolgens zien op te tillen. Een eenvoudige, mens- én zien op te tillen. Een eenvoudige, mens- én milieuvriendelijke oplossing die je al in het milieuvriendelijke oplossing die je al in het ontwerpproces kunt meenemen, is zorgen dat de vaten hoger staan met daaronder een bak die het water met huiden opvangt.”


Blik op de sector

Zelfs de enkele schoenen vinden hun weg

Laat ik me eens focussen op een van de laatste stadia in de levenscyclus van leren producten zoals kleding, schoenen en tassen en riemen.

Als gerenommeerd inzamelen sorteerbe-drijf (en goed doel!) verzamelt en verwerkt Sympany jaarlijks 23 miljoen kilo textiel en schoenen (en accessoires). Ondanks het feit dat we steeds meer niet-herdraagbaar textiel moeten inzamelen (om dat uit het restafval te houden) lukt het Sympany nog steeds om bijna 70% een tweede leven te geven in diverse landen in Afrika en Oost-Europa. Het laten herdragen is milieu-technisch gezien het meest wenselijk.

Niet alleen gedragen kleding en schoenen zijn meer dan welkom in de wat armere lan-den dan Nederland, maar ook onverkoop-bare voorraden schoenen, kleding et cetera. Vaak wensen retailbedrijven of merken dat dit deel niet meer terugkomt op de Euro-pese markt. Sympany zorgt daarvoor. Vaak ook vernietigen ze deze productie en dat is

kostbaar en erg zonde. Ik denk dat iedereen het er over eens is dat het laten (her)dragen van onverkochte kleding en schoenen een duurzamere oplossing is dan het laten vernietigen.

In het inzamelproces raken de niet aan elkaar gebonden schoenen nog al eens uit elkaar. Maar ook voor de zogenaamde ‘eentjes’ heeft Sympany een zeer nuttige en duurzame oplossing. We verkopen die aan een Pakistaanse partner die internationaal duizenden van deze eentjes opkoopt en vervolgens weer gaat paren. Het kan dan zijn dat een bepaalde schoen maat 44 ge-koppeld wordt met een maat 44,5. Zelfs dan wordt zo’n paar weer gekocht en gedragen.

Sympany is de kledinginzamelaar en –han-delaar die is ontstaan uit de fusie tussen KICI en Humana. Met de opbrengst van kledinginzameling steunt Sympany tal van goededoelenprojecten die erop zijn gericht mensen zelfredzaam te maken. Zie ook sympany.nl.

Marc Vooges, directeur-bestuurder van Sympany en jurylid van de Sustainable Leather Award

Blik op de sector

Op weg naar kinderarbeidvrij leer!

Bedrijven die zaken doen in het bui-tenland worden geacht dit op een verantwoorde manier te doen: met zorg voor mensen, grondsto� en, het milieu en directe omgeving. Helaas is er bij de productie van leer en schoenen nog steeds een verhoogd risico op kinderar-beid.

Leren schoenen die in Nederland worden verkocht komen vooral uit India, China, Vietnam en Indonesië. In die landen begint de productieketen van vele schoenen. Die keten loopt van de boerderijen waar de runderen worden gehouden en de huiden voor het leer vandaan komen, via de leer-looierijen waar de huiden tot leer worden verwerkt, tot aan de werkplaatsen waar de schoenen worden gemaakt. Juist in het begin van die keten zijn arbeidsomstandig-heden ver beneden peil: lange werkdagen, lage lonen en blootstelling aan gevaarlijke chemicaliën. En juist in het begin van die keten werken kinderen.

Zowel bij het looien van leer als in de schoenenproductie wordt veel werk uitbe-steed aan middelgrote bedrijven en kleine werkplaatsen. Ook worden veel schoenen of delen van schoenen door thuiswerkers gemaakt. Met grote regelmaat worden hier-bij kinderen ingezet om het gezinsinkomen te verhogen. Dit geldt ook voor de kleine werkplaatsen, waarin de eigenaar zijn kinde-ren inzet om de loonkosten voor volwassen werknemers te drukken.Een van de grootste problemen bij de con-trole op kinderarbeid is dat een groot deel van het werk in de informele sector plaats-vindt, zowel in de looierijen als in de schoe-nenproductie. In India zijn wettelijk ar-beidsinspecties toegestaan bij bedrijven die tien of meer werknemers hebben. Kleinere bedrijven en werkplaatsen in huis worden niet gecontroleerd. Bovendien, als inspec-ties op basis van offi ciële bedrijfsinformatie van het grootschalige bedrijf plaatsvinden, kan het voorkomen dat de uitbesteedde activiteiten naar de informele sector niet worden meegenomen in de controle.

Leonie Blokhuis, Advocacy offi cer private sector and CSR bij Hivos

Blik op de sectorBlik op de sector

Op weg naar kinderarbeidvrij leer!Op weg naar kinderarbeidvrij leer!

Bedrijven die zaken doen in het bui-Bedrijven die zaken doen in het bui-tenland worden geacht dit op een verantwoorde manier te doen: met zorg voor mensen, grondsto� en, het milieu en directe omgeving. Helaas is er bij de productie van leer en schoenen nog steeds een verhoogd risico op kinderar-beid.

Leren schoenen die in Nederland worden Leren schoenen die in Nederland worden verkocht komen vooral uit India, China, verkocht komen vooral uit India, China, Vietnam en Indonesië. In die landen begint Vietnam en Indonesië. In die landen begint de productieketen van vele schoenen. Die de productieketen van vele schoenen. Die keten loopt van de boerderijen waar de keten loopt van de boerderijen waar de runderen worden gehouden en de huiden runderen worden gehouden en de huiden voor het leer vandaan komen, via de leer-voor het leer vandaan komen, via de leer-looierijen waar de huiden tot leer worden looierijen waar de huiden tot leer worden verwerkt, tot aan de werkplaatsen waar verwerkt, tot aan de werkplaatsen waar de schoenen worden gemaakt. Juist in het de schoenen worden gemaakt. Juist in het begin van die keten zijn arbeidsomstandig-begin van die keten zijn arbeidsomstandig-heden ver beneden peil: lange werkdagen, heden ver beneden peil: lange werkdagen, lage lonen en blootstelling aan gevaarlijke lage lonen en blootstelling aan gevaarlijke chemicaliën. En juist in het begin van die chemicaliën. En juist in het begin van die keten werken kinderen.keten werken kinderen.

Leonie Blokhuis, Advocacy offi cer private sector and CSR bij HivosLeonie Blokhuis, Advocacy offi cer private sector and CSR bij Hivos


Er is dus veel te verbeteren in de sector en Stop Kinderarbeid pleit sinds 2012 voor een meer pro-actieve aanpak door schoenenbe-drijven middels de campagne ‘we want child friendly shoes’.

Samenwerking van groot belang bij bestrijding van kinderarbeidKinderarbeid is een wereldwijd probleem dat vraagt om een wereldwijde oplossing. Voor veel bedrijven geldt dat zij vaak veel meer kunnen bijdragen dan zij denken. Onze aanbeveling aan het bedrijfsleven is daarom simpel: onderzoek eerst hoe uw bedrijf betrokken kan zijn bij kinderarbeid en denk van daaruit verder.

Soms zijn bedrijven indirect betrokken bij kinderarbeid, zonder dat ze dat door hebben. De risico’s bij directe leveranciers zijn meestal klein, maar verderop in de keten kunnen deze groter zijn. Stel u zelf daarom eens de volgende vragen: Maken uw leveranciers gebruik maken van onderaan-nemers? Zo ja, onder welke voorwaarden en omstandigheden? Waar komen de grond-stoffen van uw producten vandaan? Heeft u de juiste procedures opgesteld? En is er een goed controlemechanisme in werking? Is er een systeem voor monitoring en aanpak van problemen?

Voor het krijgen van antwoorden op deze vragen is het belangrijk dat u niet alleen in gesprek gaat met uw directe leveranciers maar ook met (lokale) experts, vakbonden en NGO’s. Belangrijk bij dit onderzoek is dat leveranciers zich niet ‘gedwongen’ voelen om risico’s en problemen te verbergen maar zich ‘gesteund’ voelen om deze inzichtelijk te

krijgen en effectief aan te pakken. Afhan-kelijk van het antwoord op deze vragen moeten bedrijven actie ondernemen om kinderarbeid tegen te gaan. Het ‘Actieplan voor bedrijven om kinderarbeid te bestrij-den’ van Stop Kinderarbeid kan daarbij helpen.

Voor het bestrijden van kinderarbeid door bedrijven zijn de OESO-Richtlijnen voor Multinationals en de VN-Richtlijnen voor Bedrijfsleven en Mensenrechten de belang-rijkste richtlijnen. Bedrijven hebben volgens deze richtlijnen een ‘zorgplicht’ (due diligen-ce) om kinderarbeid in hun hele produc-tieketen te bestrijden. Kernelementen van deze zorgplicht zijn het in kaart brengen, voorkomen en herstellen van schendingen op het gebied van mensenrechten in de hele productieketen en het actief rapporteren daarover richting het publiek.

Voor de effectieve aanpak van kinderarbeid in de productieketen is samenwerking met anderen vaak de beste manier. Dat kunnen collega-bedrijven in dezelfde sector zijn, maar met name samenwerking met lokale organisaties en overheden, vakbonden, NGO’s en internationale organisaties. Stop Kinderarbeid werkt in een aantal landen en sectoren samen met deze partijen om tot een duurzame en kinderarbeidvrije produc-tieketen te komen.

