10« AD OPERA S. EUCIIERU APPENDIX. 1058

Moysen ab ^Egypto liberatus. Illo quippe itinere, et Aplurimum circuitur, et per Jortlanem venilur ad

Abramium. ubi sunt eorpora palriarcharuin, id esi,'

ad terrain Chanaan. Sed quo modo f.-.eiiuii sit ut trans

; illa loca versus ad orientem tantum iretur, el indeadea per Jordanem veniretur, significationis causa fa-

ctum esse credendum est, quod per Jordanem ven-

turus erat ad eas lerras postea Israel in filiis suis.

Scquitur : Ubi celebranles exsequias, planclu maguoalque vehementi, intpleverunl septem dies. Quod cumtidissent habitatores terraz [illius, id esl] Channan, di-

xerunt, Planclusmaynus est iste Mqypliis. El idcirco

appellaverunt nomen loci iltius, Planclns AZgypli. Fe-cerunt eryo filii Jacob sicut prmceperai eis: el portanteseum in terram Chunaan, sepelierunt in speluncaduplici.Nescio uirum iuveniatur alicui sanciorum in Scri-

pturis celcbratum luctum esse per novem dies, qnodapud Latinos novendium appellatur. Unde evidenter

apparet ab hac consueiudine prohibitos Chrisiianosistuin in morluis numerum servare, qni magis estin '

gentilium consueludine. Septimus vero dies auctori-

tatein in Scripluris habet. Undc alio in loco scriptumest : Luctus mortui, septem dies: faiui aulem, omnesdies vita; ejus. Septenarius autem numerus, pioplersahbali sacramentum, praecipue quieiis iodicium est.

Unde meriio mortuis lamquam requiescenlibus exhi-

betur. Quein tamen numerum in luctu Jacob decu-

plaverunt ^Egyptii, qui eum sepluaginla dicbus luxe-runt. Sequitur : Vixitqne Joseph cenlum el decem an-

nos, et vidil Ephraim filios usque ad lertiam genera-iionem. Filii quoque Machir, jilii Manasse, nali suntin yenibus Joseph. Morluusque esl explelis centum et

decem vitm sux annis, el conditus aromatibus sepul-

lusque esl in Aigyplo. Cum hos filios filiornm vel ne-

potes filiorum dicai Scriptura Joseph vivendo vidisse,

quo modoeos jungit illis septuaginia homiuibu«, cumquibus Jacob JEgyptum dicitur inlrasse, quandoqui-dem Joseph senescendo pervenit, ut eos natos vide-ret? Jacob aulem quando ingressus est ^Egyiitum ,

juvenis crat Joseph; et eum pater moriens quiuqua-gesimum et sextum fere setatis annum agentem reli-

quit. Unde constat certi iuysierii causa illum nume-rum, id est, sepluagenariiim, Scripturam commen-dare voluisse. Si aulem quisquam exigit, quo modoeliam secundum hisioricam fidem verum sit, Jacobcum sepiiiagintaaniniabus in ./Egyptum intrasse: nonillo uuo die quo venit, ejus ingressum oporiel iniel-

ligi ; sed quia in filiis suis plerumque appellatur Ja-

cob, hoc est, in posteris suis, ct per Joseph eumconstat in iEgypium intrasse, introitus ejusaccipien-dus est, qiianidiu vixit Joseph, per quem factum est

ut intrarei. Toto quippe illo lempore nasci et vivere

potuerunt omnes qui commemoraniiir, ut septuaginla,vel juxta Septuaginta interpretes, septiiaginta quin-qne animse compleantiir, usiiue ad nepotes Benja-min; sicut enim dicit : 11 i

filii Lim, quot peperit Ja-cob in Mesopotamia Syrice, loquens eliam de iis quinonduin erant nali, quia illic parenles eorum de qui-bus naii sunt, pepererant , ibi eos perhihet natos,

quoniam causa qua nascerentur ibi nala est, id est,

parcnlcs eorum, quos ibi Lia peperit : ita quoniamcausam intrandi iu ^Egypium Jacob in Joseph habuil,loium leinpus quo in jEgypto vixit Joscph, ingressioeral Jacob in yEgypIum per suam progeniem, quasillo vivo propagabatur, per quem factum esl ut in-

gredereiur.

COMMENTARII 1N LIBROS REGUM.

LIBER PRIMVS.Regum tempora post judices, quando David, Saule

reprobato, ccepit regnare, incipiuntur; unde ct liber,

ubi rcs gestae continentur, quem nunc aggredimur,Malachim, id est, Regum vociiaiur, quod terlio et

quarto volumine contineiur; meliusqiie est multo,Malachim, id est, Regum quam Malachot, id est, Re-

gnorum, dicerc : non enim mullaruin geiitium regna

describit, sed unius Israelilici populi, qui tribubus

duodecim continelur, plus lamen in terrena Hierusa-

lein, tribus Juda, una ex duodecim diulurna succes-

sioneregnavit: inqua civitate, reprobato Saule, priorDavld regnavit. In quibus tempoiibus niulla varia sa-

cramenta Chiisli et Ecclesiae figurantur : nam in ipsoexordio Regum, commutalum saccrdoiium in Sa-

muele, reprohalo Ileli, et cominulalum regnum in

David.reprobato Saule.exclainat, praeiiunliari novumsacerdoiium novumqiie regnum, reprobuo vetere,

quod umbra erat fmuri in Domino Jesu Christo ven-

turi. Nonne ipse David, cum panes propositionis man-

ducavii, quos non licebal manducare nisi solissaccr-

dotibus, in una eademque peisoua ulruiuque futurum,id est, iu uno Jesu Chrisio regnum et sacerdotium

figuravit? Et aspice regum lempoia, quia primo ju-dicum, postea regum, sic erit judiciuni, postea re-

gnum. Ilujus auiem libri lale principium e.'t:

I. De Helcana. Cap. l. — Fuit vir unus de Rama-tha Sophim, de monte Ephraim, el nomen ejus Het-chana filius Hieroboam, filii lleliu, filii Tau, filiiSuph,

Epiiraihaius. Helcana non de Amrani orlus, sed de

Isaar.qui et ipse filius fuit Caaih, et Caath (iliusLevi.

Hic Isaar pater fuit Cbore, quo pereunte, filii ejusremanserunt. De cujus stirpe fuii Samuel, quorurnposteritas postea teniporibus David et Salomon, can-tatores et prophetae in populo et leinplo Dei fn "Mint.

Hujus Caath familise acceperunt urbes et suburbana

G ad inhabitandum, ul liher Jesu Nave testalur, inmonie Ephraim, ubi fuerunl civitates Sichem, et Ga-zer, et Ceihsain, ctBeihoron; fuit enim Helchanafilius Hieroboam, filii Heliu, lilii Tau, filii Suph, filii

Helchana, filii Johel, filii Azarias, iilii Sophoniae, filii

Thaat, filii Asir, filii Abisapli, filii Chore, filii Isaar,filii Caath, lilii Levi, filii lsrael, ut Verba dieruinnarraut. Et hubuit duas uxores, nomcn uni Anna, et

nomen secunda Phenenna. Fuerunlque Phenennte filii,Annm autem non erani liberi, etc. Iste crgo laudabilisvir habuit duas uxores, nomen uui Anna, et noineiiseeundae Phenenna. Habebat autem lilios de secundaPhencnna, sterilis vero erat prior illa, quae el nobi-lior erat. Similia invenies etiam in Genesi : eognataquippe sibi est Scriptura divina. Invenies ibi (Cap.xvi) priniam uxorem Abrahae Saram nobiliorem; se-cimdani vcro jEgyptiarn Agar, ignobilem fuisse; etante pairem effectum Abraham de ignobili qu.nn denobili. Fuit lanien postmodum eliam de nobili con-

D j"gc paler. Ita crgo eliam nunc Helchana hic qni est

possessio Dei, prius de secunda uxore elficiturpater :

quoniam quideni concluserat Deus vulvam Annae, sic-ut et prius concluserat vulvain Sarae. Post plurimosvero partus Phenennae, etiani Anntc vulva orationi-bus et piecibus aperitur.et efficitur eiiam ipsa inaterfilii ejus, quem obtulitDeo. Quid ergo haec iu se sa-cramenti contineant vidcamus. Phenenna interpieta-lur conversio, Anna aulem interpretaiur graiia. Unus-

quisque ergo nostrum, qui vult eflici possessio Dei,istas sibi duas jungat uxores.ct cum ipsis sibi nuptiaacelebret. Primam sibijungat, quae nobilior est tt ^c-nerosior, gratiam : haec enim nobis per fidem primaconjungitur, sicul et Aposiolusdicit.GraJio salvi factiestis per fidem (Eph. n). Secundx vero conjunginiurPlienennse, id est, convcrsioni, quia post graiiam

1049

eredulitntis, emendalio fit morum et vitae conversio.

Sed cum iste sit ordo nuptiarum, alius ordo procrea-lionis efficitur. Prima nobis filios parit Phenenna,

quia primos fructus de conversione proferimus, et

prima juslitiae germina de actibus et operibus pro-creamus : primum namque justitiae opus est, converti

a peccatis, quia nisi ante convertamur et deciinemusa malo, non poterimus de Anna eflici patres, nec de

gratia liberos generare. Videamus ergo nunc unius-

cujusque differentias. Phenenna filios habet, sed quinon assistunt Deo, neque eniin tales filii possunt esse

conversionis, ut assistant et adhsereant Deo; nec ta-

men inanes el penitus alieni sunt a rebus Dei: acci-

piunt namque partes de sacrificiis divinis, et edunlde hostiis Dei. Unusquisque ergo nosirum primocon-vertitur a peccato, et ex conversioue generat opera

justitiae; postea veroexcitata in nobis Anna, per ze-

lum et a;mulationem boni precem ftindat ad Deuin,ut ipsa filios generet. Quales ergo Anna, qure est

graiia, filios generat, qui assideant Deo? Graiiaenimei veritas per Jesuin Chrisium facta est. Hic ergo filius

graiise, qui verbo Dei etDeovacat.II. De cantico Annw. Cap. n. — Post hwc oravit

Anna, et ail : Confirmatum est cor meum in Domino,et exattalum est cornu meum in Deo salutari meo. Di-

latalum est os meum super inimicos meos, lcetata sumin salutari tuo, etc. Iiane vero verba hsc unius puta-buniur esse mulierculse, de nato sibi filio graiulanlis ?

Tantum mens hominum a luce verilatis aversa est,

ut non sentiat supergredi modum feminse hujusdictaquaj fudit? Porro qui rebus ipsis, quse jam coeperantetiam in hac lerrena peregrinaiione compleri, conve-nienler movetur, nonne intendit et aspicit et cogno-scit per lianc inulierem, cujus etiam nomen, id est,

Anna, gratia ejus inlerpreiatur, ipsatn religionemChristianam, ipsam civitatem Dei cujus rex est et

conditor Chrislus, ipsam postremo Dei gratiam pro-phelico spiritu sic locutam; a qua superbi alienanturut cadant, qua humiles implentur ut snrgant, quodmaxiine hyinnusiste personuit : nisi forie quisquamdicturus est, nihil istam propheiasse mulierem, sedDeum tantummodo propter lilium, quem precata im-

petravit, exstilianti laudalione laudasse. Quid ergosibi vult quod ait : Arcus fortium superalus esl, el in-

firmi accincti sunt virtute, pleni panibus minoraii sunt,et esurientes transierunl terram, quia sterilh peperit

septem, et multa in filiis infirmata est? Numquid se-

ptein ipsa pepererat? Quamvis sterilis fuerit, unicmnhahebal quando ista dicebal; sed nec postea seplempeperit, sivesex, quihiis seplimus essel ipse Samnel,sed Ires mares el duas feminas. Deinde illo populocuni adhuc nemo regnaret, qnod in exliemo |iosuit,

Dal virlutem regibus noslris, et exaltavil coniu Chrisii

sui ; unde dicehat, si non prophelahal? Dicat ergoEcclesia Christi civilas legis magni gralia plena, prolefecunda dieat, quud tauio ame de *e proplietatum

per os hujus piae mattis agnoscit. Confirmalum estcor

meumin Domino, et exallalum est cornu meum inDcomeo. Vere confirmaium ei-t cor, ct cornu exaliatum,

quianon in se,sed in Domino Deo suo. Dilataium est

super inimicos meos os meum. Quia el in angusiiis

pressnrarum seimoDei non esl alligaius, nec in prae-conibus alligalis. Lwtala sum, inquit, in salulari tuo.

Chrisiusesi iste Jesus, quem Simeon, sicut in Kvan-

gclio legiiur, senex ampleeteiis parvulum, agnosccos

magnuin: Nunc dimitti$, inquit, Domne, tertum tuumiii pace, quoniam viderunl ocnli mei salulare tuum

(Luc. n). Dicat ilaque Ecclesii: Lwtata suin in talu-

tare luum. Quuniam non est tanclus ut cst Dominus,et non esl juslus sicul Deus noster. Tami|iiJm sancliis

et sanclificans, juslus et justificans. Non est sanctus

praeler te, quia nemo fit nisi abs te. Denique sequi-lur : Notite gloriuri superbi, et nolite loqui excelsa.

Ne.pie cxeat niagniloquium de ore vestro, quoniamDeus scienliarum Dominus. Ipse vos scit, et uhi nemoscit; quoniam qui pulat se aliquid esse, cum nihil sil;

teipsum seducit (Gal. vi). Hsec dicuntur adversariis

COMMENTAKH IN LIBROS KEGUM. LIB. !

A civitatis De

iO?W

I)

ad Babyloniam pertinentibns de suavirtuie praesumentibus in se, non in Domino glorian-tibus, ex quibus sunt etiam carnales Israelitas, ter-ren.e Hierusalem cives lerrigenaj, qui, ut dicit Apo-stolu-i, Ignorantes Dei justiliam, id est, quam datDeus homini, qui solus est justus atque justificans;el suam volentes constiluere, id est, velut a se sihi pa-ratam, non ab illo iinparlilam, justitix Dei non sunt

subjecti (Rom. x) : utique qnia superbi, de suo pu-tantes, non de Dei, placere se Deo : qui est Deusscientiarum, atque ideo et arbitror conscienliarum,ibi videns cogitaiinnes honiinum, quoniam vanse

sunt, si hominum sunt, et ab illo non sunt. Et pras-

parans, inquit, adinvenliones suas. Quas adinveniiones

pulamus, nisi ut superbi cadant, et hiimiles surgant?llas quippe adinventiones exsequitur, dicens: Arcus

polentium infirmatus est, et infirmi prtecincti sunl vir-

lute. Infirmatus esa arcus, id est, inteniio eorum quitam potentes sibi videntur, ut sine Dei dono alqueadjutorio, huinana sufficientia divina possint impleremandata; et prwcinguntur virtute, quorum in terravox est : Misereremei, Domine, quoniam infirmus sum,Pleni panibus, inquit, minorali sunt esurienles trans-

ierunt lerram. Qui sunt intelligendi pleni panibus,nisi iidem ipsi quasi polenles, id est, Israelita), qui-bus crediia sunt eloquia Dei? Sed in eo populo ancil-

la; filii minorati sunt, quod verbo minus, bene tamen

expressum est, quod ex niajore minores facti sunt,

quia ct in ipsis panibus, id est, divinis verbis, qua3Israelitae soli lunc ex omnihus gentibus aceeperuni,lerrena sapiunt. Gentes autem quibus lex illa noncrat data, posteaquam per novum Testamentum adilla eloquia venerunt, muliiiin esuriendo terram Irans-

ierunt, quia in eis non terrena, sed coalestia sapue-runi. Et hoc velut qusereretur causa cur factum sit.

Quia slerilis peperit seplem, el rnulla in filiis infir-

mata est. Hic totum qnod prophetabalur eluxit

agnoscenlihns numeruni seplenarium, quo est uni-

versa; Ecclesiaa significata perfectio. Propler quodet Joannes Apostolus ad septem scribit Eccle-

sias; eo modo se oslendens ad unius plenitudi-nem scribere; et in Proverbiis Salomonis hoc an-

tea prsefigurans, Sapienlia wdificavit sibi domum, et

su/futsit columnas seplem; slerilis enim erat in

omnibiis genlibiis Dei civilas, antequam iste fetus,

quem cernimus, oriretur. Cernimus eliam quaj multa

in Bliiseral nunc infinnatam terrenam Hicrusalem,

quoniam qiiicumque filii liberie in ea crant, virtus

ejus erai : uiinc vero quoniam ibi liuera esi, et spi-

ritus non est amissa virtute inlirmata est. Dominus

morlifical el vivificat, deducit ad inferos et reducit.

Mortificavit illani quse multaerat in filiis, et vivifi-

cavit hanc sterilem , quae peperit scplem; quamviscommodius possit intelligi eosdem vivilicare qnosmortilicaverit: id eniin velut repetivit, addendo, De-ducit ad inferos, et reducil ; quibus enim dicil apo-stolus : Si mortui eslis cum Christo, quai snrsum sunt

quatrite, ubi Chrislus est in dexlera l)ei sedens (Cof.ui) ;

salubrller utique nioriificaniur a Domiuo : quibus

ailjungil, Quat sui sum sunt sapite, non quw super ter-

ram; ut ipsi sint illi, qui esurientes transieiunl ter-

ram : mortui enim esiis, inqnit. Ecce quo modosalu-briier moriificai Deus. Deinde seiiuitur : Et vilavestra

abscoudita esl cum Chrislo in Deo. Ecce quo modoeosdem ipsos vivifical Deus. Sed numquid eosdemdeduxit ad inferos, et rcduxit? Iloc utrumque sine

controversia fidelium,in illo polius videmus imple-

tiun cai>ite scilicet nostro,cum quo viiam nostram

Aposiolus dixit ahsconditam in Deo (Col. m); nam

qui proprio Filio non pepercit ,sed pro nobis omnibiis

tradiditeum (Rom. vui), islomodoutique niortificavit

eum ; etquia resusciiavit a moriuis, eumdem rursus

vivificavit; et quia in prophelia vox ejns agr.oscilur,

Non derelinqnet animain meam in inferno , eumiJemdiMluxit ad inferos, et rednxit. Ilae cjus pauperlatediiati sunius. Dominus enim pauperes facil el dila\

(Jacob, iv). Nam quidhoc sil ul sciaimis, quud sequi-

4051 AD OPCUA S. EICHKKII APPENDIX. 10M

lur audiamiis: Humilial et exaltat. Uliqne sopcrboshumiliat. et linmiles exaltnl : qund t-ni nt alilii legilur :

Deus superbis resistit,humilibus aulem dut gralitim,

boc lotiiin haliet sermo hujus , oujus noincn lnter-

pretaltit.gratia ejus. Jani vero quoil adjungitur, Sus-eitnt a terra pauperem , de nnllo aiolins «giiam de illo

intelligo, qni propter nos pauper jactusest, cum dives

essei: nt ejus paupcrtate, sicut paulo anle dicluin M,ditaremur (II Cor. vm) : ipsum eniin de tena snsci-

tavil, lam cilo ul cnoejos iimi vtderei c<iri upiioiicm.Wee illud ab ilio alenalio qnoil addiium est, El de

ttercore erigitinopem. Iiiopsqtiippe.idein qtii panper,siercus vero

,unde erecius est , rectissime intelli-

guiilni' JiiLl.fi persecutores ; in quoruin numero cuni

se tlixisset Apostolus Keclesiam persecittuni : Qucemilii fuerunt, itiquil, lucra, hcvc propter Cltrislum

damnn esse duxi : nec solum delrime.nta, verum etiam

stercora MMJMHUi esse, ut Cliristwn lucrijitcerem. I)e

lerra ergo susciiaius est ille , supra oinnes divites

patiper; et de illo slcrcorc erectus siipra omiies opu-

lenlos, ille inops. Et sedcat cum principibus populi.

Qtiihus nii, Scdcbitis super duotleci»isedes,iMd sedeiu

gloriaj d.ms eis lurredilaleiii. Dixrraut poieiues illi,

Ecce nos dimisimus omnia , et secuti MMMM te. Hocvoimii potentissiuii voveiunt. Sed tinde Itoc cis nisi

ab illo de quo conliniio diclum est,

Diihs volum vo-

venti. Aliui|iiid ex illis exi potenlibiis, quoriim arcus

iiiMriinilus est. Dtuis,\i\i\u\i,volumvoventi. Nou eiiim

qiiisquam Doiiiiuii quid recitim voveret, nisi quia nb

illo acciperet quml voverei. Seipiittir : Et benedi.rit

dans annos justi. Ut cum illo scilicct sine line vivat ,

cui tlicliini est, El tmm tui non defuient: ibi ciiim

slant.ini i, liieaucni iranscuiii, iimuo pereunt; ante

eniin (|iiam veuiant, non stiin ; ctini eniin veiierint,

liiin etu ,(, quia cutii suo fine veiiiuiil. lloiuui aulcm

diiortiiit, id e-t, Uansvolum vovenli.et benedixit annos

jusii ,iiiiiiin e^l tptod fiiciinus ,

alteru u tpiod stinii-

iiiiis. Sed boc alteruai Deo latgitoie non suiiiiliir,

nwi ciiih ipso ailjiitnre piinium illtul elficilur. Q i i

MM in virlute potens esl vir(Jerem. ix). Doininus cniin

tnlirinum facit adver.-arium stiuiii,

illiitn scilicct quiln> nini vnventi iuvidet, el reristii, ne vsleat itnplcre

qimd vuvii. Pnfil ex ainbiguo Graeco inlclligi, et

adveisariuni suiini : cuiu eniin Doiuinus possileroii s rceperii, prolect i ndvcrsarius qui noslcr fuerat,

ipsius lit, et vincetur a nobis, sed non in viribus no-

siris, quia non in virtule sua polcns esl vir. Dominus

crgo iiiliriiiuiii faciet adversarium suiim, Doniinus

sanclus; til vineaiur a sanclisquos Doininus S.inctiis

saiicloriini effic.it sanctos. Ac per Imc nou tjlorielur

prudens in prudenlia suu , el non glorietur poicns in

polentiu sua, tl uon glorietur dives in divitiis suis , sed

in hoc glorietur qui tjioriatur, inlelligereel scireDeum,et facere judicium el jiistiliam in medio ierrai. Non

parva ex parle inlelligii el scil Doiiiiuum, qui intelli-

gil et scit eiiam hoc a Domino silii dari, ut intelligat

et sciat Doininuiii: Quid eiiim hubes, ait Aposlolus :

quod non accepisli ? Si aitlem accepisti, tjiiid gloriaris,

quasi non ncceperis (ICor. iv) ? id esl, quasi a lc ipso

libi sit unde gloriaris. Facit aulem judiciuin el juili-

tiam, qni ncie vivit : recte ainem vivit, qni cbiem-

perat pracipieuli Deo : et finis pra:cepti ,id est, ad

quod referlnr pi;eceplum,cliaritas est corde puto, et

conscienlia bona , et lide non ficta. Porro ista cha-

ritas, sicut Joannes aposlolus tesiatur, ex Deo tst

(I Joan. iv). Facere igimr judicium etjmtitiam ex Deoest. Sed qnid est in medio terrte? [Neque enini nondebent facere judiciuin et jiisliiiam qui liabitaiit iu

cxtremis tci rae ? Qiis 'ioc dixeiit ? Cnr crgo additiitn

osl, In medio lerrce? Qmd si uon adderetur, et lau-

luniinodo dicerctur , Facere judicium et jusliliam ,

niagis boc pr;eceplutii ad liomines uirosque pcrtine-rel.et inediterraiieosetinariliiiios.Sed, ncqiiisqiiampularet, posl fiuciii vit.e, qu;c iu lioe agitur corpore,superesse teinpus jiidiciiiiti jusliliatiique bciendi,qoani, diim ess"t in carne, non fccit, ct sic divininii

evadi poMeiudiCiuni, iu nndio terr* uiihi vidciurdi-

A ctum.cum quisquc vivit in corpore : iu hac quippe vita,stiani lerraiu tpiisque circttnifcrt

, qnam inorienlehomiiie reci|iit teir», consurgenti iiiique reddilura:

proinde iu medio terrie , id est, cuin anima uoslraislo terreno clauditur corpore , facieiidnin est judi-cium atque justiliain.quod noliis piosil in poslerum,qaando recipit quisque secuiiduni ea quae per corpusgessit, sive bonuin, sive nialutn. Pir corpus quippeibi dixit Aposiolns, per lcinpiis quo vixilin corpore :

neqiie etiim si qtiis inaligna mcnte alque in:pia cogi-latioiu: blasplieinel, Beque id ullis meinbiis corporisoperetur, ideo 11011 eril reus, qnia id motii corporisnoii gessil, ciiih boc |,er illtid leinpus gesscrit, quogcssit et corpus. Isio niodo (ongriicnter inlelligi

potest eiiam illud quod in psalnio legitur: Deus «u-tem rex noster ante sxcula operatut esl salulem in

medio lerrce (Ps. lxxiii) : ut Dnminus Jestts accipia-tui- Deus no-iei', qui estante sacula, quia per ip-iuiifacla suiit sacula ; openiltis est salutcm iu inedio

j.lerr;e, cum Veiliuni caro lacinni est, et lerreno lia-

"bitavit in cotpore. Deinde posieiqiiain prophetatuinest in bis verbis Anna;, quo modo gloriari dcbeai ,

qui gloriaHir . noii in se utique ,sed in Doinino, pro-

pit r reiriliutionem quai in die jndicii lutnra est :

Dominus ascendil, inqnit ,

i;i ccelos, el intonuit ; ipse

judicalil extrema terrai, tjuia jv.sius ett. Prorsiti ordi-

iiein tcnuit coufessionis lidelium : ascendit eiiim in

cobIuui Doiiiiuus Christus, ct indc vcniiiriis cst ail

vivos et moriuos judicaiidns. A'«m quis tiscendil, sicut

dicit Aposlolus , «isi qui descendil in iuferiores parlesterrte? Qui descendit,ipse est et qui ascendiltuper om-na ccelos, ut udimplcrel omnia (Epli. iv). Per nubcs

ergo su is tonuit, quia Spiiitti sancto cum ascendisset

iinplevit. De quibus hoc illi llienisalem, lioc cst, in-

graiie vinea:coinniiiiaiusest apud Isaiam propbetam,i.e pluant super eam imbiein. Sic aulem diiiiiiii est.

lpse judicabil exirema terrce (Isa. v) ,ac si diccrelur,

cliaiu exlrema lioniinis; tion enim alias parles non

jndicaliu qni iiiiincs hnniiiies proculdnbio judirabit.

G Sed nielius inielliguuiiir exirema terra; , cxlreina

hoininis: qiioiiiain non juilicabunlur, qu;e in nielins

vcl iu dcietitis medio lerrai commutantiir ,sed in

quilius cxlrcinis invenlus fuerit qui jiidicabilur. Pro-

pteiquod dicltun e^l, Quipcrs.veraveril usqucin fineiv,liic salvuseril(Maith. x) : Omiergo perseveranterfacit

jiiiliciinn et justiiiam in meifio lerrse ,non dainnabi-

Inr, cum juilic.ibiintur cxlretna lerr;e. El dat, inqui!,virlutem regibus nostiis, ut non eos judicaiiHo con-deninet. Dat eis virtutem, qua carneni sicut reges re-

gatit, el in illo miindiim, qui propter cns fudit san-

gunem, vincanl. El exa'tavil cornu Christi sui. Quo-modo Cluistus cxaltavit corim Clnisli sui? de qnoenim supra dietmn csi, Dominus ascenciit in ccelos, et

intellecius est Doininus Clirislus, ipse ,sicut liic di-

cilttr, Exallabil cornu Chrisli sni. Qtiis crgo est Clni-

sttts Cbristi ? An cornu exallabit uniiiscujnsqtie lide-

lissui, sicut ista ipsa in principio hiijus liyinni ait :

Exallatum esl cornu meum in Deo meo ? Oinnes rjnippe

p.uncios ejus chrisniaic, recte Christns pusstinius di-

cere: qtiod tamen toluni cum suo corpus: unus est

Cliristus. llxc Anna prophctavit ,Samuelis nialer,

sancti viri, mulliimque laudaii. In quo quideui tunc

figtirata est mutatio veteris sacerdolii; et nunc itn-

pleta, quando inuimata est qtia: iuulla eral iu liliis,

ut novum baberet sacerdoiium in Christo, sicrilis

quippc peperit seplem. Iloc canticum juxia Septua-

ginta interpteluni translationem inserere coinpnlsi su-

mus, uta bealo Augusiino pusimm esl: proeoquoditi ipsa Iranslatione ampliorem et veriorem coniinet

hisloriam. Interea Samuel erat ministrans in tempto

Dei, accinclus ephot. Porro filii Heli divina sacrilicia

temerantes peccabaut curam Dumino, el deridebant

per cos multi sacrilici.i Domiiii. llnde Heli sacerdos

pro eoium iniqnitate daitiiiatus est, qtiod eos pec-

canles niiiius severa aniuiadversione pleciebat.Lqui-dem coercuil, equidem cnrripiiil, sed letiilate et

mansueuidinepaiiis , i:on scvcriiaie et aucioriiate

tOE>5 COMMENTARII IN LIBROS REGUM. LIR. 1 1054

pontificis. Qua seiilentia discant sacerdoies quoiiiodo A chium tuum et bracliium domus ium , ut non sit tenex

flliorinn etiain propler scelera puiiiantur quiqoe, ct

quainvis sancti sint.culpa lameii subdiloi niii eisdein,

m non coerceant, iinpuiator.

III. De pro\die!iuad Jleli et filios suos. Cap. n. —

Post haicevidentius ad ip^uni lleli saecrdnieui inissus

|o|iiilur lioino Dei,cujus t|Ui;lein ueiiicn lacelur, sed

intelligilur ollicio minisLwiO^ue suo sine dubiiaiione

esse prnpheia : sic enim >eiiplum esl : Veuil uutem

vir l)ei ad Heli, el ait ad eum : Hmc dicil Domiitus,

Xamquid iwn uperte renialus suin domni palris lui,

cum esscl in .Egijplo in domo Pliaraonis, et elegi eiiui

ex onmibut filiis Israel milii in sucerdotem, ut ascen-

deret ad aila.e meiim, el adolerel milti iiicensuin, el

ponartt ephol coram me , et dedi domiti pairis lui om-

niade werifmit fitiorum Israel? Quare calce t.bjecisis

rictimam meam, et munertt qutv pim.epi i.t offerrentur

in l-mplo. et magis Itonorusti /ilios tuos quam me, ut

comederelis primitias omiiis sacriftcii hrml popitli

vici? Piopterea ait Domtiius Deus Israel: Loquens lo-

culus sitm, ut domus ttyi el domus patris l.i ministra-

rel.n consiiecluiiieo usque in scmpilenium. iSunc aulem

dicit Domiuus : Absit lioc a me; ?ed qiiicuniqiie glori-

fuaverit me, glorificabo eum ; qui miinn conicmnuiii

me, erunt iguobiles. Ecce dies veniunt et prmcidantbrticliiitm tuum el bruchium domus palris lui, ut uon

til senex in domo iua , el ridebis Chrisiuiii mmuluiulitum in leiiijilo, in uuiversis prusperis Isra.i , et noncrit senex in domo tua omnibus diebtts. Verumtaiiien

non auferam penilus virum ex le ab allari meo, sed

ul deficiant oculi lui, el tabescat aniina tua ; et purs

magna domut tum morietur ,cum ad virilem wtaUin

veneii!. Hoc aulem eril tibi siqnum quod venturumcsl duobus filiis luit Uphni et Phmees. ln die uno mo-rit ntar ambo

,el sitscitabo milii sacerdotem ftdelem ,

qui juxla cor meum el animtim meam facitit. Noncst ut dicalur ista prophelia, ubi sacerdoiii vcleiis

lanl.i m > > t . .-. i u 1 1 ( 1 1 1 e pramuniiaia niutaiio est , iu

S.nutiele luisse complela; quann|uaii> enim esset de

iu domo lua, et videbis Cliristum amulum luum mlemplo, in universis prosperis hrael. Ecee dies qnipra>iiuniiati sunt jaui veiierunl ;

nulliis saeerdos se-

cunduui ordinei» Aaron; et qiiicumqiie cx ejus ge-nere est homo, cum videl sacriliciuin Cliristianoiuiu

loto orbe pullere, sibi autein bonorein illiim iiiagiiiiui

e.-se subtraciuin.deliciunt oculi cjus.et defluitaniina

ejus labe mcernris. Proprie aulem ad liujus doiuuiu

Heli.cui haec dicebantur, quod seqnilur iiertincl: Et

pursmagna domustum morielitr ,cum ad viiilem celtitem

veneiit. Hoc auum eril tibi signum, quod venlurum esl

duobus filiis tuis, Uphni el 1'hinees, in die una mo-rienlur ambo. lioc eigo signuui factiim cst mulandisacerdolii doniui liujus quo siguo signilicaium est

inulandum sacerdoliiim dotuus Aaron : mors quippcfilioruni hujiis significavit morlem uon bominum ,

sed ipsius saeerdolii de liliis Aaro».IV. De sacerdole fule.lt. Quod autem sequilur, ad

illum j.uu perliimt sacerdoteui, ( ujtis liguram gessitbuic succedendo Sainuel. Proinde qu:i!se.|tiuuiur de

Clnisto Jesu uovi Teslamenti vero sacerdole dicun-

tur: Suscilabo mihi tacerdoiem ftdelem, qui juita cor

mcum et tiniinam mcam (acial. Sub liguia Samu li>,

de Domino salvaiore , sumino videlicet ac veio pou-tilire debet inielligi, qui uiiiiirum sicut Sauuiel de-

fuiicto iieli successit in sacerdoiiuin , iioii destirpeAaion, sed de alia Levi familia electus. Fuit eniin ,

uljam supr.i meininimus, fdius Helchana, filii Hit rv-

boam, filii Thuu, filii Suph, ftlii Helcliaaa, fiiii Johel,

filii Azariw, filii Sophonim, filii Thaal, ftlii Asir , fdii

Abiasaph, filii Chore, filii lsaar, filiiCauth, filii Levi,

/ilii hraet (l Reg. i; 1 Pa>\ vi), ut Veiba dieruin nar-

rant. Ita inedialor Uei et boniinum ,ut esset nobis

p nlilex , non de Levi , sed de alia ulique tribu ,id

e-t, a Juda caruis oiiginein sumpsil; aliau. quain

legalem bosliam, id esi, ipsam suam carueui obtulit

Palri pronoiiii ; alios quam de geneie Aaron ponli-licalus sni rcliii uiL baiiedes, lilios videlicet graliie

lali Iribu Sainuel quai consliluta iuiral a D.imino ul Q novi Tesiaineuii dc universa genliuui nalione Colle-

servirtil uliaii, lannii non erat de (iliis Aaron, cnjus

progenies lueiai de|iuiala uiide lieicnt sacerdoles; ac

per boc in ea quoi|ue re gesla eadein inutatio qu e

per Cliri.-iuin JeMim luttua crat, adumbrala esl, ct

ad velus Teslanieiitum proprie pertinebal, liguralevero ad iiovum, propbeiia laeli etiain ipsa iionverbi,id scilicctlacto signilicans i|uod veiboad lleli sacei-

doleni dicliim c-l per proplielam : uam fueniiil|o-

stea sacerdotes regnanlc David cx genere Aaron,Sicut Sadocb ct Abiatbar, ct alii deinceps aniequaiii

tempus veniiet quo i.-la qnae de saceid; lio iiiutando

lantoanle pra!dictasui:t,bfliciperC.liiisluinoporlebat.

