1. 1

2. Ga Voor Duurzaam eBook: 1e uitgave november 2009Omslagontwerp: Matthias VanhentenrykOpmerkingDit eBook is geoptimaliseerd om Full Screen bekeken te worden. In AdobeAcrobat Reader kan je dat doen met de sneltoets . Zo kan je metn druk op de knop naar de volgende pagina en hoef je niet voortdurend tescrollen. Door op escape te duwen eindig je de Full Screen modus.Om toegang te krijgen tot een website, klik je met de linkermuisknop op delink tewijl je ingeduwd houdt.OpgepastDe inhoud van dit eBook is gecontroleerd voordat het online beschikbaarwerd gesteld. Daar het internet echter voortdurend onderhevig is aanverandering, kan de auteur niet garanderen dat de genoemde websites nogdezelfde inhoud hebben.DisclaimerDeze ecogids heeft als doel het geven van advies.Auteur L. Vanhentenryk stelt zich niet aansprakelijk voor eventuele schadevoortvloeiend uit n van de strategien en tips vermeld in het eBook.Copyright - Dit product is auteursrechtelijk beschermd. 2 3. De wereld zal zich niet voorbij zijn huidige crisistoestand kunnenontwikkelen als we van denkwijzen blijven uitgaan die de crisis juist hebben veroorzaakt.Albert Einstein De aarde behoort niet toe aan de mens, de mens behoort toe aan de aarde. Chief Seattle Optimisme is een morele plicht. Karl Popper 3 4. INHOUDSTAFELWaarom voor duurzaam gaan?......................................................5De Aarde anno 2009.....................................................................................5De ecologische voetafdruk...........................................................................7De vruchten van een duurzaam leven..........................................................8Ga Voor Duurzaam.....................................................................................10Duurzaam thuis..............................................................................11De keuken...................................................................................................11De badkamer..............................................................................................18De slaapkamer...........................................................................................21Het huishouden..........................................................................................24Geld............................................................................................................32Afval...........................................................................................................35Energie.......................................................................................................39Water..........................................................................................................48De tuin........................................................................................................52Bouwen of verbouwen................................................................................63De kinderen................................................................................................69Duurzaam buitenshuis..................................................................75Consumeren...............................................................................................75Vertier.........................................................................................................89Mobiliteit.....................................................................................................98Op reis......................................................................................................106Hoe ontwikkel ik een nieuwe gewoonte?..................................114Ga Voor Duurzaam op de werkvloer..........................................119Ga Voor Duurzaam kinderen !....................................................131Ga Voor Duurzaam Receptenboekje..........................................139 4 5. WAAROM VOOR DUURZAAM GAAN?De Aarde anno 2009De toestand van onze planeet Aarde anno 2009 ontaardt. De druk van demens op het ecosysteem Aarde is groter dan ooit tevoren. Het aantal mensenis sterk toegenomen, net als de mobiliteit, de vraag naar voedsel en energie.De mens heeft de aarde twee eeuwen lang beschouwd en behandeld als eenonuitputtelijke, rechtenloze bron van grondstoffen. Dit heeft geleid tot eenheel ernstige en veelzijdige milieuproblematiek.De zo fragiele en complexe ecosystemen van onze planeet, die ervoorzorgen dat we aangenaam kunnen leven op aarde en beroep kunnen doenop de rijkdommen van de natuur, lijden vandaag de dag aan koorts.Sinds 1950 jaar is de temperatuurstijging tweemaal zo snel verlopen alsdaarvoor. Dit brengt ernstige problemen mee. Het meest tot de verbeeldingsprekende probleem is de stijging van de zeespiegel als gevolg van hetaanhoudende smelten van landijs, gletsjers en ijskappen. In een recentrapport van het belangrijkste wetenschapspanel inzake klimaatverandering,het Intergovernmental Panel on Climate Change of IPCC, wordt ondermeergeraamd dat tegen het eind van deze eeuw de zeespiegel voor deNederlandse kust gaat stijgen met vermoedelijk 85 cm. Eenzeespiegelstijging van 50 cm zou leiden tot de evacuatie van zon 200 miljoenmensen wereldwijd.Onze ecosystemen tonen uitputtingsverschijnselen. Zo is het aantaldiersoorten met n derde afgenomen in dertig jaar tijd. Het visbestand isvoor 90% leeggevist, en 50 % van de oerbossen op aarde is verdwenen.Verder noteren we bosbranden, chronische bodemverarming, chronischevervuiling van rivieren, chronische luchtvervuiling, droogte, uitdijendewoestijnen en extreme weersomstandigheden. 5 6. We zijn gebotst tegen de grenzen van onze planeet. De snelheid waarmee deecosystemen worden gexploiteerd ligt 20 procent hoger dan de snelheidwaarmee ze zichzelf kunnen herstellen, zo meldt een WWF-rapport. Als deexploitatie van natuurlijke hulpbronnen (bossen, water, energie) op hethuidige niveau blijft aanhouden, is de kans groot dat deze over 150 jaarvolledig uitgeput zijn. In het jaar 2050 zou bij wijze van spreken een tweedeaarde nodig zijn om de huidige levensstandaard te kunnen behouden.Het is een feit dat de mens reeds in grote getale slachtoffer is vanmilieuvervuiling en dat ze in de toekomst steeds meer schade zalondervinden van de aardekoorts. Nu al sterven er jaarlijks meer dan viermiljoen kinderen jonger dan vijf jaar aan de gevolgen van lucht- enwatervervuiling en aan de aanwezigheid van zware metalen in de grond.Ook dichter bij huis dringen de gevolgen van milieuvervuiling zich op. Doorluchtvervuiling en een hoge aanwezigheid van fijn stof en ozon verhoogt hetrisico dat wij vroeg of laat te maken gaan hebben met allergien, kankers,depressies en hart- en vaatziekten.Deze milieuproblemen zitten er al lang aan te komen. Hoe komt het dat wedeze problemen niet sneller en op een meer structurele manier kunnenaanpakken en oplossen?Ten eerste is onze milieuproblematiek grensoverschrijdend. Dit maakt datbinnen onze consensuscultuur een oplossing vinden erg complex is. Elk landverdedigt immers zijn eigen belangen en die van zijn industrien.Internationale fora zijn bovendien onevenwichtig samengesteld. Westerselanden hebben hier stevig de touwtjes in handen.Ten tweede heeft het bedrijfsleven een buitensporige invloed bij hetontwerpen van de (Europese) wetgeving. Zo vormt de industrie demeerderheid in de 1192 zogenoemde expert- of adviesgroepen in Brussel.Een derde kantlijn is dat er een conflict bestaat tussen de kortetermijnvisievan politici, wiens horizon slechts reikt tot aan de volgende verkiezing, en denoodzakelijke langetermijnaanpak van milieuproblemen.Tot slot zijn het wij die als eindgebruikers een signaal geven zowel aan deindustrie als aan de politici, waarmee we toegeven dat we een hoog inkomen(en uitgebreide consumptiemogelijkheden) een belangrijke peiler vinden vanons geluk. Het is alsgevolg van deze barrires dat de transitie naar eenduurzamer samenlevingsmodel op een veel te laag tempo geschiedt.6 7. De ecologische voetafdrukDe ecologische voetafdruk is ontwikkeld om een beter inzicht te krijgen in demanier waarop wij met onze planeet omgaan. De ecologische voetafdruk isde oppervlakte vruchtbare of bruikbare aarde die nodig is om te voorzien inde levensstijl van een persoon, stad of land. Slechts een gedeelte van deaarde is immers bruikbaar; met woestijnzand, diepzee, moerassen enhooggebergte kunnen we niet veel aanrichten.Rekening houdend met de huidige wereldbevolking van bijna 7 miljardmensen en de beschikbare natuurlijke reserves of de bruikbare grond is er1.8 hectare beschikbaar per persoon. Dit is het eerlijk aarde-aandeel perindividu. Dat wil zeggen dat elk individu beschikt over 1,8 hectare van hetaardoppervlak beschikt om zich te voeden, te kleden, te wonen en zich teverwarmen...kortom om te leven. Op die manier zal hij de aarde niet verderuitputten en duurzaam leven.Op dit moment is dit eerlijke scenario allesbehalve de realiteit. Zo gebruiktde gemiddelde inwoner van Marokko minder dan 1 hectare bruikbare grondterwijl de gemiddelde Noord-Amerikaan bijna 10 hectare voor zich neemt, vijfkeer meer dan hun eerlijke aandeel. In Belgi gebruiken we gemiddeld 5,6hectare vruchtbare grond per persoon, dit is 3 maal zoveel als waar we inprincipe recht op hebben.De dag van vandaag toont ons ontegenspreekbaar aan dat het menens is endat de mensheid dient te handelen als n grote gemeenschap, met ngezamenlijk territorium en n gemeenschappelijk belang. Vanuit onzeverantwoordelijkheid voor deze aarde, die we in bruikleen hebben voor onzekinderen en kleinkinderen, is het onze taak nu maatregelen te treffen. Onzeuitdaging is een oplossing vinden zodat alle bewoners van de aardecomfortabel kunnen leven binnen de natuurlijke grenzen van onze planeet.Anders gezegd, als we leren comfortabel te leven met een ecologischevoetafdruk van (maximum)1,8 hectare, dan is er voor iedereen plaats binnen7 8. een gezondere samenleving. Het wordt ook meer en meer duidelijk datvooral wij, bewoners van ontwikkelde landen, in actie moeten komen en eenkleine inspanning moeten leveren, ook voor ons eigen belang.Door bewuster en minder te consumeren en hier en daar een nieuwegewoonte te ontwikkelen, kunnen wij burgers een signaal geven aan deindustrie, de bedrijfswereld en de politici. Een signaal waarmee webevestigen dat gezondheid en welzijn belangrijkere peilers zijn voor gelukdan een hoog salaris en het telkens meer willen consumeren.Een duurzame maatschappij begint bij jou. Door te kiezen voor eenduurzame(re) levensstijl, breng je jouw stem naar buiten en zal je anderemensen benvloeden die op hun beurt weer nieuwe mensen zullen inspireren.Het is perfect mogelijk om goed te leven met slechts n derde van onzehuidige gemiddelde voetafdruk. We hebben ook geen tweede planeet terbeschikking. De mensheid rekent op jou! De vruchten van een duurzaam levenZr goed nieuws is dat het kiezen voor een duurzame levensstijl onsinteressante voordelen biedt.Een duurzame levensstijl is gezonder.Lichaamsbeweging, verlichten van stress, gezond eten, vermijden vanchemische middelen in je dagelijks leven, meer aandacht schenken aan jepersoonlijke welzijn... het zijn slechts enkele aspecten van een duurzamelevensstijl die je mentale en lichamelijke