Bovendien werken wij in Azië, Afrika en Latijns-Amerika samen met lokale autori-teiten, leerkrachten, werkgevers, ouders en kinderen aan het ontwikkelen van kinderarbeidvrije zones. Dit zijn afgeba-kende gebieden – bijvoorbeeld een dorp of

een plantage - waar iedereen samenwerkt vanuit de overtuiging: geen kind hoort te werken, ieder kind hoort op school! Kinder-arbeid wordt niet langer geaccepteerd, want alle kinderen hebben recht op goed, voltijds dagonderwijs.

In 2012 en 2013 heeft Stop Kinderarbeid rapporten uitgebracht over kinderarbeid in de schoenenproductie en inzicht gegeven in wat schoenenbedrijven doen aan het voorkomen en bestrijden van kinderarbeid. De hier op volgende campagne ‘we want child friendly shoes’ heeft zeker tot verbe-teringen geleid bij een aantal schoenen-bedrijven maar er is nog een lange weg te gaan. Momenteel wordt er nieuw onderzoek gedaan in India waarvoor de samenwerking wordt gezocht met internationale en lokale bedrijven en met de intentie om tot een gezamenlijk verbeterplan te komen.

Voor meer informatie: stopkinderarbeid.wbbclient.com/assets/2015/06/SCL_CLFZ_handbook_FINAL_LR_complete.pdf

een plantage - waar iedereen samenwerkt een plantage - waar iedereen samenwerkt vanuit de overtuiging: geen kind hoort te vanuit de overtuiging: geen kind hoort te werken, ieder kind hoort op school! Kinder-arbeid wordt niet langer geaccepteerd, want alle kinderen hebben recht op goed, voltijds alle kinderen hebben recht op goed, voltijds alle kinderen hebben recht op goed, voltijds dagonderwijs.dagonderwijs.

In 2012 en 2013 heeft Stop Kinderarbeid In 2012 en 2013 heeft Stop Kinderarbeid rapporten uitgebracht over kinderarbeid in rapporten uitgebracht over kinderarbeid in rapporten uitgebracht over kinderarbeid in de schoenenproductie en inzicht gegeven de schoenenproductie en inzicht gegeven in wat schoenenbedrijven doen aan het voorkomen en bestrijden van kinderarbeid. De hier op volgende campagne ‘we want De hier op volgende campagne ‘we want De hier op volgende campagne ‘we want child friendly shoes’ heeft zeker tot verbe-child friendly shoes’ heeft zeker tot verbe-teringen geleid bij een aantal schoenen-bedrijven maar er is nog een lange weg te bedrijven maar er is nog een lange weg te gaan. Momenteel wordt er nieuw onderzoek gaan. Momenteel wordt er nieuw onderzoek gaan. Momenteel wordt er nieuw onderzoek gedaan in India waarvoor de samenwerking gedaan in India waarvoor de samenwerking wordt gezocht met internationale en lokale bedrijven en met de intentie om tot een gezamenlijk verbeterplan te komen.gezamenlijk verbeterplan te komen.gezamenlijk verbeterplan te komen.

Voor meer informatie:wbbclient.com/assets/2015/06/SCL_CLFZ_wbbclient.com/assets/2015/06/SCL_CLFZ_handbook_FINAL_LR_complete.pdfhandbook_FINAL_LR_complete.pdfhandbook_FINAL_LR_complete.pdf


ESBECO“Wij geloven alleen in groot”

Door de vraag van grote klanten ging leergroothandel ESBECO uiteindelijk chroomvrij ceintuurleer leveren. Tot een echte doorbraak in de verkoop leidt dat echter nog niet. “De prijs blijft toch doorslaggevend.”

Volgens directeur Vincent Bergmans is het Waalwijkse ESBECO BV “de eerste fi rma die in grote aantallen chroomvrij ceintuurleer levert”. Door de vraag van klanten is de leer-groothandel ruim twee jaar geleden begon-nen met de productie van chroomvrij leer. “Grote jeansmerken en grote winkelketens, zoals C&A, zochten naar een manier om zich te onderscheiden in de markt. Ze vroegen ons om chroomvrij leer. Om die reden zijn wij met onze leerproducent in India in ge-sprek gegaan. Als ik heel eerlijk ben, denk ik niet dat we dit ook zouden hebben gedaan als de vraag van een kleingebruiker zou zijn gekomen. Wij geloven alleen in projecten met een groot draagvlak. Want alleen op die manier kan iets een standaard worden.”

Waterbu� elsESBECO ging naar India en startte daar een moeizaam traject. Bergmans: “Het kostte nogal wat moeite, ja, omdat India nu niet bepaald voorloper is op het gebied van chroomvrij looien. Er moest dus fl ink wat worden aangepast om chroomvrij leer te kunnen produceren, denk aan nieuwe machines en aparte vaten. Ook nam de

zoektocht naar stabiele leveranciers van plantaardige en synthetische looistoffen tijd in beslag. Een grote uitdaging vormde ook de prijs. Want onze klanten wilden weliswaar graag chroomvrij leer, maar het mocht niet te duur zijn. En een chroomvrij looiproces gaat langzamer en is duurder dan een niet-chroomvrij proces. We zochten dus een looierij en een producent die niet de hoofdprijs vroegen en zelf beperkten we onze marge ook. Wat uiteindelijk hielp is dat we leer zijn gaan gebruiken van de huid van waterbuffels. Dit leer is prijstechnisch gunstiger dan koeienleer.”

PegelsEn zo kan ESBECO nu grote volumes chroomvrij geproduceerd buffelleer leve-ren. Tot tevredenheid van de klanten. “Ze blijven orders herhalen, dus dat is een goed teken. Wel moet ik erbij zeggen dat de echt grote aantallen nog moeten komen.” Wat dat betreft heeft Bergmans ook wel wat zorgen: “We zijn ontzettend druk bezig om grote merken en winkelketens te enthou-siasmeren voor chroomvrij geproduceerd leer. Door heel vaak het verhaal te vertellen bijvoorbeeld. Dat enthousiasme komt er ook wel enigszins, maar de eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat de prijs toch doorslagge-vend blijft. Je kunt praten wat je wilt, maar het gaat veel bedrijven uiteindelijk toch om de pegels…”


OukroOpzouten met het zouten

Het kalf staat centraal bij de VanDrie Group en al zijn dochters. Dochter Oukro verwerkt bijvoorbeeld jaarlijks 1,4 miljoen kalfsvellen voor looierijen. Een van Oukro’s doelen is om hierbij minder zout te gebruiken.

Jammer dat ‘het verduurzamen van be-drijfsprocessen’ zo abstract en technisch klinkt. Want het is wél precies waar Oukro sinds enkele jaren fanatiek mee bezig is. Assistant Corporate Affairs bij de VanDrie Group, Marijke Everts, vertelt: “Een duurza-me bedrijfsvoering is heel breed. Het heeft bijvoorbeeld te maken met het welzijn van onze eigen medewerkers, die we faciliteren met opleidingen, preventieve medische onderzoeken et cetera. Ook richten we ons op het milieu, onder meer door alleen nog maar elektrische vorkheftrucks te gebrui-ken. Verder gaan we zorgvuldig om met energie, afval en zout.”

Koeling in plaats van zoutZonder het eigen personeel en de heftrucks tekort te doen, nu wordt het interessant. Want energie, afval en zout, hoe gaan ze daar bij Oukro mee om? Everts: “Bij de Van-Drie Group werken alle bedrijfsonderdelen nauw samen op deze gebieden. Zo wisselt Oukro warmte uit met de naastgelegen kal-verslachterij Ekro. Wat bij Ekro aan energie vrijkomt, wordt bij Oukro gebruikt voor het koelproces. Verder gebruikt Oukro de houten pallets van melkpoederproducent

Navobi, om de afvalstroom te reduceren.”“Tot slot is het verminderen van het zout-gebruik heel belangrijk voor ons. Want hoe meer zout we gebruiken, hoe meer water we moeten zuiveren. En hoe meer zoutgebruik, hoe langer het verwerkingsproces van de kalfsvellen duurt en hoe meer transportbe-wegingen nodig zijn. Per kalfsvel is ongeveer 6 kilo zout nodig. Tussen 2009 en 2014 is hier gemiddeld al bijna 1 kilo afgegaan. En in 2014 hebben we zelfs meer dan 30 procent van de kalfsvellen ongezouten aangeboden. Om te conserveren gebruiken we steeds meer koeling in plaats van zout.”

Meer toepassingenLooierijen krijgen dus in toenemende mate verse, ongezouten huiden van Oukro aangeleverd. Wat hebben die looierijen er eigenlijk voor baat bij? Everts: “Naast het feit dat zij veel sneller de huiden ontvangen, hebben de looierijen het voordeel dat zij minder chemicaliën hoeven te gebruiken en ook is het beter voor hun eigen waterzui-vering. De vellen zijn daarnaast doorgaans van een betere kwaliteit. Wij leveren zo onze bijdrage om een belangrijk deel van het kalf – de huid – tot waarde te brengen en klaar te maken voor een volgende toepassing. Op dat gebied hebben we overigens nog genoeg te doen, zoals het verminderen van huid-beschadigingen en het verbeteren van het transport van het kalf. Ons is er alles aan gelegen om een zo goed mogelijk eindpro-duct te realiseren.”

Het kalf staat centraal bij de VanDrie Het kalf staat centraal bij de VanDrie Group en al zijn dochters. Dochter Oukro verwerkt bijvoorbeeld jaarlijks Oukro verwerkt bijvoorbeeld jaarlijks 1,4 miljoen kalfsvellen voor looierijen. 1,4 miljoen kalfsvellen voor looierijen. 1,4 miljoen kalfsvellen voor looierijen. Een van Oukro’s doelen is om hierbij Een van Oukro’s doelen is om hierbij minder zout te gebruiken.