Quis auiem nune lideli octilo btec inluens non videbat

cssc completa, quaiidoquidcm nulliiin laberuaculiiin,nulluiii teinplui», iiulluni altare, nuiltini sacriliciuin,

el ideo nec ullus sacerdos rein.ui-il Jud;eis. quibusut de semine Aaron orduiarelur , iu Uei fuerat lege

inandaliim, quod ei bic coniiiieiiioiatiim esl, illo di-

cenle propbeia : Hnc dicit Dominus Deus Israel , Lo-

Iftims locutus sum, ut domus lua et domits pairis tui

ministrarel in conspeclu meo itsque in {cternum. JSunc

utiteui dicil Dominus : Absit hoc a me; sed quicumqiie

glorilicaveril me, glorificabo eiim; qui uutem conlem-

nunt me, erunl iqnobilts; quod enii» iioininal domuiii

puis ejus, uoii eum deproximo paire dic.erc; sedillo Aaron

, qui piiinus sacerdos est insiitiiius , dc

cujus piogouie cxleri sequerentur, superiora deiiion-

slr.iiit, iiln ait: Ilevelatus sum domui paais tui,cum

essel iu /Egyiilo in domo Phaiuonis , el tlegi eum exomnibut tribitbus Israel nuhi in sactrdoiem. Quis pa-iruin fuit biijus iuilla ^igypiia serviinle? linde ciim

liberati essent, quis eleelus cst ad sacenlolium , nisi

Aaron? De bujiis ergo stirpe islo loeo di.vit luturumfuis 5e ut non essent ullerius sacerdoles , quid jainvideiuus impleluiii. Vigilet lides, pra sio suut ues,cernuntur , tenentur , et viderc iioieniiuin oculis in-

ceruniur, Ecce, inquit, diesveniunt , ttprtiadam >r«-

D

ctos. Quod vero quasi liuniaiio more eloquens Deusdicit : Qui juxta cor meitm et animam meum faciat,

de Samuele quidem recie potest iutelligi, quod in

ouinibiis ejus voltintali, sicut bomo Deo parueiii ; doDoniino ac Salvalore , qtiod sicut Eilius unigenilus

paternoruni sit in omnibus coiisciusarcaiiorum,juxia

quod de se ipse uiiiiiife-le teslatur . diceus : Et ametpso facio nihit, sei sicul docuil me Pater, hmc loquor,et qtti misii me, mecum esl . et non reiiquit me solum ,

qttin qum placila sunl ei, facio semper (Joau. vm). In

boc vei o quod ait Deus, qui omnia qux in corde meo,

et qute in anima mea sttnl, facial , noii arbiiramur ani-

iiiam babere Deum, eiiiu sil conditor auiiiix ; sed ila

boc de Deo tropice, non propriediciiur.sicut manus,pes, cl alia corporis membia. Et ne secuuduin boc

credatur homo in carnis bojus elligie factus ad iiua-

ginem Dei , adduntur etafe, quas utiquenon babet

bomo, el dieitur Deo, Sub umbra alarum tuarum

protegeme (Ps. xvi), ut intelligaiit homiiies ,de illa

iuelfabili natura non propriis , sed translaiis rerumvocabulis isla dici. Et mdificabo ei domum fide-

lem ,el umbulubit coram Chrislo meo cunclis die-

bus. Ipsa est domus quam icdificat Paler, de qua

Apostolus ait : Qum domus sumits nos, si fiduciumet yloriam spei usque iu finem firmam relineamus

(llebr. ni) ; et liaie domus ambulabil coram Christ.)

fjus, ipso videlicet suinmo pnniilice. Ambulabit,

dixii, conversabitur, sicut superius dixer.it de doino

Aaron : Loquens locutus sum, ut domus lua cl doinus

palris tui ministraret in couspeclu meo nsque i;i

sempiternum. Quod autcm ait : Coram Christo meo

ambulabil, de ipsa domo ulique iiitelligendum e-t,

iioii de illo sacerdotc qui esi Cbrisius uiediator atquesalvaior. Doniiis ergo cjus coram illo anibulabii,

Polest et ambulubit inlelligi de niorie advilam,OiniiibiiG dielios quibus peragilur usque in fincm

tajiuli hiijus isla uiortaliias. Aiioquiu quouiodo dq

1055 AD OPERA S. EUCHERII APPENDIX. 10K0

Samnele potest accipi , quod sedilicata sit domus A hilariorem se pracsenubus exhiberet, certa semper

B

fiilelis, qiine corain Chris-to Domini, id esl, ipsoSamuele cunctis diebus incederet, cum Iegamus in

sequeniibus quod filii illiu- aversi de viis ejus postavariliam declinaverint et perverlerint judicium :

nisi forie domum ejus hoc loco plebem Isiaeliiicam

intelligamus , quae cunctis diebus sacerdotii ejusDomino servierii, de qua srriptum est : Et requievitomtiis domus hrael posl Dominum;el paulo post:Abstulerunl filii Israel Baalim et Astaroth . el servie-

runt Domino soli. Quod vero adjungitur : Fulurum est

autem, ut quicumque remanserit in domo tua, veniat

,

k! oretur pro eo, non propric de domo diciiur hujugIleli, sed illius Aaron, de quo usquo ad adveniumJesu Chrisii homines retnanseriint , de quo genereetiam nunc usque non desunl. Nam de ill.i domohujns Heli jam supra dictum erat : Et omnis qui super-erit dotnits tum , decidet in gladio virornm. Quomodoergo liicveredici poiuii :E<ert(</uirenianseri( indomoliitt, venial ul oretur pro eo ? si illud e»t verum, quodiiltore gladio ncmo inde supererit ; nisi quia illos

jmelligi voluit.qui pertinettt ad stirpem, scilicet illius

totius sacerdotii secundum ordinem Aaron. Ergo, si

de illis est praedestinatis reliquiis ,de qttibus alius

propbeia dixit, Reliquiw salvm fient (Isa. x) ; unde et

Apostolus : Sic ergo, inquit, et in hoc lemvore reli-

quim per eleclionem gratice satvm (actm sunt (Rom. xi) :

quia de lalibus reliquiis bene inlelligitur esse , de

quo dicluin est, Qui remanserU in domo tua; prolectocredit in Christum, sicut letnporiluis apostnlorum ex

ipsa gente pltirimi crediderunt , lieque nunc desunt

qui, iicet rarissiini, lamen credant; et impletur in

co quod hic iste homo Dei continuo secutus adjunxit :

E< offerat nummum arqenteum, et tortam panis, dicat-

que, Dimitle me, obsecro, adunum parlem sacerdota-

lem, ul comedam buccellam panis. Quid per nummumaigenteuin, nisi oris confessio designatur, quae (it

eredeniibtis ad saluteiu? argentum enim pro eloquioponi solei. Psalmista tesiante ubi canilur, EloquiaDomini , eloquia casla , argentum iyne examinalitm

, Cpiobatum lerrm purgaium (P$. xi). Sed quod dicit iste

qui venit : Dimitte m/, obsrcro , ad unum parlem sa-

cerdotatem, utcomedam buccellam panis, sacerdotalemparteni corpus Cbristi, id e~t, Kcclesiam dicit, cujusplebis ille sacerdos est medialor Dei cl hoiniiHini,homo Cliristus Jesus, cui plcbi dicit apnslolus Petius,1'lbs sancla, reyale sccerdotium (I Petr. n). lu hane

parieni sac<-rdoialem, postnlat comedere buccellam

panis. Quibusverbis ipsiimsacrificinmChristianoruiiielegantcr expressum est, de quo dicit sacerdos ipse :

Pv.nis quem cgo dabo, caro mea est pro mnndi vila;

ipsnm qnippe est gacriBcitini, non secundnm ordinemAaron, sed secun;luin ordinem Mek-hisedech.

V. Deealigrne ocnlorum Heli. Cap. III. — Factum

csl awem i,i die quoda.n Heli jiicebnl in loco suo , el

oruli cjus catigaverunt . nec poteral videre lucernamDei amequam exsiinguerelur. In tabeinaculo lcedeiiseral cainlelabruin, tioi a vespere us<|tie niane suinmopontifice lncemas vespere conclnnante jugiter e\ira tv

velum pracparatie lucebant, ut Dominus jit-serat; isio

ponlilice inlranle in lahernncoluin jani grandievasenectute conlecto, oculi ejus inlantum caligaverant,ut nec incen-am lucernam posset nspicere , qtiantomagis exstinctani? Figuraliier vcro lucerna Dei Heli

fuerat, quando digniiate sacerdotali pollens justiiiaclaritalis lulgebat, quam exslinciam prophela asserit,dinn ob scelera liliorum sacerdoiii potestaiem meri-

loiunique lumen amisii. Crevil nuiem Samuel, et

Dominus erat cum eo, et non cecidit ex omnibui verbis

jus in lerra. Signifieat qnia nihil ex iis quae locuiusest irritum fnit, sed ouinia sunt rebus coinpleta qusedixit. Cadunl nainqne iu terra verba stipervacua ,

quas pro nihilo habenda, et universorum sunt cal-

canda despeclu, sicul et beatus Joh dixit : Et luxrulius mei non cadebal in terra ; qui nimirum in tanta

gravitale vultuin lenere consueveral,ut nuoiquam

comeniptibili fctiiia resolveretur, sed quotiesciiiiviue

hoc causa uiiliiaiis connn facerct.

VI. De captivitate arcm. Cap. iv. — Igilur postea-

quam hsec in (igura mutationis veteris Teslamenti a

propheta illo prxnuntiata sunt ad Heli , offendenteDorainum Israel, insiriixerunt aciem Philisttei con-tra eos; tollunt autem Israelitse arcam ad stalionem

suam, captaest ab bostibus arca, ipsique non solumvicti sunt , et in fugani versi , immo etiam ningnastrages facta esl occisorum. Nonnulla lamen fiiluro-

ruin significat resgesla haac : in proplteiia cniin arcailla ab alienigenis capta, indicabat testameiituni Deitransiturum ad gentes. Quando enim nuniiatum est

Heli sacerdoti captam fuisse arcam Domini, cecidil de

sctlu, el mortniisesi. TranseuiitearraDouiiniadgenles,periit atque interiit sacerdotium Judaorum. Duoquoque filii Heli corruerunl, unius uxor viduata, et

mox in paritt mortua est, propier eamdem perttnba-tionem. Quod evidenti signo praefiguralum esi, postexstinciiim sacerdoiium Judieorum, carnalem inlcr-

iisse Synagogam, illi carnajiter adhirreniem ; pro-

siratoque Heli de sella, ponlifices Jiidieorum sedemhabuere vacuam

,et gloriam sacerdoiii, regnique

exslinctam. Sed quid est quod dum posuissent Pbi-listiim arcam Domini in templo Dagonis dei sui , in-

traverunt lemplum, et inveneruni deum suum pro-stratum atque confraclum, capul cjusduseque manusabsciss33?Siatim enim ut leslameniurn Domini perve-nit in gentes, confesiiui idola quaa deceptum possi-debam orbem deslrucia siint. omnisqiie error simu-lacrorum corruit, prxseniiam Deiferrenonsustinens;nain in manibus pracisis Dagon , potesl idololatrias

finis agnosci : limen enim finem itineris significal.Eiiam et illud , ad niagn .m perlinct siguificaiioneniin ipsa ruina Dagon dei sui atque fractura , quoddorsum illius solum inveneruiil, fractis omnibus ejus

iiiembris; dorsuin quippefugamsignificat :quicuiiii|iie

enim lugiunt , persequ.-niibus dorsuin dant : unde

scripluin est de boslibus, Quoniam pones eos dorsum

(Psal. xx) ; nbi eniin idola perierunt, et si aliqua re-

nianentia ab aliquibus abscoiidiiiiiur, fugerunt. Quodaniein percussi sunt in posteriora ii qui arcam Dei

tapiivaverunt, hac pcena gignificatum videuir : quiasi qui susceperint lesiamentum Dei

,el pnsteriora

viuedilexerini, ex ipsisjustissiiuecruciabuntar, qux,sieut Aposiolus, existimare debent sicut siercora :

qui enini sic assumunt tt-stameniuin divinum, tit in

posteriora respicienies veleri se vaniiaie non exuant,similes sunt hosiibtis illis, qui arc.im tcsiamenti

capiiv.im juxia idola sua posuerunt; ei illa ouidemveraciter etiain nolenlibus eaduiii, qnia onmis caro

fenum, et clarilas omnis, ul flos feni, aruit [ennnt, et

flos decidil (isa. xi.). Arca auiem Domini manel in

anernum : secreiiim scilicet ti siamentum regni coelo-

rum, ubi manet Dei verbuin.

VII. De reversione arcoe. Cap. vi. — Cum vero deterra Phdistiim arca Doinini ad lerram lsraelitarum

rediret, plaustro supeiposita esl, et vaccao plauslro

subjunctx siuii, qu;e fet.T foisse memoranlur, qua-ruin Ulios clauserant domi, ut scriptum esl : Ibant

autem in direclum vaccw per viam qute ducil Bethsamh,uno itineregradiebamur pergenles, et mugientes, el iioh

decimabanl neqne ud dexterttm neque ad sinistram. Quid

igilur vacca?, nisi fideles quosque in Eeclesia signant ,

qui duni sacri eloqnii prxcepia consideranl , quasi .

siiperiinposilam Domiii arcam portant. De quibns i

hocesteiiam iiotanduin, tpiod fuisse fetae memoian-

tur, quia sunt plerique qui in via Dei intrinsecus

posiii, foris c.irnalibiis aflectibus liganiur ; sed noo

declinat a recto itinere, qui arcam Dei poriat in

menle; ecce enim vacca; Ueihsaniis pergunt. Betb-;

samis quippe dicitur domus solis : Propbela ail :

Vobis autem, qui timetis Domintim, orielur Sol jusli-

lioe. Si igilur ad «temi Solis habiiationem tendi-

mus, dignum profecto esl ut de Dei itinere pro car-

nalibus alleciibus nnn declineinus : loia enim viriuie

pensandiimest, quod vacco? Dei jdausiro snpposilaj

1057 COMMENTABH 1N LIBROS REGUM. LIB. I. 10S3

pcrgunt et geniunl. Dant ab intimis mugitus, et lanien Ade itinere non relorquenl gressus. Amorem quidem

per compassionem senliuni, sed colla posierius non

deflcciunt. Sic nimirum prscdicatores , sic fideles

ijuique intra sanciam Ecclesiam esse debent, ul el

cnmpaiiautur proxiniis per cbaritatem, et lainen de

via Dei non exorbitent per coinpassioncm. Arca

quippe superposila Betlisamis pergere est, cum su-

perna scientia ad internse lucis habiiaculiini appro-

pinquare. Sed lunc vere Belh-amis tcndiiuus , cuin

viain reciiiudinis grailienies, ad vicina erroris latera

non pro alfcclu pignorum declinamus. Sic namque,sic netessc esi ui incedere debeant , qui sacnlegiis

suppositi, jam per internam scicntiam Domini arcjm

porlant, qualenus per boc quod propinquoium ne-

cessiiatibiiscondolent, accepioreciiiudinisitinerenondeclinent. Quoruin nimirum gratia meniem nostiam

lenere debet, ne hsec eadenimens aut, si affectu non

langiiur.riura sit. ant, plus lacia siinfleciiiur, remisga.

VIII. Dt percussione Bethtamitarum. — Percussit _atilem de viris Belhsamilis ,

eo quud vidissenl arcam "

Jjomiiii, percussil de pupnlo septuaqinta viros, el quin-

quaainta nvllia ptebis. Populus el plebs pio uiia

eademque re indifferenter accipilur : nain et cx uiio

Graeco quod est ).«6j, solcl utiumque transfcrri. Scdin hoc videtur esse disianiia, quod in priore comuiate

versicuii addilnm est viros, viros eniui majorea nain

signilic.it : nl sit sensus : Quia de optimatibus poptili

septuaginla sunt percus-i . de ipsa auiem ttirba vul-

gari homiiiuiii quinquaginla milila. Quod ne palerctui'in Exodo populns a longe siabat et orabat , solusn.ue

Moyses ascendit ad Dominum. Isti ob hoc a Deo

percussi simt, quia non soliim appropiuqiiaveruiit ,

sed etiarn, ut alia Irauslatio habei,despexerunt,quodrationi plus congruiiin est. Nam in Exodo, videruul

et audierunt , perspicua divinae potenliae inspexe-runi, nec perierunl : et ideo isti, non de visione, sedde de-pectione et temeritate muliali sunt.

W.Dteo quod scriptum est, Exqua die,elc. Cap. vu.

X. De precibns Samuelis pro populo. Cap. vin. —Congregato autem omni pnpulo exclamavit ad Do-minum pro Israel, et exaudiviteuin. Et cuin offerret

holocaustum accedentibns alienigcnis ad pugnanicontra populum Dci, inlonuit Dominus super eos, ct

confusi sunt, et offenderunt cnrani Israel, atque su-

perati sunt. Tunc assumpsit Samuel lapidem unum el

posuil ettni inter Masplial et Skelech ; et ut inter-

preles Sepiuaginla Iransluleruisi, inter Slnsphal no-vam el vclerem et vocavil nomen ejus. Lapis adjutorii,et dixit, Usque adhuc auxilialuz esl nobis Deus. Mas-phai inierprciaiur intentio. Lipis ille adjuiorii, me-dietas est Salvatoris , per quem iranseundum esl a

Masphat vetere ad novani, id esl, ab intcntione queexspectahaliir in carnale rcgniim , quod erai beali-tudn falsa, ad inienlionem qua;per novuniTeslamen-lum exspeclaretur in regnuiu cceloruni , ubi cstbeatitiido vcrissima spiriiualis : qua quoniam nihilcst mclius , liiiciisi|iie auxiliatur Deus.' Iste Samuelinvot-alo noiniue Doinini exaudivit euni Deus, et in

tempore messis pluviam impetravit : pkivla enim insanctis Scripturis, verba sunt Evangelii sive Icgis,sicutetMoysesdicit: Exspectetur sicul pluviacloquiuinmeum, et descendant sicut ros verba mea (Oeul. xxxn).Ilanc igitur pluviam dedit mundo Cliristus in lem-porc messis, id est, quandn gentes colligi nportcbai,ul sicm fi-iimenlum in horreis , sic intra EcdesiffiSinuni congrcgentur. Judkavil autem Samuel Isruelomnibus diebus vita: sua?, fueruntque usque ad cuni

judices ct principes super Israel.

XI. De filiis Samuetis. Cap. ix. — Porro filii Sa-muel declinaverunt pnst avaritiam et arcipieliantmunera, et tam iniqtii judiccs exsiiterunt, ut popu-lus nequaquain fercns, regem sibi in siiiiilitiirluiem

gentium cajterarum poslularel : qtiibus dedil Domi-lius Saul regem, ctim qua;reret asinas palris sui, etveniret ad Samuelein in Ramatha : inter cxtera quaelocuti sunt, simul pnedicens ei signa Samuel, quaevenlura erant ei eo die, cuni recederet ab en; cum-— Et factum tsl, ex qua dit mansit arca Domini in C (lue "b eo recessisset, venil ad eollem Domiui, ubi

Cariathiarim , mullipticati sunl dies. Eral quippe jamannus vicesimus, el requievit omnis domus lsruel postDominum. Non ita inteliigenduni est quasi viginti

anni, quibus arca manerei in Cariathiaiim ,ad ocia-

vum usque annum regni David, qno eam congregata

frequentia populi in Jerusalem addiixit, sint compu-lanili. Invenilur namque iu seqiieiuibus quod tempo-ribus Saulis fuerit elata de bac civitaie , el allata in

castra, pugnante eo adversus Philislasos : sic eienim

scriptum est : El ail Saul ad Ahaim , Applica arcam

DA; eral eniin arca Dei in die illa cuni liliis Israel.

Et quia constat quod David eam in Jerusalem ad-

duxcrit de domo Aminadab, in quam nunc illata esse

perhibelur, restat intelligi quod in diebus Saulis

relata de castris, el in pra-fatam sit illala civilatem ,

nnde denuo regnante David aflerlur in Jerusaiem.

Est ergo sensus lemeratx senicntiu; , quia cx quomansit arca in Cariaibiarim , erat annus vicesi nus,cum eam inde transferri lemporibus 8tul causa bclli

coiuingerei; vel certe vicesimus annus, cum adliuc

omnis domus Israel posi Doiniuum requievit, abjectisvidelicet idolis illi soli servicns; quod cam fecisse

loto tempore praesulalus Samuelis, qui Josepho teste

duodecim annis completus est.etprimo lcmporeregni Saul, quod eodem liistorico aliirmanie vigintiannis lenuit, nullus sancla: historise curiosus igno-rat. Namque postmodum cum recessisset a Saule

Spirilus Domini, et agitaret euin spiritus nequam ,

maxime ad perseqiiendum David innnxium el jusiiiin,

necesseerat partecn militiae vel plcbisejusnonnullam,malitfaa illiusexstitisse complicem. Cariatbiarim ipsuest qux alio nomiiie Cariath Baal vocalur, civitas

sallnuni, una de urbibus Gabaoniiarum, pcrtinensad tribum Juda euutibtis ab Jerusalem Diospoliminilliario nono. De bac fuit Urias prophela , qiieininterfeclt Joachim in Jerusalem, sicut scribilur,

Saiuuel autein posl inoriem lleli regebat Isracl.

erat slatio Philisiinoriim; jam priiniim pcracium,sieut locutus fuerat homo Dei. Et ecct cuntus pro-phttarum obvius ti, et insituit super tum Spiritus Dei,et prophetavit in medio eorum. Videntes aulem omnesqui noverant eum heri i:t nudius tertius, quod estet cumprophetis, dixerunt ad invicem : Quwnam res accidit

filio Cis ? num et Saul inter proplitias ? Hoc quidemiion puto habere alhjuid quaeslionis : Spirilus enimubi vull spirat (Joan. m), et spirituni prophelia: nul-laruin aiuinarum potest inaculare conlactus; altingitcnim ubique propier suain mundiliam : aflicit enimomnes non eodem modo, sed alios per informationemspiritus eoriimdem hominum, ubi rerum demonstran-lur imagines, alios per fructum menlis ad intelli-

genliam , alios utraque inspiratione ; alios etiamnescientes per informationem spirilus duobus modis :

aut per soninia, sicut non solum plerique sancti, sedet Pharao ei Nabuchodonosor rex vidil, quod nemo

j.eorum intelligere valebat, sed tamen videre uterquepoterani; aut demonstratione in ecstasi, quod Laiininonnulli pavorem interpretaniur, mirum si proprie ,

sed vicine; et tameircum sit mentis alienalio a sen-sibus corporis, ui spiritus hominis divino Spiritu as-

surnplus capiendis aique inluendis imaginibus vacet,sicut Danicli denionsiraluin est

, quod non intellige-bat; ct Petro illud vas subinissum est de ccelo qua-luor lineis (Act. x) : nam et ipsc quid illa demon-stratio figuraret pnstea cognovit. Per fructum antemmentis ad inlelligentiam, uno modo cum hxc ipsaqu.i: demonstrantur in imaginibus, quid signilicent,et quo pertineant, revelantur, qua; ceilior proplieliaest : narn magis ipsam vocal Apostolus propheliam,sicut Joseph mcruit intelligere, quod Pharao non nisi

videre; et Daniel expomt regi, quod ille cernit etnescit. Ciiiii vero mens ita afiicitur ni non rerumimagines conjecturali examinaiione intelligat , scdres ipsas intuuaiur, ticul iutelligitur sapientia et

1059 AD OPEHA S. EUCHEfUI APPENDLX. 1900

justitia , omnisque incommulabilis ct divina spccics A Saulum ocritlisso : Quomodo non timuisti injicere maad propheliam non perlinet, de qua nuiic agimiKUnoque autem nmnere propheike donantur, qni et

reruin imagines in spiriiu viileui, ei quid valeant

simul intelligunt; aut certe iiiaiiileslis loculionibiis

in ipsa demonstraiione infornianlur, sicul in Apoca-

lypsi qusedam cxponuniur. Ncscienies autem afficit

prophethe spiritus, sicut Gaiplias cuin esset poniilex

prophelavil de Domino, quod expediret uitiu» mori

pro tota genle, cum aliud in verbis quae dicebat at-

tenderei, qna; non a se ipso dicere nesciehat. Abun-dant in sanetis lihris exeinpla. Hoc autem verbo

qtiod posilum est, Insiluit in eum spiritus, tamqiiamcx ahdito divinitatis secrelo, repentinus signilicaturafflatus. Horum igilur modorum quonam potiusaffeclura esse inielligamus Saul, salis apparet ex eo

quod ibi scriplum esl , Conrertil Deus i» Saulcor aliud; sic enim aliam cordis affectioneui signi-ficat

, quam convertendo fccit Deus,ut imagimim

significantium ei proefiguranliuni capax fieret ad

proplieticam divinationein. Tantum aiiiem dislat

inter prophetiam proplielaruin, sicul Isaias, sicut

Jeremias, el caeteri hujusinodi (uerunt, atque isiam

transitoriam quae in Saul apparuii, quantum dislat

inter loquelam hiimanam, cum loquiliitur homines,et cum eadem loqucla propler necessarium prodi-

gium asina locuta est, in qua sedehal Balaam pro-

pheta (ISum. xxn): accepit enim hoc ad lempusillud

jumentum , ut Deus quod staiuerat demonstrarel,non ul hahitu perpciuo hesiia loqueretur. Ant si

hoc exemplum niajore differentia reniolum cst, mul-to minus mirandum est hoiniiii repiobo dalam fuisse

ad moinenliim temporis affeciu transilorio prophc-tiam, quando illedederal, qui et asinam, cuni voluit,

loqui fecit; magis eniin distat pecus ab homiiie qiunn

liomo reprobus ah electis ctiam hominihus : nonenim si quisquam dixerit aliquidquod ad sapienliun

pertinet, continuo sapiens exisliinandusest ; sic ncc

quisquam, si aliquando prophctavit, jain iuier pr»

I!

num luam in Christum Domini ? Ilinc est quod ahhiimcro suisuin Saul siipereminehat omnibiis, quiac iput nostrum sursum est supra nos, quod esl Chri-slus. In id autem quod reprohatus poslea el rejectusest succedente in rcgnum David, populi, ut praodi-ctnm esl, Israel personam gesiavii ; qui populusregnum adepium fuerat amissurus. Christo Domiuonosiro per iiovum Testamcnlum, non carnaliier, sed

spiritaliter regnaluro. Filius unius anni erat Sautcum regnare ccepisset; duobus autem annis rcgnavit

super Israel. Un o anno poslquam rex electus est a

Samuele, in domestica domo scdens dUsiniulavit se

esse regem, reliquis duohus annis puhlice judicavitoi))nem Israel, tenens ohedieniiam cuin hunnlitate ,

ct hoc fuit illud leinpiis ainequain maiidaium Domiui

transgredercliir in Anialcch; reliquo vero lemporequo vixit el imperavil, iransgressor inandati Dominiexstilit. Post haee exspecians Saul Samuelem in Gal-

galis, videns quod lardaret, ohlulit holocausium.

Veniensque Samuel, inlcr csetera ait ad Saul : Slulle

cgisii, tiec custodisti mundalitm Domini guod prwcepitttbi : (juodsi non f.-cisses, jam nunc parassel Dmninus

regnum luum super hrael in sempiternum ; sed nequa-

quamregnum tuum uliia consurgct. Qua'sivil sibi Do-minus virum juxta cor suum, cl prwcepit ei ut esset

dux super populum suum, eo quod non servaveris qumprceceperit Dominus. Noii sic accipieodum esl, ac si

ipsum Saulem iu neimium Deus praejiaraverii re-

gnaturum.et hoc postea noluerii servare peccanti,

neqiie enim euin nesciebat ; sed pr.Tparaveiit re-

gnum ejns, in quo ligura esset regni oeterni. Ideo

addidit : El nunc regnum tuum nonslabil libi. Slelit

ergo, etstahit quod in illo signilicatum est, sed non

hnic, quia non in acterinim ipse fuerat regnaiurus,nec progenies cjus, ul saltem per posleros alter al-

teji siici eihnics, videreiur iinpleri quod dictum esl,

In (eternum. El quwret, inquit, Dominus sibi hominem.Sive Divid, sive ipsum medialorein signilicans no»i

plictas numcrabitur, cum et Doininus in Evangelio C Tesiamenti, qui prscflgurabatur in clnismaie, eiiamdicat quosdain cuni gaudio verbum excipere, et ra-

dicis allitudinem non habere, sed esse lemporales.

Ideoque sicut consequens indicat leciio. lactiim est

in parahola, Et Saul iuter prophetas (1 Reg. x). Iloc

igitur mirari desinamus, cum in homiuihiis apparetdivinilus aliqujd, quoruni vei nicritiiin vel hahiium

excedit, cum forie vuli Deus cujusdatn significatio-

nis gralia lale aliquid denionstiari. Si auiem hoc

movet qnod poslea Saul inalospiritii invadente pr.e-

focabatur, qui prophelix prius spirilum acceperat,

neque hoc mirandtim est : illud enim lactum est ex

dispeosatione aliquid siguilicandi, hoccx merito vin-

dicandi. INec movere nos dcbenl h;cc alternanlia in

animo bumano, boc est, in creatura iiuiahili, pr;c-

serlim eodem tempore quo caro corriiptihilis moi la-

lisque porlatur. Aut non videnius iu ipso Pelio,

qiiaiiliim indicat Evangelium, cxstitissc taiilam con-

li.ssionem,ut audire merueiil : Beaius es, Simon

Barjona, quia non tibi revelavil caro et samjuis, sed .

l'ater meus qui in cwlis esl (Mattlt. xvi); el paulo postlam carnaliter eum de Domini passione sensisse, ut

siasim audiret : Vade post me, Salttnas, scandalum

milii es, non enim sapis qum Dei sunt, sed qum homi-

num (Ibid.). Et fortasse aliquanio inlerius intelli-

gentihus tanliim valct ad illa visa menlis hacc diffe-

rcolia, qua Petrus intellexit, Deo Palre revelanle,

ipiod Filius Dei esset Christus, ct postea ue morere-tur exlimuit, quanium valet ad distinguenda visa

i|ii:e in spirilu liominis alicnala nienle imaginaric

liunt, revelatio propheiia:, qua primo alllaius cst

Saul, et comraixtio spirilus mali, quo postea preme-batur.

XII. De unctione Saul. Cap. x. — Ungilur post

bajc, jubenle Domino, rex prior a proplieta in re-

gnum ; qui et ipse quidcni, in id quod unclus cst,

iiiiaginemChrisli portavit : uuile el bcalus David, cl

ipseChristus nuncupaius, ait ad eum qui sc linxerat

qut) unctus est ipse David ct progenies ejus. Nonautcm quasi nesciat isia, sihi homimmi Deus qu.T.rit,

sctl honiiiiibus more hoiiiinum loquitur, quia sic lo-

quendo nos quicrit : non solum cnim Deo Patri, ve-

riim ipsi quoque nnigenito tjus, qui vcnit qudcrere

qnod perieial, ust|ue adeo jam eramus noli, ut in

ipso essemus electi aote consluuiioiient mundi.

Qnceret sibi, crgo dixii, suum habehit. Unde in Lati-

na lingua hoc veihuin arcipit pr:cpositioneni, et Ac-

qitirit dicilur, quod salis apcrtum estquid significet :

qnaiiiquam ct sine addiiainento prapositionis, qua:-rere inielligaliir acquirere ; ex quo lucra vocantnr

el qua:slus. Porro [abcr (errarius non inveniebatur in

omni Israel: caveranl enim Philisiiim ne forte facc-renl Uebrwi gladium aut lanceam. Sicnt enim tunc

Philistiim caverant ne lorie lacerent Hebrai gladinmaut lanceam, et ne habeient fabros ferrarios quiarma ad repugnandum lacerent, iia Chaldasi, desiru-

. cia Hieriisalem, et vastala omni terra repromissio-

nis, satagebant ut nullus in ea renianeret arlifnx,

nullus clusor, qui vel feedata urbis mcenia compo-nere, vel possct resarcire dirupta; quin poiius qmd-quid apud geniem exicrminaiam artis inveneiant,

tolum in Bahyloiiiam transferiint, ut vel ad nihiliici

ultra valeat, vel illius civilalis uiilililibus prolici.it.

Arma tiuihus contia diabolum repngnantes, liberla-

tem a Domino nohis donaiain defendamus, qua; sunt

alia, nisi eloquia Scriplurarum in quibus el ipsius

Domini, ct sanciorum cjus exemplis, quo ordine

bella vitioruin superari deheani, luce clarius disci-

nius? Scd Philista:i filios Isracl fabris armorum pri-

vant, cum maligni spiiiuis animos fideliuiii a mcdita-

tione sacra: lcctionis, ssecularia illis ncgoiia inse-

rendo, reiardaui ;ne vcl ip=i pcr hnjus exerciiinm

rcsistendi (iduciam siiiuani ; vel alios forte qui le-

gerc ncsciuni, ati resistendum vitiis exhortando aut

corripiendo acccndanl.

fOfil COMMENTARH IN LIBROS REGU.M. LIB. I. ioca

XIII. De jejunioindkato a Saul. Cap. xiv. — Tol- A cst; nec enim polest q<iaj venlura pramoscit nosse

iunt fabros armorum, ciim eos qui sacra eloquia

noniul, iu lanlis sceleribus obruunl, ut tlicere bona

qu.i: diilicerant, prorsus erubescant. Saulautem post

h;cc dum pergeret dimicalurus adversus Philisliim,imlixit cuucto exercilui jcjuniuin, qnousqiie rever-

tcreuiiir a praelio; sed Jonatlian filitis ejus vidcns

supra laciem agri mel, exlendil summilatem virgas, et

i w;ii.ril in favum meltis, el gustavit, el illuminali tunl

oculi ejus. Non iitique ad videndum illuininaii, quiaanlca videbai, sed ad discernendum, quia velila te-

tgerat; iuiic eiiim casus ille, sicut et Adam, fecit

illum attcnlum, reddiditque conlusum; tpio facio

admoneremur omnes illecebras voluptatum in s;c-

culo debere coiiicimiere, qui Deo niiiiiiur militare;

iion enim poiest cnntra allopliylos spiritales, id est,

ndvcrsus piineipes lenebraruni viribus animi con-

currere, qui adliuc bnjus inundi negligit dulcedinern

declinare. Mel enim distiltant lubia mcretricis (Prov.

111), quod est delcclalio voliiptalis carnalis; de qnoputatur juxia mysticos intellectus liinic gustasse

Jonathan, et forte depreliensum vix precibus populiliberatum.

XIV. De prmlio Saul conlra Amalech. Cap. xv. —lniil ilerum Saul praliiim adversusAmalech, interfectis

cunctit hostibus ub Evila nst/we Sur. Esl una Evilalb

regio, quam circuit lluvius Phison, exiens de para-

diso, qu.e hodie India vocatur ; dicla aulein Evilaih

a quodam nepole Noe. Est et afia Evilaib, solitudo

contra fatiein vEgypii; haic enini Evila, illa Evilaih

debet nuncupari. Sur quoque estsolitudo inter Ca-

des et Barnih, exlendens desertuni usque ad ntare

Kiibrum et ^gypli conlinia. lVreusso hoc leimiiio

pepercit Agag regi, nee voluit disiiertlere oinnia

juxta prxcepium Domini , irasciturque ei Dominus.

Facium esl autem vcrbmn Domini ad Samuet, dicens :

Patnitet n:e t\uod constiiuerim Saul reyem, qttiu derc-

Ikjuit me, et vertta viea opere non implevil. Neqneenim sicut hnminein, ila Deum cujusquam facli sui

nisi cum venerini, nisi bis innoiescant, el praeno-scetuio anieqiiam sint, et cognoscendo cuni jamsnul : iia fu ul quod longe a verilato seclnsuin esi,

leniporaliier alimttd accidal scicntiai Dei, ciim lem-

poralia quo: privsciuntur, etiam proesenlia sentiuiitur,

qua: non sentieliiiiitur. Si vero cliam cum vcnerint

qu;e prsesciebanttir esse venlnra, niliil novi accidetscieutia: Dei,sed inancbil illa priescienlia sicut eral,etiain priusquaiii venirent qua) pra>ciebanliir, quo-niodn jam prsescienlia diceretur quando non est re-riim fuiiirariiin ? jam enim piaisenlia sunt, mi luiiiia

cernehat, et paulo post crunt proelerila. I'r;clerita-

rnm aiilem lerum sicnt pricseiiiiini), nnllo modopolrst tliei prapscientia. Heditnr ergo ad id, ul liat

rcbus jam piicscnlibus sciemia, qu;B eisdem rebusfuuiris etal pr.-cscirniin, ei euui ea qua? pncscientiaerat prius, poslea seienlia fial lu Deo, admillil niu-

tabililatem, et lemporalis csl, ciun sit Deus, quivere siinimcqiie csi,nec ulla cx parie inulabilis, necullo iiiotu novitio lemporalis. 1'iacct igitur ut nontlicamus praescicnliam, miI laiiiiniimodii scicniiaiu.