gezondheid kunnen bevorderen.Duurzaam leven maakt je gelukkiger.Naarmate je de principes van duurzaam leven beter begrijpt en toepast, zal jeinzien dat een goed gevulde bankrekening noch consumptiebevrediging, nietnoodzakelijk de beste recepten zijn voor geluk.In Belgi is sinds begin jaren 70 de welvaart met 80% gestegen terwijl detevredenheidsindex met bijna 10 % is gedaald. Dat is niet vreemd omdat westeeds de neiging hebben onszelf te vergelijken met wie het materiel beterheeft: onze buurman, onze broers en zussen en onze vrienden. En ook al8 9. gaan we meer verdienen, dat onbevredigde gevoel blijft door telkens ditgedrag te herhalen.Dit programmatiefoutje brengt een oppervlakkige wedloop teweeg dieverschillende schadelijke neveneffecten heeft; gezondheidsproblemen,depressies, stress, verhoogd individualisme, onverschilligheid,...Het goede nieuws is dat je je hersenen kan herprogrammeren zodat je nietmeer de plicht zal voelen om mee te doen aan deze schone-schijncompetitie. Je kan jezelf en je gezin zo meer lucht en quality timegeven.Sta hier eens even bij stil en bepaal zlf wat belangrijk is in je leven en maakeen goed levensrecept: liefde, gezondheid, welzijn, vrienden, hobbys,zekerheid, avontuur,werk...Identificeer je vooral met je oorspronkelijke, eigen bewustzijn en niet te veelmet het collectieve bewustzijn. Heb waar voor je leven!Duurzaam leven is cht kiezen wat je doet met je geld.Door bewuster te leven en rationeler om te gaan met energie engrondstoffen, zal je merken dat je meer geld opzij kan leggen. Op die manierzal er minder geld door je vingers wegvloeien zonder dat je er besef van hebt.Duurzaam leven biedt een mooiere nalatenschap voor onze kinderen enkleinkinderen.In een duurzame samenleving zal de lucht- en waterkwaliteit beter zijn. Wezullen ons vlotter en veiliger kunnen verplaatsen met het openbaar vervoer,met de fiets of te voet. De levenskwaliteit in de steden zal sterk verbeteren.Mensen zullen een positiever wereldbeeld hebben. Er zal meerwerkgelegenheid zijn, meer solidariteit. Verantwoord burgerschap zal denorm worden. 9 10. Ga Voor DuurzaamHet eBook Ga Voor Duurzaam biedt je groene informatie over elk onderdeelvan je dagelijks leven: van in de keuken tot in de slaapkamer, van op hetwerk tot op vakantie, van in de tuin tot in de winkel.Ik raad je aan om met eenvoudige veranderingen te beginnen, zo zullen desuccessen je aanmoedigen om voort te zoeken naar jouw ideaal, duurzaamlevensrecept.Een belangrijke meerwaarde van dit eBook zijn de vele links naar relevante,informatieve websites. Deze brengen je een dieper inzicht in een bepaaldethematiek. Je zal eveneens diverse links vinden naar milieuvriendelijkeproducten die online verkocht worden en naar je thuis kunnen gestuurdworden.Ik wens je vl succes!Ik sta open voor alle opmerkingen, ideen, kritiek en aanvullingen. Laurens Vanhentenryk10 11. DUURZAAM THUIS De keukenGa op verkenning en ontdek de vele eenvoudige tips die je een aanzienlijke som doen besparen! Maak je meester van de 7 keukenstrategien! Strategie # 1: Was energiezuinig afGebruik zowel voor de handafwas als voor de vaatwasmachine eenmilieuvriendelijk afwasmiddel.Indien je met de hand afwast, doseer dan zuinig met je product.En theelepel per afwasbeurt is de richtlijn. Meer schuim wil nietzeggen dat je beter resultaat zal hebben! Zelfs als je schuim weg is,werkt het afwasmiddel nog. Voeg eventueel wat later als het vuilmoeilijk van de vaat gaat, wat meer product toe.Vermijd het afwassen onder stromend water; het is zeer verleidelijkmaar denk eraan dat het drinkwater is en dat je waterrekening dehoogte ingaat.Hoe langer je de afwas laat staan hoe meer je etensresten zullenaankoeken n hoe meer energie van jou en van het milieu dit kostom het af te wassen. Afwassen kort na gebruik is de boodschap.Gebruik zo veel mogelijk koud water en spoel je afwas in n ruken efficint onder een fijn straaltje stromend water, dit blijkt ietsefficinter te zijn dan een spoelbak. Succes!11 12. Gebruik een ouderwetse schrobborstel in plaast van sponsjes omaangebakken potten en pannen proper te krijgen. De schrobborstelis een heel lang leven geschonken zelfs al doet ze dit hardnekkigewerk. Je sponsje of afwasborstel zal dan ook veel langer meegaan!Een ander trucje om je sponzen langer te laten meegaan werktalsvolgt: leg de vieze spons in een kommetje, voeg heet sodawatertoe en laat de spons er twee minuten in weken. Vervolgens spoel jede spons grondig uit met koud water.Een scheutje azijn of citroensap werkt heel goed bij een erg vetteafwas. Zo gebruik je minder detergent...en je vaat zal heus nietstinken.Als je een vaatwasmachine gebruikt, zet deze dan pas aan als zevolledig en efficint gevuld is. Is de vaat niet echt vuil, gebruik daneen spaarprogramma. Voorspoelen met warm water is niet nodig,het verwijderen van grote etensresten wel.De laagste temperatuur werkt perfect voor een niet al te vuile vaat.Controleer ook regelmatig de filter onderin de vaatwasser. Dan blijftde vaatwasmachine goed werken. Laat je vaat natuurlijk drogenzonder het droogprogramma te gebruiken. Het duurt wat langermaar is gratis!Activeer je vaatwasmachine tijdens het nachttarief. Strategie # 2: Kook energiezuinigKook eens rijst, pasta of aardappelen voor twee dagen. Altijd leukvoor de dag erna; dan bespaar je jezelf tijd in de keuken enbovendien bespaar je energie en geld! Durf ook eens een grotehoeveelheid te koken en vervolgens in kleine porties in te vriezen.Je bespaart werk en energie. Dit is zeker interessant als de prijsvan bepaalde groenten of fruit laag is. 12 13. Enpansgerechten of bereidingen in de wok verbruiken veelminder energie. Je hebt maar n vuur nodig.Open de oven zo weinig mogelijk tijdens de bereiding van hetgerecht of vermijd het. Zo gaat er veel warmte verloren. De meesteovens hebben een doorkijkvenster.Bij de klassieke electrische kookplaten (oude generatie) kan je dekookplaat even voor het einde van de bereiding uitschakelen. Dekookplaat zal nog voldoende warm blijven om het gerecht optemperatuur te houden en zeker als je een deksel op de pot laat.Laat zoveel mogelijk het deksel op de kookpot. Je zal driemaalminder energie verbruiken.Kook met zo weinig mogelijk water. Je eetwaren net onder waterzetten is meer dan voldoende als men het deksel op de pot laat.Kies voor een snelkookpan als je een gerecht maakt met eenlangere kooktijd. Het koken met een snelkookpan vermindert dekooktijd met 1/3.Zorg ervoor dat de kookpan aangepast is aan de grootte van dekookplaat en aan de hoeveelheid van het te bereiden voedsel.Zet je gerecht op een laag vuurtje als het begint te koken en houhet deksel op de pan. Vele mensen laten het vuur hoog staanwanneer het gerecht al kookt. Niet nodig.Hoe fijner je de groenten snijt, hoe minder kooktijd ze vragen.De oven voorverwarmen hoeft niet voor kant en klare gerechten envoorbakgerechten zoals pizzas, visschoteltjes enz... 13 14. Vul je waterkoker of fluitketel met de hoeveelheid water die jewerkelijk nodig hebt.Strategie # 3: Neem vaker je eigen lunch meeKook meer zelf en neem je eigen lunch mee. Op die manier heb jecontrole op wat je eet en je bespaart er ook veel geld mee uit.Wees creatief. Het hoeft niet altijd een boterham met kaas te zijn!Slaatjes, pastas, overschotjes, het kan allemaal! Plasticbewaardoosjes zijn hier een handig en duurzaam hulpmiddel voor.Verlies wel de dekseltjes niet!Strategie # 4: Verklein je afhankelijkheid vanelectrische apparaten Sommige keukenapparaten zijn bijna onmisbaar, maar door minder elektrische apparaten te gebruiken doe je een goede zaak voor het milieu en voor je portefeuille.Rommel je kast uit en doe al de apparaten weg die je eigenlijk nietzo nodig hebt. Geef ze aan iemand die ze wel gebruikt, verkoop zeop tweehandswebsites, of breng ze naar de kringloopwinkel. Als deapparaten er niet meer uitzien of als ze energievreters zijn, breng zedan naar het containerpark.Probeer de apparaten die je beslist te houden zuinig te gebruiken.Laat zo bijvoorbeeld het elektrische warmhoudplaatje van dekoffiezetmachine niet nodeloos aanstaan, maar houd de koffie warmin een thermosfles. 14 15. Strategie # 5: Maak je koelkast en diepvriezerminder milieubelastend Je koelkast staat dag en nacht aan, 365 dagen per jaar. In een gemiddeld gezin is de koelkast verantwoordelijk voor 17% van het totale elektriciteitsverbruik. Hier kan je dus veel energie besparen. Wanneer de koelkast of vriezer te koud afgesteld is kost dit onnodig veel energie. Een te lage temperatuur is bovendien slecht voor de etenswaren.Plaats de koelkast en diepvriezer bij voorkeur op een koele plek enzet je koelkast ver van het fornuis en de verwarming. Plaats ze liefstniet in de zon. Zet geen oven op de koelkast.Plaats je koelkast of diepvriezer met de achterkant minstens 10centimeter van de muur af. Als de warmte die aan de achterkantvrij komt makkelijk weg kan, zal het apparaat minder stroomverbruiken. De achterzijde van de koelkast wordt ook best stofvrijgehouden.Open de koelkast en diepvriezer zo kort mogelijk. Denk dus evenna wat je er gaat uithalen voor je ze opent. Als je je koelkast goedorganiseert weet je ook ongeveer waar alles staat. Maak afsprakenmet de familieleden.Laat diepgevroren eetwaren ontdooien in de koelkast. Dit gaattraag maar met een beetje planning is dit geen probleem.Bovendien zal de koude die wordt afgegeven binnenin de koelkastzorgen voor minder energieverbruik.Zet de thermostaat in je koelkast op de optimale energiezuinigetemperatuur van 4 graden Celsius. In de diepvriezer schommeltdie temperatuur tussen -15 tot -18 graden Celsius.15 16. Met de aankoop van een koelkastthermometer houd je eenvoudigen goedkoop in de gaten of je koelkast de optimale temperatuurheeft.Gesloten conserven hoeven niet in de koelkast bewaard te worden,ongeopende potjes en flessen evenmin. Tropisch fruit envruchtgroenten als tomaten, paprika, aubergine, courgette enkomkommer kunnen zelfs beter buiten de koelkast bewaard worden,anders treedt koudebederf op.Ontdooi je diepvriezer regelmatig. Een laag van 2 mm ijs is alverantwoordelijk voor een meerverbruik van ongeveer 10%.Ontdooi de diepvriezer ongeveer om de twee maand of wanneer heteen een laag ijs bevat.Zie ook dat de vriezer steeds goed gevuld is. Als je plaats over hebtin je diepvries, stop er dan een leeg verpakkingskarton in of eenwollen pul.Laat geen voeding of vloeistoffen onbedekt in de koelkast staan.Doordat deze verdampen zal de binnenlucht vochtiger worden en decompressor harder moeten werken. Hierdoor stijgt hetenergieverbruik.Als de deur slecht sluit, moet de koelkast of vriezer harder werkenom de temperatuur laag te houden. Je kan kijken of dit bij jou hetgeval is door een stukje papier tussen de gesloten deur te steken.Probeer het er vervolgens zachtjes uit te trekken. Voel jeweerstand, dan sluit de deur nog goed. Trek je het er gemakkelijkuit, dan moet je waarschijnlijk de deur herbezegelen met een nieuwrubber. Het rubberen randje langs de deur blijft soepel als je hetregelmatig reinigt met een vochtige doek.16 17. Strategie # 6: Ga zuinig om met waterWees zuinig met het verbruik van water in de keuken.Alle nuttige informatie omtrent rationeel waterverbruik vind je in derubriek water. Strategie # 7: Vermijd toxische stoffen in de keukenKies voor gezonde schoonmaakproducten. Koop een ecologischeallesreiniger of maak zlf je milieuvriendelijke allesreiniger. Neemeen kijkje in het Ga Voor Duurzaam receptenboekje! 