Jammer dat ‘het verduurzamen van be-Jammer dat ‘het verduurzamen van be-Jammer dat ‘het verduurzamen van be-drijfsprocessen’ zo abstract en technisch klinkt. Want het is wél precies waar Oukro sinds enkele jaren fanatiek mee bezig is. sinds enkele jaren fanatiek mee bezig is. Assistant Corporate Affairs bij de VanDrie Assistant Corporate Affairs bij de VanDrie Assistant Corporate Affairs bij de VanDrie Group, Marijke Everts, vertelt: “Een duurza-Group, Marijke Everts, vertelt: “Een duurza-me bedrijfsvoering is heel breed. Het heeft bijvoorbeeld te maken met het welzijn van bijvoorbeeld te maken met het welzijn van onze eigen medewerkers, die we faciliteren onze eigen medewerkers, die we faciliteren onze eigen medewerkers, die we faciliteren met opleidingen, preventieve medische onderzoeken et cetera. Ook richten we ons op het milieu, onder meer door alleen nog op het milieu, onder meer door alleen nog maar elektrische vorkheftrucks te gebrui-maar elektrische vorkheftrucks te gebrui-ken. Verder gaan we zorgvuldig om met ken. Verder gaan we zorgvuldig om met energie, afval en zout.”

Koeling in plaats van zoutKoeling in plaats van zoutKoeling in plaats van zoutZonder het eigen personeel en de heftrucks tekort te doen, nu wordt het interessant. tekort te doen, nu wordt het interessant. Want energie, afval en zout, hoe gaan ze Want energie, afval en zout, hoe gaan ze daar bij Oukro mee om? Everts: “Bij de Van-daar bij Oukro mee om? Everts: “Bij de Van-Drie Group werken alle bedrijfsonderdelen Drie Group werken alle bedrijfsonderdelen nauw samen op deze gebieden. Zo wisselt Oukro warmte uit met de naastgelegen kal-Oukro warmte uit met de naastgelegen kal-verslachterij Ekro. Wat bij Ekro aan energie verslachterij Ekro. Wat bij Ekro aan energie verslachterij Ekro. Wat bij Ekro aan energie vrijkomt, wordt bij Oukro gebruikt voor het koelproces. Verder gebruikt Oukro de het koelproces. Verder gebruikt Oukro de houten pallets van melkpoederproducent houten pallets van melkpoederproducent


Golven van enthousiasme overspoelen Nienke Hoogvliet als ze over haar pro-jecten SEA ME en RE-SEA ME vertelt. Daarmee wil ze ieders aandacht vestigen op duurzame materialen uit zee. Een interview over garen van zeewier en een krukje van vissenleer.

Daar stond ze dan, op de Scheveningse visafslag. Met de vraag of ze een zooitje vissenhuiden mocht meenemen. Want waar viswinkels dagelijks talloze vissenhuiden

als afval weggooien, daar weet Nienke Hoogvliet er wel raad mee. Met haar project RE-SEA ME wil ze de vissenhuiden duur-zaam looien en er vervolgens producten van maken. “Eigenlijk is het ontstaan vanuit een eerder project, SEA ME. Daarmee vraag ik aandacht voor de problematiek van de vervuiling van de zee, door te laten zien dat de zee ook vol zit met bruikbare, duurza-me materialen. Heel concreet heb ik een garen gemaakt van zeewier en daarmee een vloerkleed geknoopt in een oud visnet. Ik

Studio Nienke HoogvlietVan viswinkel naar vloerkleed

kreeg zoveel enthousiaste reacties dat ik me in de visindustrie ben gaan verdiepen. En zo ontstond het project RE-SEA ME.”

Looien met olijfolieHoogvliet kwam erachter dat per dag ontzettend veel kilo’s vissenhuiden worden weggegooid. Gewoon afval. Bij de visafslag en viswinkels haalde ze deze huiden op en ging ermee aan de slag. “Via Google ontdek-te ik iemand die mij kon leren hoe ik deze vissenhuiden op een ouderwetse, natuurlij-ke manier kon looien zonder van chemica-liën gebruik te maken. Vervolgens ben ik de huiden met olijf- of zonnebloemolie gaan looien. Uiteindelijk heb ik er twee producten van gemaakt: een conceptueel vloerkleed en een krukje. Inderdaad ja, een krukje. Je moet je daarbij een stalen frame voorstel-len waar de zitting omheen is gespannen. Het product toont goed aan hoe stevig vissenleer is, vissenhuid heeft namelijk een andere bindweefselstructuur dan andere huiden.”

Heel arbeidsintensiefHoe indrukwekkend het initiatief ook is, Hoogvliet beraadt zich nog op de toekomst. Er zijn namelijk twee problemen: “Om te beginnen is het een heel arbeidsintensief looiproces. Alles gebeurt nu met de hand. Dat zou misschien wel machinaal kunnen, maar daar is dan een fl inke investering voor nodig. Verder is het met vissenleer lastig om een concept om te zetten in een commerci-eel product. Zoiets goed in de markt zetten is een vak apart. Momenteel richt ik me meer op SEA ME, omdat zeewier volgens mij nog meer potentie heeft en makkelijker toepasbaar is. De garen zijn voor van alles te

gebruiken, van vloerkleden tot zelfs kleding. Zeewier heeft tal van voordelen. Het groeit in zee zonder gebruik te maken van voe-dingsstoffen en het haalt CO2 uit de lucht. Alleen al daarom is het als grondstof een verbetering ten opzichte van bijvoorbeeld katoen. Wel moet ik nog veel onderzoek doen, zoals naar hoe ik nóg duurzamer ga-ren kan maken en wat nu precies de impact van zeewier op de hele mode-industrie kan zijn.”

ContrastWie Nienke Hoogvliet zegt, zegt ‘zee’. Met al de projecten en producten van Studio Nien-ke Hoogvliet wil ze de aandacht vestigen op de zee(problemen). Waarom eigenlijk? “Ik ben opgegroeid vlak bij het strand en de zee. Mijn ouders namen me altijd mee, weer of geen weer. Ik ben daardoor verknocht geraakt aan de kust en kom er nog altijd graag. Een aantal jaren terug viel me op hoe ongelofelijk veel plastic op het strand was aangespoeld. En als dat al op het strand ligt, kun je nagaan hoe veel plastic zich dan in zee bevindt! Mijn producten dienen eigen-lijk als contrast tegen die vervuiling. Er is namelijk zo veel in zee te vinden dat mooi en bruikbaar is, en niet vervuilt…”

kreeg zoveel enthousiaste reacties dat ik me in de visindustrie ben gaan verdiepen. En zo in de visindustrie ben gaan verdiepen. En zo ontstond het project RE-SEA ME.”

Looien met olijfolieLooien met olijfolieHoogvliet kwam erachter dat per dag ontzettend veel kilo’s vissenhuiden worden ontzettend veel kilo’s vissenhuiden worden weggegooid. Gewoon afval. Bij de visafslag en viswinkels haalde ze deze huiden op en ging ermee aan de slag. “Via Google ontdek-ging ermee aan de slag. “Via Google ontdek-te ik iemand die mij kon leren hoe ik deze vissenhuiden op een ouderwetse, natuurlij-vissenhuiden op een ouderwetse, natuurlij-ke manier kon looien zonder van chemica-liën gebruik te maken. Vervolgens ben ik de huiden met olijf- of zonnebloemolie gaan huiden met olijf- of zonnebloemolie gaan looien. Uiteindelijk heb ik er twee producten van gemaakt: een conceptueel vloerkleed van gemaakt: een conceptueel vloerkleed en een krukje. Inderdaad ja, een krukje. Je moet je daarbij een stalen frame voorstel-len waar de zitting omheen is gespannen. len waar de zitting omheen is gespannen. Het product toont goed aan hoe stevig vissenleer is, vissenhuid heeft namelijk een vissenleer is, vissenhuid heeft namelijk een andere bindweefselstructuur dan andere huiden.”

Heel arbeidsintensiefHoe indrukwekkend het initiatief ook is, Hoogvliet beraadt zich nog op de toekomst. Er zijn namelijk twee problemen: “Om te beginnen is het een heel arbeidsintensief beginnen is het een heel arbeidsintensief looiproces. Alles gebeurt nu met de hand. Dat zou misschien wel machinaal kunnen, maar daar is dan een fl inke investering voor nodig. Verder is het met vissenleer lastig om een concept om te zetten in een commerci-eel product. Zoiets goed in de markt zetten is een vak apart. Momenteel richt ik me meer op SEA ME, omdat zeewier volgens mij nog meer potentie heeft en makkelijker toepasbaar is. De garen zijn voor van alles te


Leer is een natuurproduct en daarmee automatisch ‘goed’. Althans, zo denken de meeste consumenten. Maar in de leersector is veel tegenspraak over de verschillende looiwijzen. Het is één van de lastigste onderdelen van het produc-tieproces van leer en qua duurzaamheid is er geen eenduidig antwoord.

Leer kan op verschillende manieren worden gelooid, waarbij elke techniek zijn eigen uitdagingen met zich meebrengt. Daar komt bij dat duurzaamheid zou moeten gaan over verschillende aspecten: milieuaspecten ge-richt op de wijze van productie (zoals wijze van leerlooien), maar ook de sociale kant van leerproductie.

Shoestainable zet zich in voor meer trans-parantie en duurzaamheid in de schoe-nenindustrie. Er zijn schoenen waarbij de bovenkant van textiel is, echter ruim 58% van de geïmporteerde schoenen heeft een bovendeel van leer. In het algemeen ligt de focus van de problemen in de leersector op

de technische kant. Via verschillende initi-atieven, zoals certifi cering, wordt gewerkt aan verduurzaming van de leerproductie.