Qjucramtis el hoc quommlo : non enim scientiainsoienius tliren: in nobis, ni,i cinn sensa et iniellectaineinoria reiine.mis

,ciiiu nieiiiiiiiiniis alii|iiid sen-

sisse nos vel intrllexisse, ut i.l qutid volumus, rcco-l;iiiius. Quuil si ita iu Deo est, <it possit proprie dici

inlelligit et intollexii, senlil et sensit, adniillil lein-

pus, et subrepit niliiloiuiuus ida muiabiliias, quiclonge a Dei suhstn niia rcioovcmla es!, et tamen etscii Deus, ci piiestiiDeus iuelfibili inodo, sic cum ct

poenilelineirabili inoilo, cuin eniin scienlia Dei longedislet ab luiinaiia scientia, ita ut irridenda sit coin-

pralin, ntraqu i lanien scieuiia voealur i et hajcqui-ileui liuiiiana lalis est, ut do illa tlicat Aposlolusetiam,scieniia destriietitr

(I Cv.r. xm) : qutid niillu nuido de

aei niia D. i ie te dici polest. iit et ira hoininis tnr-biila est, et in.n sine cruciaiu auiini : iia vuro Dei,dequa dicilur iu Evangelio: Scd ira Dei manel super

poenilct, cnjus est de omnibus oiiiiiino rebus l;nn C cum (Joun. 111); ct Apnslolus: Iterelalur enim l)ei ira

lixa seiitciilia, qnam ccrla pnescii-ntia. Nos vero

cum tle Deu boe in tlivinis Scripturis audimus, inii-

gnum arhilramiir Imc de illo senlire ; sed neces^e

cst ut aliquid dicatuT per quod hoc alii|UO modotleiiitinsireliir. Cmn verba ouinia quibut bumana

colloquia conserunlur , illius seiiipileina virlus et

di\iiiilas mirabiliter aique inciincianier cxcedat,

i;iiidqnid de illo liinnaiiilcr tlicitur, qnod eliam ho-

miiiibiis asnernabile videatur, ipsa ntnnana adino-

neiur infirinilas, eliam illa qua; congnieulcr in Stri-

pluris sanclis de Deo dicta cxistimat ,liiiiiian;«

capncitati aptiora csse quani divioa: sublimitali ; ac

pcr hoc eliam ipsa csse transceiHlenda, esl sanior

intellectus, sicut ista qnaliciiiuque mnilu tianscensa

sunt : quis est ciiim bomiiiun!, cin non uccurrat in

Dco ciuicta pnescienle pcenileiiliain csse 11011 pus-sel El cerle tanicn ba;c duo verba snnt, poeuiten-tia cl pra-sricnlia , quorum quia unuin congruerecredinms Deu, iii est, prtcscienliani, ncgainus in eo

esse poeniteiitiaiii. Cum vero alius liquidiore consi-

detatione isla penractans qiiifisieiit ijueiiiadiiiuduinvel i)isa prTBSCre/ltia

Dc> cmigruat, et invenerit bu-

jtis eliain vcibi liuiioncin iilius inelfabili diviuitaie

longe alteqoe supcrari, m>n iiiiraiur iilruiiii|ue tle

illo propler houiines dici poiuisse, de quo utrumqiie

propter ipsum incongrue diceretur, quid cst euim

pr;csciinlia, nisi scieniia futtiroruin?quid est autein

lnliiriiiii Dco, qui omnia leiiipora supergreditiir ? si

e i:n sciemia Dei res ipsas babel, et non sunt ei fu-

!iii;c, sed proesenies, ac per boc non jam pr;cscieii-

tia, si d scienlia dici potcst : si aiileui sicul in ordi-

ne teinporalumi creatiirarinn, ita el apud eum noii-

ibiiii simt, qua; fiilina siiol, scil ea pra;veuit sciendo :

bis crgo ca sentil, uiio quidem niodo seciiiuliiiii

fiilurorum pra:scient am.allero vero secuiiduin priflr

stntitiin scientiain. Aliquid ergo lemporaliter accidit

tticntia: Dei,quod alisiirdissimum alque falsUsiiiiiiui

I)

de ccelo super omnem impietalem (liom. i): illo u

tranqiiilliiiUi: jugiler nianeilie, in crealiir;i subiilaexercel adinirabili ;equilate vindiet 111. Misericordiam

quoque bouiinis noiinulla ciutlis seqiiitiir iniseria.

Ciiilo eliain in Latina lingiia i.omen aceepil. Naniinde esl eliam, qiuu! uoii solniu gaudere cr.m ijauden-tibui, sed eliaoi jlerc cu:n /lenlibus, horiatur Aposio-lus (Uom. xu). Quis aiiteiii sauo capiie dixeiu ullainisei ia langi iJeiim? quein lanien ubiipie Scripturainisciicordciii csse testalur. Ita z-

-

1 1 1m lnun niiiin nousine pesie livoris inielliginiiis . zelaiiicm vero Deurqiion ita, sel eodem verbo, non eotleiii moilo. Loiiginni:.--l percurrere ctetera, el sunl iiiciuueialiilia quibusosteuduiitur iniilia divina cisdein iioininibiis appel-lari, quibus liiiiiian.i cuiii iiie.inparaliili diversitate

scjuncla sint. Nec laniei) friistia c.uleiii sunt rebus

utrisque indila vocabula, iusi qiii.i b ce cognila qu.eiu quoiidiana consiictiiiliiie veisaiiuir, ct experinieu-lis usitatioribus inuotescuiii, noniiulla ad inlelligen-da illa subliniia pnebent viain. (iiiin eiiim dempserode liaiiiana scieuliu niiiiabilitaleiii , qna transitus

i|iiosilani a cogitatioue in cogitationem recolimus, ut

cernauius aiiimo (pi.id iu coniiiitu ejus paulo anienon erat; aiqic iia d.' parle iu p.irteni creiiris rccor-dationiliiis tiaii;iiiiiius, untle eliun ex parle tlicit essc

Aposiuliis iiostraiu seicntiaoi. Ciiin ergo haje cuncta

detraxero, et reliquero solam viv.icilalcin ceil;e at-

qne in:;oiicuss;c veritatis, una aH|ue iclcrna conieni-

platione collustiaiili^; liiiinu umi reliquero ,non

eiiim bahel huc buiuana scieiuia, si pro virilius cog|»tavcro : insinnaliir milii iuciimi|ue scieotia Dci : quodtainei) nomen cx co quod scienilo aliquid 11011 latet

hoiniiieiii, potnil. i'.^c rei uirique conimune : quani-qnaui et in ip,is lioiiiiiiiiiii» solei discerni a sapiei.li.i

scicn:ia, ut etiam Apostnlus dicil : .1/ii quidcm dulur

per spiritum senno zapieiv.in;. u'ii seiiiio scientice se-

cundum cumdem s.tiritum (\Cor. xit). lu Deo auujiQ

1061 AD OPERA S. EUCHERli APPENDIX. 100*

non sunt haec duo, sed unum ; et in hominibus qui-dem ita discerni probabiliier solenl, ut sapientia

pertineat ad inlellecium aelernorum, scientia vero ad

ea quae sensibus corporis experimur. Sed licet alius

aliam differenliam proferat, nisi tainen diversa es-

sent, non sic ab Aposiolo dislinguerenlur•

quod sane

si iia est, ul nomen scientiae rebus, quas per sensum

corporis experimur , deputandum sit, nulla est om-nino scieniia Dei : non enim Deus per seipsum ex

corpore et anima constat, sicut homo; sed melius

diciuir aliam esse seienliam Dei, et non ejusdem ge-neris, cujus ista est, qua3 hominum dicitur : sicut

etiam id ipsum, quod Deus dicitur, longe aliud est,

quam quemadniodum est dictum, quod stetit in sy-

nagoga decruin : tainen ad non latere quoquo modopcrtinet communicatio ipsa vocabuli : sic etiam deira hominis detraho lurbulenliim moiuin, ut rema-neat vindiela; vigor, atque ita ulciimquc surgo ad

innotescenliam illius, qtiae appellatur ira Dei. Itemdc misericordia si auferascompassionem dc eo quodmiseraris, participaius cs miseriae, ut remane.it tian-

quilla bonitas subveniendi, et a miseiia liberandi

insiiiuaiur misericordias divinse qualiscumque cogni-tio. Zeliim quoque non repudiemus et aspernemur,cum scriptum inveniinus; sed auferamus de humanozelo pallidam tabem doloris, et morbidam perturba-lionem animi remaneatque illud solum judiciiim,quo

corruptio casiiiatis impunita esse non sinitur, et

nssurgimus ut incipiamus aliquo modo capere zelumDei. Uuapropter cum legimns etiam Deuin dicentem :

Pcenitet me (Gen. vi): consideremusquod id esse so-

leat in liominibus opus poenitendi.cum proculdobio

reperilur voluntas muiandi, sed in homine cum do-lore animi est : reprehendit enim in se,quod temerefeeerit. Auferamus ergo ista, quae de numana infir-

mitate atque ignoranlia veniunt, et remaneat solum,velle, ul iiiin ita sit aliquid, quemadmodum erat. Sic

potest aliquantum intimari menti noslrae, qua regula

intelligatur quod poeniiet Deum : cum enim poeni-tere dicitur, vult non esse aliquid, sicut fecerat, ut

esset, sed tamen cnm ita essei, ut iia esse debeat, el

cum ita esse jam non sinitur, jam non esse debet,ita perpeluo quodam et tranquillo «quitatis judicio,

quo Deus cuncta mutabilia incomniuiabili voluntale

disponil. Sed quomodo praescienliam et scientiam

cum laude solemus in hominibus appellare, iramqueipsam solet humanum genus in magiiis poiestatibustremere polius quam reprehendere, congruenter pu-lamus lalia dici de Deo. Qui autem zelat, et qucmaliquid poenitet, quoniam vel culpari solei, vel cul-

pam in se corrigere, atque ideo cum reprehensioneista de hominibusdici,proptereamovel,cumlegimusesse aliquid in Deo ejusmodi.Sed illa Scripiura om-nibus (.jiisiilens, propierea magis et ista ponit, ne

illa quae placenl sic intelliganiur in Deo, qnomodoconsueveruut in homiuibus intelligi : per hiec enim

quae displicent, cum ea non videamus sic intelligere,

ut inveniunlur in bomine, discimus etiam illa sic

quaerere quae apta esse atque convcnientia pulaba-mus. Nam si propterea non est illnd de Deo dicen-

dum, quia in homine displicet, non dicamus Incom-mutabilem Deum, quia de hominibus cum reprelien-sione dicium est, non enim etl illis commutatio (Ps.

Liv). Item sunt quaedam quae in homine laudabilia

sunt, in Deo auiem esse non possunt, sicut pudor,

quod aeialum viridiorum maguum e-i ornameniuin,sicnt limor Dei, non tantum in veteribus Iibris lau-

dalur, sed Aposiolus etiam dicit, Pcrjicientes sancti-

(icationem intimore Dei (II Cor. vn),qui uliquenullusin Deo est. Sicul ergo quxdam laudabilia hominumrecte intelliguntur in Deo, non ita in liominibus,sedvocabulis tautummodo communibus, longe alia ra-

tione et modo. Nam paulo post idera Samuel, cui

dixerat Dominus : Poinitet me quod consiituerim regemSaul; ipsi Sauli ail de Deo : Quoniam Mtf esl sicut

homo,ul pomiteat eum; ulii videlicet salis ostendit

etiam cum dicit Deus. Poenitet me, non humano more

A accipicndum csse, sicut jam quantum va.nimus dis-

putaviuiiis.XV. De objurgntione Samuelis in Saul. Cap. xv.— Veniens autem Sumuel ad Saul.... ait ad Saul:

Sine me, el indicabo libi qmc loculus sil ad me Domi-nus nocte. Dixitque ei : Loquere. Elait Samuel: Nonnecum parvulus esses in oculis luis, caput in tribubus

Israel factus es ? Parvulus in oculis suis est, qui in

eo qiiod semeiipsum consideral, imparem se alienis

meritis pensat. Nam quasi grandem se conspicit ,

quisquis se super aliena nteriia elaiione cogitationisexiendii. Saul auiem reprobus in bono quod coepe-rat non permansil, quia faslu susccptac potesiaiisintumuit. Al contra David semper de sesc humilia

seniieiis, ejusdemqtie Saul se comparatione posijO-nens, posiquam fericndi locum reperit, pepercit ; ct

eidem saevienti adversario humili se professionesubstravit diccns: Quem persequeris, rex hrael, quempersequeris? canem mortuum et pulicem unum. Kt

t. cerle jam uncttis in regem fuerat, jam exoranic Sa-

muele, et cornu super se oleo fundente didiceiat

quod eum divina gratia Saul rcprobalo ad regni gu-bernacnla possidenda servabat; et lamen perse-quenli adversario mente se liumili subsierncbai, cn|

divino judicio praelalum esse se noverat. Illi itiquese postponebat humilem, cui per gratiam electionis

incomparabiliter se noverat esse meliorem. Incre-

pans Samuel Saul, cur non audisset vocem Domini,sed versus ad proedam, fecisset malum in oculis Do-mini, parcendo et non interficiendo Amalech, ait

Samuel, Numquid vult Dominus holocaustaet victimas,et non polius ul obedialur voci Domini? Melior cst

eniin obedienlia quamviclimce, etuuscullaremagis quamofferre adipem arielum ; quoniam quasi peccatum ario-

landi est repugnare, el quasi scelus idololalrice nolle ae-

qniescere. Pro eo ergo quod abjecisli sermonem Do-

mini, abjecil te ne sis rex. Ohedientia victiniis jure

praponiiur, quia per viciimas aliena caro, per obe-dientiam vero volunias propria maclatur. Tanto

C igitur quisque Deum ciiius placot, quanto anie ejusoculos repressa arbilrii sui superbia, gladio praeceptisc iminolai, quo contra ariolandi peccalum inobe-diemia diciiur, ut quanla sil virtus obedientiae de-monsirettir. Ex adverso ergo melius osienditur quidde ejus laude senliattir : si enim quasi ariolandi pec-catum est repugnare, et quasi scelus idololatrise nolle

acquiescere, sola est quac fidei meritum possidet,sine qua quisque infidelis convincitiir, etiamsi fide-

lis esse videatur. Hinc per Salomonem in ostcnsioneobedientiae dicitur : Vir obediens loquilur victorias

(Prov. xxi). Vir obediens viclorias loquitur, quia(iiim alicnu! voci humiliter subdimur, nosmeiipsos in

corde superainus. Hinc in Evangclio Vcrilas dicit :

Eum qui venit ad me non ejiciam foras, quia de ccelo

descentli, non ut faciam volunlatem meam, sed volun-

latem ejus qui inisit me (Joan. vi) ; quid enim si suamfaceret, eos qui ad etim veniuiit repulissel? Quisauiem neseiat quod volunlas Eilii a Palris voluniaie

t\ nnn discrepel? Sed qtioniam primus homo, quisuamfacere volunlaiem vnluit, a paradisi gattdio exivit,

secundus ad redemptioiiem hominum veniens, dumvoluntatem se Patris et non suam facere ostendit,

pcrmanere nos intus docuit. Ctim igitur non suam,sed 1'atris voluniatem lacii, eos qui ad se veniunt

foras non ejicii, quia duin exemplo suo nosohedien-

ii;e subdit, viam nobis egressionis claudit. Conversus

est auiem Samuel ul abiret. Soul autem apprehenditsummilatem pallii ejus, q-iw et scissa est. El ait ad eumSamuel: Scidil Dominus regnum Israel hodie a te ,

et tradidit illud proximo tuo meliori le. Compellimur

juxta Sepiuaginla inlerpreitim iranslationem hanc

ponere sententiam, quia nmlio amplius habetur illic;

ila enim illic scriptum est: iVoii reverlar tecum, quia

sprevisti verbum Domini ; el spernel le DomintM, M ti*

rex super lsrael. El convcrtil Samuel faciem swim, ul

abiret, el tenuit Saul pinnnm dicloidis ejus el disrupil

eam. tU dixit ad eum Somuel : Disrumpei Dominvs rt*

1063 COMMLNTARII IN LIBROS REGUU. LIB. L 106«

guum hrael ue tnanu tua liodie, et dabil proxinxo tuo A nd Chrisiutn, aiiferHirvelan.en.Tnnsennlinm quippebono super te, et dividetur hraeltn dtto, et non con-

verletur, neque poenilebit enm, quonium non est sicut

lwmo,itl poeniteat eum: ipse minatur et non permanel.lsie cui tlicilur, Spernet te Dominus. ne sis rex superIsrael . el disrumpet Domintts regnum ab hraei de ma-

ttu ..«i/Wie.Qiiadraginla anuos regnaviisuper Israel,

lanto (Cilicel spatio tcmporis, quanto et ipse David,

et amlivii hoc primo leinpore regnisui : ui intellig.i-

iniis ideo dictuni, quia nulliis de siirpe ejus fuerat

reguatiirus, et respicimniis ad siirpem David, unde.

exorius e>t secuiidiim carneni, medialor Dei et lio-

miniiin, liomo C.hristus Jesus (\ Tim. u). iSun aiilcm

haliet Scriptura, i|iiod in plerisque Laiuiis cndicihus

legitur, Disiumpel Dominus regnum Isrnel de manu

tua, sicut a nobis posiiinn e-t, et iiiveuitim in Grae-

cis. Ditrumpet Dominus regnttm ab Israel de manutita, ut Imc iuiellig iltir de manu, qnod e.sl ab Israel.

Populi ergo Israel pertonam (igurate gerebat homoiste. Qm populus regnuiu fiierat ainissiirtts, Christo

Jesu Uomino nosiro per noviim Testatiieniuin nnn

carnalitcr, sed spiriialiier regnaiuro. De quo cuin

dicitur, Et dubit illud proximo tuo, ad carnis cogna-tionem refertur; ex Israel enim Christus sccundutn

caruem, umle ei Saul. Quod vero additum est, Bono

super te. polcsl qnidem inlelligi meliori te, ul quiaille bomis esl, ideo sit super te, juxta illud propbe-licuin, Donec ponam inimicos tuossub pcd.bus luis (l's.

ctx), in qnibus est Urael, cui stio persectuori regnuinalistulii Chrulus, qtiatnvis fuerit illic el Israel, in

qiio dnltis nnn erat, quoddam quasi Irumcntum ill.i-

rtiiu palearuin. Nam iuiqtic inde erant apostoli, in-

de lot manyies, quoriim prior Slepbanus, inde tot

Ecclesito , qnas aposiolus Paulus coinuiemiirat, in

ronvcrsionc ejus magnificanlcs Deum. Dequa re nondubiio iiilelligcndtim csse quod sequitur, et hraeldividelur in dtto, in Israel seilicet inimicum Cbrislo,in Israel ad aucillam, et Israel ad liberam pertinen-lem; nani Ista duogenera primum siiiml erant velulAbialiam adliuc adlix'reret ancilla., donec sierilis

per Clirisii graiiam fecundala claiuaret : Ejice an-cillam et filiuin ejus. Propter peccatum SalomonU,regnaine lilio ejus Koboam, scimus Israel in duo di-

visum essc, atque ila perseverasse, liabenlilius sin-

gulis pariilius reges suos, donec illa gens toia a

Ciialdoeise>seiiiigeiiiivasiaiionesiibversaati|uetrans-lala. Sed qnid hoc ad Saulein ? Si talc aliquid com-niiiiiiiidiiin essci, ipsi David fuerat polius comminan-dum, ctijii^ eral iilius Salomon. Poslrcmo nunc inler

segens llebra:a divisa non est, sed indilTtfrenier in

cjtisdem erroiis societate dispersa perterras. Divisiovero illa quam Deus sub persona Saulis, illius popnliet regni liguram gerentis , eidem regno et populocoiniiiiiiatiis esi, icterua atque imtiiuiabilis signiica-la est, per boc i|imd adjunctiim est, Et non cottverte-

tur, neque poenitebit eum, quoniam non est ticul liomo,ut paemteat eum ; ipse minalur el non permanel, id est,lionio minatur ei non perniauei . Non autiin sic Deus,„..,..._ .,_,.. ....,..;.„. _,:„.., i :.._ _.: ______ •_ ._

'

inieniio ipsa mululur de velere ad nonitn, ul imnqnisque inlendal accipere carnalem, sed spiriialemfeliciialetn. Suinp-ii ergo Suiniiel gladium, et in fru*sla concidit Agag (I Req. xv) ; quod faciendo Saitiiiel

usqne adeo non pecc.ivil, ut uoo faciendo peccaret.Domiiitis enim jusserai interlici Ani.ilecliilas, qui

ulique non Bnlum secunduiii f.icla , veruni eiiam se-cundiim cor liominis, qnid unusquisque vel pcrquempeipeli liebeat. Digtiun ergo eral Saul cui talia in-

jiingercuiur, aiqne Amaleciiitas, m lalia paierentur,qui diviuo nommi hnnorem nou dederunt, sed popu-lum Dei, qni sicco vesiigio inare iransieriint, inleri-

niere volueruni. Igitur recedente a Snul Dumino pro-pter inobedientiam, arreptu* esl maligno spiritu a Do~mino, irruebatqtte spirilus Domiiii in eo muligntts. J.im.

vero illud quod etiam malus appellaius cst SpiritusDomini, sic inlelligilur i|iiomodo dictiim esl, Dominiest lerra, laiiiqnam crealura , et in ejus posita poie-slate. Aut si propterea nou caagrnii boc locuiionis

exeinplum , quia terra nou cst mala, omuis eninicreatura Dei boua est ,

illttd cnngruat, quod ipsoSaul jiiin rcprobtis el sceleralus, at ;ue iraius sanctO

Davil, perseculor eliain ejus cumsievissima; invidia1

faeibus agitaretur, tamen adlinc Cbrisliis Doniiui

dicebalur: sic cuni appellavit ipse David, cum vin-

dicavit exstinctum. Sed magis nrbiiror maligniimspiriium a quo vexabalur Saul, el ideo diclum Domi-ni, quud occullo judicio Diimiui Saulem vexabat :

iililur enim Deus minislris, enam -pir.liluis inalis

ad vindiciam maloriiio vel a.l bonot titii prolialiunem,alio inodo nd illain rctti, alioad isiam: quamviseuiiiiinde quisque sit maliguiis spiritus, qma voltinlalo

noccre appelit, Inmen iioccinli polesiatem non acce<

pit, nisi nb illo sub quo sunl oiunia, ceriis et jusiisiiieritoruni gradibus ordinaia; quia s:cut non esl nia-

la volunlasaDeo, sic non estpoteslasnisi a Deu(lAotn.

xni); quamvis enim sit in cujusi|ue polcsiate quid —velil, i est lanien in ctijnsque quid possit, vel fa-*cere cuiqnam, vel a quuqnam pati : nain ct ipse Fi-

lius unictis Dei pissurus ad tempus, iuimilicr, su-

{idbeloquenti homini, et diceuti quod potestatem

laberet occidendi eum 01 dimittendi, Non haberet,

inquit ,in me poteslalem, nisi libi dala esset desitper

(Joan. xtx). Diabolus enim volens nocerc jusio viro

Job, noceudi quidem voluntaie diabolus crai, scd la-

meii a Domino Deo poteslatem pelebat dicens, Mitle

manum tuum cl tange carnem ejus (Job n), quamvis ct

ipse hoc, si permitieretur, essel faclurus: ipsamcnimpermissioiiein pclcbat lioc modo, e! nianum Domini

appellabat permissam a Domino nianiim suam, id

est, ipsam potestaiem quam volebat acciperc. Cui

congruit illutl in Evangelio, quod Domintis discipulisait : Ilac nocte postulavil Satanas vexare vos shut tri-

licum (Luc. xxn). Dicms est erso spirilus Deimaltts,hoc est minister Dei ad faciendum in Saul quod eiim

judex omnipoieniissimus pati judicabat,quoiiiam spi-

ritus ille voluntate qua malus erat, nou erat Dei,quem non puenitet sicut hominem; ubi enim legitur j)

creatura vero quia conditus erat, Dei erai; potesias

quod poeoiteat eum, mutatiorerum signilicatur, immuiabiliier nianeute prasscienlia divina; ubi veronon pcenitere dicilur, non mulare inielligitur. Pror-sus insolubilein videmus per lia;c verba prolaiamdivimtiis fuisse senleniiam de isla dtvisione populilsi ael , el oinnino perpetuam ; quicumquc enim adChriMinn iransierunt, vel transeunt, vel transibunt,inde iion erant, nisi sectindum Dei pra^scientiam,iion sccuiidiim humani generis unam e.imdem pie na-liir.un. Prorsus quicumi|ue ex Israclitis adliairentes

Clni-lo, peiseveiant in illo, iiumquam crunl cumIsraelius, quj ejus inimici usipie iu lincm vilae liujusesse persisiuut , sed in divi-ione qnae prxnuntiaiaest, perpeiuo permanebiiul : niliil eiiim prodeslTe-Riatiieiiiiim veius de inonie Sina in servitniem ge-ner.ius, ui-i quia lestimnnium perhibel Teslameiilonovo. Alioi|uni quaindiu legilur Moyses velanien su-

pra corda eorum posiiuiu est, cum quisquc, tiansieiil

Pathol. L.

auiem, quam non sua, sed Domiiii omnium a_quilaie

acceperat, Dei eral. Verba ctiam ipsa Scripiurarumiia se habent, XVI. De dwmonio Sauli. Cap, xvi. —Et perrexit Samuel, et abtil in Ramalha, Spirilus au-

tem DominirecessitaSaul,elcomprehendit eumtpirilus

maligmts o Domino, ct suffocabal eum. Et dixerunt

pueri Saul ad eum: Ecce Spiritus Doinini malus suf-

focat te. Hoc igitur a pueris ejus quoinodo sii dictum

Spiriius Domini malignus, superinra verba indicaiit

narr.mlis Scripmra et dicentis : Spirilut malignut a

Domino: seciindum boc enim Domini, quod a Domi-

no, quia per seipsum necare velle babebat, itl c-t,

coinprebendere S.ml: posse autem non luibebat, nisi

siimnia jusiiiia sineretur; si enini juste vindicai

Deus, qiiemadmodum ipse dicil Aposiolus (R.m. i),

cum tradil hooiines ad concupiscentias cordis eo-

ruiii, non mirum si nilnlominus juslc vindicans trn-

dit eos etiaiu in ooticupisccntiasalioruiu nocere vc~

1067 AO OPF.RA S. EUCHERII APPENDIX. 1008

B

lentium.sua semper incommutabili .-cquitate servata. A miuisierinm jndicii sui ; appellalttr eiiam ip«e Spiri-

Aiiiiiiadverlenduni sane eum additamento dici, Spi-

rilus Domiiti niatus. Ciim auiein lantiiminndo dicilnr,

Spiriius Domini, eiiamsi non addalur bonus, ex lioc

litlell igiiur bouiis: iiudd apparel, bonuin spiiiluni

seiuudiiui suhslaniiam, maluui autem secundniii mi-

iiisicrimn dici spirilum Dei: quamquani qnaeri aillnic

pnssii iiirum enin Spirilus Dei diciiur, ct ex ipso

jain eisi nibil addaiur. inielligitur bonus ille qui est

iu Trinilale consuhsiaiilialis Pairi et Filio, Spirilus

sanctus; de quo dicitur,[/6i auiem Spiritus D.nnini,

ibi libertus (1 Cor. in); el ilerum, Nobis aulem reve-

lavit Deus per Spiritum suum (l Cor. n); et illud, Sic

et qui Dei sunl, nemo scil nisi Spiritus Uei; et nmltis

hic mndis diciiur Spiritus Dei, et intelligitur Spiri-

lus sancliis, eliaiiisi non addalur, quoiiiuii ea qua:circumstant satis indicantde quo dicaiur, ita ut ali-

iu indo nec Dei addatur, et tainen inlelligatur ille

Spirilus Dei principaliter sanctus; nam queui alinm

commeinorai ubi dicit, Ipse Spintin dai testimonium

spiiilui nostro, quia sumus filii Dei (liom. vni), el,

Jpse Spirilus udjuvat inftrmilatem nosiram, et omnia

haec operalur unus aique idem Spintu;, dtvidens sin-

gulis proul vull ; et divisionei donalionum, ulem auiem

Spiritus (I Cor. xu) : in bis en m oiiiinbus senlentiis

nec Dei nee s nicliis esl addiltii», el lainen ip-e in-

telligilnr. Sed nescio utrinn manifeslo aliquo exein-

plo (i-

. ' I iaii possit alicubi diclum Spiiitiini Dei sine

additaineiito, ubi Spiritus ille sanclus no i signilice-

tur; sed aliquis quauivis bonus, crealus lanien et

conditus : qu;« eniui proeferuiitiir dubia, indigentclariore ducumemo, sicut illud quod scriptum esl ,

Spiritus Dei ferebalur super aquas(Gen. 1); nani et ibi

Spiriluui sanctuui accipere quid iinpcdiat non iisve-

nio: cniii eiiim aquarum ivmiiue illa nnteries insi-

nuaretur informis, iiiuede nilnli faeia est, uiuleorn-

nia lierenl, quid probibot iulelligeie Spiriliim sau-

clum condituris, qui superlerebalur buic niatei ia;

non locoruiu gradibus iiilervallique spaliorum ,

qnod nequaipiaiii de uila re iucorpnrea recte dicilur,

sed excellenlia el eininenti a doininaiilis supra omniavoluntatis, ut oiiinia co ideremur: pr.cserlim cuin ea

loruiio, sicut illaruin Scripluraruin mos esi, cliam

prophelie.um quoddain smiet iiiyslerinm, quo fiituri

IiapiiMiialis ex aqua et Spirilu saucio populi prtcli-

giirareuiur. N«l ergo cogit quod dicluin est, Spiri-tus Dei ferebitlur super aquas, illuni imelligere «piri-

luni, sicut nonnulli imelligunt, quo miindi molesuniversa isla corporea velut animatur ad inini>ie-

ritiin quorumque gignentium, el in sua specie conti-

neudariiin corpoialiom cieaturarnin: crealura est

cnim quidquid cst lale. lllud etiam quod scriptmnesl, QitiiJiiam Spiritus Domini reptevit orbem terrarum

(Sup. i), non desunt qui euuidcm spiritum veint

accipcre, invisibilem scilicet creaturam, cuucia visi-

biliauinversali quadam aspiratione vcgelanlcm aiqucconiineiiteiii. Sed neque liic viJeo quid hnpediatSpirittiin sanctum intelligere, ciim ip-e Detn dicat

apml iiropbelain, Coelnm et terram ego imptco (Jer.

sxiii) ;iioii eniin sine suo Spirilu sancto implet Deus

coeliiinei lerram Qiiidergoniiiuin side Spiriiusanctocjuidiciuinesl, lieplevitorbem teri nr iim(Sup. \)1 .Wncr• tiani replet sanciilicando, sicutdeStepliauo dicitur ,

Ilepteus est Spiriiu sancto , ct de c.etcris talibus

alkori replet sanctincante gratia , sicut qiiosdamsanclos; aliter aslante atque ordinanie praisentia,sicul oinnia. Qiiainnbio.ii necio ulruiii certo aliquodociiniento Sciipmi uuui poeslt ostendi, cum smeullo adililainento dicilur Spiritus Dei, vel Spiiiius L)o-

mini, aliquid aliud signilicari qii.iin Spiriluin sanctum.Sed etsi est fortequud impr.c.-eiitiarum nonoccurrai,illud ccrte arbilror non leniere dici, quolies in san-

cliseloqiiiiscoiiiineinhiaitnSpirilus Dei, nec addiiur

aliquid, sive ilii Pairi et Filio consubsianiialis Spi-rilus sanctus, sive aliqua crealura invisibilis inielli-

gitur, iiialuni antem non posse intelligi nisi addatureiiam uialus; malo eiiiui n,uia beue utitur Deus ad

lu < Dei ad viudiciam maloriim ei discipluiaiii \cl

probationem bonnruiii. Nec illud jaui movere nos

debet, iitiod pe*tea scnpiuni esi eumdem SaulemSpiriiu D'i super se faeto prophetasse : quomndepost boniim Spirilum. spiriius rnalus, et rmsus po>tinaluiii boiins : boe cnini lii nmi mniahiliiaie S irimss.uicli, qui est iiicoinnuilabilis ciiin Patre et Fibo

,

sed iiiulabilitate ainini bumani, Deo cuucii di^tri-

buente, sive m ilis pro ineriio il.imnaiionis vel einen-

daiionis, sive bonis pro largitate graiia; suse : i|iiam-

qnani videri po-sit eiiam idem luisse Dei Spirilus

seiuper in Saul, malus aulein illi qnod ejus sulKtau-tia; cap.x non essei; sed non recie hoc vidciur : lu-

lior est en in ille sensns et verior, in pro mntahilitatealfi-e iouis liuinan.e, Spiritus Dei bniius bene alficial,vel ad pr. plietiam, vel ad opus quodibel iu muueradivioo : afliriat aulcm malns ipii propter myslei iuin

divin:e scquitalis oinnia distribueniis, et iniinia reelo

utenlis, dieiniret ipse Spirilus Dei : pi;eserliiu <|iiia

dictiiin esl, Recessil ab eo Spiritus Dei, ei comprelten-dil eum spiritus malignns a Ifomino; nullo pacio enini

potest idein videri recessisse ei apprehcndisse. Porioin nonn illis exeuiplariliiis, et in cis m.ixime qu.e ila

lingua llebnea ad verbuni videntur expressa, inve-niiur Spnitus Dei siue additnneiito pnsilus, et iipel-

ligitur ntalus ex en quod arripiebai Saul, ei r fi ie-

bat eiim David tangendo citliaram. .Manifesiuiii esttauien ideo nun addiium malus, quia paulo superiu|jam dicluai eral, et de viciniiate Scnptura; subamliriet intelligi poleral : iia enim in ejusmodi e\einp!a-ribtis legitur. Igiiur qiiandnrumque Sp rilus Dei ar-

ripiebat Saul, tollebal David citliaram, et percuthvbat iiiaiiu sua, et lefncillaliaiur Saul, et levius lia-

bebat : receddiat eiiim ab eo spiritus n.alus. Sive

ergo qtiod ilictum bic non esi, Spirim^ Dei, sel lan-

tiiininodo spiritus malas, qimd ibl miuus ilicium erat,

taiiiqiiaui rcd.liiinu apparel : sive quia supcr us na

posiiiiui eral , Hl dixentnl serti Saitt ad eum, Eccel* soiritns Dei mtiltu exagitai te ; jubeal dootiuut noster

ut servi tui qui coram te sunl. quvranl honmem scien-

te.m paallere cilltara, ut qiutndo te arripnerit spiritutDei mattts, psallul manu iua, et levius fcrns. Non opuserat, cum rursuni diceremr, Qu uidocuiuque spiruusDei ampiebal Saul, ad.lcre nialum, quia notuin er.it

de quo tiinc dieeretur.

XVII. De unclione David. Cap. xvi.— llaque Saul

propler iiinliediemiam reprobat», mittil D.uuinusSainuel ad Uai, etsumpio cornu olei, unxit iu regemDavid. Sed videainus David qiiomodo Cliri-tinn pro-pbe ice siguaverit. David enim interprciatiir Manuforlis, sive desidcrabilis. Ecauid lortius leone illo

de tribu Juda, qui vicit iiiuudiiu? ecquid ile-idcra-

bilms illo, de quo dicitur, Veniet d sideraius cttnclis

genlibus (Aggxi n)? Ungilur isle D.ivid in regeinluiurtim, dciiunliaiis per iincltunem illnin Cbrisium.Clirisius eniin a chriunate appellaiur, David ab olii-

cio pastorali ad liomioum reuimeu iransfcrtur; noster

D aiiein David ipse Jesus ab ovibus Jinlaic.c plebis

ablatus, in regno geiiliuni iran-lilns est; a .iu naeiiim plelie iito.ii> t.lni lus ablanis esl, innle niinc

geiiiiiiin gregcs paseit. Erat auicin David in canticts

musicus erndilus : divcr-oruin enini siuioruui raiio-

nabilis inoileraiiisqitc coucenlus, concordi varieiaie

compactaiii orilinal.e Ecrlesiic iiisiiin.it iinnatem,

qu.e iiuris niodis quotiilie resonai, et suavitaic my-stica modulaiiir. Iste adliuc puer iii ciliiaia suaviier,iniiiio loi liter canens, iualigniini spintinii qni ope-rabilur in Saule compescnii, non qinnl ciiliane il-

lius lanla virtns erat, sed figura crucis Ci.nsii ipi;e

de ligno et extensione iiervorum myslice gercbatur,

ipsaquc pas-io cantabatur, in hoc irbuens moraliter

exenipliiiii, ul fasiuiii divilum serinoiie bu.i.ili ad

aliquod boiuiin provocemiis. Pleriiinqne enim supcr-bus divcs exboriatiiinis blandiiiiciilo placamliis est,

quia el plerumi|ue dura vulnera per leuia fouienia

iiiulic.-cuiit, et lnr.jr iusuiiurum saeye ad saluiem inc-

1069 COMMENTAIUI IN LlBftOS IIEGUM. LIB. I. 1070

eniin morlale sae-

iu iiuniiliiMi :

dico blandienie reduciiur. Cumoiie eis in dulcedine A hserelicos, et sacrae Scripturae senteniias deferenieseisdem verbis atque senieniiis qnas proferunt vinci-

mus, quasi elaium Goliam suo gladio dfiruncaiuus.XIX. De eo quod Stiul pro praputiis Philislmorum

David generum adsciscit. Cap. xvui.— Inlerca victn-ria David animum Saul regis oflendit, indignans quoilSaul in mille, et D.tvid in decem millibus conclaiuan-tium publicae graiulalinnis ora insonareni. Ilinc invi-dia Saulis et semen odiorum adversus David, quemdissimulator callidns, ut sine insidiis suis posset of-ferre discriminl, statuit eum Micbol filiae sua: nuptiisalligari, si ceutum sibi allophylorum pracputia viclor

offerrct, pro quibus centum ducenla dedit. Et undecreditus est regio perire voio, inde anctus e<t glorio-sio r

i iropieo. Ita el Judaci dum conira voluniatemDei Cbrislum occidere niiunlur, per id salutem gen-tium egerunt, per quoil crediderunt exstinguete.Quod veroDavid prius alienigenarum praepmia atlu-lit, et sie denuo Uliae Saul nupliu haesit, significabatquod Christus non prius Sjuagogam connubio suosponderet, nisi anlc gloriosus in genlibus flereJ ;

prius eniin in naiionibus resecavit carnis polluiio-neui, et poslea copulatus est Synagogac; postqu;iiiienim, sicut scriptum est, introierit plcnitudo gen-limn, lunc omnis Israel salvus fiet (Itom. xi). Duplaaiiiein, id esl, ducenta praeputia aliulit. sive pro Ju-da'is et gentibus acquisilis, sive quia major esl nu-merus atqiiisitionis pnpuli gcntium, quam credeniiumJudaeorum. Auxit deinde ndium Saul adversns Davidin laiiium ut rex ad medelam sui spirilus David damore psallentem jaculo conarelur configere. Sed quidest quod dum Saulem spiritus adversus invaderet,apprebcnsa David cilbara, ejus vesaniam mitigabat?Per Saulem cnim Judacorum elaiio, per David auiemhumililas Christi significatur. Cum ergo Saul ab im-niundo spiritu arripilur, David caneiue, ejus vesania

leinperatnr, quia cum sensus Judaeorum per hlaspiie-miam in furorem vertilur, dignum est ut ad salutemmciites eorum quasi dulcedinc citharae loculionis

evangelicoe iranquiliitate revocentur.XX. De fuga David. Cap. xix.— ilittit Saul custo-

des ad domum David, ut custodirent eum, el inlerfice-retur ; abscessil autem David nocie, et fugil, atque sal-

vatus est; cumque venistenl numii Saul, invenerunttlatuam in lecto David posilam, et pellem pilosam ca-

prarum ad capul ejus. Audiamus ergo quid boc signi-ficet, quod iniserit Saul ad custodieudam doniumDavid, ui eum inierfieeret. Hoc non ad crucem Do-nini, sed lamen ad passionem ejus pertinet; cruci-fixus cnitn Christus, et mortuus, et sepultus est. Eratcrgo illa sepultura tamquam domus, ad quam lam-

quam ad custodienduin misil regnuni Jtidaeorum,

quando custodes adlubili suiit sepulcro Cbristi. Quo-moilo ergo cusiodila est doinus. si David figurabatChrisiuiu, uiChiUtus inlerficerciur, dum nnn in se-

pultura Clnisius, scd iu truce sit ioierleclus? Refer-

lurergo ad corpus Chrisli, quia inieifieeie Cliristum,erat lollere noinen Chrisli ; neque enini credereturiu Cliristum, si incndacium prievaleret custodum,qui comipti sunl ul dicerenl, quia dormienlibus nobisveneriml discipuli ejus , et abstulerunl eum. Hoc est

itaque velle Ciirisiuin inierlicerc, noinen resurreclio-nis ejus exstinguere, ut mendacium Evangelio prae-ferretur. Sed sicut illud non valuit Saul ut inlerfi-

ceret David, sic nec boc potuit reguuni Judacorum

efficere, ut memoriam Cbrisii deleret. Isti autem quide Saul viriuie, id est, de regnn Judacorum in Chri-sltini praesuniere voluerunt, ofiendcrunt in lapideinoflensionis tamquam in slatuani, ct liaedus visus eis

eral agnus, quia iii quo peccaium non invenerunt,

quasi peccaiorem persecuii sunt.