17 18. De badkamerJe badkamer groener maken is goedkoop, gemakkelijk en kan een hogepositieve impact hebben op het milieu. Begin eraan!Strategie # 8: Gebruik een slimme tandenborstel Laat je volgende tandenborstel een exemplaar zijn met opzetbare vervangborsteltjes zodat je niet telkens een volledig nieuwe moet kopen! Ze zijn te verkrijgen in de natuurwinkel. Je hoeft niet meteen je oude tandenborstel weg te gooien wanneer je een nieuwe koopt; je kan ze goed gebruiken om plaatsen mee schoon te maken waar je niet goed aankan en om vlekken uit kleren te halen. Zo hoeft bij het minste vlekje niet het hele (voorts propere) kledingstuk terug in de wasmachine.Strategie # 9: Gebruik alleen het water dat je echtnodig hebt In de badkamer kan je enorm veel water besparen. Het toilet, de douche, de lavabo,...overal kan je eenvoudig je waterverbruik verminderen. Laat het water niet voor niets lopen. Meer over zuinig waterverbruik lees je in de rubriek water. 18 19. Strategie # 10: Verlaag de milieu-impact van jepersoonlijke verzorging en verhoog jegezondheid Dat persoonlijke verzorgingsproducten slecht zijn voor het milieu, is voor niemand een geheim. Ze bevatten oplosmiddelen, conserveermiddelen, geurstoffen en drijfgassen die stuk voor stuk erg schadelijk zijn voor de lucht- en waterkwaliteit...n voor onze gezondheid!! Veel producten die wij dagelijks gebruiken bevatten schadelijke en zelfs kankerverwekkende stoffen voor het menselijk lichaam. Ftalaten, formaldehyde, glycolether,aluminium,...het zijn slechts enkele van de lange lijst stoffen die een negatieve invloed op je lichaam hebben. Het cosmeticamerk Bionsen heeft berekend in een studie dat de gemiddelde vrouw elke dag 515 verschillende chemische stoffen op haar gezicht aanbrengt. Als je wil weten hoe schadelijk de producten zijn die jij gebruikt voor je lichaamsverzorging, klik dan hier en zoek het op via de zoekmachine.Verrijk je met informatie over gezonde mooimakers. Overschakelennaar natuurlijke verzorgingsproducten is de boodschap!Minder is meer. Vaak gebruiken we onbewust te veel shampoo,douchegel, tandpasta... Hoe makkelijk en uitnodigend is het wel nietom eens stevig in de fles met shampoo of douchegel te knijpen.Gebruik de helft van wat je normaal gebruikt. Je zal zien dat je evenproper bent, even lekker ruikt en dat je tanden even proper zullenzijn!Vermijd producten met drijfgas (spuitbussen).Deoderants die blijven spuiten als je erop duwt, bevatten drijfgas.Vervang deze door een deoroller, een deostick of een mechanischeverstuiver.De goedkoopste deoderant is aluin. Het werd vooral vroeger alsbloedstelpend middel gebruikt door mannen die zich bij het scherengesneden hadden. Daarnaast is het dus ook een anti-transpirant19 20. middel. Het werkt goed, is goedkoop en bovendien is het gezonderdan de gebruikelijke deoderants. Te verkrijgen bij drogisten of in hetKruidvat.Beperk het gebruik van producten met een hoog gehalte aanschadelijke middelen (nagellak, nagellakremover), want hier zijngeen alternatieven voorhanden.Kies producten met zo weinig mogelijk verpakking.Dames, probeer eens de Mooncup in plaats van gewoonmaandverband. De Mooncup is een siliconen bekertje in de vormvan een omgekeerde eierdopje, dat je inwendig draagt. DeMooncup gebruik je steeds opnieuw en kan zeker 10 jaar gebruiktworden. Dat levert je een aanzienlijk besparing op. Toch is voor demeeste vrouwen het draagcomfort de grootste movitatie om deMooncup te gaan gebruiken en vooral te blijven gebruiken.Kies bij je volgende aankoop van een verzorgingsproduct voor eengroen alternatief en vergelijk!Kies producten die niet getest zijn op dieren.Bekijk de lijst van dierproefvrije producten.Strategie # 11: Gebruik milieuvriendelijkeschoonmaakproducten Ook in de badkamer is het aangewezen om gebruik te maken van milieuvriendelijke schoonmaakproducten. Ze geven een goed resultaat. Zelfs kalkaanslag is geen probleem. Meer informatie hieromtrent lees in strategie # 16.20 21. De slaapkamerIn je slaapkamer breng je n derde van je leven door. Zorg er dus voor dat het een aangename en gezonde plaats is. Strategie # 12: Zorg voor een gezonde nachtrustHou muggen op een afstand met een muggennet of een vliegenhor.Zo hoef je geen schadelijke insecticiden te gebruiken.Kies voor stofvrije en ademende muurbekleding. Vermijdvinylbehang of behang van andere kunststoffen. Die trekken meerstof aan dan papieren behang. Ook textielbehang is gevoeliger voorstofophoping, net als structuurbehang. Bovendien kunnen er uitsynthetische behangsoorten meer schadelijke substantiesvrijkomen. Kies voor papieren behang, dit is meer ademend. Meerinfo over de juiste keuze van behang vind je hier.Kies natuurlijk. Kies zo veel mogelijk voor natuurlijke vezels voormatrassen, kussens, lakens en dekbedden zoals katoen, wol, vlas,..(liever geen dons en veren wegens dieronvriendelijk)De voorkeur gaat uit naar biologische teelt (zonder pesticiden,herbiciden en kunstmest).Draai de verwarming in de slaapkamer uit voor het slapengaan.Te hoge temperaturen in de slaapkamer verminderen de kwaliteitvan de slaap en drogen de luchtwegen uit.Je slaapkamer regelmatig (dagelijks) verluchten verbetert hetbinnenklimaat. Verlucht eveneens je matras en je dekbedovertrekom schimmelvorming en huisstofmijt te voorkomen.21 22. Draai regelmatig je matras om. Doe dit zowel in de lengte als inde breedte. Zo gaat je matras langer mee; je voorkomt dat je matrassteeds op dezelfde plaats vervormt.Gebruik een groene wekker. Je kan kiezen tussen een opwindbarewekker, een wekker die werkt op zonne-energie of een wekker diewerkt op water . Bij deze laatste volstaan enkele druppels water omhet maandenlang te laten functioneren!Zorg dat s nachts alle stekkerdozen uitgeschakeld zijn of stekkersuit het stopcontact gehaald zijn. Dit doe je best omdatelektromagnetische velden je slaap kunnen verhinderen. Handighier is het gebruik van stekkerdozen met een aan-uit schakelaar.Je plaatst ook best geen elektrische wekker in de nabijheid van jehoofd.Plaats een spaarlamp in je nachtlamp. Deze verbruikt veel minderdan de klassieke gloeilamp.Gebruik een oude T-shirt of sweater als pyama.Recycleer op die manier oude kleren.Nachtkledij wordt vaak onder zr slechte arbeidsomstandighedengeproduceerd in Maquilas. Dit zijn verwerkingsbedrijven waararbeid(st)ers tot 10 12 uur per dag werken, 7 dagen op 7, inmensonwaardige omstandigheden en met weinig oog voorhygine.Vakbondsvorming is meestal verboden.Een ander idee is ecologische nachtkledij kopen.Sluit gordijnen en rolluiken als de avond valt en het kouder wordtbuiten. Zo blijft de warmte beter binnen.Schakel licht, radio en tv volledig uit als je de kamer verlaat.Plaats een radiatorfolie achter de radiator als die tegen een koudemuur staat. 22 23. Een zeer uitgebreide gids over mens- en milieuvriendelijkeslaapkamers vind je hier. 23 24. Het huishoudenStrategie # 13 : Verwen je kleren Hoge wastemperaturen en milieubelastende wasproducten teisteren je kleren en kosten je een pak geld. Verwen je kleren; je zal er langer plezier van hebben.Was zoveel mogelijk op lage temperaturen geeft je eendrievoudige winst; je verlengt de levensduur van je textiel, dekleuren zullen minder snel vervagen en bovendien bespaar je eensmak geld; 90% van de energie gebruikt een wasmachine om hetwater op te warmen.Het grootste deel van je was kan op 30 tot 40 graden gedaanworden. Een katoenwas op 60 graden kost al gauw het dubbele.Zelfs koud water werkt goed als de kleren niet echt vuil zijn.Voor ondergoed, vaatdoekjes en ander wasgoed waar bacterinaanwezig zijn is het goed om ze nu en dan te wassen op hogetemperatuur.Gebruik de spaarfunctie van je wasmachine voor kleren die geenhardnekkige vlekken hebben.Was met een volle trommel. Je bespaart energie, water en kosten.Als je nog net een vuist kan maken tussen het wasgoed en debovenkant van de trommel, is je machine goed gevuld.Was met een hoog toerental. Hoe hoger het toerental, hoe drogerde was uit de machine komt. Pas wel op met fijne en delicatekleren. Deze wensen een lager toerental.24 25. Als je T-shirt wat muf ruikt maar niet vuil is, hang die dan op eenkleerhanger en laat die een tijdje uitwaaien. Zo bespaar je de T-shirteen wasbeurt.Maak indien mogelijk gebruik van het goedkopere daltarief. Ga nabij je stroomleverancier welke de daluren zijn.Gebruik een milieuvriendelijk wasproduct.Als je een niet-ecologisch wasproduct in het doseerbakje doet, weetdan dat er een goeie tien duizend liter water nodig is om demilieugevolgen van die wasbeurt te neutraliseren. Bij eenmilieuvriendelijk wasproduct als Ecover is dat minder dan 4 liter.Er zijn verschillende merken op de markt. Ze zijn wat duurder maarals je rekening houdt met de komende tips is dat zo weer opgelost.Een absolute aanrader zijn wasnoten. Deze bevatten dewaardevolle stof saponine, die een sterke waskracht bezit. Ze zijnenorm goedkoop en 100% milieuvriendelijk. Lees hier meer over dewasnoten.Kies voor waspoeder en voor grote verpakkingen: dat geeft minderverpakkingsafval dan tabletten en vloeibaar product. De kartonnenverpakking kan bij het oud papier.Als je kiest voor (super)geconcentreerde wasmiddelen, zorg jeeveneens voor minder verpakkingsafval.Gebruik de helft van de aanbevolen dosering.Gaat even goed! Als je ziet dat de kleren echt vuil zijn, gebruik dande aanbevolen dosering.Vermijd het gebruik van gewone wasverzachters! Deze tasten devezelstructuur aan van je kleren en verkorten zo hun levensduur.Milieuvriendelijke wasverzachters kunnen wel.Wasverzachters zijn niet nodig als de was in een wasdroger wordtgedroogd of buiten in de wind. Hierdoor wordt je kleding eveneenszacht.Een zeer goedkope en efficinte wasverzachter is (keuken)azijn.Een scheutje gewone azijn in het wasverzachtervakje volstaat.Azijn heeft verschillende nuttige functies: het zal je was 25 26. verzachten, het zal zorgen voor het kleurbehoud van je kleding, hetontgeurt n het zorgt ervoor dat je wasmachine langer meegaatdoor kalkafzetting tegen te gaan.Je was zal heus niet stinken naar azijn, probeer het uit!Breng groene zeep aan op ernstige vlekken. Groene zeep is eenbijzonder goede ontvetter en ontvlekker.Laat het kledingstuk een nachtje trekken en steek het kledingstuk inde wasmachine.Een hele waaier aan vlekkentips vind je hier.Strategie # 14 : Laat de wind en de zon je klerendrogen Wasdrogers verslinden energie. Gebruik als het mogelijk is gratis natuurlijke energie (zon, wind) om de was te drogen. Laat de wind voor jou strijken.Hang de was goed op. Schud eerst je kleren uit bij de naden opdie manier dat je iets hoort dat op een zweepslag lijkt.Hang daarna de uitgeschudde was mooi op. Zo zal de kleding metminder kreuken drogen. Met wat oefening maak je je meester vande techniek en je zal een pak minder moeten strijken!Bij het afdoen van de was, leg de kleren zacht op mekaar alvorensze te plooien. Verkreuk ze niet, anders was je werk een maat voorniets.Gebruik eventueel een droogrek binnen. Kies voor een plaatswaar luchtcirculatie is om schimmelvorming te voorkomen.Als je toch je kleren in een wasdroger droogt, hou