Dat is positief. Echter, wat Shoestainable betreft, liggen momenteel de grootste uitdagingen bij het gebruik van leer en in de schoenenindustrie in het algemeen op het sociale vlak. Denk hierbij aan arbeidsom-standigheden, mensen die bloot worden ge-steld aan gevaarlijke stoffen zonder adequa-te bescherming, gebruik van kinderarbeid, et cetera. Als dit meer onder de aandacht wordt gebracht wordt de noodzaak tot verbetering ook zichtbaarder. Dit kan een belangrijke stimulans zijn voor verandering, bijvoorbeeld doordat consumenten gaan vragen om betere producten.

Shoestainable wil bedrijven scherp hou-den, laten zien dat duurzamere productie noodzakelijk en gewenst is door consumen-ten en bedrijven aanzetten tot verandering. Het productieproces van een schoen is erg complex. Om de schoenfabriek te bereiken

Blik op de sector

Beste leerbedrijven, laat consumenten weten wat ze precies kopen

Adriëtte Sneep, medeoprichter Shoestainable

hebben de benodigde materialen, zoals leer en rubber, al een lange weg afgelegd, en dan is de schoen zelf nog niet eens gemaakt. In alle stappen in het productieproces zijn andere spelers betrokken: (sub)leveranciers, arbeiders, tussenpersonen en de schoen-merken zelf.

Vooralsnog verschuilen veel schoenmerken zich achter deze complexiteit, in plaats van de noodzakelijke stappen te zetten naar duurzame productie. Hoewel duidelijk is dat dit een onhoudbare positie is, zijn er tot noch toe slechts enkele bedrijven die (kleine) duurzame stappen hebben gezet. Om een duurzame schoenenindustrie te bereiken is veel meer nodig.

Shoestainable wil graag zien dat alle bedrij-ven transparant zijn over hun productiepro-ces en hun beleid en doelen met betrekking tot duurzaamheid (mensen, milieu en klimaat), zodat je als consument weet wat je koopt. Voor meer informatie: [email protected].

hebben de benodigde materialen, zoals leer en rubber, al een lange weg afgelegd, en dan is de schoen zelf nog niet eens gemaakt. In alle stappen in het productieproces zijn In alle stappen in het productieproces zijn andere spelers betrokken: (sub)leveranciers, arbeiders, tussenpersonen en de schoen-merken zelf. merken zelf.

Vooralsnog verschuilen veel schoenmerken zich achter deze complexiteit, in plaats van de noodzakelijke stappen te zetten naar de noodzakelijke stappen te zetten naar duurzame productie. Hoewel duidelijk is duurzame productie. Hoewel duidelijk is duurzame productie. Hoewel duidelijk is dat dit een onhoudbare positie is, zijn er tot noch toe slechts enkele bedrijven die (kleine) duurzame stappen hebben gezet. Om een duurzame schoenenindustrie te Om een duurzame schoenenindustrie te bereiken is veel meer nodig.

Shoestainable wil graag zien dat alle bedrij-Shoestainable wil graag zien dat alle bedrij-ven transparant zijn over hun productiepro-ces en hun beleid en doelen met betrekking tot duurzaamheid (mensen, milieu en tot duurzaamheid (mensen, milieu en klimaat), zodat je als consument weet wat je klimaat), zodat je als consument weet wat je klimaat), zodat je als consument weet wat je koopt. Voor meer informatie: koopt. Voor meer informatie: [email protected].


Educatie van vooral vrouwen in de mode-industrie, daarbij ligt het hart van Nassira Boudhan. Met haar bedrijf FFORE wil ze duurzame ontwikkeling bevorderen. En dat is niet altijd even eenvoudig. “E� ecten zijn vaak pas op lange termijn zichtbaar.”

Een mes dat aan drie kanten snijdt bestaat niet en een win-win-win-situatie is wat inge-wikkeld. In elk geval wil FFORE, het bedrijf van Nassira Boudhan, een drietal voordelen bieden: goed zijn voor het milieu, zorgen voor werkgelegenheid en – vooral – educatie mogelijk maken. Met een van haar projec-ten illustreert Boudhan deze drieslag: “Dat betreft een project voor arme, dove meisjes in het Marokkaanse Marrakech. In feite hebben deze meisjes een enorme achter-stand: ze leven in armoede, zijn gehandicapt en zijn ook nog eens vrouw. Zij maken nu in een atelier producten – zoals armbanden, sleutelhangers en andere kleine accessoires – van restmaterialen uit de leerindustrie. Bij het maken van tassen en schoenen blijven vaak allerlei leerslierten en dergelijke over, die normaal gesproken worden weggegooid en verbrand. Dat is niet goed voor het milieu, vandaar dat ik deze materialen laat hergebruiken.”

GebarentaalDuidelijk voorbeeld inderdaad, dat aan-toont hoe FFORE bijdraagt aan milieu en werkgelegenheid. Maar educatie, hoe zit het daarmee? Boudhan: “Daar ligt mijn grote passie. Ik geloof dat educatie bijdraagt aan duurzame ontwikkeling. Vrijwel alle vrouwen die in de mode-industrie werken, hebben nooit de kans gehad om naar school te gaan, kunnen vaak niet lezen en schrijven. Ik wil die educatie mogelijk maken. In het concrete geval van het project in Marrakech doe ik dat door het atelier te verbinden aan Nederlandse afnemers, zoals een tassenfa-brikant. Onlangs is ook een bedrijf in rela-tiegeschenken geïnteresseerd geraakt. Van elk product dat wordt verkocht gaat 12,5 procent in een fonds voor educatie. De dove meisjes kunnen daardoor aan het einde van de werkdag les krijgen in gebarentaal.”

Vechten tegen de bierkaaiBoudhan merkt wel vaak dat het met haar educatiemissie vechten tegen de bierkaai is. “Educatie heeft niet direct invloed op een product of een dienst van een bedrijf. Bo-vendien zijn effecten pas zichtbaar op lange termijn, anders dan bijvoorbeeld positieve milieueffecten door hergebruik van rest-materialen. En verder zien veel organisaties

FFORE“Educatie in de mode-industrie is een zaak van de lange adem”

dergelijke MVO-aspecten vooral als een interne aangelegenheid en wordt bemoeie-nis van buitenaf als vervelend ervaren. Toch investeer ik enorm in een mentaliteitsver-andering op het gebied van educatie, in het besef dat het een zaak van de lange adem is. Ik wijs bedrijven er bijvoorbeeld op dat het opleiden van mensen uiteindelijk ook minder afval betekent. In de mode-industrie belandt zo’n 30 procent van alle genaaide kleding namelijk nooit in de winkels, dat is gewoon afval.”

Boudhan legt uit hoe dat zit. “Veel arbei-ders hebben nooit een opleiding gehad, zijn allang blij met hun baantje in de textiel. Ongemotiveerd doen ze dag in, dag uit, jaar in, jaar uit hetzelfde geestdodende werk, puur om inkomen te krijgen. Vaak vallen ze

letterlijk in slaap tijdens het werk. Door deze eentonigheid maken ze vaak fouten en dat is de reden dat veel textiel moet worden weggegooid. Als je deze arbeiders opleidt, krijgen ze meer uitdaging in hun werk, en zo ontstaat minder waste. Dit bewustzijn wil ik creëren in landen als Marokko, India en Jordanië. Dat betekent veel communicatie, in bladen, via blogs en door het inzetten van lokale ambassadeurs die dit onderwerp op de agenda zetten. In Marokko gebruik ik bijvoorbeeld de zeer bekende kokkin Choumicha. Wat overigens erg helpt, is als je bedrijven vertelt dat wij in het westen gecharmeerd zijn van producten die duur-zaam zijn geproduceerd, met aandacht voor de ontwikkeling van arbeiders. Dan zie je ineens wél bereidheid ontstaan om te inves-teren in educatie.”

dergelijke MVO-aspecten vooral als een dergelijke MVO-aspecten vooral als een interne aangelegenheid en wordt bemoeie-nis van buitenaf als vervelend ervaren. Toch investeer ik enorm in een mentaliteitsver-andering op het gebied van educatie, in het andering op het gebied van educatie, in het besef dat het een zaak van de lange adem besef dat het een zaak van de lange adem is. Ik wijs bedrijven er bijvoorbeeld op dat het opleiden van mensen uiteindelijk ook minder afval betekent. In de mode-industrie belandt zo’n 30 procent van alle genaaide kleding namelijk nooit in de winkels, dat is kleding namelijk nooit in de winkels, dat is gewoon afval.”

Boudhan legt uit hoe dat zit. “Veel arbei-ders hebben nooit een opleiding gehad, ders hebben nooit een opleiding gehad, zijn allang blij met hun baantje in de textiel. zijn allang blij met hun baantje in de textiel. Ongemotiveerd doen ze dag in, dag uit, jaar Ongemotiveerd doen ze dag in, dag uit, jaar in, jaar uit hetzelfde geestdodende werk, puur om inkomen te krijgen. Vaak vallen ze


LaimböckWie pakt de handschoen op?

Pakembeet 300 kilo aan afgedankte leren handschoenen verscheepte Ronald Vijver van Laimböck naar zijn fabrikant in India. Korte tijd later ontving hij zo’n 500 paar hiervan gemaakte unieke nieu-we handschoenen retour. Circulair zoals circulair bedoeld is.

“Leer is een kwalitatief hoogwaardig, duur materiaal. Zonde om weg te gooien. Zoals elk bedrijf in consumentengoederen krijgen wij bij Laimböck nogal eens leren handschoe-nen retour van winkels, bijvoorbeeld vanwe-ge een scheurtje of een stikfoutje. Normaal gesproken verzamelen wij dit afval en gooien het weg. We hebben ervoor gekozen om dit leerafval eens een jaar te bewaren. Het leer hebben we vervolgens gesorteerd en naar onze fabriek in India gestuurd. Zo ging 300 kilo leer die kant op en verkleinden wij onze afvalstroom. Later kregen we 500 paar unie-ke handschoenen terug, die van dit leerafval waren gemaakt.”