XXI. De fuga Uavid ad Samuelem. Cap. xix.—Igitur David reyiae inaniis ictuni evitans ejusqne per-secutioueiii declinans, fugil, veniliue ad Samuelem ;

et misit Saul nuniivs qui appreliendereut Darid.&A-muel autein crat inler prophetas et ccetus prophe-taruui qui illo tcmpore prophetabant. Nuniii auuim

condescenditur, languur insaniae miligalur; nequeeiiim negligeuler iuuiendiim esl quoil cuin Sanlein

spiiiius adversusiiivadeiei, apprehensa D.ivid cithara

ejos vc^aniam miiigah.il : quid enim per Saulein nisi

clatio poienliuin, etquid per David inniiilur, nisihu-

milis vita sancloruili? CtunergoSaulab itnmundospi-riluarripitur, Davitl caneme ejus ve.sania temperalur,

quia ciim sensus potenlitim per elalionem in furorem

verliiiir.dignuinesliilad saluleinmenlisqtiasidulcedi-necilliarae, loculionisnoslrac iranquillilale revocelur.

XVIII. De certamine David et Gotia;. Cap. xvn.—Post hacc D.ivid in praclio gigautem superavit, cumadversns populuui Dei alienigcnae dimicarent. Pro-

voeavit dialiolus Cbrisluni. accepil arma bcllica san-

clus Divid, ui adversiisGoliim procederet. Hic arma

per a-taiem et parvam staiuram corporis poriarenon v.dtiii, abjecii oncrantia, accepit quinque l.ipi-

des de lltiinine, et pnsuit in vase pastorali; bis ar-

maitis processit et vicii. Hoc quidem i!le David. Sedsi mysteria perscrutentur, in David Chrislus inlelli-

gitur, qtii teinpore revelationis novi Testamenti, in-

siiiuaiidae et cntinnodand.e gralia: pracvidens arma

deposuii, quinque lapides lulii. Deposuit ergo cor-

poraliu sacraniema legis quae uon sunl itnposiia gen-tibtis. Depnsuil qua: non obscrvamiis, quia velerem

legem legitnns, el nou ohservainus, sed tanien ad

aliquam significaiionem pncmissa el posita iulclli-

giiuus. Denique baec arma deposuii tauiquam onera

sacranientoruin vcieris legis, et ipsam legem acce-

pit ; qoinque enim lapides, quinque libros Moysis si-

gniiieant. Tulit eriio illos qutoque lapides de flu-

mine, id est, de sxcnto; labilur

ctilnni, et praeierflott quidiintl venit

erant enim in fltimine tamquam in populo illo primo

lapides, erantillic inutilesei vacabani; niliil prode-

rant, transibant sicut flovius. Sed quid fecit David,ut lex ipsa utilis es?et? accepit graiiam : lex eniin

sine graiia impleri non polesi : pleniludo enini legis

chnwas (linm. xui). Q iia eigo graiia facil impleri i

legeui, significatur gralia lacie: linc enim est in earne

graitiiiuin, ubi inaier non quajrit accipere, sed sata-

git tlare. Hoc mater gralis dat, et conlrisiaiur si

desit qtii accipiat. Quomodo ergo ostendit David le-

geni s:ne gratia operari non posse, nisi cutii illos la-

pides quinque , quibus sigmlieabaiur lex in libris

quini|ue, quos coujungere voluit gratiae, posuit in

vase paslorati, quo lac inulgere consueverat? His

arniaius proces^it adversus Goliam superbum, se ja-

ctaniein, tie se pra:siunenlem ; tulil iinuin lapidem,et dejeeit diabolmn; iu frontem percussit, et cecitlit

ex eo loto corporis ubi sigiuim Cbristi non liabtiil.

Hoo qitoque licei attendas. Qtiinqne lapides deposu.l,

untitn inisit. Qtiinque lilui legis miiiI, sed nnitis vi-

cit : Ple iludo enim legis cliaritas ul ait Aposlolus

(Ibid ); tufferentei invicem in dUeclione, stutlentes

seniue unitaiem spiritu* in vinculo paci$(Eph. iv).

Deinde illo percusso alque deieclo , gl.iditim ejus

abslulit. et ileiode tlli caui aijscidit. Et hoc lacit

noster David. Hejecit diabolura de suis, qui cretluut

magis ei quos ille in manu bapehat, et de quibuscerlas animas trucidabal. Converlunl linguas suas

couiia diabolum, ei sic Goliae de gladio suo caputiiicidiiur. Convenil eiiam et boc illi viro qui recta

lide plenus, qtiassanctis solet ad juslitiani deputari,

citin ea ipsa Seripture sacr:e, qiiam liajreticus afferl,

lesii iioni.t colligit, et erroris ejus perlinaciatn inde

couvineii; conira unsnumque dutn sacnc log.s tesii-

I)

in iina apporiant,,secum nobis afferunt unde vincan-

tnr. Unde et David typutii D.unini, qui videlicel manufoilis interpretaliir, Gulias vero bxrelicoruui super-biam signans, hoc icbus loculi sunt, quod noi verbis

aperimn-. Goli >s quippe cmn gladio, David vero cuin

virga iiasiotaii venil ad praelium ; setl eumdeni Go-liam D.ivid superans, suo occidit g

'

«tlio. Qnod nos

Qiioque agimiis, ipti pricuiissi David membra ex ejuslitri dignalionc mcruimus : itam cuui supcrbieiiles

1071 AD OPERA S. EUCHERH APPENDIX. I0:s

qm missi stint, accepto ejusdem spiriin, prophelave- A i'a dicerel, qnando de mcmbris agebat, qnibus

nmi, missisqne aliis hoccoiiiigit, et leriiis niliilomi- corpns Christi iinplelur, Niimquid onines liahent

charilalem qiicmailiiioduiii dicil, Numquid omnesnus. Pnstea vcro cuni el iise Saul venissel, facius

esl super eum Spirilus Domini, el ambulabat ingre-

diens, et propheiabal. Non eniin pole.-t liic nisi Spi-

riius bonus intelligi, pcr quein sancli propheUB lu-

lurariiin rerum iinagities ci visa ceriieliatit, nou ex eo

laniuin quia iliciiini esi, el prophetabut ; nam in rxcm-

pLiriiuis qu;e suiil ex llchrxo boc ipioque inveniliir

de spiriln iualo diclnm ita : Post dicm aulem allerum

inviisii Spirilut Dei mnlus Saul , et proplielnbat in

medio domus sn(e. \'A in aliis Scripturarum loeis s;cpe

inviMiiiur, quod proplieiia. non lanium bona, sed et

lnala dicilur, ei piophei.e dicli siuil li alnn, ei ex-

probiaium est quibusdam qui pr«pbelabant in Oaal.

Non eigo piopieiea nccesse est inlelligi botuis Spi-

ritus. qui FaClus esi i'OSiea super Sml, quia ilieiitm

esl, el ambutabal ingrediens et proplielabul; si'd quia

sine adiliiameiito positum est, el factus est Dei Spi-

rilus mper eum; min euim sicut in illo loco diclum

erai supra Dei spiiilus malus, ul ex iioc po-set et iu

conseqiieniibus stihaudiri, quinimmn superiora m:igis

mngigqae aiiesiantur, illum Spiriiuin Dei bonuin

fuisse el vere propheiicitm. David enim eiat ciun

Samii

B

nuele, et misil Saul nuntios qui nyprehenderentDuvid. Qiioinoilo auiem Samuel erai iuter propbelaaet iceius propbeiarum. qui illo lemp re [propheta-

bani, ei ininiii qui missi sum, aecepto ahe<idem spi-

rilu propbeiaveruni, missisque aliis lioc contigii, et

lerlus nihilominus? Postea ciim et ipse Saut venisset,

faclus esl super eum Spiritus Dei, et ambvlabal ingre-

diens, el prophetubat ; cum enim dicitir, Faclus est et

super ipsos Spirilus Domini, et prophetabanl el ipsi;

idem ulique spiriius eraiquierai in prophelis; inier

quos et Siminl invenius esi ; et ex boc utique ne-

cesse est intellgi illum spiiiiiim bonum; aique ideo

quaeglio dibgenier diseuiienda est, quomodo et i!li

cum missi essenl ad lenendum liominem, el ad ne-

cem diiceudum, tali spiritu affici meruerunt; ei Saul

ipse, qui miserat, veniens et ipse, et sangnineni in

iioceiitem qua;rens effiuidere, accipere meruit spiri

lum illum, et propheiare? Hic nimirum illud occur

rit, quod apostolus Paulus cxponil, sitpereminentemviam denionslrans: Si linguis hominum, inquil, loquar

et angelorum, chariiatem aulem non habeam, facluttum velut wramenlum sonans, aul cymbalnm linniens.

El si habuero propheliam, et sciero omnia sacramenta,et omnem scientiam, el si hubuero omnem fidem, iia ul

monies transferam, charitalem autem non habeuni, niliil

tum; el ti dislribueio omnem subslanliam meiim, et si

tradidjro corpus meum ul ardeam, churitalem ttulem

non habeam, nihil tuilii prudest (ICor. xiii). Quo in

loeo maniresium esleiim munera illa comineinorasse,

qu:e sancti Spiriius divisionibus dantur, sicut supe-rius dicit : Vnicuique autem datur manifeslaiio Spiri-

lus, ad uliiuatein. Alii autem dalur per Spirilum sermo

scientia;, alii sermo sapientia;, secundum eumdem Spi-

ritum, atteri aulem ftdcs in eodem Spiritu, alii dona-

lio curalionum in uno Spiritu, alii operalio virlutum, D lernae, quanlo i

nlii prophetia, alii dijudicalio spiriiuum, alii genera

linguarum. Omnia autem licec operw.ur unus uique idem

Spiritus, dividens propria unicuique prout vult (I Cor.

xn). Salis i^iiur apparei inler iloua Spirilus sancti essc

proplieiiam, qiiam tainen si quis babeai elcharilatem

jinit balieai, inlnl esi. E% qun kntelligitur lieri posseUl quidam eiiam llldigni vila ttlerna regiiO'|iie eoelo-

rum asperganiur qiiibiisdaiu Spiritus s.uicli muueri-

bus, non babenics cbaiilaiem, sine qua illa mtinera

ininnibil siint, sed illis nibil piosiuil. 1'ropbetia quippesine cbarilale, sicul jam demoiislralimi cst, uon pcr-di.cit ad regmim Dei. Cliarnas vero siue propbeiia

ulique perducit : cuiit ciiim loquens dc meinbris (liri-

sii aii, Numquidomnes aposloli, tiumquid onmes pro-

pheim (lbid.), induliilaiiier oslcudil, etiani eiiin qui

|iropbi'ti:im i .011 lialiel, potle itt ineinbris ClirUli

iiuiiierari,iil)iqiu'iii locum baberel siue eliariiate, sine

uua lionio nilul eslj si iion babct? Nullo modo auicin

aposloli , nuniquid omncs prophelce , numquid oin-

nes virlulet , numquid oinnes dona liabenl curalio-

vum? Et c:etera liiijusmodi. Sed dicet aliquis pos^o

quiilem fieri, ul pnipbeiiam quisque nou batieat.

Nili 1 est boino babens propbetiam sine (bari-

latc. Ita fnriasse queniadinodiini possumiis dicere,niliil essc bomitiem babciitem an :rnam sine iiiiiile :

non quia potest inveniri bomo qui iiieniem nnn lia-

be:>t, lialiei.s aniinam ; sed quia nibil esscl si iavc-

niri posset. Sic etiaiu dici pulcst rorpus , si l.gur.iin

babeat, colorcui nnn habeai, videri iiun poic-i, non

qu a esi corpus, cui desii culor, sed quta , si dee-set,

cerni non possei. Ila fortasse dictum e-t , quoil si

quis pte habeat propbcliam ,ct cliarilalem HOO lla-

bcat, nibil esl : non quia poiest in qnoqiiam esse

proplieiia sino cbaritate, sed <piia, si essel, prode-sei.on polcst. Ojuis igltur e-t ail snlvenibim is ain qnae-siioucm ui osicnilainiis aliquem reprobuin Imc do-

iniiii babuisse propheiia). Quod si neiuinem iuveni-

leiiuis, bocisie ipse Saul.-atis osienderet. Sed Uinenei ille llaliain reprobus apparet; noii enim ei m ta-

cet Scriptura divinojudicio esse dainnaluin, el tamen

liroplietiam babebat, quia ei cbaritas deerat , inerat

voluiiias malcdicendi populo Israelitico, quam bostis

pretio comparaverat, qui eiim ad iiialedicendnm mer-

cede eondiixeral. Dono lanien ille propbeiizaudi,

quo aspergebaiur, benedicebai inviius : nec ilia vcr-

ba pariim altcstantiir buic senientia:, quae iu livan-

gelio scripiasunl.mulles diciurosin illa die, Domine,

Domine, in nomine luo iuanducavimut et bibimus, et in

nomine tno proplietavimus : in nomnte luo mul as vir-

tutes [ecimus. IJuiluis lamen dictiirus est, Aon novi

vos, recedile a me, operarii iniquiiatis (Mailh. vn, Luc.

mii); n oii ctiiiu eos meniicnies puiabintus isa di-

cturos in illn judicio. ulii nitllits i ril fallendi loctts ;

aut ullani vocem lalinm legitnus diceiiliiim, Dilcxiiitns

- C te. 1'oiertint ergo dicere , In nomine luo prophetavi-

mus, ciiiii sint Improbi cl reprobi, non auiem pole-rnni dicere, dileclioncm quam mamlasii, leiiiiimus.

N.iin si dicenl, lunceis respondebitur, .Vo» novi vot.

ln Iwc enini coynoscilur , inquil , qwa discipuli mei

eslis, si vos imicem diligalis (Joan. xiii). Kxemplumiiaquc biijits Saui resisitl sttperbis nonnullis lncreti-

cis, qui ve! aliquid boni demuneriliiis sancli Spirilus

neganl posse dari eis qni ad sortem saiicioruui non

periineni,[cum eisdiciinus babere pnsse illos baptis-siii sacraiiientuiii , ipiod , cnm ad Ecclesiam eallioli-

cam veniunt , non est in eis nllo modo violandum,aut, quasi non babeanl, tradenduni : sed laiuen eos

non ideo saluli debere confnlere, quia non improba-niusqtiod illos aeccpissecon< edimus, sednporiereco-

gnosccre unitatis socieiatem vinculo charitatis ineun-d itii

, sine qua oniniiio quidquid habere poluerunl,

quamvis per-esaiiciuin;.! pie veiieianduni, ip-iiamenuibil sunt , tatilo inilignioies effecii pracitiio vii.tc a-

llis donis iion bene usi -uul , qux in

bac vita, qux tiansiiura est, acceperunl. Noii aiitem

bcne ulilui nisi cliariias : ct cb.ir.l.is omiiia lolerat,

aiqtte ideo non sciinlil iinil.ilciii, cujus ipsa est [or-

lissimitm viiiculuin ; nonenim et servus ille non ac-

cepil talei.liim , aul aliquid aliud iulelligiiur lalen-

liiin, qiiain iiiiiiiiis uliqtie aliquod divinum. Sed qui

habct dabilur ei, qui autem non habet , et quod habet

aulerelur ab eo (Luc. vnt). Quod non balicl , auleiri

lion polesl, sed alunl non babet, ul merito auferaliir

quoil babel. Non babel cliarilatem iilendi ,ut aufe-

ralur qindquid aliud liabel, qm>d sine charilale noti

prodesl.Non igi:ur nirniii.regem Satil el eo lempore,

quo primiim iiuctus cst , aceepissc spiriium proplte-

tandi, ei poslea cum esset propter inobedieniiam re-

probatus, recedeule ab eospiritu Dei, arreptum esse

maliguo spirilu a Doniino : qui eliam ipse spirilus

Doniuii appellalus est propler ministeriiiin, quia om-nibus ct gpirililws malts bene utitur Domimis , vel.

1073 COMMENTARII IN LIBROS ftEGUM. LIB. I. lOTS

ad danmaiionem qnoriimdam , vel ad proliationem ; A pievoluntvivere,pertecutione.<: paliunlur (UTim.m). E(Dominus ait, Si me perseculi sunt, et vos persequeniut(Joan. \\). Qtiod vcro Doniinus in Evangelio Abia-thar principem sacerdolum Abimclech appellal , ni-Iiil habet dissnnaniia; ; ambo etenim fuerunt illic,cum veniens David pancs peiiit et accepit : Ahime-lech videlicet princeps sacerdntum, el Abiatbar flliiiJ.

ejus. Ucciso aulem Abimtlech ti Saule, cum viris domtisS1103 generis sacerdotalis 85 [ugit Abiatttar ad David,et comct facttis lolius exsili ejus, poslea, regnanle eo,sumnii sacerdoiii gradum el ipie a.cepit, ac tolo temporeregni itlius in ponliftcaiu peme.erans , niutlo mnjorisexcetleiitia; qnam paier suns effrctus est, ideoque dignusfuit cujns memoriam Domiaut, eiiam vivente palre,quasi sinnmi sacerdolh faceret. In Doerh autem Idu-rmco qni sacerdotcs Domini prndidil, Jitdse prodiio-ris persnna siguaiur, pcr quem isia operatus e*t dia-

bolns, ut ejus prodiiione facia in Chrisio persccu-tionem po»iea Ecclesia paterelur , et occidereniur

o "iiilii disiipuli ct sacerdotes, ei pro nomineejus per-secuiionis exilia paicrenuir. Quidam dicunt DnechAniichristum signilicasse, cujus membrum Judas ex-stitit : quia sicut ille sacerdoics 80 peremit, sic et

i>ie manyres, qui fldem resurrcctionis tenent, sit

ocoism us.

XXIV. De fuga David ad Achit. Cap. xxi. —Inierea David cum fugeret Saul , latere voluit apndrcgem qiiemilam Gelh nomine Achit; sed cuin gloriaejtts fuisset commemorala , ne per livorem rex adquiMii fugerat, nliquid in enm macliinarenir, ftnxit

itnnnitim, el quiui furore correpins, mutivit os suum,deflitebtiitiqiie salivwin bnrbam ejtts, collabibaittrqueinmanibus eornm, el procidebal ad ostin porla}. El dixit

Acliis rex nd servos snos : Qnid huc mihi ndduxislit

itfumt Nnin<iitid deeranl nobis furiosi? Et sic eumdimiMt. Achi- interpretatur, Qiininodo est, perquodS'Riiilii'aiiir ignnrantia, et vcrhum miraniis , el nouagnoseenli« : qnod io gen'C Juila-orum impleium esl,

<|ui, dum videruui Chrisium, nou agnovcruiil, coramC qnibiis mutavit os suuin, ctabiil; erant enim prx-

cepta legU carnali i, eral sacriflcium secuiidnm ordi-

neni Airmi , et pnslca ipse de corpore et sanguinesuo instituit sacrilicium secundu n Mch hiseilech. Mu-tnvit eign os suum in sacerdnlin, mutavil in pnrceplis,dans alitnl lcst 'mcntuni cvacnala carnali operatinnc;alqnc inde rotlnpius esl in manibiis eortim , qiiandnciiiii rnmprclieinlenies rritcilixeruiit. El procidebal adoslia porto>, hoc csi, hiimiliahai se, Imc est procidereado^tiitni lidci nn>.ir;p. Oslium enim porlse initium

liilei, iude incipit Ecclesia, ct pervenil usque ad spe-cicin, nl cmii crcdit ea qiwe n»n videt, meieatur

perlmi, ciim ea videre farie ad faciemcceperit. Quodvcro in illn qttasi furore salivm decurrebanl super bar-

bam ejus, Ap"Slolus Ii.to ap>rit dicens : luda>i signaveiuni, etGitxci sapieniiam qurerunt , nos aulem pras-dicamus Cliristtim crurift.rum, Judmis quidem scanda-

lnm, gentibut auiemstullitinm, ipsisvero Judrris voca-tis et Grwcis Christum Dei viriutem, el Dei sapientiam,

el qitatnvis non sil maligoilas a Deo, nou est lanien

pniestas nisi » Dcn. D ciutii esl e iam sopor Dmniui,nui oecnpaverat ejusdem Saul nti!it.es , cnm DavidItaslam i't scyphum absmlissei a capile dormientis :

non quia tttnc sopor tn Doinino erat, ut ipse dnrmi-

rct, sed qiiia ille sopor qui tunc houiines apprehen-ricrai, iitilii Dei erat infitses, ite David et servi ejusin co loco prsescntia seniiretur. Neipie illttd miriim

est, rursns eiiindeni Saul accepisse spiritum prnphe-ti:e citm perseqitetelur jtislum , ct etim coinprelien-stirtis ct ne>atiirits venis^cl in locum ubi erat con-

gregalio proplieiarttm ; sic enim saiis demoiislraittm

est, iiciiiinem de lali miinere r-ecuriim esse debere,

l:iini|uain sil aceeplis-dnnis Dco, si non hah-ai c -ari-

taiein, qiiandoquiilcm illud dniniin, et Sauli dari

poiuii, protiter arcanum quidein alicnjus sacramenti,sed lamcinlaii potuit rcprobito, el invido, et iograio,et rcililcnli mala pro lionis, et ne post ipsaui qoideinccepl onem spirims cnrrecio in mclius et mulato.

XXII. Ds fozdere Dnvid etJonnlhw. Cap. xx. — Ivil

antem Jonahasad David, nueni in per-eciilionihus

patris sui noo justis dolcliat faligari. Si vixer», fncicsmilii misericorilinm Domini : si aulem mortuus fuero,non auferes mitericordiam luam a domo mea usque in

teinpiiernuin , qnando eradicaveril Dominus inimiros

Dnvid, timtmifu mqne de ttrin. Cuio adjungcrct Scri-

plur.i, Pepigil ergo fcedut Jonaihas cnm domo David,COntinnn siiliinliilii ilicen», El reguisiil Dominus demanu inimuorum David. Per anlicipaiinnem iniquefecil, prius bislnri* inlerscrendo qund miilio postteiuporo fietiim csl, cuin, inlerfeein Saulc. regimmad dimnini David iranslaliiiii est, et qui innoccnleineum injiislc peiseqiielianlur, jusle snnl divinilus ul-

lione mulctali ; iiinceniin requisivit Doiiiinus de ina-

nu iiiimicoruni David, quare virom sancl'nn alflixe-

ri"t, lunc engclianlnr raiinnem rcddere odioriim ipii-

bus coiilrfl illuui lanio tcmpore s:evicr;nil. Qm-d et

de Absalnn, ct de Seha lilio llochii, et de caUcrislioslibus Havid acque poiest inlclligi. Aliier : Si scircvis qind de iuaiiu iniinicoium David rei|tiisierit Do-ninus, pntes. ni fallor, a superiore seotcniia, qnadicinin cst qunil fiedtis pepgctii Jonalbas

; requisiviletiiiit quare iion et ipsi fcedits cum eo pacis inire

volneiiui, cum qno es-c Dominnm viderunl. Idciicoanleni Sciipmra liic senienliam hane pr.-i'occttpamlo

inlcrponcrc viilettir, ut teslimnnium Jnnallia' quodixernl, guando eradicaveril Dominus inimicos Darid

Unumquemque de lerra ; uon ipso D.ivid se adversariii

ulcisceute, sed judicante Domino pro illo. Bene aulem

siihjiiiigiiur :

Et addidit Jonathas jitrare David , eo quod diHgeretillum, sicut aniinam enim suam ita ditigebal eum : ut

ille iiiuiiriim qui lun perlecio juxla legcm Dei autote

complectehatur D.nid, a pcrdiiioi e inimicoium ejusviderctur immunis, qui elsi sit ita iunrie pcciepius,Ut re-iiitin cum co , ul spcrahat , h.ibere iiequissct

coiniiiiine, ahsque ulla lamen contradicticne rcgcircelcitis consortitim cuin eo, qiteni pro glnria \irlti-

rj guin gttod slulium est Dei. sapientius est liominibns.tiiiii lanioperedilexii, cttm essel et ipse vir vinulumaceepil.

XXIII. De advenlu Da:id ad Abimelech. Cap. xxi.—Surrexitiiaitie Divid iternm. ul fugeret in dieitlaa

farte Saut, venit<iue ad sarerdotem Abimetech , a quoct gl.idiuui Goli.c susiulit, cl panes proposiiionis ac-

ccpil. Ex qua re et sacerdoii morlem intulit, et ani-

madversiniicm religiosa: civitati. Ilacc ilaque gesto-rum lidesesl.Sed qiianium ad sacranienlum proplte-ii.c pei tinct

,in Christo Doinino nosiro impleiiim

est, qui positus in carne, dtim inseciaiionem ilecli-

naret Jini ijcam ad apostolos transiit, cum quibus ct

(lesideratmn silii cibura sumpsit. Detiderio, enim, in-

quit, desideravi hoc pasclta manducare vobitcum(Luc.xxn);ex quibus Golisc, id cst, diaholi arma sustulii,fnrtis euiin spnlia ipse diripuit. His ergo a quihus re-

ccpluscst Chrisiiis, irihtilaliones induxit diaboliis el

niurtciii. Omnct enim,ut ait Apostolus, qui in Chrisio

el quod infirmnm est D,i, forlius esl hominibnt (ICor.

i). Saliva: cnim signiflcant iiilirini'aiem, sed quod in-

ftrmtim est Dei , forliut est liominibus : non tantumsaliv;c alleiidanlur , sed allende qund super barbamdecurruut ; quomodo enim in salivis inflrmitas , sic

in barba virlns osiendilur. Texit ergo virtntem suamcorpore bfirniiiatis suae, el quod forinsectis inlirma-

baltir tamquam in saliva apparehat, intus autein di-

vma virtus lamqiiam harba tegehattir.XXV. Quod in tpelunca David Saulis chlamydetn

absciclit. Cap. xxn. — Dehinc in eremo Engaddi cumpersequendtim David Sattl appeterct, ingressus est

David iu speluncatn, ct ihi latebat. Sed et rex impro-visisexceplusirisi(liis,qtiodiunocuomoliebalurincide-rat : scriplum est cnim : Qtii fodit foveam, incidet in eam.

David autem booa pro malis rctribuens, iniinicum

non occidii, scl pro leslimonio oram chlamydis re-

gix abstulit , cum facilius esset exceptuui i n i d i s

1075 AD OPERA S. EUCHEIM APPENDIX. !07C

adversarium perdere magis quam fallcre. Quid ergo A dunt. Qui etsi quando propter infirnVtatem sese vbx

est quod iste fugiens a facie Saul in spelunca latnii ?

Quare autem laiuil ? nisi ut occullaretur el non inve-

niretur. Quid eslconiegispelunca, nisi conlegi terra?

qui enini fiigit in spelunca, lerra legitur ne videatur.

Poriabai aulem terrain Jesuscarnem quam acceperat

de terra, et in ea se occukabai, ne a Juduois inveni-

reiur Deus ; si enim cognovissent, numquam Dominum

gloriacruciftxissent (I Cor. n).

Quare ergo Doniiiium gloriae non invenerunl? Quiain spelunca se texerat , id est , carnis inflruiilatem

solniii objiciebal, et majesiatem divinilaiis corpuris

tegmine tamquam speluncae abdilo contegebat. Illi

ergo non coguoscentes persecuti sunl bomuiem,nec mori poiuil nisi in bomine , nec crucifigi po-tint nisi in honiine, quia nec tcneri potuit nisi iu ho-

inine.

Opposuit ergo male quacrentibus terram, servavit

bene quieremibus vitani : fngit ergo secundum car-

nem iu speluncam a facie Saul, quia passus est, us-

qne adeo se occult.ms Jud*is , ut niorereiur. Sed

quare nsque ad mortem vnluit esse paliens, nt fuge-ret a facie Sanl in speluncam? Etenim spelunca in-

ferior pars terr;c polest accipi : et certe quod mani-

feslum csl, et noium omnibus corpus ejus in iiionu-

ineino pnsiluin e-t, quod erai cxcisum iu pelra.Iloc ergo moiiuineiiluin spelunca erat, illuc fugit

noster David a facie Saul ; laindiu enim persecutisunt illnin .lud.ci, quoailusqueponerelur in spelunca.Sed quid est quod Saul persecuior ad purgandumventrem speluncam ingredilur, nisi quod Judaii in

Chnsliim cnnceplam mentis maliliam, quasi odorcmfelidum einiseruiit, et cogiiata noxia factis deleriori-

bus, diiin Cbrisiuiu periniiint, oslt.inWunl : sed la-

men David Saulem occidere noluit , ei cum cum in

abdilo occultaliis antro baberel in potestile , resrr-

vare potius qiiam occiderc inaluit. Iia et Christus

duin esset in spelnnca caruis, perseculorem populumin poiesiaie liabuit, et non occidit. Scripiuin eniin

eral de bis per prophetam, Ne occideris eos.

Tamen denique David summitaiem chlaniydis ejussilenier abscidit , ut ostenderet prophetia Christuin

Judaens iron oecidisse, sed lamen ejus regni gloriamabstulisse, sicque eos perseculione sua vacuos sede

vel imperio reliijuisse ; chlamydis enim abscisio re-

gni est ampntaiio.ln eo autem quod tanlum veneratus est Saul ipse

David , ut percusso corde pcenitiieril , nuandn , in

tenebroso occuliatus aniro quo etiam Saul urgcnteiniraverai nece-sitaie natiirac, exignam pariiculaniveslis ejus retrorsum latcntcr abscidit , ut haberet

unde monstraret quomodo ei pepercerii, cum posset

occidere,ati)ue ita suspicinnem de animo ejus , quasanctum David putans inimicnni siium vahenieiiter

persequebalur, auferret, futuri regni erat nmbra iu

aeterniiate mansuri. Oleum quippe illud quo uucius

est pro charisma<e, ab eo cbrisius esl dictus. Ne iia-

que reus esset lan.: sacramemi in Saule violaii, quiavel indumentum ejus sic aitrectavn, esiimtiit ; iia

enim scriptum est, Et percussit cor David snpercuin,

quia abstulil pinnam chlamydis cjus. Viri aiitem quicum illo erant ,

m Saulcm in manus suas tradiiiiin

inleiimeret, suadebant. Non inilii , imiuit , comingata Doiiiino ul faciain verbum boc domino mco chrirto

Domini, inlerre maniiin meam super eum, utiia clni-

stus Domini hic est. Iluic ergo umbr;e fiituii non

propler ipsam, sed propter illu^ quoJ praf gurabat,tanta veneratio exhibebatur. Moraliter vcro quidper Saul, nisi mali rcctores ; qaid pcr I)a\id, nisi

boni subdili designantur ? SaKl igitur vcnirem pur-gare, est pravos praeposilos conceptam in coi de ma-litiam usque ad opera miseri odoiis cstendere , et

cogiiata apud se noxia factis dclerioribus exseqnen-do monsirare. Quem tamen David ferire meui-i. quiasubditorurn mentes ab omni se pesie ohtrecimonisabstinenies, praeposiiorum vitam nullo 'iiiguae gladiouercutiuut, eliaui cum de iuiperfectione reprehen-

D

abstinere possuul, ut exlreina nuxdam alque este

riora prifpnsitoruin mala, si lameu liunnliler loquan-

tur,quasi orain ciilamydis sileuier iucidunt : qniavidelicei duni praelalae digniiati salleni innnxie et

lateuter deroganl, quasi re^is supcrposiii veslein fce-

dant. Scd lamen ad semciipsos redeunt , seiue vc-

heinentissiine vel de lenuis^ima verbi laceratione

rcpreliendunt. Undc bene et illic sciipluin e-t : Post

hmcDavid percussit cor sunm, eo qnod abscidisset oram

cklamydis Saul (l Reg. xxiv) ; lacla quippe praposi-loruni oris gladio feiicnda non sunt, eliain cuin re-

preliendenda recte judicaniur. Si qnando vero contia

eos vel in niiniinis lingua labitur, necesse csi ut peraflliciionem

jOBnitenlia; cor preniatur , quaicnus ad

semeiipsum redeai, et cum praepositae poiestaii dcli-

querit, ejus conira se judicium a quo sibi pradaiusest pei horrescal. Nain cum praepositis delinquinius,

ejus ordini qui nobis eos praeiulii obviamus. llnde

Moyses quoque cum conlra se el Aaron conqueri

populum cognovUset, ail : Nos enim quid sumus)Nec contra nos esl murmur vesirum, sed conlra Domi-num {Exod. xvi).XXVI. De adventu David ad Nabal. Cap. xxv. —

Posthcec David descendil in soliludniem AonjVulg.

Miwu] , ubi Nabal habitabal , nomenijue uxoris ejus

Abigail. Ad quem David initlens pueros suos. ut

quodcumqtie invenisset inanus ejus , lnisissei David

et pueris suis. Quos ille stulte repellens , iiiinliave-

rmit David. Tunc David accincms armis, voluit eumdepr;cdart.'. At Alngail abiil obviani David, inierpil-

lans pro se el pro domo sua, quem vir ejus siuliiiia

et ebriilaie sopitus (.ffcinltral : Si enim surrexerit

homo atiquando persequens le, el qucerens ani,.am

tuam, erit anima domini mei custodita, quasi m fusci~

culo viventium apud Dominum Deum tuum. Porro

anima biimicorvm tuorum roiabil\>r quasi in impetuet circnlo funda:. Pnlclieirinia comparaiione siatuui

jusiorum a reproborum sorte disiernit. Horuin

quippe animas appellal vivcnles, ul illorum e con-

Irario spuilali morle praiiccupatas insinuct : juxlaillud propheise : Animn qnai peccaverit. ipsa morielur.

Bea fasciculo, illos lapidi fundae assimilat : fasricu-

lus enim coiislringiuir, ut inieger inaneat et con-

servetur ; lapis in funtla expediius poniwr, ul abji-

ciatur : sic etcnim iu hnc saeculo clecti prcssuris tri-

bul.ilionuin coangusianlur, ut bis adii;onili arciius

se adinviceni nianu sui redcinptoris iu perpctuuiiiconservenl. Al vero reprolii (|iianio laiius in bac

vita vnluptaiis propriis vclut libiri dimilliiniur, lni

to lnngius in luluro a divinae visionis gloria proji-

ciunlur, ut de eis merilo ditatur, Equulcni ipsi de

manu tua repnlsi sunt (Ps.sxvn). Uire autein oinni-

potenteui providcntiam descnliii superni pri tccioiis

cuin dcit, Aniiiiani viri sancii t|iiasi in lasciculo vi-

veniiuiii, apud cum esse custodiiam : sicui eiiiui fa-

cilliiniun e>t cuilibci fasciculum licrlne vel feni sua

manu leieiilum conseivare, iia virtus Domini ei Sd-vatoris nostri oinncs per tnbcin ejeclos ab ii.iuo

usque in linem saculi, ne quis ex cis ulla laiiniie

pereai, sine labore tuetur, juxla quod ipse in tvaii-

gelio sub ligura ovium de eis l. qunis, Et uqknuttr

me, inquil, et cgo vitam wterniim do eis, el »011 peri-

bunt m mlemum, nec rapiel eas quisqvam de mnnumea (Joan. x). Sicut f.isciculns unus qnibuslibet «m-culis alligilur, ita oninis creius saiiciorum una ca-

demque fidc , spe ei cbaritate adinviccni ciuisiiin-

gitur, uno divimc prolcciionis muniiiiine circniuda-

lur. Palct sane lilteroe scnsus, quia aniina David

persequcntibus liccl hostibus cuslodita scunper fuit

in sorte vivcniium. Porro inimici ejns insisieulilwa

sibi adversitaiihus aicut lapis funda cireuuiactus, sic

instali:li niolu pcrluibandi, et snis de linilnis e^sent

cxpcllendi, vcl cliani ab buiiiniiis rcbus auferen<li.