dan rekening metde volgende tips:26 27. Droog op een hoog toerental. Centrifugeer je wasgoed op een zohoog mogelijk toerental. Je was zal sneller droog zijn.Vergeet de pluizenfilter niet; door deze schoon te houden alsookde ruimte onderaan, gaat je wasdroger langer mee en werkt hijefficinter.Steek een grote absorberende handdoek bij de natte was. Je waszal sneller droog zijn.Probeer de dryerballs. Door het gebruik van deze dryerballs kanhet energieverbruik tot 25% verminderd worden. De dryerballsabsorberen de warmte en geven deze tijdens het draaien af aan dewas, waardoor het droogproces wordt versneld. De ballen scheidenbovendien de was in het droogproces. Hierdoor wordt de droogtijdverkort en het kreuken van de was tegengegaan.Meer weten? Klik hier.Een goedkoper alternatief voor de dryersballs is het gebruik vantennisballen. Steek drie tennisballen in de droogmachine samenmet de natte was en je bekomt een gelijkaardig effect.Strategie # 15 : Steek minder energie in hetstrijken Beschouw jij jezelf ook als n van de velen die strijken allesbehalve ontspannend vindt? Zie je het ook als een noodzakelijk kwaad waar te veel tijd in kruipt? Hier komt het goede nieuws. Als je voor duurzaam gaat zal je minder moeten strijken, op voorwaarde dat je rekening houdt met volgende tips:Laat de was, na het beindigen van het programma, niet onnodiglang in de wasmachine of droogkast zitten. Het wasgoed gaatdan meer kreuken en je zal meer stukken moeten strijken.27 28. Vouw zoveel mogelijk je kleren. Dit geeft je minder strijkwerk enminder kosten.Doe dit op een effen oppervlak. Probeer je kleren zo veel mogelijklangs de naden of plooien te vouwen.In principe hoeven op die manier handdoeken, washandjes,zakdoeken, keukenhanddoeken, kousen, ondergoed, sommige T-shirts en broeken niet gestreken te worden.Gebruik een reflecterend strijkovertrek, dit werktenergiebesparend.Schakel net voor het einde het strijkijzer uit. Met de restwarmtekan je het laatste kledingsstuk nog glad strijken.Strategie # 16 : Maak je huis schoon met milieu-en lichaamsvriendelijke producten Is het niet ironisch dat op alles wat je net hebt schoongemaakt een dun laagje met chemische stoffen achterblijft dat schadelijk is voor je gezondheid? Fosfaten, chloor, zuren en basen, geuradditieven, vluchtige stoffen: allen hebben ze hun aandeel in het scheppen van een ongezond binnenhuisklimaat. Aangezien we een groot deel van onze tijd binnenshuis doorbrengen, is het zeer verstandig om hier rekening mee te houden. Milieu- en lichaamsvriendelijk schoonmaken is een heel eenvoudige omschakeling. Hierbij zeg je vaarwel tegen chemische producten.Gebruik zo weinig mogelijk schoonmaakmiddelen; zie in dat jeniet altijd detergent nodig hebt om iets schoon te maken. Meestalvolstaat water en een doek, en zeker als je een microvezeldoekgebruikt. Deze krijgt bij het natmaken een electrostatische ladingdie het vuil vasthoudt. Je hebt dus geen reinigingsproduct nodig!Na gebruik was je het doekje (niet met wasverzachter!) en is hetterug klaar voor gebruik. Na 500 wasbeurten begint de werking te 28 29. verdwijnen. Voor vetplekken heb je wel zeep nodig.Gebruik biologisch afbreekbare of groene schoonmaakmiddelen.Deze producten hebben telkens een eco-label en zijn veelvriendelijker voor mens en milieu.Er is al een groot gamma van producten op de markt. Vraageventueel naar extra informatie in de supermarkt.Doseer zuinig. Dat levert een besparing op voor het milieu en jeportemonnee. Neem de dosering die op de verpakking vermeldtstaat als maatstaf en experimenteer zelfs met minder. Pas op als jedoseert; bij de scheutmethode wordt er meestal overgedoseerd.Gebruik de dop of iets anders dat de juiste dosering aangeeft.Ga zuinig om met het water en gebruik indien mogelijk regenwater.Dit geeft zelfs betere resultaten omdat het zachter is danleidingwater.Kies voor geconcentreerde producten, navulbare verpakkingen ofgrote verpakkingen: je bespaart hierdoor verpakkingsmateriaal.Belangrijk bij geconcentreerde producten is dat je niet overdoseert!Als je kan kiezen tussen poedervorm of vloeibare, kies dan voor depoedervorm. Doorgaans is die milieuvriendelijker.Laat je niet verleiden door de mooie fotos van de verpakking, defelle geuren en kleuren en de abundante schuimvorming van niet-ecologische wasproducten. Deze wijzen op sterke aanwezigheidvan ongezonde, chemische additieven. Bovendien hebben ze geeneffect op de doeltreffendheid van het product. Wat het lekkereaardbeiengeurtje betreft van de living, die trekt snel weg.Vermijd spuitbussen die onder druk staan; deze zijn zeerschadelijk voor het milieu en je gezondheid. Vervang ze door eensimpele plantensproeier waar je een zelfgemaakt, milieuvriendelijkproduct naar keuze indoet, bv. een allesreiniger.. Met hetsproeisysteem zal je ook minder snel overdoseren. 29 30. Beperk het aantal producten dat je in huis haalt.Voor elk stukje oppervlakte of object bestaat er wel een apartereiniger. Dit is cht niet nodig. Je verliest er alleen maar een helehoop geld mee. Met een afwasproduct, een allesreiniger,wasproduct en toiletreiniger heb je ongeveer alles wat je moethebben. Is dat geen goed nieuws?Wees geen watje en wrijf als je vlekken wil verwijderen!Uit onderzoek blijkt dat de chemische actie van hetreinigingsproduct minder impact heeft dan de mechanische actievan het wrijven met een doek.Vermijd of beperk alleszinds het gebruik van chloor en anti-bacterile reinigers; ze zijn niet zo onschuldig als je denkt.Voor meer informatie over een gezonde manier van desinfecterenen het voorkomen van bacterin, klik hier.Grijp terug naar de natuurlijke producten zoals azijn, groene zeepen zuiveringszout.Waarom zouden de middeltjes van weleer niet meer werken? Onzegrootmoeders wisten wel beter!Azijn bijvoorbeeld is een kampioen in veelzijdigheid, je kan hethaast voor alles gebruiken en je gelooft het misschien niet maar hetstinkt niet na het gebruik ervan, integendeel; het is een ontgeurder!Azijn is ook een zeer goede ontkalker.De meest eenvoudige allesreiniger is een mengsel van water enazijn. Doe het in een plantensproeier en klaar!Meer uitgewerkte zelfgemaakte n goedwerkende middelen vind jeverder in het Ga Voor Duurzaam receptenboekje.Weg met de wegwerpdoekjes! Wegwerpdoekjes zorgen voor heelwat afval en zijn duur. Opteer eerder voor traditionele dweilen enandere (gerecycleerde) herbruikbare doekjes.Verknip oude lakens en T-shirts en maak er stofdoeken van.30 31. Surf eens op het internet en leer van de talrijke tips van onzegrootmoeders. Je zal verschieten hoeveel simpele en praktischetips er wel zijn, voor ieder wat wils.Let er wel op dat je de milieuvriendelijke tips eruit filtert; niet elke tipis goed voor het milieu. Zo zijn geprezen middeltjes met ammoniakof chloor niet de beste!Wil je meer weten over een gezonde binnenlucht? Klik dan hier.Voor de minder courante onderhoudstaken ( onderhoud meubels,trap, vloer, terras...) bestaan er ook milieuvriendelijke productenzonder chemische, schadelijke stoffen. Neem eens een kijkje in nvan de ecologische webwinkels. 31 32. Geld Strategie # 17 : Consumeer verstandigZou je niet willen dat je het geld waar je voor werkt en waar jevroeg voor opstaat, zo kan gebruiken dat je er het meestevoldoening aan hebt? Natuurlijk!We consumeren niet altijd met ons volle verstand. Menigmaallaten we ons in de maling nemen door de vele trucjes van dereclamewereld die perfect kan inschatten hoe jij denkt en handelt inbepaalde situaties.Wees slim en laat de reclame niet beslissen wat je koopt maarbeslis zlf wat jij het belangrijkste vindt zodat je cht waar voor jewerk hebt. Meer hierover vind je in de rubriek Consumeren. Strategie # 18 : Spaar verstandigAls we denken aan een spaarrekening, gaan we meestal kijkenwelke bank ons het beste te bieden heeft, of kiezen wetraditiegetrouw voor de bank die onze ouders ons hebbenaangeraden. Normaal toch?Minder normaal is dat de bank jouw spaarcenten aanwendt omprojecten of bedrijven te steunen waar jij flagrant tegen bent. Demeeste mensen hebben geen besef van wat banken met hunspaargeld doen. De banken willen dat ook niet naar buitenbrengen omdat ze dan veel klanten kunnen verliezen.Waarom lenen banken jouw spaargeld uit aan schadelijke32 33. projecten en industrien? Omdat die veel geld opbrengen en op die manier de bank je een mooie intrest kan geven. Zo eenvoudig is het. Wil jij medeplichtig zijn aan het schenden van mensenrechten, het steunen van repressieve regimes, het vervuilen van rivieren met zware metalen en giftige stoffen? Meer inzicht krijg je door dit tweedelige filmpje te bekijken. Kom te weten in welke omstreden bedrijven of projecten jouw bank investeert.Zorg dat jouw spaargeld gebruikt wordt om uitsluitend positieve enduurzame acties te financieren kies voor de Triodosbank.Triodosbank rijfde onlangs de prijs binnen van meest duurzamebank ter wereld. Ze biedt uitsluitend leningen aan maatschappelijkduurzame en ecologische bedrijven en projecten aan en dit op eenzeer transparante manier.Je zal het misschien niet verwachten maar bij deze bank geniet jevan een intrestvoet die vergelijkbaar is met wat andere bankenaanbieden voor vergelijkbare spaar- en beleggingsformules. Ookhet beheer van de rekeningen is zeer soepel.Aan jou de keuze!Voor meer info surf naar www.triodos.be.33 34. Strategie # 19 : Investeer verstandigVerscheidene studies hebben aangetoond dat het rendement vanduurzame investeringen niet significant verschilt met dat van niet-duurzame fondsen. Dus als je je geld wil investeren, waarom danniet investeren in een betere wereld?Je kan tegenwoordig op verschillende manieren duurzaaminvesteren:Je kan direct of indirect investeren in initiatieven uit de duurzameen sociale economie. Je kan duurzaam beleggen op de beurs. Jekan een duurzame levensverzekering aangaan of zelfs duurzaampensioensparen.Meer informatie en veelgestelde vragen vind je hier.34 35. AfvalHoe meer dingen je koopt, hoe meer aardse grondstoffen je gebruikt en hoe meer afval je produceert. Per jaar maakt een gemiddelde Europeaan eenhalve ton afval. Dat afval, het afval dat je ziet en aanraakt, is dan nog maareen klein deel van de koek. Elk product heeft ook verborgen afval die voortkomt uit de verwerking vanruwe grondstoffen en de productie ervan. Een voorbeeld: als je een mobiele telefoon koopt, valt het afval nog redelijk mee op het eerste zicht; een kartonnen doosje, wat papier, een beetje plastic. De afval echter die wordt gemaakt om je mobiele telefoon te maken weegt 75 kilo. Een computer isverantwoordelijk voor anderhalve ton afval.Op die manier wordt geschat dat wij Europeanen gemiddeld ongeveer 50 ton natuurlijke hulpbronnen gebruiken per jaar. De mens produceert nu vijfmaal zoveel verpakking als in 1950. Dezeevolutie kan niet blijven doorgaan. Bovendien betalen wij per jaar ongeveer250 euro alleen al aan verpakking. Dat we maar beter beginnen met afvalpreventie maakt ondermeer hetvolgend filmpje ons duidelijk. Het goede van de zaak is dat je niet verplicht bent om mee te doen met degroeiende consumptie van afvalverpakking; door je consumptiegedrag teveranderen bepaal jij zelf je impact op jouw aardbol. Je kan perfect jeafvalberg verkleinen en onder controle houden als je de volgende strategienin acht neemt.35 36. Strategie # 20 : Verklein je afvalberg Als we de aarde met minder afval willen belasten, moeten we dat vooral doen door anders te consumeren, door het aanpassen van ons consumentengedrag, en dus ook het jouwe. Voor een efficinte wijziging van gedrag is je wilskracht niet voldoende, je moet je ook bewust zijn van het proces; je moet jezelf kunnen en willen observeren. Je kan bijvoorbeeld echt de wil hebben om je afvalberg kleiner te maken, maar als die wil smelt in de zon door slimme reclametrucs of stemmingsschommelingen, ben je niet consequent bezig. De rubriek consumeren staat vol waardevolle en eenvoudige tips over hoe je afval kan vermijden en je afvalberg kan verkleinen. Hieronder vind je nog enkele relevante tips.Kies voor minder papierafval Vermijd bergen reclamefolders en kies voor een zelfklever op debrievenbus waarmee je reclamedrukwerk kan weigeren. Je vindtzulke stickers gratis bij de milieudienst van je gemeente. Je kanonline verschillende reclamefolders raadplegen. Als je je inschrijft op de Robinsonlijst ontvang je geenongevraagde reclame meer via post, mail, sms of telefoon. Zeg je telefoonboek af, en vind je informatie op www.1207.be, ofbel 1207. Lees je krant wat meer online. (en neem bv.enkel eenweekendabonnement voor een papieren versie) Koop gerecycleerd papier of papier met een FSC-label. Dit labelgarandeert producten afkomstig uit duurzaam bosbeheer. Gebruik bedrukt papier dat je niet meer gebruik als kladpapier oftekenpapier voor de kinderen. 