WerkgelegenheidVolgens Ronald Vijver, directeur van Laimböck, was dit slechts een proef. Maar wel een met een mooi bijkomend voor-deel. Niet alleen ontstond er minder afval van kwalitatief hoogwaardig leer en kon Laimböck prachtige nieuwe handschoenen aanbieden, maar ook kreeg de fabriek in India extra werk. Vijver: “En dat ook nog eens in het laagseizoen. Fabrikanten hebben te maken met pieken, iedereen plaatst zijn orders tegelijk. Daardoor vormen de maan-den november tot en met januari het low season. Fabrieksarbeiders worden dan nor-maliter naar huis gestuurd. Deze proef bood ze werkgelegenheid in de magere maanden.”

Onder de indrukDe reacties op de ‘circulaire handschoenen’ zijn overwegend positief. Hoewel? Vijver: “In MVO-achtige settings is men inderdaad erg onder de indruk. Maar de handschoenen moeten hun weg naar de reguliere klanten nog vinden. Een groot warenhuis wilde ze bijvoorbeeld niet in de collectie opnemen, omdat ‘de klant het niet zou snappen’. De klant betaalt immers een forse prijs, maar heeft weinig keuze, eenvoudigweg omdat het een uniek paar handschoenen betreft. Er zijn dus geen twee paar hetzelfde. Ik wil graag verder met dit initiatief, maar dan is het wel zaak om het verhaal achter de handschoenen goed en duidelijk uit te leggen. En om het product goed te positi-oneren, bijvoorbeeld op onze website. Als blijkt dat er daadwerkelijk een klantenkring voor is, krijgt de proef wat mij betreft een vervolg. De volgende stap wordt dan goed onderzoek doen naar de klantengroep. Wat zijn het precies voor mensen die gerecycle-de handschoenen kopen? Het product heeft tal van voordelen en kansen, maar er is ook nog genoeg werk te verrichten om het een succes te laten worden.”

Pakembeet 300 kilo aan afgedankte leren handschoenen verscheepte Ronald Vijver van Laimböck naar zijn fabrikant Vijver van Laimböck naar zijn fabrikant in India. Korte tijd later ontving hij zo’n in India. Korte tijd later ontving hij zo’n in India. Korte tijd later ontving hij zo’n 500 paar hiervan gemaakte unieke nieu-we handschoenen retour. Circulair zoals circulair bedoeld is.

“Leer is een kwalitatief hoogwaardig, duur materiaal. Zonde om weg te gooien. Zoals elk bedrijf in consumentengoederen krijgen wij bedrijf in consumentengoederen krijgen wij bij Laimböck nogal eens leren handschoe-nen retour van winkels, bijvoorbeeld vanwe-ge een scheurtje of een stikfoutje. Normaal gesproken verzamelen wij dit afval en gooien gesproken verzamelen wij dit afval en gooien gesproken verzamelen wij dit afval en gooien het weg. We hebben ervoor gekozen om dit het weg. We hebben ervoor gekozen om dit het weg. We hebben ervoor gekozen om dit leerafval eens een jaar te bewaren. Het leer hebben we vervolgens gesorteerd en naar onze fabriek in India gestuurd. Zo ging 300 kilo leer die kant op en verkleinden wij onze kilo leer die kant op en verkleinden wij onze afvalstroom. Later kregen we 500 paar unie-ke handschoenen terug, die van dit leerafval ke handschoenen terug, die van dit leerafval waren gemaakt.” waren gemaakt.”

WerkgelegenheidVolgens Ronald Vijver, directeur van Volgens Ronald Vijver, directeur van Laimböck, was dit slechts een proef. Maar Laimböck, was dit slechts een proef. Maar Laimböck, was dit slechts een proef. Maar wel een met een mooi bijkomend voor-deel. Niet alleen ontstond er minder afval van kwalitatief hoogwaardig leer en kon Laimböck prachtige nieuwe handschoenen Laimböck prachtige nieuwe handschoenen aanbieden, maar ook kreeg de fabriek in aanbieden, maar ook kreeg de fabriek in India extra werk. Vijver: “En dat ook nog eens in het laagseizoen. Fabrikanten hebben eens in het laagseizoen. Fabrikanten hebben te maken met pieken, iedereen plaatst zijn orders tegelijk. Daardoor vormen de maan-den november tot en met januari het low season. Fabrieksarbeiders worden dan nor-season. Fabrieksarbeiders worden dan nor-maliter naar huis gestuurd. Deze proef bood maliter naar huis gestuurd. Deze proef bood maliter naar huis gestuurd. Deze proef bood ze werkgelegenheid in de magere maanden.”


Ooit een leren bank of jas, nu een mooie portemonnee. Naomi Rachèl Timan maakt van oud materiaal nieuwe pro-ducten. Het succes prikkelt: “Ik moet e� ciënter gaan werken om aan de vraag te kunnen voldoen.”

Heb je toevallig nog ergens een leuke oude leren bank staan? Of een leren jas die je niet meer draagt? Geef ze aan Naomi Rachèl Timan en zij tovert ze om tot een handge-maakt nieuw product. “Het is ooit begonnen met de oma van mijn vriend. Zij had een heel toffe bank staan die weg moest. Ik ben die vervolgens gaan ontleden en heb er tas-sen van gemaakt. Tassen van prachtig leer, want door jarenlang zonlicht was de kleur heel mooi geworden.” Duidelijk. Hoewel: een bank ontleden, hoe moet je dat precies zien? “Gewapend met een stanleymes strip ik de bank volledig. Dus echt helemaal, want ik gebruik al het leer.”

Een tweede levenHoewel ze van heinde en verre materiaal krijgt aangeleverd, gaat ze ook zelf actief op zoek. Timan: “Ik houd van vintage en struin graag marktjes en kringloopwinkels af. Dan zie ik daar bijvoorbeeld verouderde kleding hangen die echt niet meer in het modebeeld van nu past, je weet wel, met van die lelijke

grote schouders en brede mouwen. Het leer kan ik echter uitstekend gebruiken, en zo krijgt die kleding als het ware een tweede leven.”

Extra boodschapMet haar bedrijfje Naomi Rachèl Timan richt ze zich vooral op drie producten. Timan: “Grote tote bags, kleine portemonnees en kleine tassen. Op het label kunnen klanten zien waar hun product van gemaakt is. Dan staat er bijvoorbeeld ‘I was a sofa’ of ‘I was a jacket’. Overigens vinden mijn klanten dat vooral een leuke bijkomstigheid. Ze kopen de tas in eerste instantie omdat ze die mooi vinden. Dat recyclen vinden ze een mooie extra boodschap. En dat het om tweede-hands leer gaat, vinden ze niet erg. Tenmin-ste, ik heb nauwelijks negatieve reacties daarop gehad. Ja, één keer vond iemand het een beetje raar dat een ‘I was a sofa’-tas was gemaakt van een oude bank, vanwe-ge het feit dat er dus mensen op hadden gezeten. Maar de meeste mensen zijn juist verbaasd over hoe mooi en bruikbaar het leer eigenlijk nog is.”

Stijgende lijnEen grotere productie leveren, dat is de toe-komstdroom voor Timan. “Dat is best nog wel een ding, want op dit moment doe ik

Naomi Rachèl TimanIk was een jas

alles vrijwel alleen, naast mijn baan. Tegelij-kertijd zit er een stijgende lijn in de verkoop. In de eerste 8 maanden heb ik 45 tassen verkocht. En nu in de afgelopen 7 maanden zijn er maar liefst 135 tassen en accessoi-res verkocht. Mijn grootste klus wordt dus effi ciënter gaan werken, het productiepro-

ces verbeteren, daar denk ik nu over na. En meer verkopen is natuurlijk ook een doel. Momenteel heb ik drie vaste verkooppunten in Nederland. Verder sta ik op marktjes en in pop-upstores. Nu wil ik graag de online verkoop verder uitbreiden via mijn website naomiracheltiman.com.”

alles vrijwel alleen, naast mijn baan. Tegelij-alles vrijwel alleen, naast mijn baan. Tegelij-kertijd zit er een stijgende lijn in de verkoop. kertijd zit er een stijgende lijn in de verkoop. In de eerste 8 maanden heb ik 45 tassen In de eerste 8 maanden heb ik 45 tassen verkocht. En nu in de afgelopen 7 maanden verkocht. En nu in de afgelopen 7 maanden zijn er maar liefst 135 tassen en accessoi-zijn er maar liefst 135 tassen en accessoi-res verkocht. Mijn grootste klus wordt dus res verkocht. Mijn grootste klus wordt dus effi ciënter gaan werken, het productiepro-effi ciënter gaan werken, het productiepro-


Blik op de sector

De drie uitdagingen van de schoenenbranche

Steeds vaker worden aan de schoe-nenbranche kritische vragen gesteld over de herkomst van producten, de arbeidsomstandigheden waaronder deze zijn geproduceerd, dierenwelzijn en gebruikte materialen. Aandacht voor deze onderwerpen is belangrijk en de schoenenbranche ziet een duidelijke verantwoordelijkheid om een antwoord te formuleren op deze vragen.

De schoenenbranche kiest er voor om niet alleen naar zichzelf te kijken, de schoenen-winkels in de Nederlandse winkelstraten, maar naar de gehele productieketen. Af-spraken over maatschappelijk verantwoord ondernemen gelden wat de branche betreft niet alleen voor de winkels en in Nederland, maar ook voor toeleveranciers en producen-ten in productielanden.