El iu lioc faclo Abigail, quid nobis per rcniinii.lin-

neni suain innuit, nisi quod iracnndos nielius corri-

gimus, si in ipsa ira sua a coiiiinoimioiie declina-

1077 COMMENTARH 1N LIBROS REGUM. LIB. I. 1078

itnis? Pertiirbali quippe quid amliani ignorant, sed

ad se rrducii, lanlci libentius exhnrlalinnis verlia

recipiunt, quantnse iranquilliusloleraioserubesi iinl.

Menti auiem lurore ebi i;e omne recitim, qund dici-

tur, perversum videtnr. Unde et rerie Nabal ebrio

culpam siiain laudahiliter tacuit, qumi digeslo vino

lamiahiiler dixit : idcirco enim nialuin quml fecerat

ccgnnscere poluil, qnia boc ebrins non andivii.

XXVII. Quod David dormienli Sauli Imslam sctj-

phuinque abslulit. C;ip. xxw. — liem David fugieni a

iaci<- Saiil, casira regis ingressus esi, et cnni dor-

n i i'

'

1 1 1 e 1 1 1 invenissel, non peicussit, nnu occidil, sed

Sobiin lanream, qune eiat ad capul ejus fixa, el sry-

pbum aqua», qui erat ad caput ejus , susiulit. Dor-mientihus eunclis egiessus de rasiris, iransivit in

cacnimne mnnlis. Quid ergo cst hoc' Persequobaiiiur

nimqiii' Cbrisliini .luikri, sed persei|iieii(lo dnrinie-

bant, qii i nnn vigiiaham conle : duiilia enim cordis

oliiloi miiio est. Dormiuni in vilam veterem, non

evigilam in mvain. Venil Chrislus, nnn eos occidtt,

fed lulil abeis scyphum aquae, id <

st, graiiam legis;tul t et (•(•[iImiiii regnle. regni scilicct poteslaien),

quain pro magno babebant, el unde se prot. gc.liant

lempnraliter, ct qu im adversus Denm per iiuie.lu-

liiatcm gerebaut. Dcinde viclor noster Davidile ca-slris eorum rcgressus, iranscendii in aliiiudinemmnniis rmlonim.X X VIII. Deprwlio David in Amalech. Cap. xxvn.— lnlena fugiens Duvid dum pergerct ad Ai bis

regein Pbilisliiiorum, iu prashum adversus Israel in-

surrexerunt Ama!e<hii%, et irruerunt iu Sicelech,suciedenies eam, ci capiivanles omnia quse erantDavid et puerorum ejis. Revcrsus ergo David adper-e ineiidos Ainalccbitas, inveuit /Egypliuin pue-ruiu lasscsceniim, qtiem AmakcbiiK icgiotum in

iiinere re iquerain. Ilunc autem l>avid iiiventuiu cibo

iclicil, diicem sui iiineris feeit : sieque Amalechitas

pcrseqniiiir, epulantesquc reperit, el funditus ex-

siinguii. Qnid esi quod iEgypiius Amalechila puerin itiuere lassaius rcsidct ni-i qnod ; malor praesen-tis saculi

, peicati sni nigrediue operius, saqie abeodeui si culo inlirmiis despeclusque reliuquitur, utcum eo nequaquam currcre valeat, sed frac.ius ad-versilale lorpescal* Hos ergo eligit Deus, qnos de-

spiot uiundiis, quia pleruini|ue ipsa despeciin lio-

mini-m revocat ad semeiipsiim : is enini qui pairemreliquit , et p.inem suhstanlia', qm>m perceperat,prodige expcndii, posiquam esurire coepit. iu se re-

versus ihxit, Qnam mutti mercenarii palris mei abun-dunt pnr.ibus (Luc xvj! Longe quippe a se recesse-

rat, (|iiaodii pcecavil : et si iton esurissei, in se mi-niuie icdissci. Q>\ postquam terrenis rebus imliguil,lunc c giiare (oep't, qmd de spiriialibus amisil. In-

liitni quique atque in lioc mundo de*pecli, |ilerum-

que lanio celerius vocem Dei audiunt, qtianio et in

boc iiiiindo non balient ubi deleclentiir. Quod bene

jam dicto* Anialei liilarum pucr ille dcsignat, quiAmalechilis pia:daniil>iis aique currentibus aeger re-

ntausit iu via, f • n i e silique aiuil, qitem isuien David

inveiiil, ei ciiium potunt(|ue pradiuit, qni illico ron-valesiens dnx Daviil facius est, convivanles Amale-cbiias reperii, ct cos qui se debilem reliqueranl,

cuiuin.igna fni iitudine priislravil. Amalechiia:<|iiippepopulus lambens vncalttr. El qnid per lainijenlcm

populum, nisi mcns EXCularis, (lcsigi.aiuri qua: ter-

rena cuncla ambiendo quasi laiubii , dum soiis tem-

poralibuS delectalur : quasi eiini popnlus lambens

|ir;edam fac.il, dtiiu lerrena diligenles lucia de alienis

damnis d ngrcgant. Sed puer j4igyplius a'ger in via

relinquilur, quia pcccatnr quisque duin inlirmari ab

Unjus mundi statucoeperit,

mox sxcularibtu menti-lius in despectnm venii. Qnem taiiien David iuveuii,< i •

11 1e cihlim et poluin praliuil, quia manu lor.is

Iioiniius abjeela iiiiiudi non despicit, cl plerumqiieeos qui niuudum sequi minime valcul, quasi in \ia

rci anent, ad amoris sui graiiam convertit, ei.-queverbi sui cibum porrigit, et quasi duces sibi in via

A dirigit,dum suoseiiampraedicnlores facit. Dnm enimClinsiuiii percaiorum cordibus inferunt, quasi David

super bosies diicnnl : qui cnnvivanles Auialechilasvclui David gladio feriunl, quia superbos qnosque,qui se in mundo desiicxerant, Domini viriute pro-slernuni. Puer ergo jCgypiius, qui in via remanserat,Amalechilas inieiTecit, quia pleruinqne ipsi inentessieculai ium prirdieando superant, qui prius ciim sx-cularihus in bunc mundum currcre non valchant.

XXIX. De Saulo pylhonissam consulente. Cap.xxvin. .— Posl morlem aulem Samuelis congrcgatisiuii Pliili«tbim contra Israel, consuluiique Saul Do-niinum . el non respondil ei. Qna:sivit aulem Saul

pytlionissam, qua: snscilaret illi Samuelcm, slalim-

que snscilalus ait ad euni : Quare mquietasti me ut

susciuirer? ct cslera Quaerilm sei nndnin hUlOriam,ulruin pylbonissa ipsnm prophetam de infenio evo-

cavcril, an aliquam imaginariam illiisinnem fallacia

dauiunuiu fieiam. De (|ua quasiione beaia; n;cmorise

n Auguslinus Mciliolancnsi episCopo Simpliciann iia

si ripsii. Inqniris, inqnam, ulriiin spirilus immurdus,qui eiat in pytl.onissa, potueril agere ut Sainucl a

Saule videreiur. el loquereiiir cum eo : scd mnlto

majoris miraculi esi, quod ipse Salanas piincepsimiiiiindnrum spiriiuiim pomit Inqui cum Deo,etpetere lenlandum Joh jnsiissimum virum, qui ctiamaposiolos icniandos peiiit. Aui s; hnc ideo non babetdiflicilem qiuesiioncm, quia per quain volucril. crea-

tiiram, cui volueril creatura?, ubiqne prasens veritas

loquilur, nec proplerea magni mcriti est , cui loqui-lur Deus : inleresl enim quid loquiiur, uuia el im-

peralorcum multis innocenlibus non loquilur, qui-

bus provideniissime consulu ad saluiem : et cuminuliis noceniihus loquiiur, quos jubet inierfici. Si

ergo propterea hinc nulla quxslio est, nulla sit

quxsiio i|iiomodo etiam iinmundus spirilus cmn ani-

ma sancii viri loqui poluerit : omnibus enim sanctis

Deus crealor et sanctificalur lnnge uiique major est.

Quod si hoc movel, quod licuciit maligno spirituiC excitare aniuiam justi, ei tainquain de abditis mor-

tuornm rccepiaculis revocare, nonne magis miran-dum , qund Saianas ip-nni Doininum assumpsit . et

consliiuit super pinnatn templi (Matih. iv)? Quolibetenim modo fecerit hoc ille, et modus quo Samuelifaeium esi , iii excilareiur, suniiiler laiei, nisi forte

quis dixerit laciliiirem fuissc diabolo licentiam adDoininiim vivum, iiiiilc voluit

, assumendiim, ei ubi

voluit cinsliliiendiiin, quam ad Samuebs defuncli

spiriium a suis seilibus exciiaiidum. Qund si illud in

Evangelio nos ideo non peruirbat, quia Dominusvoluii alque permisit, nulla dimiiiutione siue pntcsia-tis et diviuiiaiis id licri, sicut ab ipsis Jucbcjs, quara-quam perversis aique immundis, ei facta diaboli fa-

cientibus, ci leneri se et vinciri et illudi el crucifigi

aiqnc iuleilici passus est : non est absuidum credereex aliqua disi ensatione divinae voluntaiis permissumfuisse, ui ni n inviius nee dominanie aiipic snbju-

ganie magica polcniia, sed volens aique nbteinperaus

Ijoccnlia: dispensalioni Dei, qua: Pythnnissain illam

et Samuelem laicbat , consentiret spiriius proj.liciae

sancti se oslc; di aspcctibus regis, divina eum sen-

leniia percussurus. Cur enim aniina boni liominis amalis vivis evocala, si vcneril, amiltere videalur di-

gniiaicm suam,cuiu vivi plerumque boni voi ati :id

nialos veniaiit, et agant cum eis, quod oflicium po-sinlat xquilatis, servato atque inconcusso decnrevirtulis su;e, et illoiuin vitiis pro rcrum prxsenliumvel nsu vel neccssiiaie traclatis? quamqiiam in hocfacio pntesi cs-e alius facilinr exilus, et expediiior

iniellectus, ut non vere spiritum Samuelis euilaiimia rcquie sua crcdamus, sed aliquod plianiaiina ct

imaginariam illusiniiem diaboli machinaliiiuibns fa-

ciam : (|iiam propierca Scriplura nomine Samuclis

appellat, qnia solent iinaglues earum rerum noiuini-

bus appcllari, quarum imagines sunt : sieui oinnia

i|ii,i' pinguntur atque linguutur, ex aliqua parte ma-terix meta'li aut ligni, vel cujusque rei apl.e ad

1079 AD OPERA S. EUCHERII APPENDIX. 10SO

opera hujusmodi, qnxqne ciiam videntur ct in som- A ne inqiiisiiionilms diligentioribus pr.T.scribamus, scd

nis, ct onmes fere imagines e:iruni reruin, quaruminirigincs sunt, appe lari nominibns solent. Quiseniin e>l q»i hotnincni piciuni dubitet vncare hoini-

nem, qiinndoquidem et singulnrum qunrumque piciu-

ram euin aspicimu», proprie incnncianter qu.cqueiniiiiiiia «dltibemns velut cum, intuenies labulam ant

parieieui, dicimus. ilie Cicero esi, ille Snllustius, ille

Acliillts, ille lleclor; boc flumen Siinois, illa Ronia,cuin aliud nibil sint quam picta) imngines. UndeClieruliin, cum sint coclesies poiesiales, lictoe lamenex mi'lallo, quod imperavit Deus super arcain lesla-

incnti, magiin! rei sigmficandne gtaiia, uon aliud

qiiam Clienibin ilhu quoque efligies vocitaniur. Iicm

quisquis videt somninm, non dicll vidi itnaginem

Augu-liiii aut Simpliciani, scd vidi Augusiiuuni ant

Minplicianum, cuin eo tempore, qno inle aliqmd vi-

dii, ncs ignoraremus : usque adeo m.niifesiiini cst

non ipsos bnmine-, sed itnagines videri. Ei Pharaose spicas dixil vidisse in sotnuis, ct boves, uon spi-

carum sut bouin imagiues. Si ergo liqnido cottstat

nominibus e<>ruin quoruin iin •gines sunl, easdein

Imagiiies appell.iri, non iniruin esi quod Scripturadicii Samuelem v.sum, ctiam si forte imago Samuelis

apparuit machinamenlo cjus qui tramfiqural se in

angelum lucis, et minisiros snos velul minislros juslitice

(II Cor, xi). Jam vero si illud movet, qumnodo a

maligno spiritu Saul vera prxdicia ^iut, poicst et

iliud iniruin videri , quomodo deemones agnoveruntChristum, quem Judxi nr.n agnoscebanl : cum e imvull Deus eliam per inlimos suprcmosqiie spiritus

aliqnem eognoscere, lemporalia dumiaxat atqne adislain niorialilalcra pcriineniia, facile cst et non in-

congruum, ul omiiipolcns et justus ad eonim poeiiam,

quilms isla prasdicuultir, ui maluin qimd iinuimel eis

aiveiiuam veoiai, prxnosrcndo palianlur, occulio

apparalu ministr rniii sumum eliam spirilibus lali-

bus aliqu d div nitiurs impattint, ui quod Budiuntab angelis, denunlienl hoininibus. Tantum autem

tamen poiius exislimemus lale aliquid facium niali-

gno spiriiu pythonissx illius minislerio, quamdiuimbis aliquid amplius excogiiare, atque explicareiKin datur.

XXX. De ca>de Saulis. Cap. xxvm. — Igiinr cx-orlo pradio percusseritnt Pbilisthaei hrael plaga ma-gna, moriuu-ipie est Saul, et Jonatbas IiIuin ejus.Evadens aulerii quidam, venit ad David in Siceledi,et nuntiavit David plagam magnam qune facla est in

populo , insuper eiiam mcnlieiulo addidit , qnod ille

percussissei Sml. Ai David cbrisium Domini vindi-

cans, jussil euni occidi. Et planxit David planctumliujusccmodi super Saul et super Jonalhnn filium ejus,el prwcepit nl docerenl filios Juda, sicul scrivtinn ett

in tibro justorum. lloc iileo fecit, ul quia Phdisi.-ros

sagiltariis abumlare jain noverai, unde ei Siul inaxi-

nie hnruni iclibus pericral, eamdem bell.itidi aricinet sui miliies ad rcvim endos eos discerent. Qnod

o vero sequiiur, sicnt uriptum est in libro Justorum,ipsiuii libruin bodie nusquam, ncqiie apud ip-o- lle-

bnens iuveniri posse a-scverant, sieul nec libiumRtllorum Drunini, cujtis in libro Numeroruin menlio

est, neque carm.ua Salomonis, neque dispulaiioncs

ejus sapicniissimasde lignorum natura herbaromqueoronium, itemque juinentorutH, volucrum, repiiliumCt piscinm : \el quod in libro Dierum dic.lur, rcliquavero operum Salomonis prioruin et novissimoruin

scripia snnt in verbis Naiham proi helap, et Alnx Sa-

lonius, in visione quoque Addo videnlis cnntra llic-

robonm filium Naliath : et miilta bujusmodi voluuii-

na, qu;e Seripiura quidein pmbal, sed lioiiie conslat

non esse : vasiata namque a Chald.ris Jml.ca, eliara

biblioiheca antiquitns coiigrcgnia inter alias provin-ci:e opes bu-lili est igne consumpta, ex qua p;uici quinunc in sancla Scriptur.i continenlur libri, poslmo-«l(i

'

ii Esdr.c ponlificis et prophetx suut indusiria re-

slanrali : uude scriplum esl de co : Ascendil Esdrasde. Habylone. el ipse scriba velox in leo'. Moysi (1 fcioV.

audiunl, quanluui omiiiuin Dominus alque modera- C mi), velox videliccl, qnnd prompiio. is liiierarura li-

tor vel jobel vcl sinil. Unde etiani spiriius pylhoni-cus iu Aclibus Aposlolutuin atlest.lUN Paulo aposto-lo (Act. xvi), evangefzare e-l conaius. Misrent ta-

nien isii f.illacas, et verum quod nossc poiueiunt,iion docemli magis qiiam decipiendi line prxnun-tiant : et forlc hoc cst cuin illa imago Samuelis Sau-lera prxdicnret nioriiurum , dixii ctiun secuin futu-

rum, qiiod uliqtie falsunt est. Magno quippe inlervallo

post niortem sep;irari bouos a inalis in Evangelio

(Luc. ix) legimus; cum Dominus inier SHperburoillnm divilcm, cuin jam apud inferos tormeuta pate-

relur, et illum qui ad cjus janiiam ulcerosus jacehat

jam in requie conslituius, magnum chaos inierjeciumesse icsiaiur. Aut si proptcrea Samuel Sauli dixii,

Mccum eris, ut non ad xqualitilem fcliciiaiis, sed ad

parem condilioiiem mortis releratur, ul ulcrque ho-

rno fuerit, et nterque niori poineiii, jamque morluus,inorlem vivo prxnuniiabat : perspicil quaiilum opi-

guras, quain eaienus llebrai habebani, reperil; el

in epislola repis Persarum Arlaxerxis : Ehdiw sr.cer-

doti scriba; legis Dei cmi dociissimo , sulus. Monies

Celboe, uecrores. nec pluvia veninnt super vns, nequesint agri primiliarum , quia ibi abjectus est clypeusfortium. clijprus Saul, qunsi non essel nnc :us o!co.

Scire dehes quia vcraciler Siul, qui post unclionemSancti cbrismaiis, a qun el Chrislus Domini vncatus

esi, occidi meruii, fflnriem veri Christi, quain s no

culpa subire dtgiiatus esl, in.-inual moiiles quoqneGclhoe, in quihus inieriit, superbos Judaica? plebisconatus quibus rontra auclorent vitse rebellabaoi, in-

siniianl. Umle bene Geibne Volutatio sive D cursus

inierprelalur; voltilalianlur eiiim iu sorde peccalo-rum, juxta illud proverbium, Et sus lota in voluinbro

luli (II Pclr. n) ; ntque a rectiliidine viloe saiutatis

abcrrantes, jani jamque ad infcriora, hoc est, bujussa:culi desideria infima decurrebani, nbquorum de-

nor prndentia tua , secundum uiruiiuiue inielleclumrj

sidcrium regetn coeli et lerrae in morteni ir.ulere nonbabere exilum jam leciioncm, quse non sit conira

fideiu : nisi lorie profumliore et perplexinre inqui-i-

tione, qu:c vel viriuni inearuin, vel lemporis exeedit

anguslias, inveniatur ad liquidum, vel potM vel non

posse animam hnmanam, cum ex liac viia migrave-rit, magicis carminibus evocalam, vivorum apparereconspcclbus, etiam corporis lineamenta gestantem,ut non solum videri valeat, sed cl agttosci; ct si po-tcsl , uli uto etiam justi anima non quidem cogatur

magicis, sed digneiur oslendi, occullioribus imperiissiioiio.e legis obiemperans : ut si lieri non posse cla-

ruerii, non ulerque sensus in htijus seripiura tracta-

tione alque cxposiiione admilialur, sed illo excltiso

imaginario, simulalio Samuelis diabolico ritu facia

inlelligalur. Sed quouiam sive illud fleri pnssit, siveiioo possit, tamen fallacia Salanae, aique imaf umimnlaiidarum callida operatio decipiendis hnmanissensibus mullilormis invigilat, pedetentim quidem

duhiiabani: propter quod eis meriio optaiur ne ro-

rent de ceelo pluviamve sascipiant; quotl bodie rclms

ipsis videmtis expletuin, in eo qnod illos gratia coe-

lesiis deserens ad plebem geniium tr.inslaia est.

Quod eiiam Isaias sub ligura vine;e fuiuritni illis ex

persona Domiui comminatus est, diccns, Et nubibus

mandabo, ne pluiml super eam imbrem (Isa. v). Quodest aperle dicere, El apostolis alque aposlolicis viris

omiiibus mandabnne illis ulira verbum viix pr;edi-

ceni, scd irrigatione verbi coeleslis, quod a se pro-lervi repulerunt, indignos insua sterililaie vacuos,ac perpctuo igni comburendos relinquant. De quiluisel benediciltir, ttt ngri pritnitiarum esse non possint.

Superbae quippc llebrxorum menles primitivos fru-

ctus non ferunt, quia in Redemptoris adventu ex

pane maxima in perfldia remancnies, primordia fldei

sequi noliieritnt. Sancta namquc Ecclesia in primitiissuis multitudine gentiuro fecundata, vix in niundi

1081 COMMENTAIUI IN LlBiiOS UEGUM. LIB.II. 1082

line Jndscos, quos invenerit, suscipit; ct cxtrema A srelere in bonoaccipienduminterpretantnr; alioqnin

enlligens. eos qimsi relic|iiias fruguiii ponit. De qui-

bns nimirum relii|iiiis Isnias dicil : Si Itterit numerus

fiiiorwn hrael qunsi arenamaris, reliquia; salva; fient

(/su. ix ; llom. ix). Possunt laincn idcirco Gcllme

monies ore propheiae malcdici, ut dum frncius exa-

rcscens u lerra non oriiur, posscssorcs terrae sierili-

latis damno feriantur, qualciius ipsi malediclionis

senlentiam accipiant, (|iii apud se niortcm regis

suscipere iniquitate sua exigenle nieruissent. Nec

libi absunliiin videri debet, ut jnala reprohonunacia boni aliquid signiflcent, aut rursum bon:i just»-

rum opera in c ntrnia significatione ponantur. I.ege

Moralia sancli papw Gregorii, nbi exposuil qunniodobeaius Job maleilixit diei suo diccns, Pereat dies in

qua nntus jum, elc. {Job 111), et vidcbis quia u>ila-

lissimum est in Srripturis, ut et buna in mtlormn

significalione accipianlur, et e convcrso. DeniqueUriam fidclissimum David regis niiliiem, ac piissima

atque innocentissima cjus opera vel dicia in mala

signifieaiinne, ci cconira ipsunt David in inaximo suo B uebit.

si noii per bonamnltim, et bnna per malum signifi-c i ri possent, niiniqiiam liceret nigro nlramcnto no-men Dei, sed seinper luciilo auro deberct scribi:

qma Ueus lux est, et tenebrarin eo non suni ullcc; necrursiini in titulis psalmoriim nnmen Ab-nlon ei Doelilioniinum reproborum miuio lulgeme, sed solo alra-mcnlo deberet scribi. Sicut ergo in paginis librorum

quovis colnre el mnla possunt ei liona absque ulla

reprehensione (ignrari, ila et in parte significniin-nmn perqmelibei houiintim gesia. et bona rectissimeet mala pnssunl exprimi; quauivis el niulto sapinscontingat, et mulio dulcius nudiatur. bona pcrbnna,et mala iigurari per mala. Sicut auiem in piclura

pnriemm neque obsctirum /IJiiiopem candido, nequecandidi corporis sive. capilli S >xoneni airamenlo de-cet depingi, ita in retribulioue meritoriini juxtasiium qui-que opus reripiet, et qualis erit actu, talis

ctiam vultu apparcbii in judicio ; nrque omnino ad

rem, quid qnisqtte figuraiit, sed quid egerit, perli-

LIBER SECUNDUS.

Promissiones Dei, qnas facla> snnt ad Ahraham,cujus semini el gentem Israeliticam scciindum car-

nem, et nmnes getnes delicri secundum (idem, Deo

pollicenle, riiriicinius, qiieuiadinoilum coiiiplcanlur,

per ordinem leinponuii prncurreiis Dei civilas indi-

cavil. Qtioniam ergo snperioris libri hsque ad regnumDavid facius est linis, iiuiic >a'i codem regno, quan-tuiu susccpio opeii sufficere videatur, eaUera quas

se<|uuninr nltingimus. Iloc iiaque tempus ev quo -an-

cius Saniiiel proplielare co?pit, et deiuceps donec

populus Isiael eapiivus in Babylnnjam dueeremr,alqoe imle scrumliim saneti Jeremia* prni hciiam,

posl scpluaginla annos reversis Israelilis domus Dei'

instatiraretiir, totiim lempus eslprophelarum, quam-vis enim, et Ipsum Noe pattiarch nn, in cujus diebusdiluvio iiuivcrsa lerr» dcleta est, ei alios snpra et

infra tisque nd bnc lcnipus qun regcs in Dei pnpuloesse eoeperunt, prnp>er quaulam per eos fuiura,sive

quoquo moilo significata, sive |ir;eilicala, qu« perli-nerent ad civilalem Dei regnumque coeloriini, nonimmerito pnssumus appellare propbeias, prasei tim

quia iionnullos eorum exprossius legiinus nuncnpi-los, sicnl Abrabain, sicul Moyscn ; lamen dies pro-

pbelarum prrccipue maximcque ii dicti sunl, cx quocoupit propbeiare Samuel, qui et Saulem prius, et

eo tepioliato, ipsiim David Deo prafcipiene nnxit in

regem, de cujtis slirpe ca:leri procederent, quousi|iieillos succeriere sic oporlerei. (Juai ixitur a pmpheiissint pradicta de Christo, cum moricndo decedenti-

bus, ei nasccndo siicccdenlibus suis meiiibris civitas

Dei per isla currerel tempora, si omnia velim cnm-mcmorare, in iinmensum pergiiur : primum quia ipsa

Sciiptura qu:e per ordineui reges eommque facla et

evenla disserensvidetur tnmquam bisioricadiligentiarrhus gestis mcupaia esse narranilis, si adjuvanieDei Spirilu considerala tracleiur, vel magis velcertenon mioiis pramunliandis fuluris quani pratcritiscnuntiaiidis invenieiur inlenta; el hoc perscruiamlo

indagare ae disserendo monstrare, quain sit opero-suin alque prolixum, ct quam muliis indigeal volnmi-

nibus, quis ignorat, quibxc vel meriiocruer cogitat?Deinde qnia ea ipsa quae ad propheiiam non ambigi-tur pertinere, ita sunl multn deChristoregnoqueroe-loruin, quae civiias Dei est, 111 ad hoc nperiendummajor sit dispulatio necessaria, quam hujus operismodus fligitat, proinde iia, si potuero, siylttm mo-dcraho meum, ut huic operi in Dei voluutate per-

agmdo, nec ea quae supersnnt dicam, neccaqiue sa-

tis snnl practermiiiam. Erat igitur jain in terra pro-missionis semen Abrahae, id est, populus Israel se-

cundum carnem. atque ibi non solum tenendo ac

po-sidendo civitates adve.rsariorum , verum eiiam

reges habendo regnare jam rceperai, impleiis de ipso

populo proinissiouibusDei mngna jam ex parte, nonsoluin iiiix nibus illis patribus, Abialiam, Isaac, et

Jacob, el qu:i'Citirqueali:e lemporibusroriiin. verumetiam qu:c per ipsum M< sen, perquempopnlus idemde serviiuie yEgyptia ett libeialus, et per quem riin-

cta praateriia revelaia sunt lemporibus ejus. ciim

populum per ereuiiiin dueeret, lacla> liieranl. Nequeauiem per insigiiem diieein Jesum Navc per cpiein

n pnpulus ille in promi>siouis inducius esi lerrm,l<expugualixpie gentibus eam duodecim iriliiibus, qui-bus ju-serat Deus, divisit. ei moituiis esi; neqnepost iillnmtanto lemporejudicem implela fuerat pro-inissio Dei dc letra Chanaa:i, a quodam flninine

^Egypii usque ad Oumen magnum Euphraiem ; neclainen ndhuc prophelahaliir fiitnrum, scd ex^pecla-balur implendiim. lmpletiim est aulem per David et

ejns liliuiii Salomonem , cujus regnum lanlo quantopromissum fueiat, spatio dilaiatnm est : universos

quippe illos snbdiilcriiiit, lril>uinriosquc fecerunt.

Sic igiiur in lerra prnmissionis secundum carnem,hec est, in lerraCh maan.sub regibussemen Abraha»fuernt cnnsiiiuliiin, ni nihil imle superessel, quoterrena illa

|romis io Dci non compicreiur; nisi ut

in eadem lerra, quantiim ad prospcriiaiem atlinct

tcmpornlcni, posierilaiis siicccssionum inconctisso

slaiu u«que ad mortalis liiijus saoculi termioum gen»perinan- ret llehnea, si Domini Dei sui legihus ohe-

diret, sed quoniam Deus novcrat hoc enm non e^se

D faeinram, umis est ejos etiam temporaiibus poenisade^creendos in ca paucos (ideles suos, et ndiiionendos

qui postea fiiiuri erant in omnibus gentibtis, quodeos admoneri oporiebai, in quibus alteram promis-sionem revelaio novo Testamento per incarnationemChrisii fuerat impleiurus. Quneirca sicut oracula illa

divina ad Abraham, lsaac et Jacob, el quaecaniqnealia signa vel dicia prophclica in sacris litteris prae-cedcntibus facta sunl; iia eliam c;etera3 ab islo re-

gtim tempore prophetiac parlim peninent ad gcniemcarnis Abrah;e, partim vero ad semen illud ejus, in

quo benedicentur omnes gentes cohxredes Chrisli

per Testamenttim novunT, ad possidendum vitamxternam regnuniquc ccelorum. Partim crgo a I an-cillam qux in servitute generai, id est, lerrcnam

Hiernsalcm, qtiaj scrvitcum filiis sttis; pariim veroad liberam civilatem Dei, id est, veram llicrusalemxiernam in coelis, cujus filii omnes secundum Dcitmvivi.ntes pcregrinantur in tcrris. Sed sunt in eis

1085 AD OPERA S. EUCHERH APPENDIX. 108i

quivdam qnx nd utrnmque pertinere inlelligantur,ail aneillam proprie, ad liberam liguraie. Tripanilailajue ri-periiiutiir prnphetaruni eloquia. Siquidem

aliq 13 simi ail lerrenani Hienisalein spceianiia, ali-

qua ad ccelesiem, noimiilla ail uiramqiie.I. De unctione Duvid. Cap. n.— Posl morlem Saul,

venerunl viri Jn a, et unxerunt David in Hebron, ut

regnuret super dumum Juda. Et nunliaium esl David

quod viri Jabes Galaad sepelissent Saul. Misit ergoDavid nnnlios ul viros Jabes Galaad, dixitqne ad eos:

Benedicli vos Dotnino, quia fecislis misericordiamhanc ciun domino vestro Saul, et sepetistis eum. Etnunc retribuet quidem vobis Dominus misericordiam el

veritatem. Cur ergo isti qui Saulem et ejus filium

sepelieruni, misericordiam fecisse dieiiniur, et obhnc a ri-ge pio benediciintur, nisi quia bene afficinn-

tur corda iniserainiiim, quando condolent monuorumcorporibus alienis, qme illn allectu, quo nemo car-

ne.in suam uinquam odio babuil, volunl fieri postmoriem suam corporibus suis ; ei quod sibi exbiberi

volunt, qiiandn sensuri non sunt, aliis non senlien-

libus curam exbibere dum sentiunt.

II. lsboselhi in regem unctio sedilionem peperit.

Cap. iii. — David unclo super domum Juda rege,Abner filius Ner, Hisboseth liliutn Sanl rcem con-

stittiit super universum Israel. Egressusque esl Abner

fitius Ner, cum pueris Hisboseth, de castris inGabaon.Porro Joab ft!ius Sarviw cum pueris David egressi de

Hebron. concitaverunl betlum juxla piscinam Gabaon,et persequebatur Asaliel Abner. Loculus est Abner adAsahel dicens, Recede, noli me sequi, ne compellarconfodere te in terra. Qui contempsit, et noluit decti-

nare. Percussil ergo eum Abner aversa hasta in in-

guine, et transfodit eum, et morluusest. CtijusAsaheltypmn tenuit, nisi eorutn quos vehementer arripiensfuror, in prseceps ducit, qui in eodem furoris impeiutanto cautius declinandi sunt, quanlo et iosanius ra-

piuniur. Unde et Abner, qui sermone noslro Patris

lucerna dicitur, fngit, quia doctorum lingua quse su-

pcrnum Dei lunien indicat, ciim per abrupta furoris

meniem cujuspiam ferri conspicit, cuinque contrairascentem dissimulat verborum jacula reddere,qtiasi persequentem non vult ferire. Sed eum iracuodinulla consideralione se niiligant, quasi Asabel per-se iui et insanire non cessat, nccesse est ut ii qoi fu-

reoies repriiiierecnnanlur, nequaquam se in iurore

eriguit, sed quidquid est tranquilliiatis oslendanl ;

qtmlim vero snbiiiiier proferaol. io quilius cx obli-

qun fureniis aniinum pungani. Unde et Abner cumcoolra persequentem subsistii, non eum recia, sedavcrsa liasta transfnravit. Ex loocrone qnippe percu-tere, est impetu aperla; increpationis obviare ; aversavcro hagta per.-equentem ferire, est fureoleiii iran-

quille ex quibusdam tangere, et qnasi panendo su-

perare. Asahel auiern protinus occubuii, quia com-hmtx mi-mes dum parci sibi sentiuui, et lameii re-

sponsorum ratione in iniimissub tranquilliiate tni-

guotiir, abeo quod se erexerant, slatim cadunt. Qtii

crgo a fcrvoris sui impelti sub lenitatis pereussionerc-iliuiit, quasi sine ferro moriunlur.

III. B ,hana el Rechab, mililum prmfecli, hboselhdormienien ccedunt. Cap. iv. — Igilur venien'es fttii

Iiemon, Berothiiw, el liechab, et Bahana, ingressisunt fervenle die, in domum Hisboseth, qui dormiebat

supra slralum suum meridie. Ingiessi sunl autem do-

mum, el osliaria domus purgans trilicum obdormivil ;

assumenles spicas trilici lulentcr ingressi sunl, et per-cusserunt eum in inguine. Usliaria triticum purgat,cuui mentis custoilia discernendo virlutes a vitiis

separat. Quse si obdormierit, in mortein proprii Po-miui insiiliatorcs admitiit, quiacum discn.tiouis sol-

lictudo cessaverit, ad interliciendum animum mali-

gnis spirilibus iter pandit. Qtii ingressi spicas lol-

liint, quia mox bonaruui co^italionuin gerMOl aufe-

runt; alque iu ingiiine feriunt, quia virtulem cordisdelecialiOHe carnis occidunt. ln inguine quippe fe-

riie, esl vilam meutis cainis deleclatioue perforare.

A Nequaquam vero Hisboseth isle niorti succumberet,si non ad itigressom domus muliprcm, id est, adinentisadilum mollem cuslodiain deputnssd. Forlis

namque vigilque seostis prajcoui cordis foribus dcliet,

qiiem nec ncgligeoliie somnus npprimat, nec enorignorantiae fallai; unde et bene llisbosetb appellaiusest, qui custode femina hosiium gladiis nuilaiur.

Hisbnseth quippe Vir confusioois dicitnr ;vir autem

confusinnisesi, qui forti mentiscustodia muniins nonest : quia dum virtutes se agere exKtiinai, i-nbin-

trantin vitia nescientein necant. Tota igitur vir-

tute intiniendus est adiius menlis, ne qnando eaminsidimles hosles penetrent foramine neglecl;e co-

giiat onis.