36 37. Print zo weinig mogelijk. Print af met het ecofont. Koop alleen boeken die je graag wil bijhouden. Een roman die jeslechts n keer leest en dan voor eeuwig de kast ingaat, haal jebeter in de bibliotheek. Andere boeken kan je lenen in de bibliotheek of van vrienden. Bewaar de papieren broodzakken. Ze dienen perfect alsbewaarzakjes voor voedingsmiddelen zoals koeken en diversegroenten. Gebruik stoffen zakdoeken. Die zijn zachter voor de neusdan hun papieren versie.Composteer je GFT- en tuinafval.Maak van je GFT-en tuinafval je eigen compost. Dat is de meestmilieuvriendelijke verwerking; het bespaart transport en verpakkingn het levert gratis meststof op voor je planten. Lees hier meer.Gebruik zo weinig mogelijk batterijen.Zoek uit of er voor een bepaald product een alternatief bestaat opmilieuvriendelijk energie. Zo bestaat er al een opwindbaremediaplayer, opwindbare fietsverlichting en zaklamp, eenrekenmachine op water, een wekker op zonne-energie en ga zomaar een eindje door! Ook zeer boeiend zijn de zr draagbarezonneladers! 37 38. Strategie # 21 : Sorteer efficint en consequentNa het verkleinen van je persoonlijke afvalberg of die van hetgezin, is de volgende stap het consequent en nauwkeurig sorterenvan je afval. Het gescheiden inleveren van afval spaartgrondstoffen en energie uit. Efficint en consequent sorterenvoorkomt dus enorm veel milieuvervuiling.Glas, papier en karton,PMD: soms is het niet heel duidelijk wat erbijhoort en niet. Wat doe ik bv. met de deksels van glazen bokalen?Heb je twijfels? Bekijk dan deze sorteergids.Naar het containerpark of in de restafvalzak? Denk eraan dat nrestafvalzak twee euro kost, dus hoe meer je naar het containerparkkan brengen, hoe voordeliger. 38 39. Energie De belangrijkste strategie om energie bij je thuis te besparen is het energiezuinig maken van je woning. Dit gebeurt in eerste instantie door hetnemen van structurele maatregelen zoals isoleren, zuinig verwarmen, kiezenvan goede elektrische toestellen en verlichting. Meer hierover kan je lezen inde rubriek duurzaam bouwen. Toch kan je ook al heel energie besparen door kleinere maatregelen tenemen. Hier volgen enkele strategien. Strategie # 22 : Kies voor groene stroomWil je je ecologische voetafdruk aanzienlijk verkleinen? Kies danvoor groene stroom. Groene stroom is elektriciteit opgewekt uitduurzame energiebronnen. Duurzame energie is energiewaarover de mensheid in de praktijk voor onbeperkte tijd kanbeschikken en waarbij, door het gebruik ervan, het leefmilieu en demogelijkheden voor toekomstige generaties niet wordenbenadeeld.Jij kan dus perfect kiezen voor een huis dat gedeeltelijk of volledigdraait op deze groene stroom. Steun de ontwikkeling vanhernieuwbare energiebronnen door groene stroom aan te kopen.Groene stroom is, in tegenstelling tot wat de meesten denken, nietduurder.Let wel op, niet elke groene stroom is even groen dan dat ze lijkt.Wees kritisch.Meer informatie over hoe groen de energie wel is die leveranciersje aanbieden, vind je hier . Bekijk er ook het humoristische entegelijkertijd leerrijke filmpje! 39 40. Strategie # 23 : Meer licht voor minder geldGloeilampen vervang je beter door een spaarlampen.Deel het vermogen van de oorspronkelijke lamp door vier om hetvermogen van de spaarlamp te kennen. Een gloeilamp van 60 Wattkan je dus vervangen door een spaarexemplaar van slechts 15Watt. Dat zorgt voor een energiebesparing van 75%. De meerkostheb je er dus snel uitgehaald, ook al omdat een spaarlamp tot 10maal langer meegaat dan een gloeilamp.Spaarlampen heb je tegenwoordig in verschillende vormen enkleurtinten zodat ze overal passen. Voor dimmers bestaan erspeciale spaarlampen.Hoe meer gloeilampen je vervangt door spaarlampen, hoe lager jeenergieverbruik en -factuur. Van het nachtlampje tot debureaulamp: plaats overal een spaarlamp en je bespaart al snel tot70 euro per jaar.Spaarlampen bevatten het giftige kwik en horen daarom thuis bij hetklein chemisch afval.Klik hier om meer te weten over spaarlampen.Doe de lichten uit als je weggaat uit een kamer. De zuinigste lampis de lamp die niet brandt. Als je vergeetachtig bent kies dan voortijdklokken , het licht gaat dan automatisch uit na een zelfingesteldetijd.Plaats je bureau onder het raam of dicht bij het raam, natuurlijklicht is gratis. Probeer in kamers waar je werkt, klust of een hobbyuitvoert zoveel mogelijk gebruik te maken van daglicht.Muren, plafonds, vensterbanken en vloeren met een lichte tintzorgen ervoor dat je minder moet verlichten.Plaats indien nodig een bewegingssensor bij de voordeur en hettuinpad, zo blijft het licht niet onnodig lang branden.40 41. Strategie # 24 : Verwarm efficint en goedkoperZet de centrale verwarming 1 graadje lager. Zo bespaar je eentiende op je energierekening. Je gaat het niet eens merken.Je kan ook gerust de thermostaat met 2 of mr graden naarbeneden zetten. Een comfortabele lichte fleece of pull zal er voorzorgen dat je nog steeds van een aangename gevoelstemperatuurgeniet.Ben je geneigd om vooral s avonds de temperatuur de hoogte in tejagen als je bv. naar televisie kijkt of een boek leest? Dan kan jevoor het Snug Rug deken opteren. Het is een zacht fleece-dekenmet mouwen,.heerlijk om je s avonds in te stoppen! Hiermee kan jede temperatuur wat lager zetten en je zal het lekker warm blijvenhebben.Plaats een radiatorfolie achter de radiator. Heel eenvoudig!Iedereen kan het. Radiatorfolie is zr nuttig achter radiatoren dietegen buitenmuren staan of tegen muren grenzend aan kouderuimtes. De folie kaatst de warmte terug naar binnen. Ze gaat dusniet door de muur, terug de koude buitenlucht of de kelder in.Het meest handige modelletje vind je hier.Isoleer de verwarmingsleidingen in de niet-verwarmde lokalen.(kruipruimte, kelder, zolder, garage,)Isoleer je boiler met een isolatiedeken alsook de leidingen die daarvertrekken.Zet de thermostaat op de vorstvrij-stand als je met vakantiegaat.Zet de kamerthermostaat een uur voor vertrek (of voor het slapengaan) vijf tot zeven graden lager. 41 42. Laat de verwarming niet aanstaan als je voor langere tijd de kamerverlaat. Kamers die je heel weinig gebruikt hoef je uiteraard niet teverwarmen.Als je ketel een waakvlam heeft en je langer dan vijf dagen van huisgaat, kan je beter de waakvlam doven. Ook s zomers kan dewaakvlam uit. Dit bespaart ongeveer 90 m3 gas en zon 55 euro.Plaats een klokthermostaat.Door het gebruik van een klokthermostaat win je aan comfort enbespaar je energie. De moderne elektrische klokthermostaten zijngemakkelijk in te stellen voor de periode van een dag, een week,een maand en in sommige gevallen zelfs voor de duur van een heeljaar. Als je toch van het ingestelde programma wil afwijken dan is ditheel gemakkelijk door n druk op een knop. Informeer je!Laat de cv-ketel n keer per jaar goed nakijken door eeninstallateur, hierdoor werkt ze efficinter en bespaar je. Je verlengtzo ook de levensduur van de ketel. Bovendien is jeonderhoudsfactuur voor 40% fiscaal aftrekbaar. Ook is het goed omjaarlijks de schouw te laten reinigen.Zorg ervoor dat de stookplaats proper is. Stof vermindert deluchttoevoer naar de brander, en dat heeft zowel invloed op deverbranding als op het verbruik. Laat ook niet je was er drogen.Er zijn situaties waarin je beter opteert voor een mobielerverwarmingssysteem. Denk hierbij aan zolderkamers,wooncaravans, tijdelijke woningen, hobbykamers. Een gaskachel ishier een goede keuze.Bij de afwezigheid van een centrake verwarming kan je In debadkamer of slaapkamer opteren voor een zuinig elektrischsysteem. Het Econoheat paneel is momenteel het meest zuinigemobiele verwarmingssysteem dat voorhanden is. De panelenverbruiken relatief weinig elektriciteit (260watt of 425 watt) waarmeeze veel zuiniger zijn dan een "normale" elekrische verwarming.Bovendien geven ze stralingswarmte af wat aangenaam aanvoelt.42 43. Zet de pomp van je cv-installatie af buiten het stookseizoen (maarlaat hem elke week of maand wel eens draaien om vastlopen tevermijden).Bespaar energie door de temperatuur van je boiler lager tezetten, maar nooit lager dan zestig graden Celsius. Zo voorkom jedat de bacterie Legionella pneumophila de kans krijgt om zich tevermenigvuldigen.Sluit de radiatorkraan in kamers die niet of zelden gebruikt worden.Sluit de tussendeuren in huis, zeker naar koude ruimten zoals degang, berging, garage of het washok.Isoleer in de winter goedkoop je enkele beglazing en plakbubbelplastiek tegen je raam! Zr efficint!Plaats tochtstrips in deuren en ramen. Tocht haalt heel snel detemperatuur naar beneden!Sluit gordijnen en rolluiken als de avond valt en het kouder wordtbuiten. Zo blijft de warmte beter binnen. Open de gordijnenwanneer er zonlicht is. Het zonlicht zal de ruimte verwarmen.Hang een isolatiegordijn achter je gordijnen.Isoleer open haarden die buiten gebruik zijn.Dek radiatoren niet af met (natte) kleren of wasgoed want zoverlaag je het rendement. Hang ze erboven. 