Eén van de uitdagingen is het in kaart hebben van hoe het leer dat wij gebruiken wordt geproduceerd. Welke chemicaliën worden er gebruikt en worden ze veilig gebruikt? De Europese weten regelgeving

is streng over welke chemicaliën niet in een schoen mogen zitten. Tijdens het leerlooien kunnen nog wel eens schadelijke chemi-caliën worden gebruikt of schadelijke lijm tijdens het maken van de schoen. Dat willen wij als branche voorkomen, maar we staan voor drie uitdagingen.

Enerzijds zijn de kosten voor het in kaart brengen van de keten en het testen op chemicaliën groot. De kosten die gemaakt moeten worden om duurzamer te onder-nemen liggen al gauw zo’n tweeënhalf keer hoger dan ‘gewoon’ ondernemen en hiervoor is (vooralsnog) geen terugverdien-model. Ten tweede is de consument (nog) niet bereid meer te betalen. Een gemiddeld paar schoenen is niet veel duurder dan 20 jaar geleden, maar eisen én de kwaliteit zijn wel gestegen.

De derde uitdaging is dat veel bedrijven in de schoenbranche niet langer de kennis over schoenenproductie hebben die ze vroeger hadden. Leren schoenen worden vaak niet in Nederland gemaakt en daarmee

Jeroen van Dijken, secretaris bij Vereniging van Grootwinkelbedrijven in Schoenen (VGS)

is veel kennis verloren gegaan. Gelukkig zien we veel positieve ontwikkelingen, zoals innovatie- en kenniscentrum SLEM en Stahl campus in Staalwijk, om kennis weer te ontwikkelen en te delen.

De VGS is de Nederlandse brancheorga-nisatie voor de schoenendetailhandel. Zij ondersteunt haar leden met advies en kennis. De leden werken samen op het vlak van maatschappelijk verantwoord onder-nemen door kennis te delen en door samen met stakeholders uitdagingen aan te gaan. Ondernemers uit de schoenendetailhandel kunnen zich aansluiten bij de VGS.

De VGS heeft het voortouw genomen om als Nederlandse schoenenbranche een geza-menlijk MVO-agenda op te stellen en uit te voeren. Verder werkt zij nauw samen met de modedetailhandel en warenhuizen die verenigd zijn in de VGT.

Wilt u meer weten over de VGS of de MVO-agenda, neem dan contact op met Jeroen van Dijken via [email protected].

is veel kennis verloren gegaan. Gelukkig zien we veel positieve ontwikkelingen, zoals innovatie- en kenniscentrum SLEM en Stahl campus in Staalwijk, om kennis weer te ontwikkelen en te delen.

De VGS is de Nederlandse brancheorga-nisatie voor de schoenendetailhandel. Zij nisatie voor de schoenendetailhandel. Zij ondersteunt haar leden met advies en kennis. De leden werken samen op het vlak van maatschappelijk verantwoord onder-nemen door kennis te delen en door samen met stakeholders uitdagingen aan te gaan. met stakeholders uitdagingen aan te gaan. Ondernemers uit de schoenendetailhandel kunnen zich aansluiten bij de VGS.

De VGS heeft het voortouw genomen om als Nederlandse schoenenbranche een geza-Nederlandse schoenenbranche een geza-menlijk MVO-agenda op te stellen en uit te voeren. Verder werkt zij nauw samen met de modedetailhandel en warenhuizen die de modedetailhandel en warenhuizen die verenigd zijn in de VGT.

Wilt u meer weten over de VGS of de MVO-agenda, neem dan contact op met Jeroen van Dijken via Jeroen van Dijken via


Studio Roex20 trailers vol vezels

Afval uit het leerlooiproces verwerken tot bruikbaar materiaal. Studio Roex is er maar druk mee. De ontwerpers zijn er bijna: “We hebben de bouwstenen, nu nog de juiste formule.”

Voor een bijzonder meubel of uniek interi-eurproduct kun je terecht bij Studio Roex. Een leren vaas is bijvoorbeeld een van de pronkstukken van deze Amsterdamse ontwerpstudio. Voordat ze gaan ontwer-pen, doen Nic Roex en Jeske Kaptein altijd diepgaand onderzoek naar de te gebruiken materialen. Bij leer deden ze zo een ontdek-king. Nic Roex: “We kwamen erachter dat er ongelofelijk veel afval ontstaat tijdens het looiproces van leer. Wanneer de huid wordt gesplit, komen enorm veel vezels vrij waar niets mee wordt gedaan. Goed, een klein deel gaat naar de voedingsindustrie, maar het overgrote gedeelte wordt gewoon weggegooid, gedumpt.”

Middeleeuwse methodeMet die ‘afvalvezels’ is Studio Roex vervol-gens aan de slag gegaan. Een looierij in Por-tugal kon ze rijkelijk voorzien van materiaal. Roex: “Deze looier rekende voor dat hij ons per maand wel 20 trailers vol vezels zou kunnen leveren.” Na veelvuldig testen werd duidelijk dat van deze vezels een natuurlijk constructiemateriaal kan worden gemaakt. Roex: “Eigenlijk kan dat vrij eenvoudig, door gebruik te maken van warmte, water en goed persen. Zo ontstaat een extreem hard materiaal. Vergelijk het met hoe ze in de

middeleeuwen van leer harnassen maakten. Door kokend water over het leer te gieten, verschrompelde dit en werd het kei- en keihard. Op deze manier maken wij van de vezels hard materiaal.” Belangrijk terzijde: het gaat hier om vezels van plantaardig gelooid restleer. Chemisch gelooid leer is op zo’n manier bewerkt dat het niet meer bruikbaar is.

Zeer brandwerendRoex heeft aangetoond dat het mogelijk is om hard materiaal te maken van vezels. Maar daarmee is hij er nog lang niet. “De grootste klus wordt nu om materiaal te maken dat ook toepasbaar is. Denk aan halffabricaten zoals balken of platen die kunnen worden gebruikt in de bouw. Of aan kozijnen. Groot voordeel is namelijk ook dat het materiaal zeer brandwerend is. Met de Technische Universiteit Eindhoven en labo-ratoria onderzoeken we momenteel hoe we zo’n halffabricaat kunnen maken. Dat is best een moeizaam proces. Tijdens het drogen ontstaan namelijk spanningen waardoor het materiaal krom trekt.” Op weg naar het einddoel heeft Roex eigenlijk aan één ding vooral behoefte. “Heel banaal: geld. Derge-lijke onderzoekstrajecten en tests kosten veel geld. En dat hebben we nodig om die laatste stap te kunnen zetten: alle bouwste-nen voor een mooie toepassing hebben we, nu nog de juiste formule!”

Afval uit het leerlooiproces verwerken Afval uit het leerlooiproces verwerken Afval uit het leerlooiproces verwerken tot bruikbaar materiaal. Studio Roex is tot bruikbaar materiaal. Studio Roex is er maar druk mee. De ontwerpers zijn er bijna: “We hebben de bouwstenen, nu er bijna: “We hebben de bouwstenen, nu nog de juiste formule.”nog de juiste formule.”nog de juiste formule.”

Voor een bijzonder meubel of uniek interi-eurproduct kun je terecht bij Studio Roex. eurproduct kun je terecht bij Studio Roex. Een leren vaas is bijvoorbeeld een van Een leren vaas is bijvoorbeeld een van Een leren vaas is bijvoorbeeld een van de pronkstukken van deze Amsterdamse ontwerpstudio. Voordat ze gaan ontwer-pen, doen Nic Roex en Jeske Kaptein altijd pen, doen Nic Roex en Jeske Kaptein altijd diepgaand onderzoek naar de te gebruiken diepgaand onderzoek naar de te gebruiken materialen. Bij leer deden ze zo een ontdek-materialen. Bij leer deden ze zo een ontdek-king. Nic Roex: “We kwamen erachter dat er ongelofelijk veel afval ontstaat tijdens er ongelofelijk veel afval ontstaat tijdens het looiproces van leer. Wanneer de huid het looiproces van leer. Wanneer de huid het looiproces van leer. Wanneer de huid wordt gesplit, komen enorm veel vezels vrij waar niets mee wordt gedaan. Goed, een waar niets mee wordt gedaan. Goed, een klein deel gaat naar de voedingsindustrie, klein deel gaat naar de voedingsindustrie, maar het overgrote gedeelte wordt gewoon maar het overgrote gedeelte wordt gewoon weggegooid, gedumpt.”weggegooid, gedumpt.”

Middeleeuwse methodeMiddeleeuwse methodeMet die ‘afvalvezels’ is Studio Roex vervol-Met die ‘afvalvezels’ is Studio Roex vervol-Met die ‘afvalvezels’ is Studio Roex vervol-gens aan de slag gegaan. Een looierij in Por-tugal kon ze rijkelijk voorzien van materiaal. tugal kon ze rijkelijk voorzien van materiaal. Roex: “Deze looier rekende voor dat hij ons Roex: “Deze looier rekende voor dat hij ons per maand wel 20 trailers vol vezels zou per maand wel 20 trailers vol vezels zou kunnen leveren.” Na veelvuldig testen werd duidelijk dat van deze vezels een natuurlijk constructiemateriaal kan worden gemaakt. constructiemateriaal kan worden gemaakt. constructiemateriaal kan worden gemaakt. Roex: “Eigenlijk kan dat vrij eenvoudig, door Roex: “Eigenlijk kan dat vrij eenvoudig, door Roex: “Eigenlijk kan dat vrij eenvoudig, door gebruik te maken van warmte, water en goed persen. Zo ontstaat een extreem hard goed persen. Zo ontstaat een extreem hard materiaal. Vergelijk het met hoe ze in de materiaal. Vergelijk het met hoe ze in de


TasByAs“Als je maar vraagt, hebben mensen wel ergens bruikbaar oud materiaal”

TasByAs, het merk van Astrid Schuur-man, maakt van talloze restmaterialen bijzondere nieuwe producten. Uit eigen initiatief, of op verzoek. Soms leidt dat tot bijzondere ontmoetingen.