IV. De adducta arca per David. Cap. vi. — Con-

gregavil autem David omnes eleclos ex Israel trigintamillia. Surrexit itnque el abiit, et universus pupulusqui eral cum eo de viris Juda, ul adducerent urcamDei super qua invocatum esl nomen Domini exercitnum,

j>sedenle cherubin super eam. Coogregavii David onineselcclos ex Israel triginia millia, qnia Dominus Eccle-siam prinvlivam ex I-racl iusiitnil, non qnideni om-nem Israel, sed elecios quosque sibi consocians; nonenim omnes, qui ex Israel, ii suni hraeliiw ; sed ftlii pro-missionis deputanlur in semine (liom. n). Qui triginlamillia fuisse referuniur, id est lldei, operis, ei spei lirmi-

tate perfecti; tria enim propter conlessionem sanctae

Trinitatis ad fidem perlioent, decem proplcr decalo-

gum legis opera, mille propter sui perfcctionem ad

sjiem vitsR D3iern?e, qua snperius aliquid non est,sicut numero millenario major nnllus est; si enimdecem millia, si triginia millia , si eiiam millc millia

dixeris, non ipsiim mille numerando transcendendo,sed per se vcl per minores nuineros s.vpius ilucendo

multiplicas. Tria ergo perdecem multiplica, ne lides

sineoperibus morliia sit. Iiem iriginta per mille mul-

tiplica, ut fides qtije per dileciioncm operalur, nonalibi qiiam in coelis n-tributionem speret. Eleiti igi-

lur ex lsrael, populos recte credentes, operantes,C sperantes insinuani. Viri autem Juda qui erant c.nm

David, ipsos popules et doctores, qui lateri Cbrisii

quasi familiarjiis adhaerebaui, indicant; qtio utroqtie

stipaius exerciiu, Domini arcam adducere, id e-i,

Ee< lesiam dilatare, et in eorum qui non crediderunt

cordilnis inserere gaudel. Imponitur aii-em aica

plaustro novo, ui novi Teslamenli graiia renovaiis in

baptismo menlibus infundatur , vinumqiie novumnovis utiibns mandi tur. Eral quidem prius arca in

domo Amminadab, qui erat in Gabaa; quia eademqii;e nunc pnedicatnr Ecclesiie Bdes, et ante incar-

nalionis Doininica; tempiis florebat in bis qui pa-triarcbaruin propheiarumque suut devoiionein se-

cuii. Amniinadab enim, qui inlerprelatiir P.iter ineus

spoiitaneiis, vel Abrabam pairem fidei, vel Moysenlegislatorem signifieat, quiuterqtie in Gabaacusiodit

arcam, quia sublimi virtutis excmpio credemium

peeiora nianit. Unde et Gabaa Collis inlerpreiatur,

qui est locusio civitate Cariatbiarim. Allala ergo fo-

jjris arca, ludebat David et omnis Israel coram Dominodiversis iiiiisicoriun genenbus : quia mox inchoantenov.-e giatise praaconio, Dominus ad exhibendas lleo

pairi laudrs humililatis omnes invitat dicens, Quimihi minislrat, me sequalur (Joan. xn) ; alii dando perSiiritum sermonem scientiw, ningenera linguarum, alii

graliam curationum, etc.(I

Cor. xn). Sed bis aique

liiijusmodicbarismaiiini geneiibusprogredientearca,id est, cresceuie licclesia pr.mitiva, ventum est adaream Naor, id est, areain praeparalam, gentiuin vi-

delicetEcclesiam fidei veriti.leconsecrandani; dequaJoannes ait, Et permundnbit arcam suain (Mutth. m).lbi saccrdos qui arca.n incautius, quasi corrjgftndo

tetigit, mox a Domino percu-sus, occubuit : qnia Ju-

da:orum populus duni gentibus invidel, saluiis se

munere prival, dumque legem vuli Evangelio ini-

scere, ulriusque sibi graliani lollit. Et tenuil, inquit,

eam, quoniam calcilrubanl buves. Boves quippe calci-

trare est, piaulicatoiea Evangelii liberius circa fidem

1085 COMMENTARIl 1N LIBROS REGUM. LIB. II. 1086

agere, neqne secundum constieturiinem legis ingredi, A baptisma, unus Deus et paier omnium. Aliter h.rc mnseil -abbata, ncomenins, circumcisionem victimasque

spititaliierinierpretari.Qiios velnt errantescorrigere

lentihant, qni descnden^es de Judaca dncehanl Ira-

tres. qu a nisi rircumeidamini secnndum morem Moysi,uon poteslis salvi fieri (Acl. xv); et de qitihitsj icolius

ad P.nilimi, Vides, inqnil, (raler. quol millia tunt in

Judwii qui eredideru.nl, el omnes mmulaturet sunl legis

(Aet. xxi)? Ob cansam igilur sacertlolis occisL, nolutt

Dlivid ad se diverlere arcam Domini in civilaleni Da-

iu doino Obeiedom Geiluri,vid. sed riiveriit eam i

quia resbtientibus verhum Jiul eis, ne amplius audiia

et non su-oepta prardicatio nocerei, apostoli ah eis

ablati et ad geotes iini.uenrias missi sunt. Unrie et

loeus are;e Naor, qn.e genlium lidein Domini gratiae

pMPpiratamdemonstrat; Percussio Oza nuncupaiur,videl Ci'l qoia illnrnm rieliclo salus gentibus advenit.

Obi-iedom namquc inierprelaiur Sferviens honio; ille

esi miqiic de qno Dominus ad 1'alrem, Constitues, in-

qnil, m<- in cap>t gentium, populus quem non cognovi ,

servhit m.lii (Ps. xvn). t.iii et Judicoriiin ahjeclio-

nem, qna>i Ozo mnrtem pr oniiitens, aii : Eripiesmede contrad cliunibui populi (Ibidem). Nomen quoqueurbis Ciltgrnil, luec enim inlerprelalnr Toicular,

figninVaiis crucem, in qna vilis vera calcari et ex-

primi tlignsta e.st, a qua cimeltis genliiiin poimliismeriio G t reus appellari poiesi, cum dieiiur : Mihi

aiitem ab>it gloriari, msi in cruce Domini nostri Jesu

Chrisii (Gul. vi). Tres aiitem men-es quibus ibidemarca riemoratiir, fides, spes, et cliaritas est ; sicut

eniin ilielnis ailimpleiiir men-U, ita singulic virmtessuis qnseqne pas.-ihus ad pcrfeclioncin veniunt. Ili

men-es qiiousqne pleniuido geniiuiii inirel, currerenon cessiinl. Tandeni redien- David arcam in civila-

teni D.ivid iiiducci, quia Dominiis, Enoou et llclia

pricriicainibiis ,convenet corda patrum iu lilios.

limes ct arieies immolans, hoc esl. eos qui aieunDornini Iritiiranl, et ovium eju- duoaiuin geruiit,

nianyrii sanguine ciroiians, et ipse quoque miu1 in-

nera lideles accipiunt. qnanrio iiims panis, eivnumcorput mulli sumut in C.hrit<o, el suai cnrnis singuli

lasciviam casiiganies, ac seivitmi suhjirienies. Spiri-

lus sancli igne decoununl, necnoo el fnicius 01 erum

bonoriiuioleomiseriforriiiepingiiissinioscompassione

provuni fervere facinul. Ai conira iilia Saul liu-ira

cubicnlum regis ingressa, nnlliis concepti seminis

fclus datnr, quia qui verbiim Dei aure lenus perri-

pinnl, ahsque bnni operis prole riiem perpetua> mortis

exspeciant. In bac bislnria beati regis et p ophelas

Daviri, qua arcam Dei aihluxisse narrainr, lnoraliier

liiimlliias approhaia, superbia dauinaia, ei temerilas

viniticaia nionstralur, qnia et ipse Daviil coram arca

Doiniii htimiliicr sallando nnn ernbuii, mnx promis-sioneni filii Dei ex sua stirpe na-ciluri snscipere pro-meruii; ei conjunx, qune eamdem illius hnmiliiaiem

dcspexit, ejns semine fecumlai i non merila, perpetuaeslcriliiatis poenam luit; intueri enim lilieiquaiita vir-

luliim munera D iviri perceperat, alque in his oinnibiis

qnam foiti se hiiniililate servabal; quem enim nonex'olleret ora lcnnuin frangere, ursoruin braclna dis-

sipare, riespeclis prioribus fralribns eleiii, reprohalo

rege ari regni gnberoaciila ungi, limenriuin cunelis

uiio lapirie Goliani exsternere. a rege proposiia ex-

stii.clis allophylis numerosa prapuii» reportare. pro-niissiun landem regnuin perripere, riinctumquelsrae-liticum popnliim sine ulla conlrailiciinne pns-iilere

(Ex Gregorii Ub. xxvn, Moral. c. xxvi)? Kl lainen

ciun arcam Dei Hierusalem revocai, qunsi oblitns

pnelatuin se lioiiiiiiibiis, tdniixiiis popnlis aute arcam

salial; etqui» coram aiea saliare. ul crediiur, vnlgimos fuerai, rex se iu riivino ohsequio per sallaium

rotat. Ecce quein Doniinus cnneii- singtilariler pr:e-

tulil, sic se suh Doni no et exacquaudo miiiis, et nb-

jecla exhibendo conlemnii; non puiestas regni ad

menii riam dncitur, non subjeciorum oculis saliando

vileseere ineiuii, non se honore pradatmn casieris

anie ejus arcam, qui bonorem derierat, recognosoU;caiiialinnis et passionis cxempliim eaieous Juriais C coram Deo cgit dehilia vel extrema, ul illa e.\ luiini

non creilitiiin palam loanifcsians ; hor enim siguifii al

quoil el ipse Daxid accinclus erat ephot lineo, quedde lerra pr Creaium nialliplici labore ad cainlnremvesiis perveuii, veritatein hiimanx carnis inter fla-

gell i liiump anli- osieiiriil. Veruni Ciinctis exsul-lauiibiis et ail arcaft ccehsiis introitum hynmos re-

sonaniibiis, Sila Mihol filia Saul arcam ducentibus

ibest, quiii eliam per speculum David hiinnlialiim

despicii : qtua iTedemibus in miinrii fine Juria is,

erunt iiounulii qui Christum professione, seri ojiere

sequanlnrAiilicbrisiiiin; quibus merilocongruilqiindeariein Michol, quasob ligurandain instabiliiaiem c;ir-

naliiiiu, Aqna oiniiis iiilerpreiaiur, nnn uxor David,seri filiaSuul, appellatnr, quia qui lirie lenus Chrisio

serviuni, non illius rejjno coronanrii, sed persecuto-i uiii cju-, qUos iinitali sunt, anatbcniate sunt dam-nandi. Vernm si despiciant huiuiliialem Ecclesias,

condeinnaiilur; nihilominus arca Doiuinisuuin locuin

ingreilnor, et pouilur in ir.edio labernaculi, quodtetenrierat ei David, id est, lidesEcclesiie prnilicaiur,

proficii, inseriiiir coniibus oinuium, quos Doininusad vilam proeordinaveral seternam. Offerl Duvid holo-

causta et pacifica coram Domino, fidein devolionein-

que Ecclesne coiuincndal Patri Chrislus, qui csi addexieraui Dei, qui ctiam intcrpcllai prn nohis, qujin cxeiiipliim David fidcles humilesque benedice.iis,saluhiis mysieriis pascii alimeniis, partitur tingutit

collyridam panis unam, illius uliiiue qui ile coelo ilc-

sceuilii et dat viiain iiiiiinlo. Et anaturam bubulat

tarnit unam, illius scilicet viuili saginali qin proeeverienie ad pairem lilio juniore niactaius, ct ignepassinnis ass:itus e-i diceos : Exaruil velut testa tiirlmmea (Pt. xxi). Et similattt (riram oleo, carnein vidc-licet a peccati labe miiiidissimam, sed ob hunianxialulis iiherriniaiu dilecliouem, crucis sartaginc lur-

tam. Ei meriio una panis collyrida, ei una carnis as-

iatura daiur, quia wtus Dominus, una fides, unum

lilale sulidarel,qua;corani hominibusgcsscrai foriia.

Ouid rie ejus faciis ab aliis senlialur ignoro, cgo Da-

vid plus saliantem siuieo qiiam pugnaniem ; pugnan-do qnippe hosiem snhiliriii, sallanrio anteni cnrtun

Doininn seinelipsum vii il. Qiii m Michol Saul filia ad-

hucex tiiniore regii genens insana, onm biiiinlialnm

despicerct dicens, Quum gloriosut (uit hodie rex

lsrael, discooperiens te ante ancillat servorum suorum,et nudatuscsl, quasi nudeturunus de scurris; prnliuusaudivit : Ante Dominvm , qui elegit me potivs quampalrem tuum; ac paulo pi s: aii : Et Indam et vilUr

ftam ptus quam factub sum, eroque humilis in oculis meis.

Ac si aperie dical : El vilesccre ror.im lioininilius

appeto, quia me coram Dco ingenuuin per liiiiniliia-

lem quarn. Sunl vero nonnulli qui de semeiipsishumilia senliuni, quia ( hononbu- posiii, uihil se

esse nisi pulverem lavillamque perpendunt ; sed la-

inen roratn houiinil tis viles appareie refugiuiii, el

j)rontra buc quud de se iuleiius cogilant, qintsi ngidnexlerius venuslale pallianlur. Et siun nonmilli quiviles videri ab buminibiis appeiuni, alqitenmue i|uod

sunl dejecios se exhihendo cnnlen tutri' ; scd lamen

apud sc inlrorsus quasi cx ipso merilo o-tcnsa' vili-

talis inliunesi uui, et lanlo magis in corde el:in SUUl,

(Itianlo aiiiplius iu specie elaiioiiem pr^mnii. : qu.e

ulraque elalinnis hella, inagna Davul ciiciiinspeclione

depri bcndil, mira virtnte superavil : quia euim dc

semcpliso inius humilia senticn-, honorcm ex'erius

non qinerit, insinttiil riu ens : Ludam, el vilior /iaffl.

Elqiiia perhocqunri vilcm seexleiius piabnii, ne-

qitaquam interius intumescit, arijuiigil '- Eroque hu-

milis in oculit meis. Ac si dicat : Qualem ine exierius

despiciens exbibeo, talcm me inierius aliendo. Ouid

crgo acluii snnt quns rincirina elevai, si David ex

came sua veiituruni hcdcinptorem noverat, ejusque

gaudia propheiand.) nuniiahat, el lanien iu semelipsocerviceui cordis valida discrelionis calce deprimebac

1037 AD OPEIU S. EUCIIEKII APPENDIX. iO.3

dieens: Eroque humilis in oculit meis ? Saccnins qno- A speraredieant. Facla cs! quidem nonnulla imngo rei

qne, qni arcam iiicon«iderala lemeritale teligil, ausus futurx eliam in Salomonc, in eo qnnd lemplum xdi-sui realum immatura morie purgavil, minorcs deie-

riire^que demonsirat, qui intelligere nou valcnt, et

despiciunl vel facta vel dicla ineliorum; sed eo abeis imn lemere reprehendenda sunl, qnoapprehendineqnaquam veraeiler possunt. Sxpe aliqnid a inajo-ribus dispensatorie agitur, quod a miiioribns errnr

putatur; sxpe mulla a fortibus dicuniur, qua? idcirco

inlirmi dijudicant. quia ignorant, quod bene bnbuscalcitraniibus inclinaia illa tesiamenti arca signavit.

quam Lcvites, qui casurum credens erigere voluit,niox sentciitiam mortis excepit. Quid est namquemens justi, nisi arca teslamenti? Quxgesiala bobuscal' itraniilms inclinatur, quia nonmimqiiam ctiam

qui bene prxest, duni subjeciorum poputorum con-fessione concutilur, ad dispensalionis cnndescensio-nem ex sola dileclione permovetur. Sed in boc quoddispensaiorie agilur, iuclinalio ipsa fortittidinis, ca

licavit, et pacem liabuit seciindum nomen snum : Sa-loniui Miiippe Pacilicus Latine : et in cxordio re»nisui mirnbililer laudabilis fnii; sed eadcm Bua personaper ambram futuri prxnunliabal eiiam ip^um Cliri-

sium Dominum, non exhibebat. l'nde quxdam de illo

ila scripla sunl, qunsi de ipso i-ta prxdic:n sinl, dumSeripiura sancta eiiam rebus gestis piopbeiissa, qun-daminodo in eo ligurain delinont liituroruni; nani

prarlerlibrosdivinx hisiorix, nbi regnasse narialur,psalmus etiam lxxi litulo nominis ejus inscriplusest; inquo taiu multa dicuniur. qune oinniuoei con-venirn nnn possunt, Domino autem Cbrislo aplissimaperspicuitale conveniunt, ulevidentcr appareai quodin illo (igura qiialiscumque adumbraia sit, in isio

veritas prxsenlaia; notum est enini i|iiibus lerminis

regnum conclusum fuerat Salomonis, et tamen in eo

psalnto legilur, nt, alia taceam : Dominabitur a marisus putnlur impenlis, uude et nonmilli subdili contra g usque ad mare. el a flumine vsqiie ad terminos orbit

jianc maniiiii reprehensionis miliiini; sed ad \ itia

ipsa sua temeriiate deficiunt. Leviies ergo qnasi ma-num adjuvans letendil, scd delinqueus vitam perdi-dit; quiadum inlirmi quique forlium ficta corripiuni,ipsi a vivcnt nm sorte reprobanlur. Aliqunndn eiiamsancti viri quxdam minimis condescendenies dieunt,qnxdam verosumma contemplanlcs proferunl, duiii-

que vim vel condescensionis vel alliludinis nesciunl,audacier hxc stulti rcprehendunl. Eequid estjusiumde sua condescensioue velle corrigern, nisi inclina-tam arcam superba reprehensiouis manu rnlevare?Qtiidest juslumde incondila locuiimie reprcliendere,nisi mnium ejus roriinidiuis lapsum potare? Sedperdit vitam qui arcnm Dei lumide sublevat, qiiia ne-

quaquamsanctoriim recla orrigere prxsuineiet, niside se prius meliora sensissel, unde ei Levites isdemrecte Ora diciiur, quod videlicet Kobnsius Domini

interpreialur, quia prxsnmp:orcs quiquc nisi sudacimcnie robusios se in Domino crederenl, neqnr.qiiam

terra (Ps. i.xxi), quod in Cliristo videmus impleri.A (lmninc qnippe dominandi sumpsit exnrdinm, ubi

b.iplizatus a Joanne, codem mouslranie coapil agno-sci a discipulis, qui eum non solum Magislrum, vei iimeliam Dominum appellaverunt. Nec ob aliud vivenleadliuc patre suo David regnareSalomnn coepit, qnodnulli rcgum illorum contigit, nisi ut hinc quoquesaiis eiuceat non esse ipsum qnem prophetia pra?si-

gn;-t, isia qux ad palrem ejus loquiiur dicens : Et

erit, cunt compleli fuerint dies tni, el dormieris cumpairibus tttis, suscilabo semen luum post te, quod exiet

de ventre tuo, et praiparabo regnum illiut. Quomndoergo proplcr id quod scquilur : Ilic ccdiftcabil mihi

domum, isie Salomon pnlabilur prophel.ilus; et non

polius, propler id quod pr.Tcedit : Cum compleii fue-rint dies tui, ct dormies cum palribus tvis, snsciiabo

semen tuum post te, alius pacilicus inic Iligiiur esse

promissus, qui non anle, sicut iste, sed post inortcin

David prtennntiatiis esi suscilandiis? Cnm eniui longo-_ . ...... „ x. ..„..., ..„.,..<.,,......._ —-—

, .._.-..„_.......... -,-

melioriim facla vel dicia velul infirma jmfiear.nl.^ mlerposiio tempore Jesus Clirislus venirel, procul

V. David a prophela vetatur mdificare templum. Cap.V», viii. — l'osi hrc. cum regi D.ivid muita prospera

proyenisseni, eogiiavil facere Deodomum, templumscilieet iilud excellentissiinuiu ddfimatuin, quod a

rcge Salomone libo ejus postea fabrieatum esi. Iloceo cogitante, faeuiui est vcrbiitn Duniini ad Natlian

proplielam, quod perferrci ad regem. llbi cum dixis-sel Diiminus i)uod non ab ipso David sibi xdrficare-lur domiis, neque per laninm leinpus se mandassecuiquam iii populo suo, ut sibi fierel domus cedrina :

Et nunc, inquit, hac dices servo meo David : HwcdicitDominus : Cum compleii (uerint dies tui, et dormieriscum patribus tttis, suscilabo semen luum posl le, quodegrrdiftur de ulero luo, el ftrmabo regnum rjus; ipsemdificiibu domum nomini meo, et stabiliam tlironum

rtgni ejus usque in sempiternum ; ego ero illi in palrem,enpse erit milii in ftlium. Ilanctam grandem promis-siinieiu qui pulal iii Silomone completam, niultum

dubio p:'St inortem regis David, rui sicesl proinissus,eum venire oportebat, qui aedilicarct domum Dco,non de li^nis et lapidibus, sed de liominibns, iiualemillum xdificare gaudcmus; huic enim doinui dicit

Apnstolus, hoc esi, lidelibus Chrisli : Templum eniin

Dei sanclum esl, quod cslis vos (l Cor. m). Propterquod in psalmo lxxxviii, cujus lilulus est : lutellecius

ipsi Ethan Isrnelitce, rommemoranlur promissionesDei fact.e regi David, sicut ei in hoelieguin libro po-silx suiit. ita et ibi similia dicunlur; sicut est illud :

Juravi David servo meo, Usque in cetemvm praipar.ibosemcn luum, eic. Illud vero quod dicit : Siquitiniqnealiquid gesserit, arguam eum in virga virorvm el in

plagis filiorum hominum ; misericorctinm auiem meamnon au\eram ab eo, sicul abstuli a Snnl, qnem amovia facie mea; non dixit, Ab eis, sed dixil Ab eo, nonenim Christi ipsius, qui est capul Ecclesiae, possuntinvenin ulla pecrala, qu;e opus esset liumana cor-

erral, aliemiit cniin quod dictum est : Hic mdificabit J) reptione servata miserieordia divinilus coerceri, sedmilti domum, (pioniam Salomon templum illud nobile

sinixit; et non aitcnilit, Fidelis erit domus ejns, el

regnnm ejus usque ia mtemum coram me. Allendatcrgo, et aspiciat Saloinonis domimi plenam mulieri-bus alienigenis, colentibus deos falsos, et ipsum abeis regem aliquando s.pieniem iu eamdem idolola-liiam seducium aique dejectum; el non audeat exi-stimare Deum vel hoc promisisse mendaciter, veltalcin Salomonem domumque ejus futuram non po-tuisse praisiire. Non liinc autem deberemus ambi-gere, nec, si non in Clirislo Jesu Domino nosiro, qiHlaclus ett ex semine David secundum camem (Hom. i),

jani videremus ista compleri, ne vane atque inaniterllic alium aliquem requiramus, sicutearnales Jud;ei ;

nam ct ipsi usque adeo lilium quem loco i^to regiDavid promissum legunt, dieunt non luis^e Sdomo-nem, ul eo qui promissus est lania jam manifesia-tmne dcclaraio, adhuc mirabili caiciiate alium se

n ejus corpore ac membris, quod populus cjus est.

Ilhiil vero (|uod loculus esi Deus per Natban ad Davidnullo modo prxiermiiienduin est, nbi ait : El ponnmlocum poputo meo lsrael, elplanlabo illum, et inhubi-

tabit seorsttm, et non sollicilvs erit ultra, ei non ap-

ponel filius iniqttitatis htimiliare cum sicul ab initio, a

dtebits quibus constilui jttilices super popitlum meumIsrael. Iloc lam magnuin bonum qnisquis in boc s;c-

culo et in hac terra sperai, insipicnter facit. An

quispiam putabt in pace regis Salomonis id esse

completum? Pacem quippe illam Scripiura in iimbra

futuri excellenti prxdicatione commendat. Sed liuic

suspicioni vigilamer occursum esl, cum, posieaquamdictum est : Et non apponel filius iniquitatis hvmiliare

ettm, conlinuo subjunetuin est, «icnt ub initio a diebut

qutbus consiiiui judices svper populum mettm Israel.

Jndices namque priiisquain reges ibi e-se caqdssent,

super populum illum fueranl constiluli, ex quo ler-

1089 COMMENTARH 1N LIBROS REGUM. LIB. II. «090

ram prnmissionis accepit; et uliqiie humiliabat euni A ad te? Tulit itaque Annon $ervos David , rasiiqu»dimidiam parlem barbce eorum, el prcecidil vetles eo-

rum medias usque ad nates, el din.itil eos. Quod eumnunliatum fuissel , David mtsit in occursum eorum,erunt enim viri confusi lurpiter valde. El mundavileis David : Uautte in Jericho donec crescat barba te-

ttra, et lunc revertimini. Sicut enim Annnn rex Am-mon servos David ad se missns delurpavit, aiqueludibriier fcedalns ad etnmlcm David remi-it, iia et

diabnlus princcps bujus mundi plerosque religiosns

per siilirepentia vitia detnrpare consuevii. Qui ditmenrum laleniia niala in aperta et llagitinsa i erpe-traiaque Itixuria deicgil , qua-i eoriim iudumeniis

u-que ad nates absris-is, iiudos a dignitaie castitatis

relinquil; et diun pii.-iiiiam coruni forliludmcmerinil, velut liarbam radit, quos lainen verus David,Doniiiius scilicet et Salvator no-ter, clcmenti re-

spectu a pneoilenlia indulgentia nnn exclusit, quoset in Jericho, boc est, sub anatbemaie poenitentise

glins iuiquiialU, id e-t, bnstis alienigena per inler-

valla leinporiiui, i|iiibus leguntur pacein allernasse

ciiiii hellis, ei inveniuiilnr illic pacis lempura pro-lixiora, quani Silomnn liabuit, i|ui quadragintn re-

gnavit aunos; nam sub eo judice, qui est appellniusAmli. ociogiuta pacis iinni liieniui. Absitergo utS.i-

lomonis lempora in liac pmniissione praedicia csse

crcdaulur, niullo inimiscnj.islibct rcgis alierius; non

cniin qiiis<|ii:iiii enriiin in lania qnauia ille pace re-

gnavii. nec iimqiiain oiniiiiiu gcns illa regnum tenuit,

Ut sollie.ita iioii fueril ue liosiilms subdereiur, qni i in

t:uiia inulabilitatc reriim liumanariiiii iiiillialiqiiaudn

po|iiiln cmicessa esl lauia securiias, ul Iiii.us viue

busiiies uoii foriuidarct incursus. Locus ergo isle qui

proilliltilur laiu pacaia? ae secur:e babilaiionis, :eier-

inis esl, ateruisqiie (Jeiieliir iu illa Hieriisalem bbera,ubi erit \eracaer populus Israel; lioc eiiim nomen

inierpieiatur Videns Deum, cujus prauiii dcsiderio

pia pcr fidem vita iu bac xrumnosa pcregriiialionc R residere jubei, donec sacramenta spiritalia et forti.1 i.. __. Xj i ll .l:.. A .n ....,..,:.. „..„. ........... ...i„ i:.i . __.*duceuda csl

Niiiiiiante verba lixc Naiban ad David : lng-essusest rex David, et tedit coram Domino. Q:iid in bac

sessioue imelligendum est, nisi quia sedit in con-

specl'1 Doinini, sive ubi erat arca lesiameuli per

qea:n jam secrelior ei commendatior priescnlii quae-dain Doiniiii accipi poiesl; sive quia oratnrus sedit,

quod non lii recle uisi in corispeclu Dei, boc e-i,

in iiiiimis cordisY Potest euim sic accipi quod di-

ctiiin esi, Ante Uominum, ubi utillus csscl lioiiiiiium

qui audirel oraniein. Sive ergo propter arcam le-

stinieuli, sive propter secreium remoiis arbitris,

aive propter iiilimum cordis, ubi erai orantis afle-

ctus, convenienter ilictuui est : Sedit anle Dominum,ni-i forte quod sedens oravil, hoc monet, cum el

sancius Ebas bnc fecerii, quando pluviam orando

ini|ietr.ivil. Quibus admoueiiiur exemplis non es-e

pr.iscripluin qiiomodu corpus consliluaiur ad oran-

iluin, iliiin animiis Dco pnc-ens peragat inicnlionem

ludinem mentis, quae peccando perdideruut , satis-

faciemlo recipiant, el sic demuin in conspectu ejussiare \aleaut.

VII. De adulierio David. Cap. xi.— Faclum esl

auiem, dum suryeret David de slrato suo posl meri-diem

,et deambularet in sotario domus rcg'cc, vidit

mulierem se lavanlem, mittensque tulil eam, cl dormi-vil cum ea, et concepil; cumque cognovissct David,misit ad Joab dicens : Mitie ad me Vrium Eilimum.Veniens Vrtas ad David, mitil epitiolam David perVriam ad Joab, ut poneret Vriam ubi foriusimvmprcelium esset, fecilque Joab ila, el morluus esl VriasElhceus. 1'leriiniqiie quxdam res per bistoriam vir-

tus esl, per siguilicalionem culpa; sicut aliquandores gcsta in causa facta damnatio e-t. in scripioauiem proplieiia virtutis , quod ulr quu ciiius

osieudimus, cum bujus s.v rx Scriplurx tesiimo-

nium ad uiraque approbanda ad medium deduci-mus. Quis namqiie audiens uon soliim fidelium, sed

snam ; uam et slanles nramus,

sicut scripium C rliam inlidclium, non omnimodis detesietur, quodesl : Pubiicanus uutem de longe slabal

(Luc. xvm ).

Et fixis genibus, sicut iu Actilius Apostolorum lu-

gimiis (Act. xx). Kt sedentes, uiecceDavid et Elias.

Nisi aiiiem etiam jacentes oraremus , non scripumessel in p-almis : Lavabo pa singulas noctcs leclum

meum, lacrymis meis slratum meum rigubo { Ps. vi) :

ciiiii riiini qiiisi|iie oriitioiicm quxrit, collocat mein-

bra, sicut ci occmrerit, pro tetnpore positi corporisad movendum anniium; cum autem non quxril,sed inferiur appetitus orandi , et aliquid repeutevenil in menieni quo «upplicanili moveatur affecius,

gciniiilius inenarrabilibus, qiincumque modo inve-

nerit liominem, non esi uli |ue differenda oralio, ut

quxrnmus quo sc edimus, aut uoi sleuius, aut ubi

proslernamur ; gignit eniin sibi menlis intenlio soli-

tuilinciii, el s:epe eiiam oliliviscitur se, vel qunii

cceli pariem, vcl in qua positione corporis mcinlira

illud lempus inveueiit.

Fecit quoque David sibi nomen, cum reverlerelur

capta Syria in valle Satiaarum, cmsis cenium vicjinti

mitt:a [Vulg., decem et oclo mill.\. Quid per pereus-sam nniltnu liiieni a David iu Sa'iiiaruin valle si-

guamr, iiksi i|uii Redeiuntnr nosier mio videlicel

iliscielioiiis exaiiiine. in lns qin du illn prava sen-

tiu.it, siulijiiain iuiiiinderaii saporis exsliuguit?VI. De injuria Aiiuuonilarum in legutos David.

Cap. x.—Faetwu esl posl hcec, ul morcre.ur rex lilio-

rum Aimnou, et rjinaret

Annon jilius ejus pro eo.

Dixitque' David : Faciam miteruordium cum Annon

filio koas, sivul (vcii pater ejtts mecum misericor-

ttium. tlisil ergo David coniolans tum per servos suos

super palris inieriiu. Cum uuleni vcnisseni servi David

id lerram /iliorum Ammon , dixerunl principes /ilio-

rum _4miH<m ud Annon dontinum suum : l'u,us i\uod

propler hunorem palns lui David miterit ad le conso-

luiores , el non potius ul iiivetiigmel et explmii el

civiialem, et evtrteret eam, misil servos suvt Duvid

D

David in solario deambulans, Bersabee Uriaj con-

cupivil iixorem? Quem lamen a prxlio reveneniemiru ad doinum admonet, pedcs lavare; qui protinus

respondit, diccns : Arca Domini sub pdlibus esi, et

ego in domo mea requiescam? Qoem David ad men-sam propriam suscepit , eique epistolas per quasmori dubeal, tr.ididit. Cujus David in solario deaiu-

bnlans , lypiim teinnl, ni.-i ejus de quo seiipiumest : In sole potuit labernaculum tuum (Ps. xviii )?

Ecquid e>t Bersaliee ad se producere, msi Ugemlittene carnali populo coujiinctam, spiritaii sibi in-

lelleciu sociare? Bersabee enim Puleus sepiiniusdicitur, quia nimirum per cogniiinnem legis infu-

sione spiritalis graiia; perfecia nobis sapiemia mi-nistraiur. Quem vero Urias, nisi Judaiciim popiilumsignat , cujus nomen interpretattim dicitur : Luxmea Oominus. Judaicus auicm populus , quia de

accepla legis scientia exiollitur, quasi de Dei luce

glori.ilur. Sed Imic D.ivid iixnrem abslnlil, sibiqueconjiiuxit, quia videlicet manu fortis, i|iiod David

d.ciiur, in carne Bedempior nosier appirei.s dumspintaliier loqui lcgeni inilOluil, per boc quoil juxlaliiieram tenebaliir, liauc a Judaico popolo exiri-neam nioiislravii, sibique conjuuxil, quii beu perillain pr.edicainlo declaravit. Uriani tuiien ad do-ii ii iii David ireadmonet, pedes lav.ire, quia niear-

uatus Dominus veniens Judaico popuio prxcipil iii

ad coiiscienliam redeal, et sordes i peruin lletilms

lergai, ut (pirilaliier mandaia legis iuleliiaai ,ui

posi laiilain durinain iiraceploruin Imiteiii bapii-snmiis inveiiiens, ad aquaui po l laborem decunat.Sed Ur.as, qui aicam Doniiui esse >ub pellibus ine-

miiiii , respondii quod domum suam iniraie non

pnssil. Ac si Jiulaiciis populiis ilical : Ego mandaiaD i io saciiliciK Carnalibus \iden, et nd.re ad cnn-scientiam pei spiiilaleni ililelligenliani ium icquiro;

quasi euiiii :ncai'> suli peiltliUa dicil es-e, quia jptau-

4091 AD OPEIU S. EUCHEIIII APPENDIX. 1092

reptis Oei nrm nisi adliihendnm ininislerium sacri- A medicamentum , nt ijui virtute percuiimur, viiio

firii carualis i •t.-ll'gii. Itunc tamen ctiam redire ad

dmniim 1 1< • 1 • • l< -<ii l>:ivii| ad niensaiu vocat , quia

qii.mivis Jiulai' tn popittui a,l eonseientiam reverii

Con enniai , ei 'ain n R cdcmpinr veniens maiulali

spiiiialii pra dicai ditcns : Si crederetis Sloysi, cre-

deretis forsilan <( miln ; de. nie enim ille scripsit. Le-

gem ilaque Judaicus populns teuel, qnse ejns divi-

niiaifin loquilur, cui ideui pnpulus rredere dedi-

giiaiur. Unde el Urias ad Joali eum epistolis ex

quilms nccitli deheal miliiiiir. qu a nlem ipse Jinlai-

cus populus legem pnrtat, qua convincenie mnria-

tur; diim cnim mandaia legis relincns implereniLmir, ipse nimirum delVrl judiciiim iintle daiiine-

tur. Quid ergo perfecio isto Uavid scelestius, quidUria mumlius dici poiest? Sed rur.Mis per mysie-riuni quid David sacralius , quiil Uria inli lc.lius

inveniiur. quandoet ille per vit.e cnlpaiu prophelise

signal inniiceiitiam, el isle per vii.c innnceiHiaiii,

in prophetia exprimit culpain? Virms iiamque sa-

cri eloquii sic transacta nair.it , ui veutura expri-

mat; sie in facta re approbat, ul iu mysterin con-

tradieal; sic ge-ta daiunat, ul Incc mvslice gerenda

persuadeat. Ad hoc in Scripinia >aera viionun ta-

liuin, id e.-l, David et Pctri, peceata sunt imlita, ut

cautela minoriim sil ruina majnrum. Ad hoc vero

uiioruuii|iie illic etiam pcenilciuia iiisiniiitur el ve-

nia, nt spes pereiinliiim sit recuperatio perdiiorum.De statti eigo suo David culenle neino siipcrhiai;

de lapsu eiiam sco David surgeote nemo despcrei.Ecce quain miraliililer Si riplura sacra eiuleui vcrho

superlios premit <|Uo humile^ leval, unamqiiamquorcni ge-tam reinlit, et diverso modo; s.iperhos

quidem ad huniililaiis formiiltiiein, humiles vero

ad lidiiciam revocavit. ina'slimahtle novi generismedicamenlum , quod uno endemque ordine posi-

lum, el premendo luinentia cxsicc.il, el suhlevandoarentia inlundiil I)e inajoriini nos lapsu lerruit,sed de reparaiiMie rohoravil. Sic qnipiie semper,

cureinur. Nos niinque virlnliim dona relnrqiicinusin usum viliiiruni, ille illecebras assnmit ia arcevirtiilum, et salulis slaium percnlil, i.t servel : ut

qui hiunililatem cniaiilis fugimus, saluii ci-denlis

liasreaintis. Sed imer h.cc sciendnm quod pieriquehominum, quo in niuliis corruunt, arc ius ligantur;cuiiii|iie eos antiqiiiis hosiis ex uno viiio pcrcutit ul

cnncidaiit, ex alio quoque ligai ne surganl. Consi-deret ilaqne homo cuin qun adversario bcllum ge-rat, et si jam in se aliquid deliquisse perpeodit,sallein per cnlpam perlr.ihi ad ciilpain peiiimcseat,ul studiose vitenliir vulnera quibtis liequenler inier-

liciiur : quia valile rarnm est <;no<l bosiis nostereleetnruni saluiem etiain viilneiilius servet; eru-dieudos enim, siciu diximns, electos suns Oounniis

s;cpe tetiiatnri suhjicit, sieiit po-t paradi-i clanstra,

post lertia cceli secreta, ne revelai:omim magnilu-dine Paulns extolli poluisset, ei Salaiue angelns da-

n tus est: scd, n! prxlati sumus, Ipsa hac teni tiuno

dispiniitur ut qui clati penre poieranl, liiimiliaii a

perditone servenlur. Secreto ergo dispensaiionisordiue, iniile BXvire permillilur iniquiias diabnli,inde pie perlicitur beniguilas Dei : quia adver-arinsnoster inde obiemperat nutihus superoae gratiae,iinde exercel iram neqtiissiin;u volunlatis sua\ Ilis

ita gcsiis, misit Dominus Naihan ad David.VIII. Nalhan ad Duvid missus. Cap. xtl. — Et

venieus Nathan propnsuii siniiliiiidinein de diviic ct

panpere : unns hal.eus oves et boves, allcr tanlum-inOdo ovem unam; hanc iiuain nvein pauperi mlit

dives. Atidito hoe David, indignaius ait adversu*

hiimiiiem illum : Vivit Dominus, quin /ilius mortis

est vir qui fecil hoc Dirtt uutem Ntilhan ad Datid:

Tu es ille vir. Et dixit David ud yathtin : 1'eccavi

Domino. Dixilqne Nathun ad David : Domhvis quo-

que Iranstulii peccalum tuum : non moriens. Si pec-caiiim David lam detesiahile Dominus iranstulit,

qindcsiqiioil omniaqmedeendenipeccaioperprophe-sic nos divimc dispensaiionis misericordia et su- C lain e, a Domiiiu dieta snnt posiiiiodimi tnleravil?

pcrbientes reprimii, et ne ad desperalionem cor-

ruamus fulcit. Sed qnia exigenle causa Uavid ad

niedium deducio lanli laeinoris memoriam lecimus,lectoiis fortas-e aninius movelur, cur omuipoiensDeus eos quos iu perpelunm elcgit, quos ad dono-rum qnoqne spirilalium cnlmen assiimpsit, ilLcsos

a eorporalibus vitiis non cusiodit. Unde quia salis

lieri cnius credimus, brcviier respondemu», uon-nitlli eniui perccpto dono virtiilum per impcnsamgraliam honorum operiim in supcrbios viliuin ca-

dnnl, cd tamen qumnodo ceciderini non agiioscmit.Proinde conira ens hosiis aiiliqiins, qui jain inte-

rius doinina ur, exlerius etiam sscvire permiliiiur,ul qiii iu cogilalinne elati sunt, |ier earnis luxuriam

proslernaiitiir. Scinuis aulein ipua ali |iiando niiniis

nsl in ciirpori> corrupnone cadere, quam cogiialionetacita ex deliheraia elatione

|eccare. Sed cum iui-

nus mrpis snperbia creditur, niiiuis vitatur, laxu-

Sed proculdttliio Dominiis delii tnm sine uliiouc nondeserit : aut enim ip-e hoc liomo iu se pceniieus

punit, aut hoc Deus cum homiiie viudicans percutit.