43 44. Stof radiatoren regelmatig af en ontlucht ze van zodra je in deradiatoren geborrel of geruis hoort? Radiatoren kunnen alleen hunwarmte volledig afstaan als ze volledig met water zijn gevuld.Zorg voor een vrije luchtstroom rond radiatoren en convectoren.Scherm ze niet af met meubilair of afkastingen.Als je een feestje doet in je huis, kan je gemakkelijk besparen opverwarming door de thermostaat wat lager te zetten. In een eengesloten ruimte geeft en menselijk lichaam warmte af equivalentaan een vermogen van 175 watt. Met twintig mensen heb je dusverwarmer met een vermogen van 3500 watt in huis!Verlucht de woonruimtes! Het warm hebben is belangrijk, gezondelucht inademen eveneens. Onderzoek toonde aan dat meer dan900 chemische stoffen rondzweven in de binnenlucht die webinnenademen. Zet ramen dagelijks 15 minuten open! Lees meerover de binnenlucht die je inademt.Strategie # 25 : Bespaar eenvoudig waar je kanGebruik apparaten selectief en efficint; was bijvoorbeeld meteen volle trommel, schakel lampen uit als je er niet bent enorganiseer je koelkast.Zeg vaarwel tegen de stand-by functie. IIn de stand-bymodus gebruiken vele apparaten nog altijd 85% vande energie die ze normaal verbruiken. Zelfs als ze helemaaluitgeschakeld zijn blijven ze nog wat verbruiken. Maak er dus eengewoonte van de tv, computer en andere apparaten uit te schakelenwanneer je ze niet gebruikt.De GSM-oplader en andere laders kan je ook best telkens uit hetstopcontact halen. Het is begrijpelijk dat je niet telkens al je 44 45. stekkers wil uittrekken. Wat je dus kan doen is enkele stekkerdozenaankopen met een rode aan/uit knop. Op die manier kan je 100euro per jaar aan sluipverkeer besparen.Een ander handig hulpmiddeltje is de stand-by killer die automatischhet apparaat uitschakelt als het een tijdje in stand-by blijft staan.Goed voor als je nonchalant of vergeetachtig bent.De stand-by functie is bovendien verantwoordelijk voorelektromagnetische straling in je leefruimte. Electromagnetischestraling zorgt voor rusteloosheid, hoofdpijn, slapeloosheid, stress,allergien, spierklachten, hoge bloeddruk...Produceer zelf je energie. Met de Greyhound fietsgenerator kan jeje eigen energie opwekken door te fietsen. De energie die jeopwekt wordt opgeslagen in een afneembare accu. De accu heefteen omvormer (voor 220 Volt) en alle gangbare aansluitingen zoalseen USB-, 12 Volt- en een 220 Volt aansluiting. Hierdoor kan jewerkelijk alles van stroom voorzien, van mobiele telefoon, iPod,PDA, tot de TV, laptop of stereo-installatie.Ook leuk is dat je er een batterijlader kan bijnemen; zo kan je alfietsende je batterijen letterlijk en figuurlijk opladen.Voor families is dit zker een aanrader; je kan om beurten watfietsen en bovendien is het boeiend voor kinderen de TV en laptopte zien werken door eigen inbreng.Meer info vind je hier.De handige harrys kunnen natuurlijk zelf een dergelijke generator inmekaar knutselen.Vervang energieslurpers door een zuinigere variant of vermijdhet gebruik ervanHier is een klein lijstje met energieslurpers die je jaarlijks een massageld aan energie kosten:een oude koelkast, een oude wasmachine, een oud droogmachine,een electrischer boiler, een waterbed, een tropisch aquarium, eenairconditioner, een electrisch verwarmertje,...Meer info over energieslurpers vind je op www.energievreters.be.Computer milieuvriendelijkJe kan veel energie besparen door enkele energiebesparendetrukjes toe te passen op je computer. Een eerste manier is hetgebruik van de power management-functie van je computer 45 46. Deze functie zorgt naast een lager energieconsumptie voor lagerekoelingskosten, minder lawaai en een langere levensduur van debatterij van laptops. In elke computer is de power management-functie aanwezig. Op de site van de Climate Savers ComputingInitiative kan je een eenvoudige handleiding raadplegen voor hetoptimaliseren van het energiebeheer van jouw computer. Je vindt ernog 9 andere tips voor een energiezuinigere computer. Neem zekereen kijkje!Strategie # 26 : Kies voor zuinige electrischeapparaten Het zuinigste elektrische apparaat is datgene dat niet werkt. Kijk dus eens rond in je huis en selecteer de apparaten die je eigenlijk niet gebruikt. Je kan ze van de hand doen door ze te verkopen of weg te geven. Echte onzuinige apparaten breng je beter meteen naar het containerpark. Als je van plan bent om een nieuw apparaat aan te schaffen, stel dan eerst de vraag of je het echt nodig hebt en het naar nut zal gebruiken. Indien ja, hou dan rekening met volgende tips.Kijk naar het energielabel.Grotere huishoudtoestellen hebben een Europees energielabel.Toestellen met een A label zullen je heel wat energie en geld doenbesparen. Op www.topten.be vind je de meestenergiezuinige toestellen op de Belgische markt.Doorzoek de website om een toestel te vinden dat jegeld bespaart en dat minder schadelijk is voor hetleefmilieu!Koop een toestel dat past bij je behoefte.Als je alleen woont, opteer dan voor een kleinere wasmachine, eenkleinere waterkoker en een kleinere koelkast,.. 46 47. Mijd toestellen die werken op batterijen.Opteer voor oplaadbare toestellen. Als je echt geen keuze hebt, zijnoplaadbare batterijen de beste oplossing. Ze zijn duurder inaankoop maar dat verdien je snel terug.Overweeg of een alternatief op spierkracht mogelijk is.Een citruspers, een handzaag,...Strategie # 27 : Screen je energieverbruikBen je van plan om minder te verbruiken, maar vind je het moeilijkom je aan dat voornemen te houden? De Wattcher stimuleert je enhelpt je door het stroomverbruik van je hele huis te tonen en dit opeen mooie en inzichtelijke manier. Wanneer je bijvoorbeeld eenapparaat uitzet, zie je op de Wattcher onmiddellijk het verschil. Zozie je waar de energie wordt verbruikt en ontdek je waar je kanbesparen.De Wattcher heeft drie functies en toont zowel het huidige verbruik,het dagverbruik (je stroomgebruik van de laatste 24 uur) en hetstreefverbruik(lukt het om je bespaardoel te halen?)Een goedkopere manier om het verbruik van je apparaten tekennen, is het gebruik van een energiekostenmeter die je plaatsttussen de stekker en het stopcontact. Zo lees je eenvoudig af wathet verbruik en de kosten voor het betreffende apparaat zijn.47 48. WaterWanneer we naar onze aardbol kijken, lijkt drinkwater geen probleem te zijn.Een luchtfoto van onze blauwe planeet toont immers dat de meerderheidvan de aardoppervlakte bedekt is met water. Helaas is nog niet eens 1% vandit water geschikt voor menselijk gebruik. Het overgrote deel is zout, vervuildof onbereikbaar.Om de twintig seconden sterft er een kind omdat het niet beschikt over zuiver drinkwater en een goede hygine. Dat meldt Unicef in een persbericht.Volgens de humanitaire organisatie beschikken bijna een miljard mensen niet over drinkbaar water. En de situatie verergert alleen maar door een onregelmatige toevoer en een stijgende vraag.Onze huishoudens verbruiken gemiddeld ongeveer 110 liter drinkbaar water per persoon, per dag. In de huidige context is het dus zr verstandig ennoodzakelijk om zuinig om te springen met je waterverbruik. Op die manierspaar je niet alleen het milieu en de medemens, maar het is ook goed voorjouw portemonnee.Zoet water is kostbaar. Door ons bewust te worden van onze gewoontes, zehier en daar bij te sturen n door hier en daar enkele kleine investeringen temaken, is het mogelijk om tientallen liters water per dag te besparen. En dat zonder aan comfort te moeten inboeten. Strategie # 28 : Verspil geen onnodig water Bereken eerst hier je watervoetafdruk! Zo kom je te weten of je een kleine, een gemiddelde of een grote waterverbruiker bent. Repareer lekkende kranen en leidingen. Tien druppels water per minuut lijken weinig, maar dit loopt op tot 2000 liter per jaar of 6 euro. Een kraan die constant lekt (enkele druppels per seconde) kost zowat 35.000 liter per jaar (ruim 140 euro). Klassieke lekpunten zijn de vlotter in de spoelbak van het48 49. toilet, en slecht sluitende kranen.Neem een douche in plaats van een bad.Een bad laten vollopen vraagt algauw 100 tot 150 liter (drink)water.Daarmee kan je drie keer douchen. Als je een waterbesparendedouchekop installeert, kan je daar zelfs vijf keer mee douchen.Als je regelmatig een bad neemt, kan je op termijn heel wat energiebesparen door je bad te isoleren. Het Tonzon-thermoskussenisoleert het ligbad als een thermosfles. Daardoor kost het vullen vanje bad tot 33 procent minder energie en blijft het bad langer warm.Plaats een waterbesparende douchekop.Een gewone douchekop laat zon 10 tot 12 liter water per minuutdoor. Een waterbesparende douchekop / spaardouche verbruikt eenderde tot de helft minder! En dat zonder verlies van douchecomfort!Een familie van 4 personen zal met een waterbesparendedouchekop 60000 liter drinkwater per jaar besparen! De aanschafvan een waterbesparende douchekop is niet duurder dan een goedegewone douchekop. Een familie van vier personen kan zo jaarlijkstot 350 euro besparen en opzijleggen.Plaats een waterbespaarder in je kranen.De goedkoopste manier om veel water besparen!De waterbespaarder plaats je zelf op eenvoudige wijze in jebadkamerkraan (en keukenkraan). Met een waterbespaarderverbruik je tot 50% minder water. De waterdruk blijft nagenoeghetzelfde, daardoor levert je met een waterbespaarder zeker niet inop comfort.Plaats eengreepsmengkranen.Deze kunnen bij goed gebruik water en energie besparen omdat zesneller water van de gewenste temperatuur geven. Een voorwaardeis echter wel een goed gebruik; de meesten onder ons hebben bijzon kraan de greep ergens in het midden staan. Dat betekent dater altijd een beetje warm water wordt gebruikt bij het aanzetten vande kraan. Met andere woorden, hou de greep initieel naar rechts enleer je kraan kennen! 49 50. Als je de investering niet wil doen kan je altijd opteren om het koudewater op te vangen. Denk eraan, elke druppel water dat door hetroostertje gaat is eindig zoet drinkwater!Plaats een thermostatische kraan.Met deze kranen heb je ook veel sneller de gewenste temperatuuren gaat er minder water verloren.Gebruik een douchezandloper.Een douchezandloper zorgt ervoor dat je je douchewater efficintgebruikt, geeft je s morgens meer tijd om rustig te ontbijten en haaltde energiekost fel naar beneden! Je vindt al verschillendedouchezandlopers of -timers op de markt.Plas onder de douche.Een Braziliaanse milieu-organisatie is een campagne begonnen metals motto: Red het oerwoud, plas onder de douche. Inderdaad, opdie manier bespaar je het doorspoelwater van je toilet. Het is nietonhyginisch word beweerd; de urine wordt immers weggespoeldmet veel water. Urine bevat bovendien ureum wat ontsmettendwerkt en gezonde verse urine is steriel. Bekijk volgend filmpje.Vang water op.Als je warm water nodig hebt, is het voorste gedeelte water in deleiding meestal afgekoeld. Je kan dit water opvangen in bv. eengietertje om er daarna de planten mee te gieten, of in een fles omdan later te gebruiken om te koken,...Je kan ook simpelweg een emmer in een hoek van de doucheplaatsen. Je zal zien dat er na een douchebeurt mooi wat watergerecupereerd is om bv. planten mee te gieten, of te kuisen. Wel opvoorwaarde dat je ecologische douchegel en shampoo gebruikt.Stop flessen in je toilet.En derde van ons (drink)waterverbruik spoelen we door.Een zeer eenvoudige oplossing is het verkleinen van het volumevan het waterreservoir. En of meerdere met water gevuldeflessen in het waterreservoir doen hun werk. Zorg er wel voor datze het vlottersysteem niet hinderen. 