Het bijzonderste verzoek tot nu toe? Astrid Schuurman, eigenaar van TasByAs, hoeft daar niet lang over na te denken: “Via Face-book werd ik eens benaderd door een moe-der die vroeg of ik van de kleertjes van haar overleden dochtertje knuffels kon maken voor haar andere dochtertje en zoontje. Dat was heel mooi om te kunnen doen, en de ontmoeting met die moeder was daardoor ook speciaal. Die kinderen hebben nu hun overleden zusje toch een beetje bij zich.” Dit voorbeeld illustreert hoe Schuurman te werk gaat: van allerlei restmaterialen maakt ze al dan niet op verzoek de meest uiteenlo-pende, unieke producten.

Tweede leven“Ik vind het mooi om van prachtige materi-alen nieuwe dingen te maken, een tweede leven te geven. Of het nu oude gordijnstof-fen zijn, wollen dekens, riemen, leerstalen of leer van banken, ik gebruik ze graag om er bijvoorbeeld tassen, kussens en arm-banden van te maken.” De materialen die Schuurman gebruikt komen overal vandaan. “Veel gaat via-via. Dan post ik bijvoorbeeld

op Facebook dat ik weer materialen nodig heb, en dan krijg ik een leren jas die iemand toch al wilde wegdoen, of dan mag ik ergens een leren bank komen strippen. Zodra je maar hard genoeg roept en vraagt, komen mensen met bruikbaar materiaal aanzetten, is mijn ervaring.”

Die ‘via-via’-kring is ook Schuurmans afzet-markt, maar zeker niet de enige. “Ik sta ook op creatieve marktjes en verkoop producten via mijn webshop. Daar ligt trouwens wel mijn grote doel voor de komende tijd, die webshop en mijn social media consequent gaan bijwerken. Dat doe ik in mijn ogen niet regelmatig genoeg, uit een soort laksheid denk ik. Gevolg is wel dat er soms ‘uitver-kocht’ bij een product staat, terwijl dat helemaal niet zo is. Ik produceer namelijk toch wel.”

Het verhaal achter het productHaar klantenkring ten slotte, hoe ziet die er precies uit? Schuurman: “Dat zijn mensen die het echt waarderen dat oude materialen worden hergebruikt en dat ook begrijpen. Maar natuurlijk vinden ze de producten ook gewoon mooi. Het is de combi van het product zelf en het verhaal erachter.”

TasByAs, het merk van Astrid Schuur-TasByAs, het merk van Astrid Schuur-man, maakt van talloze restmaterialen bijzondere nieuwe producten. Uit eigen initiatief, of op verzoek. Soms leidt dat tot bijzondere ontmoetingen.

Het bijzonderste verzoek tot nu toe? Astrid Schuurman, eigenaar van TasByAs, hoeft daar niet lang over na te denken: “Via Face-book werd ik eens benaderd door een moe-der die vroeg of ik van de kleertjes van haar overleden dochtertje knuffels kon maken voor haar andere dochtertje en zoontje. Dat was heel mooi om te kunnen doen, en de was heel mooi om te kunnen doen, en de ontmoeting met die moeder was daardoor ook speciaal. Die kinderen hebben nu hun overleden zusje toch een beetje bij zich.” Dit voorbeeld illustreert hoe Schuurman te werk gaat: van allerlei restmaterialen maakt werk gaat: van allerlei restmaterialen maakt ze al dan niet op verzoek de meest uiteenlo-pende, unieke producten.

Tweede leven“Ik vind het mooi om van prachtige materi-“Ik vind het mooi om van prachtige materi-alen nieuwe dingen te maken, een tweede leven te geven. Of het nu oude gordijnstof-fen zijn, wollen dekens, riemen, leerstalen fen zijn, wollen dekens, riemen, leerstalen of leer van banken, ik gebruik ze graag om er bijvoorbeeld tassen, kussens en arm-er bijvoorbeeld tassen, kussens en arm-banden van te maken.” De materialen die Schuurman gebruikt komen overal vandaan. “Veel gaat via-via. Dan post ik bijvoorbeeld “Veel gaat via-via. Dan post ik bijvoorbeeld


Rompa LederDe belangstelling voor biologisch afbreekbaar leer groeit snel

Een van de grote voordelen van leer is dat het lang meegaat. Hoe vaak worden niet schoenen opgegraven waar nog oude Romeinen in hebben gelopen? Dat voordeel is ook meteen een probleem: leren producten die lastig te recyclen zijn (de meeste) zijn als afval alleen goed voor de verbrandingsoven. Rompa Leder heeft een oplossing: biologisch afbreekbaar leer.

Rompa Leder uit Lichtenvoorde is een voort-zetting van Hulshof Royal Dutch Tanneries in Lichtenvoorde: ook wel ‘de groenste looierij ter wereld’. In 2014 namen familiebedrijf Rompa Leder uit Rijen en kalfsvleesprodu-cent PALI Group het bedrijf over. Daarbij waren ze vast van plan verder te bouwen op de kwaliteitsproducten en het groene imago van Hulshof.

Biologisch afbreekbaar leer is daar het bes-te voorbeeld van. Van dit type leer, uniek in zijn soort, is na ongeveer zes weken onder invloed van vocht en aarde niets meer terug te vinden. Het leer is volledig opgebouwd uit natuurlijke afbreekbare elementen.

Het gaat om uitsluitend plantaardige looi-stoffen en in de toekomst zijn ook plantaar-dige kleurstoffen niet uit te sluiten. Deze plantaardige bestanddelen zijn opnieuw aan te planten. Ze veroorzaken dus aan het eind van gebruik geen schadelijke vervuiling.

De belangstelling voor dit leer is dan ook groot, van kleine en ook zeer grote bekende merken. Commercieel verwacht Rompa Leder een boost voor biologisch afbreek-baar leer; naar verwachting zal dit type leer in de toekomst een substantieel deel van de omzet uitmaken. Het bedrijf is er klaar voor. En nog belangrijker: de markt ook, aldus Rompa.


Blik op de sector

Als je alleen inbrekers buiten probeert te houden, zie je de tornado niet die je huis meeneemt

Een ander woord voor duurzaam is be-stendig. Hoe maak je de sector besten-dig voor de toekomst? Bestendigheid gaat in die zin over bescherming. Hoe bescherm je de belangen van iedereen die betrokken is zodat iedereen zich beschermd voelt? Dat kan alleen als je beseft dat iedereen verantwoordelijk is voor elkaar en dat alle beslissingen die genomen worden, gevolgen hebben voor iedereen die (in)direct betrokken is.

Leer is een product dat altijd dicht bij de mens heeft gestaan. Het is een huid die we dragen om ons eigen lichaam te bescher-men. Het komt van dieren waar we lange tijd zelfs mee in één ruimte hebben ge-woond. Het maakte deel uit van de directe voedselketen waar mensen dieren fokten, opaten en gebruikten om voorwerpen mee te maken. Een heel korte keten waar de gevolgen van beslissingen direct merkbaar zijn. Zoals zoveel processen in onze moder-ne wereld is die relatie tussen mens en dier, en dus tussen mens en grondstof, totaal losgekoppeld. Alles is opgedeeld in kleine stukjes en elk stukje van de keten is weer

handel en brengt met zich mee dat men alleen zijn eigen stukje probeert te bescher-men. Maar als je alleen gefocust bent op het dichthouden van je ramen en deuren tegen inbrekers, zie je niet de tornado aankomen die je hele huis meeneemt.

Dat is het punt waar we nu staan. De ramen en deuren moeten open om te zien wat eraan komt en hoe we al onze huizen bestendig moeten maken. Dat betekent dat we op een andere manier naar ons product moeten gaan kijken. Is leer nog wel een product voor de massa? Kunnen we op een andere manier leer produceren? Zijn er al-ternatieven? Zo ja: wat kunnen we als sector daarmee? Allemaal vragen die gezamenlijk onderzocht en beantwoord moeten worden. Alleen op die manier kunnen we iedereen beschermen en profi teren van de nieuwe uitdagingen die ons wachten.

SLEM is een innovatie- en educatie-instituut voor de schoenenindustrie. Wij onderzoe-ken nieuwe materialen, productietech-nieken en concepten waarvan wij denken dat ze kunnen bijdragen aan het leven van

Nicoline van Enter, oprichter SLEM: internationaal instituut voor innovatie en educatie in de schoenenindustrie

mensen en aan het leven op onze planeet. Onze ‘Master in Footwear Innovation’-oplei-ding trekt professionals uit de hele wereld die zich willen verdiepen in innovaties in de schoenenwereld. Biochemici, orthopeden, ontwerpers en ingenieurs komen negen maanden lang hun ideeën ontwikkelen in Waalwijk. Ze maken daarbij gebruik van SLEMs uitgebreide netwerk en faciliteiten om samen te werken met de industrie en academische instellingen van over de hele wereld.

Omdat SLEM een onafhankelijk instituut is, staat het open voor iedereen om samen met ons projecten op te zetten waarbij ge-bruik kan worden gemaakt van de expertise van de staf van SLEM en van de professio-nals die de Master volgen. Vele bedrijven uit binnen- en buitenland weten de weg al te vinden naar Waalwijk om samen te werken op het gebied van circulaire economie, wearables, 3D-printing, leather alternatives et cetera. Doordat SLEM continu onderzoek doet naar innovatie zijn wij op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen binnen en buiten de schoenenindustrie. Juist onze re-

search buiten onze sector zorgt ervoor dat wij bedreven zijn om innovaties toe te pas-sen die vanuit allerlei industrieën komen.