Neqiiaquam igilur peccato paicit, quod nullaienus

sine vinilicla dimiilii ; sic enim David audire postconfessionem meruil, Dominus transtutit peccalumtuum; et lamen post cruciaiibus aillictus ac lugiens,reatum culpa; quod peipelraverat ex--olvit. SiC nos

salmis iinda a eulpa primi pareniis ahsolvit, sed

tamen leatum ejusdem culpte diliienics , ahsoluti

quoque adhue carualiler obunus, quia delicta no-

stra sive per nos sive senieiipsoui rcsccat, etiam

ciim relaxat ; al> eiccti- enim suis iiiiquiaiuin slu-

det inaculas temporali afilictinne lergere, quas in

perpetnmu non vult vimlicare. Quod vero dicil :

Duo homines eiant in ciiitate una, Urias ct liavid

intelligitur. Et addisce personas. PaupercuJi oveta

meliorem dica, Imc esi, uxoreiu ejns qu* aduliemla

riam veio eo magis erubescunt lioinines, quo siinuljj est, qua: de mei.sa cjus ve>cehaiur, et de ealice cjus

potab.it, et in gremio ejus cubahat. Couside/a pau-

perein incenliva pielatis habeie lulcimina, iu divili-

hus atilein mulla superbia. Apnd panperes uxnr, et

ancilla et minislra e-l, et procreal lilios, el ipsa

mater et nunix est; apud diviies autem non est iia,

sed cum generaverit lilium, slatim eum tradit foris,

et pietalis insiguia abscindit superbia. Erubescii

fieri nnirix, qu,e facla est maier. OviS ergo iu gre-

mio ejus cubabat. Anxii parabolam narraiione pie-

latis. Venit ergo perc^iinus Immo ad regeui illum.

Qnis itaque cst pcrcgrinust Conciipiscenua vidi-li-

cet. Ut ergo illius ostenderet ca^iiiaicm, peregrinam

concupiscciitiam noniinavit; numquam euiiu alienat

iiuplias dis-ipavit, neque iniquis coiispexil oculis,

sed percussus in illa mulicie perdidit casiilaiein,

quia paululum se reddiderat reniissiorem securitale

pacis. Venit percgrinus, iniqua elaijre^iis concupi-

scentia ad illuin divitcm; venil cl ille, accepit uo».

oinnes tur|iem novcruut. Linde lil pleriuni|Ue ut

iioniiiiln per Mipeiliiam iu luxuriam cnrrneiiles, ex

apeilo ca>u inalum Gulpte l.ilenlis erubescanl, ct

lune cliain majora coritgunl, ciim proslrati in mi-iiioiis giavius cool indiintnr; reos enim se imcrmioora conspii iuni, qui sc liheros in.er gravioraercdidcrani ; pia einiu Dniniiii di-pcn-alionc 1 xatusnoiimiin |u:nii iiialiguus spiiitus de culpa atl Cuipamtratiil; ei duui plus pcrcoul, mde eiun quem cepe-r,i ainiilil; aiipie unde vicisse cermiur, inde supe-ratur. I.onsideiare idol, intra inunuiim giatia: si-

iiuio qininto Ueus miserieordix favore nos coniiuet.

Ei ce i|oi de vutuie te extollit. per viiiom ad liuml-lilatem redit, ei qiu tle aicepis virtuiibus extolli-

tur, noii «ladio, se I(ni it.t tlixerim

) lucdicamenio

vulneriur; qmd t sl ciiim virus, nsi mciiit ainen-tiim? e: tpnd viiiuui, in.-i vulnus? yuia ergo nos delucdkaiueitio vulnus laciinus, facn ille de vulncie

1093 COMMENTARII IN LIBROS REGUM. LIB. II. I0P4

de gregibns stiis vel armentis, ul peregrino pararet

epuiis, se<l inlsl et rapuiiovem pauperls, quse in

simi ejus cubabat, et de mensa edebat. II;ec igitur

CHm audissei l):ivid, iratus est vntde adversus homi-n in ittum, et dixil ad Nathan : Vivit Dominus, qno-iiiuiii filins mmtis esl vir qui fccil hoc; ovem rcU.let

in quiiUruplttm, et ipse gladio punictur. judicii

siipcrefflueuiein justiiiam! Non enim erat illa amoris

filira, ul jiiste non diceret. jubet qiiiiicm in quadru-pluin seciiiiduin legem , lex enim pracepil furentem

quadrtipli restiluiiiine vinciri ;iste auiem et legem

esi pneiergressus. Jubet quidem et ipsuin interimi,ct in quadrtiplum obnoxium detineri. Prompsit ita-

que semeniiam, et judicium elimaium. Cuni lioc

amlis-et propbeta. jaciat omnem umbram imaginis,et in mediiim proferl gladium, cum fiducia dicit :

Tu cs, rex, qui lioc opus fccisti. sectura non gla-dio sceans seiisiuu doloris, sed compcndio accusa-liunis ! Ciim enim nporiuit, occultavit narraiionem:ciiin vcro tempiis invcnit, statim pcrcu-sit et absoi-

dit, sine grandi plagie vulnere, boc solummodo di-

cens : Tu es, rex. At ille velociicr ad conscieiuiam

rediens, lamqtiam iidelis et idoncus servu-, culpamsimpliciter contitetur, et dicil : Peccavi Domino, et

prop\ela respondit : Et Dominus transtulit peccatumtuum. Velox confessio, velocior mediciua. Facto

peccavit, verbo pceniiuit. Annuit Dens, et correciio

facta est ; vuliuis apparuil, el sanilas rediit. Sediion fuit bis prupliela contentus : nam post corre-

ctioneni, pnst pcenilentiam, po--t peccatiirum absolu-

tionem, psalmum eam oli caiisam scripsii; ita ut

eiiam poslene generationi liat illius passio medicina,et illiiis iiaufragium sit aliis porlus, et qiiibus ille

vulneratus est et emendavit,

alii in iisdem inci-

denthus ipsa possint uti medicina et emendationesan.iri.

IX. De David fuqato per filium. Cap. xv.—FugiensDavid Absalom lilium sniim, nndisqoe pedibus in-

cedens, iransgres-us est torrenlem Cedron , ei cun-ctns popu

! us ciim eo, et pervenernni inqne Baurira;et eci e cgiessus Semei, lilius Ger.i, de cngnationedomiis Sanl , miiteus lapides maletlicehat regcmdii ens : Eyredere, egredere, vir sanguinum et vir Be-lial. Quisquis fldelium divinx gratia: illusiraiiuue

eompungitur, ct sancto desiderio de imis ad siimuia

8iipern:e coiiicmplationis penna fesliuat, hax geslabeati David ctaliorum sanciorum prxcedeniium pa-truin, ubi aliquid injusle perpessi sunt, ante mentisoculos ponal ; atque in eis se iinitatinne exercen-do ptoliciai, et quod in pra-senii lilillat ex viiio, vel

praeleriloriim maloruni ineuioiia reprimai, vcl dono-

rum pnecedentium consolatione resiingnai, vdeliam

imiiatione, iu dictum est, pairum prsecedentimn re-

tuiulai, qnod neces^e est, ut, sicul prnposuimus,excmplis evidenlioribns approhemus. L't eiiim uniim

de innliis loquar, qtiatemis studiosns lecior niulia in

iiiiu iniclligat, quisquis verborum coulumeliis pres-sus, cum virtuie paticnii iin servare non siiflicit,

David factum ad memoriam redncal. Qui ciim a Se-niei lot conviciis nrgereiur, et arinati proceres ul-

cisci conienderent, ait : Qnid mihi et vobis, filii Sur-viw? Dimitliie eum, ut muledicai. Dominus enim prm-cepil ci ut maledicertt David. Ecquis ett qui attdeat

diccre qttare sic fecit? El pauln post: Dimiltite eum,ul maledicai juxia prwceplum Domini, si forte respinatDommus affl.ctionem meam, et reddat mihi bonum promaledictione hac hodierna. Quibus profecio verbis in-

d cai quia pio perpelrato Bersabeie scelcre. ex-ur-

(. •ntciii Cnnlra se flliuui, fugiens reduxit ad ainmiim,in iliiiu ipinil peipelravit, ei conlmneliosa verba nonlam convicia qiiaiu adjuloria ciedidit, quilius se pur-g.ni sibiqoe mitereri posse judicavii; luuc enim iliata

conv:cia bene loleraiiius, cuill in sccrelo meniis adnale perpeirala recurrimus ; leve qmppi! videbitur

qnod injiirii percutiinur, dum in actnme cnncipimus,qnia pejus esl qood lucreiniir, sie.pie (il ut poiiuseontuiueiiis gratia quam ii.i d .bcitur, quaruin inter-

A ventu Deo judice pcena gravior declinari posse enn-fiditur. Illud vero quid signiflcet, qnod parriiidafilms Absalon palrem insequens, primo paier ejusdeclinans fugit ante laciem ejus, securus de victo-ria ; qui aspiciebai impiuin periie, quem etiam flevit

maguo luctu, et deploravit exituin pnrricidoe; scri-

bhurenim fugisse David a facie bell.uiiis advcrsumse (ilii, et quoniam scriptum estde populo llieiusa-leni : Filios enutrivi el exaltavi, ipsi autem contemnen-ter spreverunt me (Isai. i) ; filius ipsius signiflcalurtropice, id est, populus Judaicus, qni eum traiiidit.

Absalon aiiiem, sicut quidam inierprcianiur, inielli-

gilur Patris pax. Quod mirum videtur in liisioria,

quemadmodum patris pax possit intelligi, qui pa-trem bello persccuiiis esi. Sed qui diligenier ad alle-

goriam iniendunt, iuspiciunt Absalon esse llierusa-lem : quia etiam et ipsa, Pax intcrprelatur, a cujusfacie Cbri>tus fugit, quando eam patiendodeserensin geiiiibus per lidem successit. Alii Absalon, Judaintraditorem accipiunt , uuem lanta et lam miranda"palienliaChrisluspertulittamquam bonnm, cuin ejuscogiiaiiones non ignnraret, cum adhlhoil convivio,in quo corporis el sanguinis sui iiguram discipuliscoinmendavii, et tradidit. Quod dvnique et in ipsatrailitione osculum acccpit, bene intelligi Cliiistum

pacem exhibuisse iradiiori suo , quainvis iile tamsceleral* cogitalionis interno bello vastarelur. Etideo Absalon Patris pax diciiur, ipiia patcr liabuit

pacem, quam ille non babuit. Scd fortasse quis di-

cet: Si David imaginem Clirisii gerebat, quomoilomnllas uxnres habuisse et cuncubinas scribitur, cumbas res Cliristus et borresc.it et damtiet? Hnc enimin propbetb liebal; mulla; enim uxores David uiul-

tarum gentium et nationum imaginem imlicabant,qii.e per lidem Cbiisli consonio jiingerentiir; cou-cubime vero ejus sigiiifnaut haTeticoruui Ecclesias,qu.c suli Cbristi noininis titulo se manere glnrian-lur; sed quia proptercarnaiia lucra Cbiisium sectan-

tur, nou conjuges, scd conculiinx voc.n.tur. Deniquefj

nunc reges si plures babeant uxnrcs vel conculiinasciiineH esi, quia jam transierunt ligura-, pro quibusuxoruin vcl concubinarum venia concedebaiur; atnunc quia (innrx traiisieruiii, venia niilla datur.

Percusso Absalon cum rediisset David in Ilierusa-

lem, dixit AmasEe ut congregaret onines viros J,;daindiem lertium, ci constuucret eum principem proJoab, qui nioralus exiia placiluni, prajcepit DnidJoab el Abi-ai ut irent el appreliendereiit Siba lilium

Bochri; cunique venissel Joab in Cabaou, Joub lenuit

manu dextra mentum Amasa;, quusi osculans eum ,

percussit eum in laleie, et morluus est. Quide>t quodJoab Amasa; mcnium ihjiiii dcxtra tenuit, et sini-

stram ad gladium laieuler mitiens, ejus vis"era ellii-

dit, insi lnic quod patenier datur iulcliigi? dextra

namque mauu lenere, est qnasi ex beinguilate blan-diri ; sed tinislram ad gladium mittii, qui laientercx malitia percutil.

X. Cunticum Duvid. Cap. xxn. — Sequitur psal-_. mus xvn. Ei mcritn quariuir cur solus isie psalums"

in lilnis Reguin reperiaiur conscripms. Nec nnnie-riio psalmu> isie in Regum libris miIus inveniiur,qma rcgnuui iiiud siguiflcat ubi adversaiiuui nonbabcbiuius ; tilulus euiili ejus est: In die qua eripuiteum Dominus de manu iniinicoiuin tjus, el de maiiuSnul ; qnis cniiii liguratiir in David, iiisi illc qui ve-nit secundiim cariiem cx seunne David '

Qui unquein corpme suo, quod esl Eccletli, adliuc paliiur

iniuiicos, unde illi persecmori, qiicm vocc prostra-vit, ct in siium corpus li.ijiiiens quud.unmoilo inan-

ducavit, insiiuuit de ccelo ; Saiile, Saulc, quid mepenequeris (Aci. ix)? Qnainlo auieni nicreiur eripiboc c.orpus de manu iniuiicorum cjus, uisi ciim illa

nov s-im i iniinica destruetur mors, ui pervcniaturad reguiim Dei ?

Dilignm le, Domine, virlus mea. Diligam tc, Domi-ne, per qiiem forlis sum.

Doiuine, firinamenlum meum, el ref gittm meum,

1095 AD OPERA S. EUCIIERII APPENDIX, 1098

Hbcraior meus. Domine, qui mc (irmasii, quia refugi A reiur liomo in fine sxciilorum, Dens caro, Verbumiufans ftVret. Umle et recie illic nddiiur :

Volavii super pemmsventorum. Quia videlicet Irans-

ccndil i.nines inlelleclus animariim. Venlo quippeaniinam Rgnrari pro velociiaie su.i' cogitalioui*, nouiucoiivenienler accipinius. llla auleiii celerilas qnase iiuomprehensiliilem esse mnnslravit, super vir-

tuies aniniaiuni esi, quibiis se velui pennis, alernis

nd lc; refugt atl le, quia tiberasti ine

Deus ment adjutor meus, el sperubo in eum. Deus

incus qni nnhi adjutoriuni prius vocaiionis ftia' pne-lliiisli, nt spcrare in te possiin.

Proteclor meus, et comu salulis nieiv, et liberalor

meus. Proiecior nieiis, qtiia non de mc pr;csuni|isi ,

qnasi erigens adversuni te cornu superhia; ; seil te

ipsum coruu, boc est, firmam celsiludineni salutis

iuveui, quod ui invenirem redeuiisti iue.

Lnudnns invocabo Dominum , el ab inimicis meis

talvus era. Nou meaiu glariaiu, sed D.unini qtiarens,iiivocabo Doiiiiiiuiii; ct non eril unde uiilii noceant

iniimiia is erroret.

Cireumdederunt me dolorcs mortit, boc est dolores

carms.El lnrrenlet iniquitatis conlurbnverunl me. Tuibc

ini iii;e ad lempus cmiimi>l;e vclut fliiniina pluvialiaciio ile-iiiii a, egeruni ni t''>utiirbareiii nic

tiiuoribus in auras hbertilis exlollunl.

El posuil tenebras latibutum suum. Et posilil obs-cuiitaifin sacianniiioruin, eloccultam spein iticonle

crcileoliiini, ubi lalerel ipsc nnn eos tlescie.i- : qniaduin caligiue nosira: infirmiiatis ob-ciiramiir, perignoraniiaiii nostiam nobis abscondiliir, nc a nobisii. oil.i in a terna ct lirnia claril.ile vidcaiur. ln bis

eiiaui lenebns ubi per fiilcni adlmc ainbulainiis, non

per sp ciem, t|uamditi quod non videmus speramus,per patiei iiam exspeclamus. Quia vero auelor nosli r

nobis iii h .c exsiiio dejeetis, lucem suac visionis

D.ttores infemi circumdedcrunl me. l:i liis qui me n ah-iulit, sese nosiris ocnlis quasi iu lenebrarum la-

irciimilederunt ut perderent, erant dnlores invidise, tibula abscondii, quas nimirum cxcituis nnslra: te-

peiducuulquc ad iiifernuinqui inoilcm operaoturpeccati.

Prmvenerunt me laquei niortis. Pricvcnernnt me nt

priorcs nocere vellent, quod t:is poS'e:i reddcretur.

Talcs autein liomiues capmiilin perdilinnein, qiiihusinala per-uaserinl jacialione jnsiitia>, cujus non re,

sed nomine adversns geoles glorianlur. Ei in pres-sura mea invocaoi Duminum, el ad Deum menm cla-

tnnvi. Et exnudivil de templo sancto suo vocem menn.El f xaudivii de corde ineo, iu quo babiiat, voceni

liieain.

Ei ctamor meus in conspectu ejus. Et clamor meus,qiieiiinoii in auribiis linininiim, sed curain ipso inlus

h.ilico, imroifil in aures ejus.Et commota esl, et contremuit lerra. Ila clarificuto

Filio, coininnti sunl el cotitreinucrunt peccaiorcs.Et (undamenla monlium conlnrbata sunt. Et spes

siiperborum, qua3 in hoc ftiernnt sicculo, coiiiurb.ua;

sunt.

Et commola sunl, quoniam iralus est eis Dominus ,

ii! scilicet jain fiiiidauienliim non habcrel in cordibusliominiiui spes lenipor.ilnim bonorum.

Ascendil fnmus in ira ejus. Ascendil lacrymosa de-

precatio poeiiiteniium,cum cogiiovissenl quid inine-

tur Deus impiis.Et ignis a facie ejus exardescet. Et flagrantia cliari-

taiis post pceuiteniiaiii de nolitia ejus exardcscel.Curbones succensi suut ab fo.Quia jam mnrlui erant

(lescru ;>b igne boni desideni ac luce justili.t' , ct

frigidi lenetirosique remanserani, rursus accensi el

illiiminali revixertiut.

£i inclinaiit ccelum el descendit. Et liiiiniliavit jo-siiim iii descendert'1 ad homiiiuin infirmiiatem.

Et catigo sub pedibus ejns. C.iligo ei sub pedibuscst, t|uia non ca tlariiate ab inferioribus cerniiur,

qua: iii siiperiorilius tlominalur; impii cuiin, qui ler-

lena sapiiii.l, caligioe inaliluv su;e nou cognnverunteum, lerra euim snb pedibus eis, iami|uaiii scabel-

lum pediun ejus. El ascendil super Cherubin , et ro-

lavit. Cherubui qiuppe Plcniitido Bcientise diciiur.

Proiiiile sopcr plcniiiidii.eiii scicntia; ascendi-se et

volasse pernibelur, quia nmjesiaiis ejus cel-itudi-

iicm scieulia uulla compreheiiil l. Volavil eigo qui

Imigc in altum ali iiitellectu nostro -c rapuit, ut ne-nt.i a.l Deiim pcrvconci, msi per chaiilaieiii : pleni-ttidoeoiiii legis charitas. Et ciio se tncomprehensibi-lem iuoiistravit dilectoribus stiis, ne illum corporeisiinaginaiioiiibus comprehendi :ub tiaiemur. SuperCl.eruliiii Doinii.us ascemlit ct volavit, quia snperp'i'iiiiiiiiinciii scicniia:, tpia: es.-e io hominibos po-

ncbras ctim Sludioge conspiuimiis, meniem ad la-

inciila revocainus; flet enim ciecit.ilem quam foris

palilur, si hiiniiliiei'iiieminit,qu.ide interiori lnininc

privaiur. Cmutpic teneliras quibus circumtlaiur re-

spieit, per splenduris inliina ardenli se desiderio

affligil, omnique iiitentionis visu semeiipsim concu-til. ct snpcrnam liicein qiiam coudila dcseiu l, rc-

pulsa qiuerii. Unde fit pleruroque ut iu ipsis piis flu-

libtis illa iutcrni gaudii clariias eriunpat, ci uicns,

qna: in corpore prius caera jacuerat, ad inspectionenifnlgoris intimi stipeiius vcgetala convalescat.

In circuituejus tabernacutum ejus. Conversi tamenal ipsiim ambiunt , qui credunt ci, quia iu medioipsnium cst, ciun oinnibiis aqualiter favct, iu quibtis

tamqiiam in labernaculo habital in boc tempoie.Tenebrosa aqua in nubibus aeiis. Nec proplerea

quisquiim in illa liicequa? futma esl, cum cx liile ad

spcciem venerimus, jam e.-se arbitretur, si Scriptu-

Q ras recle inlelligii ; in prophelis cnim at.pic in oin-

nibus divini verbi praidicaioribus doctrina obscura

cst, quiii aiiic advcuiiim Doinini dum occuliis sacra-

mcntis gravidi in miiiisleriis iiifii-ain geslarent, in-

tiiCi.tium oculi corimi inlelligcnlia caligabant.Prai futgore in lonspeciu cjus. lo coinparatione

fulgoris, ipii csl in coiispeclu inai ilcstationis cjns.Nubes ipsius transierunt. Prxdicatores verbi ejus

iion jam inJnil.cic liuiiius coiiiineiilur, sed transie-riini ad gemcs, et universa iniindi spatia iniraculo-

ruin claruate percurruni.Crando et cnrbones ignis. Ohjurgaiiones figuratas,

qinlin - velut grandine corda dura tundunlur, si lcrra

dtira cl untis, id cst pius aiiiiiins exceperit,

gr.indinis in aquam, id cst lerror

durilia

fulguraix ct qunsicoi.gd.iue i.l.jinvaiiiiiiis, io doclrinaiii satianleni re-

solvitur, igne anicm cliaritatis accensa corila rcvi-

viscnnt. Hiec omnia in nubibus ipsius ad genlesiransieiiiiii, quia videlicet sancli viri corda amlien-liiim el lcirenies feriunl, el blandientes inftindunt ;

iiam, qiiemadiuodiim feriant propbeia lestatur di-

cens : Viriuieui terribilium lnorum dicent, et magniiu-dinemtuam narrabnnl (Ps. cxliv). El queoiadmodiimblanilicnles rigenl ,

scciilns ailjimxil : Memoriamabunduniim suuvitatis tuw eructabunt , el jutlitia tua

exsultabunt.

Et iutonutt de cm'.o Dominus. Et evaugelica tuba

de cnrdc ju-li soimil.

Et Altissimus dedit vocem snnm, ul hahercnms cam,et in proliinilo reium liumanaruniaudireintisccclcsiia.

Et emiiil sagiilcs, el dissipavil eos. Et cinisii evan-

geli-ta» pennis virtoluiii recia itinera transvolantes,llllll suis,odor vii.c

tuil, ii.cariialionis sn.e gloriam cx.dtare dignalusest; ul hoc cjus volare, sii poteniia; sua; iiiysierininab inicllct tu liiiiuuno sulidocere; qtiauialiliei enini

pleuiitidiue tcienlia vita spiriialium lnlgeat, appre-beinlcre non va:et qiio-uod.i lacluiii sit ul qui exstitit erant in pra tlicanlibus lonles aquaruill , salienlium

scil cjtis a quo missi ,-unl, ut aliis cs-cnt

in viiun, aliis odor niorlis in mortem.El corusciiiiunes mulliphtavil, et conlurtavil eos, et

apparuerunt fonlet aquarum. I t appariierunl qui facli

conciperciur, et aiuc siccula uuctor hoiniuuiii uuscc- in vitani ,-eteruaiii.

(097 COMMENTARH 1N LIBROS REGIJM. LiB. II. 109$

El reveiata sunl fundamenla orbis terrarum. Relaii A '*"" humilem salvum facies. Hoc auteni perversnrnsnni prophete, qui non inlelligebantur Miper quostedific.iretur orbis lerr.irum creilens Doinino.

Ab increpatione lua, Domine. Clamanlis, Appropin-quabit tupervos regnum Dei (Luc. x).

Ab inspiratione tpirilus irm luat. Dicentis : iViji

pomilentiam egeritis, omnes similiter moriemini (Luc.xin).

Misit de summo et accepit me. Vocando ex genlibusin liicrcditalem gloriosam Ecclesiam

,non habentem

muculain aut rugam (Cant. iv ; Ephes. v).

Aitumpsit me de multiludine aquarum. Assumpsitme de multiiudine popiilorum.

Eruit me de inimicis meis fortissimis. Eruit me deinimicis meis, qui pravalueruni ad alfligendam et ad

perveriendam istam teni|ioralem vitam meam.El ab his qui oderunl me, quoniam confortati sunt

super me. Ab liis qui oderunt me, quoniam confor-

taiisunt -nper me, quamdiu sub ipsis sum ignoransDcum.

Prxvenerunl me in die affliclionis meai. Priores mihi

nocuerunl in tempore, quo mortale et laboriosum

corpus gcro.Et faclus esl Dominus firmamentum meum. Et quo-

niam amariludine uiiseriarum firmameiiliim lerrenas

voluplaiis conlribulatuin atque cnnvulsum est, factus

est Dominus lirmainenlum meum.Et eduxit me in latitudinem. Et quia carnales pa-

tiebar angustias, eduxit ine in spiritalem lidei laiitu-

diuem.Erutt me, quoniam voluit me, quoniam voluit inu,

antequam illiim ego velleni.

Eruit me de inimicis meis potenlissimis , qui mihiinvident jam voleniieum.

Et ab his qui oderunt me, quia volo eum.El retribuet mihi Dominus secundum justitiam bunce

roluntatis; qui prior praebuit misericordiam aniequamhabeiem bonam voluniatem.

Et secundum purilalem manuum mearum relribuet

videlur perversis, quod conflicntcs peccata sna salvosfacis.

El oculos superborum humiliabis. Ignonutes autemDei jusiitiam, et suam volentes conslituere, huini-liabis.

Quoniam tu illuminas luccrnam meam , Dominequoniam non est nnstrum lumen ex nobis, sed tuillumiiiabis lucernam meam, Domine.

Deus meus illuminabis tenebras meas. Nns enim in

peccaiisnostris lenebiae sumus , sed Deus meus

illuminabit teuebras meas. Quoniam a te eripiar a

lentatione, quoniam non a nie, sed a te eruar a len-lalionc.

'

Et in Deo meo transgrediar murum, et non in me,sed in Deo meo, transgrediar muium, quem inierhomines el coelesiem llierusalem peccaia erexerunt.

Deus mens immaculata via ejus. Deus nieus nonveiiit in homines, nisi muudaverint viam fidei , quaveniat ad eos, quia iinmaculata via ejus.

Eloquia Domini igne examinata. hloquia Dominiigne cxaininationis probaniur.

Protector est omnium speranlium in se et omnesqui non in se ipsis ,

sed iu illo speraut , eadcm iri-

bulalione nou consuinuntur : spes enim sequilurfldem. Quoniam quis Deus procler Dominum cui ser-vinius?

Et quis Deus prmter Dominum nostrum ? Et quisDeus prxler Domiiiiiin, qucm post bonam serviiutcm

tamquam hicreditatem spcranles fllii possidebimus?Deus qui pnvcinxit me virtute. Deus qui priccingit utfortis sim, ne dcfluentes sinus cupiditatis impediantopera ei gressus meos.

Et posuitimmaculalam viam meam,cl posnit imma-culatam viam cbariiatis ijua ad illum veniam , sicut

est immaculala via (idei qua venit ad me.

Qui perfecit pedes meos tamquam cervi (Ps. xvn).Qui perfecit amorem meum ad transcendenda spi-nosa eiumbrosa implicameiila hujus sxculi.Cervos,

mi/ii,el secundum puritalem faciorum meorum rc- C spiriialus viros appellat, propter alacriiatem velocis

iribuet mibi, qui iribuit mihi ut bene facerem, educcndo nic in latitudinem lidei.

Quiacustodivivias Domini, ut laiitudinem bonorum

opernm, quae per lidem sunl, longaniiuiias perseve»raniia: conseqiialur.

JVec impie gejji a Deo meo, quoniam omniajndicia

ejus in compeclu meo sunl semper. Quoniam omnia

judicia ejus, id est pracmia jusiorum, el poenas iin-

piurum, et fiagella corrigeodorum, et temaiiones

probaniiorum , pcrseveranti coiileiuplaiione consi-

dero.

Et juslilias ejus nonrepuli ame. Quod faciunt de-

ficienies sub sarcina earum, et revertentes ad vomi-

tuin suuin.

/.'( ero immaculatus coram eo, el cuslodiam me ab

iniquitate mea. Et retribuet me Dominus secundum

justitiam meam. Iiaque non solum propter latitudi-

ncm fldei, qux per dilectionem operatur, sed etiam

cursus ; robustorum euiin menies in Deo iinmirbiiiicr

fixic tanio adversa quaiqiie despiciunt , quanto cer-

nunt, quod contra prascepta Conditoris excrescunt.yEiernitaiis (|uoque prsemia prastolanies, vircs exudversitalibus sumunt , quia , crescente pugna, glo-riosiorem sibi non ambigunt manerc vicionam. Sic

ilaque clec.torum desideria dum picmuniur , adver-silate proficiiinl,sicut ignis flalu preniiiur utcrescal,et iiinle quasi cxstingui cemilur, inde roboralur. Ineo nainque o-tendimus quaula ad Deum cupidiiaie

flagramus, si non solum ad euin per iranquilla et

inollia,scd ciiani per aspcra el dura Iransimiis. Bencergo per psalmistam dicilur, Quiperfecil pedes meos

tamquam cervi. Cervus ennn cum iuoiilium juga con-

scendil, qua^que aspcra, quxque sc objiciunt seoti-

bus illigata, dalo sallu iran-grcditiir, eiiam absqucullo cursus sui obstaculo in superioribus clevaiur.

Ita ciiani electorum mentes qmc sibi in boc niundo

propter loiigitudinein perseveianiiae retribuet milii D obsistere alque obviare conspiciunt, conteniplDoiiiiuus secuiiduin jusiiiiam meain

El secundum purvalem manuum mearum retribuet

mihi in conspectu oculorum ejus. Nou quod bomines

vidcnt, sed in conspeclu oculorum ejus, quouiam quacvidenlur lemporalia sunl, qu:c autem non videnlur

aterna suut, qno peninct altitudo spei.Cum sanclo sanclus ens. Est eliam occulia profun-

ditas qua intelligeris, cuin sancto sanctus eris , quialu sanctificas.

El cum viro innocente innocens eris, quia nulli no-

ccns, sed funiculis peccatorum suorum unusquisque

constriugitur.Et cum electo eleclus eris, et ab eo quem eligiseli-

gnis.Et cum perverso subvertens ,

et cum perverso vi-

deris perversus ,ob quod eis non fives, pcryersus

esse vidcns, quoniam dicunt: Non est recta via Do-

mini, et ipsorum via non est recta. Quoniam tu popu-

Patrol. L

lionis saltu transcendunl, et more ccrvorum, "de-

spectis terrenarum rerum sentibus, in superna se

evehunt.Et super excelsn statuit me, et super coelestem ha-

bitationern figet inteniionenii meam, ui impleatur in

omnem plenitudinem Dei.

Qui docet manus meas ad praelium, qui docet mcoperari ad superandos inimicos, qui nobis inierclu-

dere regua ccelesiia conantur.

/.'( pojuijii ut arcum cereum brachia mea.el posuisti

infatigabilem iiitentinuem bonorum operuiu.El dedisti mihi proteclionem salulis luoi, et dexlera

tua suscepit me, id cst favor graiia: suscepit me.El disciplina tua direxit me in finem. El correclio

lua me deviare non siuens diiexil, ul quidquid ago,ineum linein rclcraiu qui cobxret mihi.

Et disciplina lua, ipsa mcdocebii, et eadem corre-

ctio lua ipsa me docebit pervenire, quo direxil.

35

loai AD OPERA S. EUCilEKII APPENDIX. i!00

Ditalttsti gres:us meos subtus MM ; nec impedienteamales angnsiia;, qiioniam latam fecisli chuiiauin

incaiii operautem liilaritcr, eiiam de ipsis , qnae sn-

bicr me sunt, morialiuiis rebus et meuihris. Et noti

suul infinuata vestigia mea. Kt non suul infirmata sivo

iiinora mea, sivc signa, quse iiupressi ail imitandum.-eiuentibus.

Perscqttar inimicos tneos et comprimim illos.

Persequar affectus carnales meos ne ab cis com-

prehendar; sed appreheudani illos ut absuman-tur.

El non convertar douec deficiant. Et ab isla inlcn-

lione non converlar ad quietem ,donec dcGcianl qui

obstrcpuiit mihi.

Et confringam illos, nec poterunt stare; confriiigamillos, ucc durahiint advcrsum me.

Cadenl sub pedes meos; dileclos illis prxponamnmorcs qnibus ninhulo in xternum.

Et prwciuxisti mc virtute ad bellum ;cl constrinxisli

flaentia desiderii camis mcie virtule, nein tali pugnapraipedircr.

Supplantasti insurgentes in me subter me; dccipifecisu eos qui me inscqnebiniur, ul subler me fie-

rcnt, qui super mc esse cupiebant.Et inimicos meos dedisti mihi dorsun ; et inimicos

nieos convcnisii ct dorstim mihi eos feeisli e-se , id

est. ii t sequercnuir nic. Et odio habentes me disper-didisti; alios autem oorum qui in oJio pcrdurariintdisperdidisti.

CtamabuiH, ncc erit qui salvum (acial. Quis cnimsalvos f.tce: et, quos tn non f icercs?

Ad Dominum nec exaudiet eos; nrc ad qucmlibel ,

sed ad Dominuin clainavcrunl,necexaudiliuue dignusjudicavit, nii rccedeuies a malitia sua.

Et comminttam illos ut pulverem juxta (aciem venli;

et comminuam illos, aridienim siiul nou reeipicntesinibrcm iniseiicordiic Dei : ut elaii et infl.iti super-bia, a spe firina ctinconcussa, tamquam lerrae solidi-

tate ct slabilitaie rapiantur.Vllutum platearum deteboeos. Per lalas.quas multi •

atnljul mt , vias perdili mis , litxuriautcs ct luhricos

delcho cos.

Erues me de contradictionibns populi; erues me deconlradielionihtis eorum qui dixeriiut : Si dimiscri-

inus euin vivuni, soeculum post illum abit.

Conslilues me in capul gentium. Populus quem non

coguovi, serviet mihi ; populus gentiiun qttea corp i-

rali praseiiliu non visitavi, servivii mihi.ucquc oeu-lis inc vidii ; sed recipiens pr.edicalores uieos, i*

obandilu auris obaudivil mihi.

Fitii atieni menliti suut miki; WVl non mei dicendi,sed rmtius alicni, quibns recte dicebatur : Vos a patrediaboii estis, menliit sun'. mihi.

Filii atieni inveteruli sunl , et claudicaverunl a se-

mitis snis ; ct lamquain uno pede dehiles, quia vclus

tenentes, iwvum respnerunt. Filii alicni. quilius, ut

renovareiitur, novuni Testamentum ailuli , in vctcri

hwniiie reuian-eruiit. Claudi effecti sunt eiiam iu ipsaveten lege, putiiis suas Iradilioiics sequeiiles qu.iui

DeJ; calinniiiahantur cniui de manihus nmi lolis , Dquitutf liiles eranl scuiilK, quasi ipsi fe erant, et

(onsiieiiidineiii iribiierani , errando ah itinere prae-ccploi um i)ei.