50 51. Ken je toilet.Een nog eenvoudigere oplossing is je duw- of trekknop wat te lerenkennen en bij een kleinere boodschap die heel even in te duwen ofte omhoog te trekken. Kijk of dit bij jouw toilet mogelijk is en of je zoeffectief water bespaart. Als dit moeizaam gaat, kies dan voor dewaterbespaarder.Plaats een spaargewicht of waterbespaarder.Dit gewicht brengt nog meer op dan een fles! Het wordt aan detrekstang of het afloopkanaal bevestigd. Het verzwaart dewaterstop in het reservoir. Dat zorgt ervoor dat de waterstop directafsluit als je de knop loslaat. Bij een kleine spoelbeurt bespaar jezon 6 liter. Om een grote boodschap door te spoelen laat je deknop pas los als het toilet schoon is.Een waterbespaarder werkt bij de meeste toiletten. Het kostongeveer 6 en is binnen de 5 maanden terugverdiend.Vang je regenwater op en gebruik het.Je kan voor alle toepassingen waarvoor je geen drinkbaar watervoor nodig hebt, regenwater gebruiken, zoals toiletspoeling, de was,de schoonmaak en het wassen van de auto. Zo verminder je hetverbruik van leidingwater met meer dan de helft. Lees meerhierover in de rubriek De Tuin.Was je auto met een emmer.Als je de auto wast met een tuinslang ben je al snel 200 liter waterkwijt. Je auto wassen met enkele emmers water en een spons geefteen evengoed resultaat en je hoeft er geen tientallen litersdrinkwater voor te verspillen. 51 52. De tuinStrategie # 29 : Gebruik milieuvriendelijkebestrijdingsmiddelen in de tuin Ongeveer 80% van de chemische stoffen van bestrijdingsmiddelen die je in de tuin gebruikt, komt terecht in het grondwater of spoelt weg naar onze beken en rivieren. Daarnaast verdelgen ze het nuttige bodemleven. Op de koop toe kosten al die chemische verdelgers een pak geld dat je beter kan gebruiken voor iets nuttiger!Vermijd pesticiden in je tuin en kies voor groenebodembedekkers.In een natuurlijke tuin gebruik je geen bestrijdingsmiddelen maar jewerkt mee met de natuur. Om ongewenste kruiden voor te zijn, hoefje enkel de bodem te bedekken met de planten die je zelf kiest.Volgens de functie van de plek in je tuin, kies je voor lang of kortgras, bloeiende borders of een beplanting met struiken en kruiden.Bodembedekkende planten besparen je tegelijk heel wat werk entijd; door hun meestal dichte groeiwijze krijgt het onkruid geen kans.Gedaan dus met onkruid wieden en schoffelen. Je kan kiezen vooreen combinatie van bodembedekkende planten. Op die manierwisselen bloei en groei voortdurend af. Het oogt ook mooier enbovendien heb je toch nog resultaat als een bepaalde soort nietgoed groeit.Als je er onmiddellijk wil invliegen en zo snel mogelijk wil genietenvan een bloementapijt in je tuin, doe dan indien nodig eerst watextra knowhow op.Geniet eveneens van het enorme online aanbod vanbodembedekkende planten. Je kiest en je krijgt ze thuisopgestuurd. Je kan natuurlijk ook naar een tuincentrum gaan in jebuurt. 52 53. Geen zin om te beginnen experimenteren met planten alsbodembedekkers? Dan kan je opteren voor de aankoop van drogefijne bodembedekkers zoals houtkrullen (goedkoop maar gaan nietlang mee), houtschors, kokoschips en cacaodoppen. De laatstetwee zijn wat duurder maar hebben goede eigenschappen. Zeverteren beiden trager dan houtschors en hebben geen verzurendeffect. Bovendien houden cacaodoppen slakken tegen!Vermijd pesticiden op verharde oppervlaktes. Maak je verharde oppervlaktes niet groter dan nodig is. Hoesmaller het pad, hoe meer dat het betreed wordt en hoe minderkans op onkruid. Gras kan ook een alternatief zijn voor degebruikelijke verharde oppervlakten zoals tuinpaden, opritten, Kies grote tegels, zo heb je minder voegen. Vul diepe voegen op. Veeg regelmatig het pad met een borstel, zo haal je de jongekiemplantjes en zaden eraf of kwets ze je zodat ze afsterven. Haal manueel het onkruid tussen de voegen weg met een mes ofmet een voegenkrabber. Verschroei het onkruid met een speciale brander op gas. Zoworden onkruid en kiemen verschroeid.Vermijd pesticiden in de moestuin . Bemest je moestuin met (zelfgemaakte) compost. Dit zorgt voorsterke planten. Sterke planten zijn minder vatbaar voorschimmels en ziektes. Trek natuurlijke vijanden aan.Lieveheersbeestjes eten zich te pletter aan bladluizen. Egels,vogels, zweefvliegen,...ze helpen je allemaal een handje bij hetterugschroeven van het ongediertebestand. Je lokt deze dierennaar je tuin door bv. een houtwal te maken, een stukje grasveld53 54. wat hoger te laten, door water in je tuin te voorzien (vijvertje,drinkschaaltje) of door een variatie aan bloemen te planten(bodembedekkers, bloemenborders), bomen en struiken. Meerinfo daarover vind je hier. Zorg ervoor dat je niet elk jaar hetzelfde teelt op hetzelfde stukjegrond. Pas een teeltafwisseling toe van 6 jaar. Zo vermijd jebodemziektes. Hou je grond bedekt met een mulchlaag in de winter n dezomer. Je kan hiervoor dode planten gebruiken, herfstbladeren,maar ook grasmaaisel, houtsnippers of compost. Het is een heelnatuurlijke ingreep. Denk maar aan de bladeren die in de herfstop de bodem terecht komen van een bos. Jaarlijks kan je de border tot twee maal toe mulchen. Compost ishiervoor uitermate geschikt. In de herfst houdt de mulchlaag dezomerwarmte in de grond en vormt ze een isolerende laag tegende winterkou. Compost verbetert de bodemstructuur en geeftvoedsel aan het bodemleven. Mulchen in de lente en de voorzomer geeft de border eenbasisbemesting en helpt de grond vocht en voedingsstoffen vastte houden. Ook visueel zorgt compost voor een mooie, zwartelaag onder je vaste of eenjarige planten. In de eerste maandenvermindert de mulchlaag bovendien ook de onkruidgroei. Eenlaagje van enkele centimeters dik volstaat.vermijd insecticiden in en rond het huis Begin met een goede basishygine. Dit voorkomt het opduikenvan hinder zoals schimmel, vliegen, wespen, mieren,kakkerlakken en dergelijke. Bijzondere aandacht moet jeschenken aan de hygine van de vloeren, maar ook van dewerktafels of alle andere oppervlakken die in aanraking komenmet voedsel.54 55. sluit vuilnisbakken hermetisch af. Een vuilnisbak diehermetisch afgesloten kan worden, voorkomt dat het afval dierenaantrekt. Verpakkingen die bestemd zijn voor recyclage bevatten nogetensresten die ongewenste bezoekers kunnen aantrekken. Jekan eerst deze verpakkingen afspoelen. Laat geen voedsel achter in de open lucht, of het nu gaat ommaaltijden of kruimels.D milieuvriendelijk miericide: zelfrijzende bloem.Strooi wat zelfrijzende bloem in de buurt van het mierennest.Mieren zijn voortdurend op zoek naar voedsel. Zelfrijzende bloem iseetbaar en heeft een nevenwerking: in contact met water rijst hetwat de mieren zal doen opblazen en sterven. Binnen een paardagen is de kolonie uitgeroeid. Efficint en goedkoop!Doe meer kennis op over het natuurlijk bestrijden van ongedierte inen rond je huis.Strategie # 30 : Maak efficint gebruik van waterVang het regenwater op in een regenton. Een regenton is de eenvoudigste en goedkoopste oplossing omwater op te vangen. Het is kostenbesparend ; door regenwater te gebruiken voorverschillende doeleinden zoals planten water geven, autowassen,...,ga je al gauw tot 7000 liter drinkwater besparen perjaar!55 56. Regenwater is kalkarm water. Dit is beter voor de meesteplanten. De riool wordt minder belast. Je krijgt er meestal een subsidie voor. (ga na bij je gemeente) Er zijn eikenhouten regentonnen die heel mooi staan in de tuin. Het is handig in gebruik door het kraantje of de pomp.(afhankelijk van welk model)Als je van plan bent om veel water op te vangen dan kies je betervoor een regenwaterput of regenwatertank. Deze vangen hetregenwater op dat op je dak terecht komt. !!! opgelet!!!Het is af te raden om regenwater te gebruiken als drinkwater,voor de persoonlijke hygine, voor de bereiding van voedingen in de vaatwasmachine.Sproei alleen waar nodig en kies het koelste moment van de dag.Hierdoor ga je verdamping tegen; het water is immers bedoeld voorde bodem. Je bespaart 1000 liter per maand als je enkel sproeit alshet echt nodig is.Zeg neen tegen een gazonsproeier; deze verbruikt op een uurevenveel water als een familie met vier personen op n dag! Alshet niet anders kan, opteer dan voor een moderne, spaarzamegazonsproeier.Bedek je tuin met een mulchlaag (zie boven).Deze laag organisch materiaal houdt de zon weg en zal er voorzorgen dat de bodem langer vochtig blijft.56 57. Voeg milieuvriendelijke, absorberende polymeren toe aan de grond.Deze bodemverbeteraars houden vocht langer in de grond en gevendeze langzaam af aan de planten. Bovendien ventileren ze degrond. De hoge absorptiegraad van de polymeren zorgt voor eengeventileerde grond en vermijdt harding van de grond. Hetgeabsorbeerde water zal stelselmatig worden afgestaan. Hetproduct is verkrijgbaar in verschillende korrelgroottes, naargelang denoden van de grond.Kies voor planten die weinig water nodig hebbenEnkele voorbeelden van planten en bomen die weinig water nodighebben zijn: cactussen, bepaalde grassoorten, hortensias,rododendrons, lavendel, vrouwenmantel, vlinderstruik, jeneverstruik,de es, de olijboom, zuurbes, rozemarijn,...Strategie # 31 : Beperk je tuinafval Bespaar tijd, moeite en geld door je tuinafval te beperken!Hoe minder gras, hoe minder tuinafval.Een grote gazon vraagt veel onderhoud. Er bestaan mooiealternatieven (zie verder). Ze zorgen voor minder afval en besparenje heel wat werk.Maai minder je gras!Gebruik traaggroeiende grassoorten zoals het fakkelgras ofBarkoel; tot 40 % minder maaibeurten zal je moeten doen en je zaltot bijna de helft minder maaisel moeten afvoeren. Inderdaad, eenpak minder werk dus.Als je kiest je gazon te bemesten, kies dan voor organischemeststoffen met een laag stikstofgehalte en een hoog fosfor- enkaliumgehalte. Veel stikstof zorgt voor een groeiexplosie, waardoorook het aantal maaibeurten de hoogte inschiet. Fosfor en kaliumzorgen dan weer voor een stevige grasmat. Als je dus meststoffen 57 58. koopt, kijk dan op de verpakking naar het gehalte stikstof(N), fosfor(P) en kalium (K) in de NPK-verhouding. Hoe minder stikstof, dushoe lager het eerste getal, hoe beter. Kies daarom voor een N-getalvan 9 tot zelfs 4.Voor nog minder grasafval is de aankoop van een mulch-ofcombimaaier de oplossing. Die versnipperen het grasmaaisel zofijn dat het tussen de grassprietjes valt. Je hoeft dus niet meer deopvangzak te ledigen en de grasmat wordt nog eens extra bemest.Een sportievere optie is de handgrasmaaier. Dit ouderwetsemaaiertje vind je tegenwoordig in een modern en kwalitatief kleedje.Als je tuintje niet groot is, is dit de beste oplossing...en je kan zelfsop zondag je gras afrijden!Zowel voor traaggroeiend gras als voor mulch-en combimaaiers krijgje een provinciale subsidie! Vraag na bij je gemeente!Strooi een dunne laag grasmaaisel onder struiken en plantenDit dient als deklaagje en bemest bovendien nog eens de vegetatie.Grasmaaisel kan je ook in de moestuin als mulchlaag gebruiken.Een laagje van zon 3 cm zorgt ervoor dat de meeste onkruidsoortenwegblijven.Kies bomen en struiken in functie van de ruimte waarover jebeschikt in je tuin. Als de boom of struik de ruimte heeft om tegroeien tot zijn normale grootte zal je veel minder moeten snoeien.Bovendien zal de vorm ook mooier en natuurlijker zijn. Bekijk dusgoed de afmetingen vooraleer je een struik of boom koopt.Laat de gevallen bladeren gewoon liggen onder bomen en struiken.Ze zullen spontaan vergaan en de grond bemesten met een mooiezwarte grond als resultaat net zoals in het bos. Als je toch een deelvan de afgevallen bladeren wil wegdoen, kan je ze ook op decompost gooien of een aparte hoop maken en ze laten verteren . Jekan de bladeren samenhouden binnen een omheining vankippengaas.Doe het met scharrelende kippen! Haal deze milieuvriendelijkeafvalverwerkers in huis, of beter in de tuin!Voor zij die voldoende ruimte in de tuin