SLEM fungeert ook als brug tussen de academische wereld en de industrie. Tijdens onze research komen we steeds in contact met allerlei onderzoek dat nog geen prakti-sche toepassing heeft. Vaak kunnen we dan verbindingen leggen tussen onderzoekers en producenten. Ook kunnen we andersom vragen vanuit de industrie weer koppelen aan onze eigen mensen of onderzoekers van gerenommeerde instellingen. Een van de plaatsen waar die koppeling plaatsvindt is op onze SLEMinars, conferenties over allerlei innovaties. Vorige edities bleken een magneet voor de innovatieafdelingen van bedrijven als Nike, W.L. Gore, Cole Haan et cetera.

Voor meer informatie: slem.nl, footwearhealthtech.com en futurefootwearmaterials.com.

mensen en aan het leven op onze planeet. mensen en aan het leven op onze planeet. Onze ‘Master in Footwear Innovation’-oplei-Onze ‘Master in Footwear Innovation’-oplei-ding trekt professionals uit de hele wereld ding trekt professionals uit de hele wereld die zich willen verdiepen in innovaties in de schoenenwereld. Biochemici, orthopeden, ontwerpers en ingenieurs komen negen maanden lang hun ideeën ontwikkelen in maanden lang hun ideeën ontwikkelen in Waalwijk. Ze maken daarbij gebruik van SLEMs uitgebreide netwerk en faciliteiten om samen te werken met de industrie en academische instellingen van over de hele wereld. wereld.

Omdat SLEM een onafhankelijk instituut is, staat het open voor iedereen om samen met ons projecten op te zetten waarbij ge-bruik kan worden gemaakt van de expertise bruik kan worden gemaakt van de expertise van de staf van SLEM en van de professio-van de staf van SLEM en van de professio-nals die de Master volgen. Vele bedrijven uit binnen- en buitenland weten de weg al te vinden naar Waalwijk om samen te werken op het gebied van circulaire economie, op het gebied van circulaire economie, wearables, 3D-printing, leather alternatives wearables, 3D-printing, leather alternatives et cetera. Doordat SLEM continu onderzoek et cetera. Doordat SLEM continu onderzoek doet naar innovatie zijn wij op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen binnen en buiten de schoenenindustrie. Juist onze re-


Ondernemers die duurzaam (willen) ondernemen in ontwik-kelingslanden en opkomende markten zijn Grensverleggers. Een logische term als je bedenkt dat ze mentaal, geogra� sch en cultureel grensoverschrijdend bezig zijn. Je leest hun avontu-ren al enkele jaren op Grens-verleggers.nl. En sinds 2013 ver-enigen we ze ook in netwerken. Het MVO-netwerk Leer is daar een goed voorbeeld van.

Het doel van zo’n netwerk is groots. Niet alleen willen we indi-viduele ondernemers (elkaar laten) helpen hun duurzame ambities waar te maken. Er is meer; we willen van duurzaam en eerlijk ondernemen de standaard maken

in de héle leersector. In vakter-men: de sector in transitie bren-gen. Als je ondernemers benadert met zo’n hoge ambitie, is dat in het begin wel even spannend.

Maar ook broodnodig. Deze beelden staan in mijn geheugen gegrift: mannen en vrouwen in Dhaka die onbeschermd, met hun blote voeten en handen, dag in dag uit in de leerlooichemicali-en staan te ploeteren. Ze werken in een van de tien zwaarst che-misch-vervuilde plekken op aarde. Veel mensen in andere lagelonen-landen delen een soortgelijk lot. Ik vind dat de wereld dit moet weten. En dat we het moeten ver-anderen, samen met bedrijven die invloed kunnen uitoefenen.

Het MVO-netwerk Leer startte in het najaar van 2013 met een groep van 11 vooruitstrevende leerondernemers en -experts. Onze boodschap pikten ze ge-lukkig goed op. Ook zij vonden dat de sector veel duurzamer kan. Herstel: moét. En ook zij zagen (meer) samenwerking als noodza-kelijke voorwaarde.

Gezamenlijk formuleerden ze een ambitie voor de hele sector: “in 2025 koopt iedere consument

duurzaam leer.” Deze ambitie verdween niet in een la, maar werd gepubliceerd, verscheen in internationale (vak)media. Dat is een moedige stap in een sector die qua duurzaamheid relatief weinig aandacht krijgt en ook vrij slecht georganiseerd is. Inmiddels is de groep van 11 � ink uitgebreid tot een open netwerk van bijna 100 kleine en grote Nederlandse leerondernemers: van huidenhan-delaren en looiers tot designers en winkeliers.

Grensverleggers in de leersector (daar zijn er nooit genoeg van)Loeki Schaeffers, programmamanager IMVO bij MVO Nederland

Het MVO-netwerk Leer startte in het najaar van 2013 met een groep van 11 vooruitstrevende leerondernemers en -experts. Onze boodschap pikten ze ge-lukkig goed op. Ook zij vonden dat de sector veel duurzamer kan. Herstel: moét. En ook zij zagen (meer) samenwerking als noodza-kelijke voorwaarde.

Gezamenlijk formuleerden ze een ambitie voor de hele sector: “in 2025 koopt iedere consument


MVO NederlandOndernemers die duurzaam en eerlijk zaken (willen) doen in de internationale leer(mode)sector vormen samen met MVO Ne-derland het MVO-netwerk Leer. Wil je meedoen? Dan kun je van MVO Nederland het volgende verwachten:- Toegang tot een uniek netwerk van duurzame ondernemers, experts en NGO’s in de leersector- Bijeenkomsten, workshops en info over de kansen van MVO- Onderzoek naar MVO-risico’s in uw keten en Due Diligence-tools- Hulp bij (� nanciering van) projecten en opschaling- Pro� lering via multimediale communicatie

Voorbeelden van onze projecten zijn:- De Sustainable Leather Award, de allereerste prijs voor best practices in duurzaam leer.- Tannery of the Future: een laagdrempelige self-assessment voor looierijen, waarmee looiers, merken en retailers ontdekken waar en hoe leerproductie het beste kan worden verduurzaamd.- Duurzaam en fair leer sourcen in ontwikkelingslanden. Retai- lers, merken, experts en NGO’s zoeken naar commercieel interessante sourcingbestem- mingen, identi� ceren MVO- risico’s en proberen lokale productie te verduurzamen. Eerste twee bestemmingen: Ethiopië en Albanië.

Samen met MVO Nederland ontwikkelen zij nieuwe bedrijfs- en verdienmodellen die de groot-ste obstakels voor een duurzame sector aanpakken. Denk aan gezamenlijke inkoop van duur-zame producten of gezamenlijke investeringen in duurzame pro-ductiemethoden in ontwikke-lingslanden. Daarbij geloven we dat MVO een business case moet zijn. We proberen een duurzame uitdaging (gezamenlijke investe-ring in diervriendelijke huiden, milieuvriendelijk gelooid leer, goe-de arbeidsomstandigheden, trans-parantie) altijd te koppelen aan een commerciële kans (sourcing in onbekende, opkomende leer-landen, verhoging van producti-viteit, keteninnovaties, marketing en PR).

Van Grensverleggers in de leersec-tor zijn er nooit genoeg. Dus als je behoefte hebt aan ondersteuning, advies of gewoon bevestiging van andere leerondernemers, sluit je dan aan. We bieden toegang tot een uniek netwerk van duurzame ondernemers en experts in de leer-

sector; bijeenkomsten, workshops en informatie over innovaties en de kansen van duurzaam ondernemen, onderzoek naar MVO-risico’s in de keten en Due Diligence-tools, hulp bij (� nancie-ring van) projecten en pro� lering via multimediale communicatie.

Dank voor het lezen van dit boekje vol unieke initiatieven. Hopelijk heeft het je geïnspireerd zelf duurzaam te ondernemen. Er is een heel netwerk van gelijkge-stemden dat voor je klaar staat en met je aan de slag wil.

Voor meer informatie: mvonederland.nl/imvo-netwerk-leer, grensverleggers.nl/sectoren/mode

MVO NederlandOndernemers die duurzaam en Ondernemers die duurzaam en eerlijk zaken (willen) doen in de internationale leer(mode)sector internationale leer(mode)sector vormen samen met MVO Ne-vormen samen met MVO Ne-vormen samen met MVO Ne-derland het MVO-netwerk Leer. Wil je meedoen? Dan kun je van Wil je meedoen? Dan kun je van MVO Nederland het volgende MVO Nederland het volgende verwachten:- Toegang tot een uniek netwerk - Toegang tot een uniek netwerk van duurzame ondernemers, ex- van duurzame ondernemers, ex- van duurzame ondernemers, experts en NGO’s in de leersector- Bijeenkomsten, workshops en - Bijeenkomsten, workshops en info over de kansen van MVO info over de kansen van MVO- Onderzoek naar MVO-risico’s in uw keten en Due in uw keten en Due Diligence-tools Diligence-tools Diligence-tools- Hulp bij (� nanciering van) projecten en opschaling projecten en opschaling- Pro� lering via multimediale - Pro� lering via multimediale communicatie

Colofon | 62

Colofon

Sustainable Leather Award

Een initiatief van Hivos/ Stop Kinderarbeid, Shoestain-able, VGS, SLEM en het MVO-netwerk Leer van MVO Nederland

Dit boekje is samengesteld doorPetra Veeneman, Marjolein van Gendt, Monique Boere en Frans Tilstra, in samenwerking met Hans Both, Ingrid Weijer, Loeki Schaeffers en Paul Poley, die de interviews met de inzenders van de Sustainable Leather Award heeft verzorgd.

Vormgeving: LAVA

Fotografi e: Jan Willem Groen, eigen foto’s van de meewerkende partners

grensverleggers.nl/sectoren/modemvonederland.nl/imvo-netwerk-leer

15 best practices in duurzaam leer - mvo nederland grensverleggers

Documents