kunnen vrijmaken: kippen58 59. zijn zr goede afvalverwerkers. n kip verwerkt jaarlijks eengoede 50 kilo organisch afval zoals etensresten en groen- entuinafval. Bovendien zorgen ze voor een snelle verwerking van jeafval zodat het geen dagen staat te stinken in de zomer.Nog een voordeel is dat kippen houden en verzorgen eenontspannende bezigheid is n leuk is voor de kinderen. En lastbut not least: is er een beter ei dan een vers geraapt ei van je eigenkippen?Ben je een totale leek in het houden van kippen? Word eenkippenexpert met deze mooie brochure.Sommige gemeentes subsidiren het plaatsen van een kippenrenen het houden van kippen. Om te weten of jouw gemeente het ookdoet, neem contact op met de milieudienst.Composteer!Composteren is de ideale manier om zoveel mogelijk van jegroente-, fruit- en tuinafval opnieuw te verwerken tot een nuttigproduct dat je in je tuin kan gebruiken. Het is eenvoudig en vraagtslechts een kleine inspanning.Elk tuintype is geschikt voor compostering. Je moet wel hetsysteem zoeken dat het bestbij jouw tuin, tuintje, binnenplaatsje ofzelfs balkon past. Zo kan je kiezen voor een compostvat indien jeeen kleine tuin hebt, compostbakken voor een grotere tuin en eenwormenbak voor een binnenplaatsje of balkon.Het eindproduct of compost is een droge substantie die ruikt naarbosgrond. Het geeft structuur aan je bodem en activeert hetbodemleven, kortom: het verbetert je grond. Compost maakt eenzware bodem luchtiger, zodat water er gemakkelijker doorstroomt. Inzanderige bodems houdt hij het water net beter vast.Elk grondtype heeft dus baat bij compost. Je kan de compost in demoestuin gebruiken, rond bomen aanbrengen om de wortels tebeschermen, in bloembakken, in plantputten van bomen of struikenHoe starten? Lees deze overzichtelijke gids en je weet genoeg!Succes! 59 60. Verwerk je snoeihoutLeg je snoeihout op hopen in een hoekje achteraan je tuin. Zo vormje een ideale schuilplaats voor egels en andere diertjes (zie verder).Snoeihout kan je ook mooi horizontaal schikken tussen een dubbelerij paaltjes, de takkenwal. Zo lijkt het wel een vlechtwerk en kanhet als een soort schutting of afbakening dienen. Je zal bovendienveel diertjes aantrekken van allerhande vogels tot egels, ...kortom jehaalt een stukje natuur in je eigen tuin!Hoe aan de slag? Sla twee rijen paaltjes in de grond met eenruimte van ongeveer 50 cm tussen elk paaltje. Hiervoor kan je eensterke tak gebruiken die je onderaan hebt aangescherp. Sla hemvervolgens 50 60 cm in de grond en zorg ervoor dat hij ongeveereen meter boven de grond uitsteekt.Een andere optie is het snoeihout verhakselen en een deelgebruiken voor de compost of als bodembedekker. Eenverhakselaar is een duur apparaat. Je kan het dus gezamenlijkaankopen met andere mensen, je kan het huren of tweedehandskopen.Strategie # 32 : Kies voor duurzaam tuinmeubilairAls je van plan bent nieuw tuinmeubilair te kopen, kies dan bijvoorkeur voor Europees hout met het FSC-label. Dit labelgarandeert je tuinmeubilair uit duurzaam bosbeheer.Gebruik slechts tuinverlichting wanneer het echt nodig is en kiesdan voor tuinverlichting op zonne-energie. Tuinverlichting ontregelthet dag- en nachtritme van dieren en planten.Wil je een groot zwembad? Kies dan voor een zwemvijver.Bij vele mensen heeft een vijver een negatieve bijklank: ze denkendan aan een zwarte of groene stinkende poel. Dit zijn meestal 60 61. tuinvijvertjes die geen plantenzuivering hebben en die na jarenzonder onderhoud zijn dichtgeslibd en beginnen te stinken.Een ecologische zwemvijver is een prachtig stukje natuur in jetuin. Het is een tuinvijver met een diep gedeelte om te zwemmen enwaarin eventueel vissen kunnen leven. Zon zwemvijver wordtecologisch gezuiverd via een groot filtergedeelte.Voordelen van de zwemvijver zijn dat ze mooi te integreren zijn inde tuin. Het oogt natuurlijk. je hebt geen chemicalin nodig, jehebt een laag electrisch verbruik, je moet geen dure pomp-enfilterinstallatie kopen. Het is tevens mogelijk om de zwemvijver doorbehulp van zonnepanelen te verwarmen.Als je de fotos bekijkt van ecologische zwembaden, ben jewaarschijnlijk aangenaam verrast. Je vindt er ook verdereinformatie.Strategie # 33 : Begin met je eigen ecologischmoestuintje Seizoensgebonden groenten zijn een duurzame keuze. Als die dan biologisch n zelf gekweekt zijn, zijn ze zo duurzaam als maar kan! Bovendien is tuinieren ontspannender dan dat je zou durven denken en het opeten van je eigen groenten is een ervaring die je heel veel voldoening geeft. Nog een voordeel: je kan planten wat je graag eet!Je vindt allerhande informatie over ecologisch tuinieren op interneten in de boekhandel. Daarnaast heb je ook vrij veel keuze in deboekhandel. Kies je een goed boek dat bij je aanspreekt en begineraan! Leer en geniet ervan! Hier vind je een link naar n van devele interessante boeken over ecologisch tuinieren..Begin gemakkelijk; kies voor planten die sterk zijn en naarmate jemeer ervaring hebt, ga dan voor de moeilijkere. Voorbeelden vanmakkelijke groenten zijn pompoenen, courgetten, ruccola,61 62. waterkers,...Als je geen ruimte hebt voor een moestuintje, dan heb je altijd demogelijkheid om samen met andere mensen eengemeenschappelijk stuk land te verzorgen...of kijk of er in je buurteen volkstuin is waar je een stukje perceel kan bewerken. 62 63. Bouwen of verbouwenAls je gaat bouwen of verbouwen, doe het dan op een doordachte manier. Dan hoef je je de komende 30 tot 40 jaar geen zorgen te maken overkostelijke aanpassingen.Strategie # 34 : Bouw duurzaam Ken de principes van duurzaam bouwen.1. Kies de juiste locatie, zodat je je weinig moet verplaatsen.2. Geef de voorkeur aan verbouwen, gebruik wat er is.3. Bouw slim: functioneel, flexibel, aanpasbaar en toegankelijk.4. Bouw compact met oog voor passieve zonne-energie.5. Isoleer de volledige buitenschil.6. Zorg voor winddichtheid en ventilatie.7. Kies voor efficinte verwarming.8. Kies voor efficinte warmwaterproductie.9. Ga slim om met water en regenwater.10.Beperk het gebruik van elektriciteit.Meer uitleg over deze principes vind je hier. 63 64. Zorg voor een goede voorbereiding: hoe beter je genformeerdbent, des te meer je huis aan je verwachtingen zal voldoen. 1. Vraag advies of zoek een cursus Hiervoor kan je terecht bij verschillende organisaties. Je kan ook bij je gemeente informeren.1. Centrum Duurzaam Bouwen:www.centrumduurzaambouwen.be Dialoog: www.dialoog.be Provinciaal Centrum voor Duurzaam bouwen en Wonen KampC: www.kampc.be Milieuadvieswinkel:www.maw.be Zonnewindt:www.zonnewindt.be Steunpunt Limburg duurzaam bouwen: www.wegwijzerduurzaambouwen.be Specifieke informatie vind je op volgende websites: Energie: Vlaams Energieagentschap (VEA):www.energiesparen.be Water: Waterloket: www.waterloketvlaanderen.be Bio-ecologisch bouwen: Vibe (Vlaams Instituut voor bio-ecologisch bouwen): www.vibe.be Passiefhuizen: Passiefhuis platform: www.passiefhuisplatform.be Goedkope zonnepanelen: Twinergy: www.twinergy.beZie meer in rubriek verbouwen.64 65. 2. Doe voorbereidend denkwerk Stad of platteland? Weet dat door in een stads- of dorpskern tewonen je heel veel spaart aan vervoerskosten. Nieuw huis of oud huis verbouwen? Verbouwen heeft een lagereecologische voetafdruk. Een goede reden om te kiezen voor eennieuwe woning, is het bouwen van een passiefhuis of eenenergiezuinig huis. Open, halfopen of gesloten? Welke materialen wil ik gebruiken? Hoe wil ik mijn huis inrichten? Met welke architect en aannemer ga ik in zee? Wat vermeld ik in het contract met de architect en aannemer?Meer uitleg over deze vragen vind je hier.Lees meer over hoe je je huis groen kan inrichten.3. Ga na in welke mate de regering je groene bouwplannenbeloont.Rentekorting, belastingsvermindering, premies...op verschillendemanieren kan je een voordeel doen als je beslist groen te bouwen.Nieuwsgierig? Surf naar www.premiejager.be.4. Kies voor de meest voordelige financieringsvorm.Meer weten? Klik hier.65 66. Strategie # 35 : Verbouw duurzaamDoe kleine klussen zelf, zoals het onderhoud van muren, plafond endeuren. Hierdoor bespaar je veel geld.Schaf tweedehands bouwmateriaal en gereedschap aan. Zobespaar je geld en belasting van het milieu.Ga op zoek naar milieuvriendelijke en ecologische alternatievenvan verf, verdunners,...je zal genieten van een gezonderbinnenhuisklimaat hebben.Sorteer bouw- en sloopafval zoveel mogelijk en breng dit naar hetcontainerpark.Investeer in een energiezuiniger huis. Gegarandeerd verdien je dekostprijs terug na een tijd. De waarde van je woning zal eveneensstijgen. Leer de mogelijkheden kennen van energiezuinigverbouwen.Laat een energieaudit uitvoeren door een erkende deskundigewanneer je beslist hebt te investeren in een energiezuiniger huis.Een energieaudit geeft antwoord op de vragen waar, hoeveel en opwelke manier energie in je woning kan worden bespaard.De volledige energiehuishouding van de woning wordt doorgelicht.Voor het uitvoeren van deze studie is er zelfs een fiscale maatregelvan toepassing: 40% van het factuurbedrag kan via debelastingaangifte terugverdiend worden. Je kan zelfs eengoedkope, groene lening aangaan hiervoor.Je kan ook zelf een energieaudit uitvoeren van je huis!66 67. Kies voor de meest voordelige financieringsvorm.Een zonneboiler, zonnepanelen, een speksteenkachel... Het kosteen smak geld. In Vlaanderen kan je een goedkope, groene leningaangaan voor groene verbouwingen waarbij de overheid 1,5% vande rente voor haar rekening neemt.Bereken je voordeel.Bekijk het overzicht van alle mogelijke groene premies die voor jouvan toepassing kunnen zijn. Voor premies in Nederland kan je hierterecht voor meer info.Overweeg de plaatsing van zonnepanelen.Fotovoltasche zonnepanelen op het dak van een gezinswoningkosten al gauw ongeveer 15.000 euro. Ondanks die hoge prijs ishet een winstgevende investering na een aantal jaren. De federaleoverheid kent overigens een belastingsvermindering toe van 40%van de werkelijke uitgave, met een maximum van 3.600 euro perwoning. Meer nuttige informatie over hoe je optimaal kan genietenvan het belastingsvoordeel vind je hier.Er is ook een alternatief voor mensen die deze grote investeringniet kunnen maken. Het installatiebedrijf Twinergy biedt deconsument heel goedkoop zonnepanelen aan. Je betaalt enkel debtw of 540, en je geniet de komende 30 jaar van gratis en groeneenergie. De zonnepanelen zijn dan wel eigendom van het bedrijfmaar jij geniet wel van gratis stroom.Om aanspraak te maken op deze formule moet er wel aan enkelevoorwaarden zijn voldaan. De voorwaarden hebben ondermeerbetrekking op de orintatie en de hellingsgraad van het dak.67 68. Strategie # 36 : Maak van een verhuis gebruik omdingen te veranderenDoe alles wat je niet meer hoeft te hebben van de hand. Verkoophet of breng het naar de kringwinkel.Sorteer je afval en breng het naar het containerpark.Vervang je oude energievretende droogkast, koelkast,... en koopenergievriendelijke toestellen, op termijn win je.Neem eenvoudige en goedkope energiebesparende maatregelen:plaats spaarlampen, tochtstrips, een douchetimer, een regenton,stekkerdozen met aan-uit knop,Schakel over naar groene stroom.Gebruik milieuvriendelijke en onschadelijke verf.Ontwikkel nieuwe duurzame gewoontes.Strategie # 37 : Huur duurzaa