Yinit Dominus et benedicliis Dens meus. .Seeondumcaroem autem sapere , mori e-t

, vivit Douiiniis et

heiii'ilici'i . De is meiis. Et cxutleiur Deus satuiis m w,ci uut) ten m cousue.uijiiie dc Deo salutis inecsenii.ini

,sed xlernam ipsam saluieni in excelso de

idu S|ierem. Deus, qni iat vhtdiclas mihi ; Deus , quiTindieas iue, s.bdendo snh uie populos.

Libcrulor mais de inimicis meis iracundis. Claman-tilms : Cruciftge, cruciftge. Ab iiisurgentibus in mefxaltabis me. Ali insurgeiilibus in me judicis ox.illa-

his me, resiiigi.nieni a inorte. Aviro iniquo eripe me;a regno coriiiu iniqu > eiues.

Proplereu confiiebor tibi in generationibus, Bomine.

Propierea per me lihi confltehuiit.ur gentcs, Domine.

\ Et nomini tuo psailant, el latius innotetces bonis

operilnis meis.

Magiiiftcans salutes regis ipsius. Deus qui magnifi-cat, ut amabilcs faciat saluies, quas rjns Filius dat

credenlibus.Et facieiis misericordiam Cltristo suo. D: us qui f.icit

miserieordi.im Christo suo. David.elseniiniejus utquein sceculum. Ipsi lihcratori inaiiu potenti , qui vieit

hiine iiiiinduiu, ct ens quos crcdentes in EvangeJio

gentiil in xternuni. Qnaeiin.que iu hoc psalmo dicia

sunl, qu.TB ipsi Doniino nou prnpric ,id c-t , capili

Ecclesi* congruere non possuut ad Kcclcsiam refe-

renda siini; lotus cnim Chrisius bic hiqiiitur, in quosunt oinnia incuihia ejus. Harc autem sunt verbano-

viisbnu, quic dixit David ftlius Isai. Verha novissiiuaDavid iiou liniendii dieit , sed perlicienda; non eon-siimenda ,

sed qus cunclis lidel hus perleeiionis

pleniuidinem cnnferant. Spirilus Domini loculus cst

super mc, el sermo ejnsper linguam meum. SpiiitnmDomini Spiriiuin sancliim dicit; scrnio Dei. Chri-ius

B Filius Dci accipitur; ip :e cst eniin Cbristus DeiJacnh.

Pratvaricatores aulem quasi spina; evelleniur tini-

versi. Pncvarieatiires Judiei atque lneretici, velut

spiine de Ecch'sia, que est terra viveniiiun, evuNi,atqiu! i::ceiidio comhusli sclerno pei ilmnt. llwc no-

mina forlium David ; sedens in cailiediasapientiisiniits,

princeps inter tres. Ipse etl quasi leneriimus ligniv r-

micttlus, qui o.lingcntos inhrfccit impe.lu uno. Nua

jesbaa, iu quidam tuitant, sed ipse David est dictiti

qnasi teneniinu; tiqni vcrmiculus, p-r qtutd \irl;s

siinul bellica et modesla viri designalur civililis;

quia videlicel sieui ligni vermiciiliis , tencr quideinet fragilis lotn

apparct , nihi

:n suo corpnre , nee non et periiioilniislilominus lauien firiissiiuuni rohur exe-

(h-iis coiisouiit.elcuiTosuui rcddit, unde cl a Iweudoligna leredinis noiueii hahet; sie ille aff ibilis innni-

bus domi el quietns alque liunidis videhauir. ct iu

certaiiiine publita robustuin sc ae intolorahileni ho-stihus cxluhehat. Aiisur luin no i cst ul ii :rc- fniiis-

simiDavid.et Eleazar, et Sam.i, inlcllig nlur Trini-

tas, Deus Pater , et Filius, ct Spiiitus sancius,

ad qiioruui icqualuatem cxteri foiiij.-iini iion peive-ncrunt.

XI. Desiti David. Cap. xvn. — l:cm ip-e Divid in

piielii Philislinnriiin cum sitiens ver-areuir in helln,ci aqinniqn.crerei :Quii inihi pniiiin dabit, ait. dc lucu

\cist rna, II l\eg. ixiilj ffus est in Bctlitchem ? el ad

pnrlas erat iier c stei mc , et David interfusiis lmsti-

hus, et inedia liostlium cinxeral scpla eastroruni;

praeeiderunt tres viri multiiudinem aiiversarioriim,

ei liaiiscront aquaiu de licu qui cral in BetiileJiew ,

ot ohuilenmt rej;i biheudam, sed rex n.iluit hioere,scd profudit illam Domino, dixilque : Non coniing it

mihi hoc facere, u! sanguinem viroium qui nbicruitt,

exanimis biiuim. Vieit er^o naiuram, 111 sitirn- uonbiheret, et cxcmpluui ile se pjaebiiil. quo omnis cxer-

citus loler.irc siiim disceret. Ouud si altius veiis

s;.eciare et inirospieere my-leriinii, sitiehai Davnl,linn aqoani, qnsc est in B •llileheiu. sed oriuniliim in

eideni Belhlehem ex Virginc Clni-tuiii in spirilu

pr.evieehat. Ergo volehat hiliere, imn a iuim lluiiii-

nis, sed lavacrum ex laterc Chrisli fluens: Imc e-t,

lion aquaruiii sineleit cleineiitmn,

sed san^uiiiein

Clirisli. Uiido eliam non bihil ohlatani aqnaiu , sed

Doiiuno fudii, 6igiiifieaiie sc sitirr sarrilicium. i»':i

n.itiine fluenluiii . sed illud sacnlicium in qun cssul

remissio peccaiorum: illum siiire fontem aileruum,iion <|in pericu

; is quanerelur alienis . sed peiienlia iena delercl. Iu boc laeto cngiiaiidum siiniiu-pere

esl quanliim ad mores lioiniuuin peninel ui qui se

iilieita inemiiiil commisisse. a quibu.sdam eiiam iniiis

studeal ahsiinere , quatenus per hoc Conditori suo

satisfaciat : ut qui commlsit prohib la, a sen;etip-oabscindere debeat eiiam concessa, et se reprebenJalin ininimis , qui se ineminit in maximis dcliquisse.

Lcx ccrte veteris Teslaraenti alienam uxorem coticu"

4101 COMMENTAKH IN LIBROS R.EGUM. LIB. III. 1102

pisciprohibel, regi vero forlia jnbcre militibus, vel A bicns, a eulpa alieiiusnonfuil.vindictamculpieeiianiaipiain desidcrare nnn poenaliter vetat. Ei ciincii no-

vimusquod Davitl C(»ncupisccniia; imicrotie translixns,alien.iin uxorcm ei concupivil et abslulit, cujus cnl-

p.nii dignu verbcra sunt setula, ct inaliim, quod per-penavit, pcr poenitcntia: lamcnia correxii. Qui cumlon^e post coiitra liostium cunei f se daret, aquambiliere cx cisierna ex desiilerio voluit, cujus cleeii

mililes inlcr cairrvas adversanliiim inedias ernm-penles, aquam quam desider.iveral, illasi dctiilerunt.

Sed vir liomini flagebis crudilnr, semeiipsum pro-tinus cum periculo iniliium uquam desideiasse repre-beiidit, eamqtie Doinino fiiiitlcns libavit, tjcut bic

scriptum est : Libuvit cam Domino. In sacrilicio

quippe Dnnnni a<|ua effusa conversa est, quia ctilpamconcupisceiilia: maci .ivit pcr pociiitenliam rcprelien-sionis sua:. Qui crgo qunndam conctipisccre alienam

Cmijugem ncquaqtiainiimuit.postea eiiainquiaaqnaniconcupisset, expavit : qui cniin seilliciti perpeirasscmemiucral , cmitra semelipsum jum ri-idus cliam a n ta.-se valeat quod displicct einendaii; sed ciiraiiduinliciiis alistinebat. Ad banc aquam huriendam irru- suiiimO|>ereesi,ncin superbiam lranseiijiistiii:i:inor-

pse suscepil: n am jra sawiens qu* corporaliter po-puliiin percnlil , reciorem qucque populi iniiino cor-dis dolore proslravit: cerliim vcro e-t quml iia si|,j

inviccmct rectoniiii ineriia cnnnecianlur,ctplebeiuiii.ui ssepe ex culpa pasinruin , deterior liat \iia ple-beiimi

; cl sa:peex mcrito plclicium mtiiciur viia pa-stoniin. Setl qnia reetores babcnt judicem suum,niagoa cautcla siibdilonim csl, noii temerc vilain ju-(licarercgciiiinni. nci]iiecniiii frustra per semetipMtmI)oiniiiu.s ajs iiiiiiiiiiiilarioroiii cffudit, ct catheilrasveiidenlitim cnluinbas cveriii, niiniriiin signifnai.squia per niagislros qnidem vila judicalur plobeinm,sed per semeiipsiim lacia examiiiai magistrorum ;

qnamvis ciiam siibditoium vitia, nuac a mugi.slrisniudo vel tlissimtilanltir, vel judican ncqiieiuit', e.us

proculdnbio jndicio reservaniiir.Igitiirdnmsalva flila

res agiiur, virmiis est incri um, si quidquid priorsest loleraiur: debet laroeii bumiliier sugcerf. si fot

perunl ires lorics: Abisaijraler Joab, Asael et Banaiasfitius Joiada;. Isle Uanaias pcrcussit duos leones Moab,el ipst; dcsccndil ei percussit leonem m mediu cisteruadiebus uivis. Quomoilo sit factiim

, Jnsepbus iiarrat

apcriitis: i|tiia vulclicel cisieiua fncrii uimiiim pro-funda, q;ne leinpore bieiuis ciim essenl ouinia nivi-

busplena, ipsa qtioqtie niinio nhium aggestu fuciit

cmcquiia; i|iiani cuiii leo supcrveiiiens pcriculi ne-scius iiicidissct , iliideiiiqiie conclusus graudi rugilu.

clamaicl, aecuinbaiit lioinines videre quid cssct; <t

diiiiiciiin aliisad lale spect; (uliim advcnirel Ranaas,desilivit staiiin 111 cisicri , et aggrcssnni mediis innivilnis pcrcussilet jnlerlecit leoncm. Deliinc tc.xiiur

eatalqgus vin rniu loriinm in (igiira sancloruiu , quifoi ii niiiii.e viriiiitiin buni opcris ci scieuiia divinaeTrini;aiis fulti, non lamiiiniiKido scipsos ab Imsii-

bus maligiiis defenduiit, vcrum iiilirmos quoslibetproti'giiiiL

dinata ilclonsio ; et iluni rcctiiuilo incaute diligiiur,

ipsa magistra recliiiidinis iiumiliias amittaiur; neccinn silii proecsso quisque despiciat , quenj forlasse

conlingit ut in aliqua aeiionc reprcbcndat , contrabtini: lunioiein supcrl.ix, siibdiioruin mens ad custo-tli iii biimilii.iiis edomaiur, si infirmiias propria in-

cesanler atletiiliiur; nam vires nosiras veiacuerexaniinart; iiCgligimus, ei quia ile noliis fortia crcli-

inus, idciico eos qni nobis pnclati sunt, dislricie ju-(licanius : qun cnini nosmclipsos niiiius agnosciinus,eo illos quos repreliendeie iiilimur plusvidemiis.Sui-

gula baic mala snulqua: sape a subdilis in pr.clalos,

s;cpe a pi ;c l.i l's in snbditosj commiltuiiliir, qui.i et

siilnbtos onincs ii qui prasiiiu mintis ijuam ipsisunt

sapicnies arbitraniur ; et riirsuin qui subjecti suntrectoium suorum actioncs judicant ;

et sl ipsos rcgi-incn leucrc cnulingeiet. se poiuisse agere nicluis pn-a.ii. Umle plcrumque lit ut ct rcctores miinis pru-

XII. De peccalo David i» populo numerando. Cap. C dentcr ca qua; agcmla suiu videant, quia eoruni ocu-xxiv.— 1'cccai posl b;cc David populum nunieraiido

Praxcpil euiiii David Joali ul pcr iiiinilarcl loliun

lsrael, cl ; flcrrct popuii iiiimeriiui. El bqc idcoScii-

)iura dieii ; Quia furor Domini ra'/)il irasci conirahrael, Quid in boclacto alintl dcnioiisiraiiii , nisi ([iiia

sic prn qii iiilaliliiis siilidilormn ilispoiiiintur acla re-

gi'iiiium, ut saipcpronialogrcgis eliani vni lio.ii dcliu-

ipiautin vila p isioris ? Isie cuiiu Dco aitesi.uite lau-

daitis, isie supcfnoiiiiii mysicrioriiin eotiaejus David

piopbela tiiinorc repenliiia: elalionis iiillaius, popu-lum iiiimcraii.il) pci:( avn, ct lanien viiitliCiani popu-lus, David peccanlc ,

susi epil. Cur lific?qiu.i videli-

cet scciindiim mciitom plcbis tliS|iouunlur cortla

reclorum. Jusios vero jndex peccaniis viiinui cx ip-snrnni aiiiiuadvcisiiine corripuit, cx qirnuin causa

peccavit. Sed quia ipse sua scilicet voiuniate supci-

los ip-a nelml i el.nionis oLscurai; et nnnnumqiiainis q;ii siibjecliisc-t, lioc, ctiin pnclatus lueiii, faciat,

qiiod dudum lieri sunjcclus aiguebat ;el pro eo qnod

illa qux jiidicavcrul peipenai, sallem quia jutbcavitcrulic-cai. Igiltir sicut prxlatis curauilum cst neeoriim cortla aistiniaiionis singulari^ sapicntiae iocus

superior exlollal, ita snbjeclis providendiiiu est nesiiii rcctoi iiin facla tlispliceant. Si auiein magisiro-rum viia jurt: ri-prcbeiidiiur, oporlci ui eos snbdili

etiam cuni disciplma vcuereulur. Sed bnc est solcrtcr

iiiluciiduni, ue aul quem vcncrari ueccs-c csl iuntaii

appelas, aul quc.ui iimtari dcsfiicis vcicr.ni cniilcm-

nas; sulitilis etciiiin via teucnila est . via reciuudinis

el luimiliiaiis, ut sic rcpriliciisibiiia iiiag<siioiuiiifaeia di»t>liceaut , qualeuus subdiioruin uieus a ser-

vanda mag sterii icvcrcntia uon recedat.

LIBER TERTIUS.

I. De successione Salomonis. Cap. 1. — Senuit Da-

vid, ungituriiiic Salomoii iu rejfcm sttper Israel in

Gion, ut iiiipleictur in iilo illa pnmiissio qn c facta

rst ad l':tvid : Ao.i tu wdiftcabis miiii domitm, sed

filius tuusqiti earedielur de uicro luo. Inijiio quiileai

luiurac rei illlago facta esl, ineoqtiod leiii|iliiin ;cdi-

ficavit, et p.icem liabuii sccuiiiuiii nomen siiuui.

Saloinon quippe iutci pici itur Pacilicus, ac per boc

illud vocabuliiiu illi veii-sime congniit pcr quemnicdiatorem cx iuimicis, accepta remissione pecca-

toruiu, reconciiiamiir Dco Eicnim cum inimici cs-

semui, reconcxtiaii sumus Dco per mottsm filit cjus.

Idcm ip5e est pacifieus, ille qui fecit vtraque unum et

D medium parietem solvcns inimicitias in carne sua, iVgpmaue mandatorum decrelis evacuuns, ul daos conde~rcl in sa unitm rovum Itominem, faciens pucem his

fftti

longe el pacemhis qniproye. Ipsc ni Evangclio dieit:

Pucem meam do vobis, pacem relinqito vobis {.iuai.

xiv). Ilis et aliis muliis tcsllnioniis Dnminus Cl.n-slus pacilicns c-se lnnnsir.ilur : nam id qnod atlili-

cavit iciiiplnm excellentisslmnm Doinino, et ibi

Clnisliiiii signilicat. cui aulilicavit doniuin Den in

coeleslibus, non de lienh et lapidibtis, »ed de omni-bus sanctis, hoc cst lidelibus, quibus dicit Aposto-lus : Templum Dei tanctum est, quod estis vos (I Cor.

iii). Tribns nomfnibus vocatum fui*se Salomoneot

1105 AD OPERA S. EUCHERH APPEiNDlX. 1101

Scripiurae manifestissime docent : Pacificum, id est, A pracdicationis nuiriunt, dum quod dicunt facere n

Saloroonem; et Ididam, id esi, Dlectum Domini;el . Coeleth, id esl, Ecclesiasten. Eeclesiastes auleni

Graco serinone appellatur, qui coetiim, id est, ec-

clcsiani congregat, quein nos iiiincupare possumusconcionttoram, qui loquitur ad populum, et sermo

ejus n "ii speoialiier ad iinum, sed ad univcrsos ge-neraliter dirigilur. Porro pacificus el dilectus Do-

inini, ab eo quod in regno ejus pax fuerit, et emnDominus dilexerit, appellalua cst. Nam ei psalmusxliv ei l\xi Dilecli et Pacilici tiliilo prxnotanlur,

qui lauieisi ad propheiiam Clirisiiei Ecclesia; perli-

nenles, felicitalem el vires Salomonis exced.int, la-

nieii secundum historiam, supcr Saloinoncm con-

scripii sunl.

II. De sapientia cotlata Salomoni et judicio ejus.

Cap. iii. — Abiil ilaque Salomon in Gabuon, et immotav l i'ii Iwlocauslum Domino, ubi avparuit ei Dominns

pcr noctem, el exaudwil deprecationem quam postula-

vit, deditque ei sapienliam el scientiam, in lantum ut

tiullus anle timilis tlli [uerit nec posl itlum surreclurus

sit. Posl acceplam aiilein divinilus sapicniiam, inox

turpium niulieriim de causa judicio lentatur. lini

noiaiidniii quod postquam Dominiis erroris nostri

tenebras lucis suae coguilione illustrat, niox tenla-

tiunis aculeo visilando probat, quia et accedemlo

corda nostra ad virtules provehit, et recedendo con-

culi tenialione permiltii; si eniui posi virtutuin inii-

ncra nulla tentaiione concuterelur, hocjam se ha-

uere animiis ex se ipso gloriaretur. Ct ergo ea in-

lirmiialis d n;i habeat, et infirmitatem suam humili-

ler agnoscat, per acressum gratiae ad alla susioliitur,

ct pcr recessum quid ex se ipso sil probatur : quudbene nobis ex hisloria sacrae liiijus lectionis inuui-

tnr, quia Salomon et divinitus accepisse sapienliaui,

et lamen post acccpt mi eaindem sapientiam, inere-

iricum slalim pulsatus quaeslioue memoratur; moxeniin ut gratiam taniae revelationis accepit, certa-

mcn turpium niulieriim penulii : quia nimirum cum

gligont, persomuum lorporisoccidunl ; elnpgligemluopiirimuni, quos alere verborum lacie videbauiiir.

Unde plerumque dum ipsi repreheusibiliter vivunt,el habcre discipulos viise laudahilis nequeiint, alie-

uos sibi auraliere conaniur : quateuus diim bonosse babere seqnac.es ostendunt, apud judicia Imnii-

num excnsp.nl malaquae agunt, et quasi subdiioruui

vitam morlifcra negligeotia leganl. umle ei illic mu-lier qua: filium exsnnxit propriom, quaesivii ahe-num; sed lamen veram matrem Salomou invenit,

quia videlicet cujus fructus vivat, vel cujus iinereai,in cxticmo cxamiue iia dislricti judicis ileiu. n-tral.

l'lii el illnd solcncr cst intuemlum, quod vhens fi-

lius priusdividi pracipitur, utsoli posiinoduin mairiiciMa ur : quia 111 hac vita quasi parliri concediturvila discipuli, diim ex illa iioiiniiiiiqiiani alter apudDeum meii iini, alterapud hnmincs laiidem habere

permitiitnr. Sed falsa inaler emn quem nnn genuit,

,

occidi iioo meiuil, quia arregantes magisiri ec cha-'

liiaiis ignari, si plcnissiuium nomcn laudis ex alie-

nis discipulis consequi nequeuni, eorum viiam cru-deliler iusequunlur ; invidiac cnim laee succensi, uo-luut aliis vivere, quos se conspiciunt non possepossidere; unde ei illic pervcrsa miilier clamat :

Nec msus sit, nec istius ; ut eiiim diximus, quos sibi

obsei|ui nmi videnlad gioriam temporalem, eos aliis

invidenl vivere per veritatem. Vera aulem mater

salagil ut ejus films saltem apud extraneam sit et vi-

vat, quia conceilunt veraces magistri dbcipulos, ut

ex corum discipulisalii qoidem magislerii laudem ha-

beaut, si tamen iniegrilatein viUB iidem discipulinon amillant, per qux pietatis viscera vera mater

agnoscilur : quia omue magisterium in examinecharitatis approbatur, et sola laniuiu recipere me-ruit, qn;p. quasi loluin concessit : quia fideles pr.e-

positi pro eo quoil ex bonis discipulis suis, non so-

ium aiiis latidem non iuvidcni, sed iililitatem eis

cliam provectius exoranl ipsi, ci inlegros et viven-

s;ppe meiiiem noslram concessis virtutibus respe- C tes filios recipiunt, quando in superno examine exctus iirfimse clarilas illuininat, hanc protinns lnbri

c.e cogitalioiies lurbanl : ut qmu sublevata immciiso

iniinere exsultat, eiiam leniatione pulsaia quid sit

inveniat. Sic Elias et visitalus desuper sermone coe-

los aperuii, et tamen probalus subito inlirmus perdescita lugiens nimiom mulierem expavit. Sic Pau-lus ad lenium coelum ducilur, paradisi peuelranssecreta considerat ; el tamen ad scuieiipsum rcdiens

coutra carnis bellum laboral, legem aliam in mem-biis siislinet, cujiis rei bello fatigari spiriius lege do-

let. El pO:l daiioncm ergo inuncris idcirco Deus lio-

minem probat, qnia et collaio munere sublevat, et

abstracto pauluium ipsum sibi homincm moustrat.

Quod eousque prncoldubio patimur, douec de lerra

fundilus et labe pcccaii ad promissae incorrupiionissutislaiitiam reformeiniir. In isto judicio Salomonis,ubi primum habuisse judicium inler duas muiieres

descnbilur dc pietate cenaoles, qiiarum in una di-

leclio ardebat, in altcra simiilalio subripicbat, Chri-

sti ligura fuit : ubi improba plebs, scilicel Synago-g;e, vel hacrcticorum, verae matris, hoc est Ecclesi;e

hliuin appeteial; quem nnn tit reservaret, sed re-

vera ut interimeret. cupicbat. Sed sicut gladio Salo-

monis dirinientc, proprioe matris gemitu isie vcrus

repprtus est partus, iia ct spiritu Jesu Cliristi do-

cenie, plerumque hi qui a maire seducti cl capiisimt ertore liacrelicoruin, noiuiuinquaui mereoliir

pro semelipsis gemeiiteni recognoscere Ecclesiaminairem. Uiule saiis convenienier apparel hanc mii-

lierem haerelii orum vel Synagoga: Dgurasse iinpie-

laiem; qui ct suos nequiler nulriendo inlerimiini, et

alienos quousque pcrdant illiciendo pcrsuadent. Mo-raliter vcro in hac sentcntia quid alnid pcr malres

lactentiiim, nisi docioium ordo; quid vero per ea-rum lilios, nisi discij.iiloruni persona signaturt .Nain

magisiri nimirum vigilanies qtiidem scientia, sedviia dormieutes, audit.ues suos quos per vigilias

coruoi vita perfcctae relribtttionis gaudia conse-

quiintur.III. De parabolis, carminibus el disputationibus Sa-

lomonis. C>p. r/. — Locutusque esl Salomon tria

millia parubolas, el fuerunt carmina ejus quinque inil-

tia. Qmd eniin per tria millia parabolas, nisi pleni-lii.ln lidei in legc et Evangeliis a Christo tradila de-

siguatur? Qua; diim lota iuuliipliciicr per allegori;esensmii sub inystcrio Triuitaiis disseriiur, quasi tria

millia parabohe liuncupaiiiur. Carmina ejus quinqiiemillia, pro quinque scnsibiis corporis intelliguutur,

quos qoi in divcrsis viriuiibus bene egeril bc.itus

est, ei percosquasi qiiinqoe millia carnnna Dnniiiocanil. Disputavit autem Salomon a cedro usque ad

hyssopum. Cedri nnmine, celsiiudo gratiae iu electis

accipitur, sicul et propheia lestalur, diceos : Justus

ut patma florebtt, et sicut cedrus quai est in Libanomonle (Ps. xci). Ilyssopus autem herba e-l humiliss ixo lixrcns, qua sign.itur homiliias Christi. Ke-"deinplor quippe noster a cedro usque ad hyssopumdisputavii, quia ab exceilcntia gloiia: coeli osque ad

camis liumiiilatem descendendo perveuit, siquidemct cedri noiniie pravorum superba elatio designaiur,sicut per David dicilur: Vux Domini confrmgentiscedro* (Ps. xxviu). A cedro itaque Christus usqoe ad

hyssopiiui dispuiat, quia ipse pravorum corda et bu-

miliiim judicat. Super bgna aulem dispuiavii, dumin cruce pependit : lunc enim iu cedro sxculi arro-

gantiam inclinavit, qiiam eliam ad byssopi liumili-

taiem, i I esl, usque ad crucis siuliitiaui ac couteni-

plibilein fidem dedoxil.

IV. Quomodo liiram Salomonem in opere lempti

jurcl. Cap. v. — Sequilur dehiuc bisloria qtiandoSalomon a:dilicaiurus doiniiin Domino quxsierit au-

xilium ab lliram rege Tyri, qui crat aniicus David

omni tempore, et cum ipso Salomone, postquam le-

gno potilus est, pacem haberejam coeperat, protn->

1105 COMMENTARII 1N LIBROS REGUM. LIB. III. 1103

ptumqne niox ad adjuvaiidum se omnibus ejus inve-

neril animum', ita ut artificcs illi et ligna et auruin,

prout opus liabebat, dederit, cujus beneflcii gralia

Salomon ei pcr annos singulns plurimos uitici et

liordei coros, in cibum doiuui ejus dabat. Nulli au-

tein diiliiuni quod Saloraon qui interpreiatiir Pacifi-

rus. ct ip-o noinine et screni-sinm regni sni sialu,

illum siguilicel, de quo lsaias dixit : Muliiplicubilur

ejus imperium, et pacis twnerii finis (ha. i\). Ilirain

vcro qui Laiine diciiur Vivens excelse, credenies cx

geuiibus et vita siinul cuin fide gloriosos liguralitcr

exprimit. Ncque aliquid prnhibet quiu llirain. quiarex erat, regalique polenlia S.ilomonem in aedillcio

dumiis Dmnini juvabat, conversns ad fidem iptot rc-

rum domiiios lypice denuniiel, quormii ope coustat

Ecclesiam sa-pius adjulam ac nobiliter augmcuia-lain, et ejus haereiicos, scbismalicos et paganos,

principalibus erectns esse deeretis. 1'etil ergo Salo-

mon iu opere teinpli auxiliuni ab Hiram, quia cumveniens in carne Dnminus dileciam sibi donium, vi-

delicet Ecclesiam xdilicare disponerel, non de Ju-

d:ris lantummodo, verum eiiam de geulibus adjuto-res operis elegii ; nam de utroque pnpulo minisiros

sermonis assumpsii. Misil Iliram Salomnni prrecisade Liliano ligna cedrina et abiegna, qurc in douiumDnmiui pouerenlur : quia conversa geniilitas misit

ad Dominum viros qnoudim ad sxculum claros, sed

securi Dominicse increpationis de monte sure supcr-bia; jauulejecios ct humilialos, quiad nnrmam evan-

gelica: veriiatis institnti, in rcdificio Ecclesirc prn suo

quique meriio et temporecollocarentur. Misit etiain

arlifices, quia conversos ad veram tapienlian pbi-

losophos, qui gratia crudiiionis pupulis quoque re-

gendis jure prrcponerenlur, Domiuo genlihtas obiu-

lil : qualis ipsis apistolorum lemporibus Dionysius

Areopagiia, qualis deinceps doctor suavissinius et

fortissimus martyr Cypriauus, aliique quainplurimi.Misitet aurum, quod in eadem significatione accipi-

tur, quia nin.iriiin viros sapieniiaet iugenio pra-cla-ros ostendit ; pro quibnsoblaiionibus cuucia gemili-tas a Dominii dona exspeciat gratix ccelesiis, triti-

ciiiii videlicet verbi Dei, et oleum cbariiatis et

unciinnis, atque illuminalionis Spiritus sancti. Con-veml apte rebus Ecclesirc, quod auxiliuui operissancti flagitans, ait ad liiram Salomon :

Prcecipe igilur ul prcecidanl mihi cedros de Libano,et seni niei sint cum servis luis. Scrvi

ijuippclliiam

qui prrccidcbaui cedrns Saluiuoni de Libano, duco-res suut electi dc gentibus, quorum ollicii est, eos

qui iu linc mundo lebus el gloria Ircialiantiir, a su-

perhLe lastu corrigendo sternere, aique ad Imc se-

cunilum sui Redemploiis eorum vnla trnsfeire, cum

quibus videlicel servis erant et servi Saloinnnis, ac

pariur uu inoraio iusiabaui opcri : quia priini do-

ctnres ex gentibus necesse babebaul ipsoruin aposlo-

loriiiu, qui a Doiniiio didicerunt cruiliiione in verbofidei instiiui, ne Si absque magislris ducere incipe-

reni, magisiri existerent crruris; idcirco cieuim Sa-

lomon s rvos Hiram caidere sibi voluit ligna de Li-

bauo, i>uia docliores erant servis siiis ad cadenduin;sed idcirco etiam servos sims simiil adesse votuil, ut

osiendcrent cicdenlibus cujus niensiirx' ligna lieri

debeienl. Ciijus rci figura in proiiiptu esl, quia ni-

niiruiii apnstnli ceniiis rerbum Kvangelii, qui a l)n-

niino audire noveruut, sed gcutiles ab eirmc con-vi'i si, atque ad veritalem Evangelii transrormati, nie-

lius ipsos genliom errrcs noveranl ; cl qno ccrlins

noverunt, eo arlificiosius bus expuguare aique eva-

cuare didiceuiiil. Paulus quidein sacramentiim

Evangelii, uuod per revelaiionem didicerat, melius

novii, sed Dionysius melius reviucere poterai falsa

eilinicnrum dogmata, quorum ciim eiroribus syllo-

gismos a puero et argiimcuta cuncla noverai. Cui

seusui convcnit apic quod seq'iiiur : Srh enim quodnon est in pupulo meo vir qui ttoverit ttgna c&dere,ticul Sidonii. Non eniin crat iu populu Judxnrum,ubi Poniinus corporalitcr prxsens docebal, ullus vi-

A rorum qui lam docte nossel refellcre errores genli-liiim, quam ipsi ad fidein conversi geniiies, ei ex

gentilnis facti Cbristiani. Sidonii namque et Tyrii,quia gentiliun fuerunt populi, merito in figura gen-lium accipiunlur.

V. Numerus ceesorum, portanlium onera, etc. Cap.vi. — Quod auiem servos suos Salomou nosicr in

hoc opus miserit. in sequenlibus mysiico sermonede-ignalur, cum dicilur : Etegiique Salomon npera-rios de omni hrael, el eral indiciio triginta mitlia vi-

rorttm, millebulque eos in Libanum decem millia permenses siugulos vicissim. ita ut duobus men-.ibus es-

sent in domibus suis. Ubi primo notanduin quod nonfrusira Salnmon

ojierariosde uiiini Israel elegil, ne-

que erat ulla portio populi, de qua non digui tanto

opere viri assumerentur : quia niinirum non nunc deuna stirpe Aaron sacerdoics eligendi, scd de omnisunt Ecclesia qurerendi, qui redilicrire domum Do-

miui, vel exemplo suo vel dicto sufficiant, et ubi-

g eumque inventi fiierint mox in officium doctorum

absque ulla persnnanim accepiione promovendi ;ta-

lesque cum ad erudiendos iulidelcs at itie in collc-

giwn Ecelesia; vocandns ordinaniur, quasi ad cae-

deudas in Lilianu materias templi viri strenui aiqueelecti miiluniur. Equidem numerus, trigima millia,

quo iidem ligni croores ccnselianiiir, polest ad eo-lum lignram apte referri.qui in lide sanctre Trinila-lis sunl perfccii, quad docloribus maximc congruit.

Yerumquia trigiuta iia erant ordiuata, ut dena inil-

lia per inenses singulos operi suo instarent, magisdenarii inuneri sacr.imenium perpendere debenius.Deua uamqna millia virorum de Israel ad ca;denda

ligna in opns domiis Domini milliinlur, quia qui-

cuini|ue doilores atque insipieniium eruditores sunt

ordinandi, decem pra^cepia legis, ct ipsi pcr oinuia

observare, et auditoribus suis debenl observandomonstrare. sed et pr^mia in coelis luiura qux dena-rio solent ligur.Ti, ei ipsi sperare, et auditoribus suis

spcian 1 1 semper inlimare.

C Tcrni aiiiem menscs, quorum dislanlia singuliserat lignnrum cxsnribus iuposiia, perfectiouemIriiim vnluluiii Evangidicarum typice denuntiant,

eleemosynrc videlicet, orationisei jejunii ; ciiin enimdixissel Uuminus in Evangelio : Allendilc ne justi-

tiam vestram faciatis coram hominibus, ul videaminiab eis; in prosecnlione ejusdem sententia; non aliud

qiiam cleeniosyna.', oralinnis el jejunii, fecit ineniio-

nein, iju.e nou ad liomiuum osteniationein, scd adsol.iiu imerni inspeclori-. cssent gloriam facienda;

alioquiu a fruclu rcicmilatis vacua uianerent. Quibusvcrbis apeile docuil omncs virluinm fiucius bis

iribus quasi rainis deun.i cbariiatis radice prodeuuti-bus iaainnri. Pcr elecmosynam naiuque rompre-IiimiiIiiii ni oinuia (|ii.e ad dileciinuem proximi ex-

plemu», benevolc in fralrcs nperanles, i>er orationemomnia qtiibus pcr iuiernain cooipunclioiicin nostro

Conditori conjnngimur, perjejuniom oinnia quibiKnos a couiaginne viiiorum ei illcCebris sxculi ob.-er-

D vamns, ul liiicra mciile el corpore i a-io dileciinni

valeamus inbaTere, cl nosiri Condiinris ct proximi.Ei isli sunl ircs menses opcrarioruin lempli : nain

qnia mensis plenitudine dierum luuaris circuli per-lieilur, per illuni pleuiludo viilutis cujusqiie s;inia-lis o.-tendilnr, 10 qu a mens fidelium a Domiiio qtio-lidiana illn-iralione quasi luna u sole respicitur.Umis vero inensis, quo ligna ad n; us lcmpli carde-

baniur, eleeinosyna est, id est, opera iniseriiorilire,

qurr. erga salitlem proximi et in nnilatem sanitu;

Kcclcsiie bcie proliciendo proveniant, dorendo,casligando, lemporalia bona impendendo, vitaeexem-

pla iiiuuslrando. Duo tanien reliqui menses, quibusin douiibus suis mancre, ac stiis sunt nccessiiaiiluis

vacare permissi.oraiio esl el jejuniiim, quibus prx--tcr ea qure erga neces>iiaiein liairum foiis npera-mur, nnstra; salmis propiia; curain inlul ronvcrsaad Hniiiiiiuni menle gei iniiis; cl qunniam illi Soloni

perfectevcl sua; vel fratcrnae salutis curam gcrunt,

1107 AD OPKKA S. LUCllLRII APPEMDIH. H0«

qui se iuluiiione diviiuc giatio hiimiliicr subdmit,

recie sequitur : Et Adonirum erat tnpef hnjusmodiindhiione. Ailoniram, qui Latine dicimr Domtnus

inous exrclsus, qucin inelius qilain ipsiim iioniinc

Insioual Dominum Salvalorem? Et lniic Aduuitain

operaHls leinpli pfSportlltir, 111 sna provisione rite

onlineiui', rtiilUhs mensibus singuli ad operandtlin

excant, (jiiilms tler.it'> ad cfiraltdatn doiuum sunm

redeant, cuin Diiiuiims rt Salvator rtosler nientes

saiictorum pia:iliealoriim sua faniiliarius illusiralio-

lie inrormat ad disceinemtum qnando opnrleal rcdi-

flcandi I celosiam opus inire pradicnndn, vel alia

pielalis oflieia prajsiando, cl quaiulo rursimi conve-

niat ad suam ipsonuu cmiscieniiam examiiiandain,

quasi ad iuspieiendaiu domum snam revcrii, et lianc

oratintliblls ac jejuniis supeiuo inspectore ac visita-

toro tlignam reddere.

VI. De nnmero operariorum Templi. Cap. v. —Fnerunt itaque Salomoni septuaginta millia eorum

A Seriptnra cum fide veritaiis ei Juslitisc opera docethahemln, rcoio prir-poslii operum lempli tria milliaei sexoenii fuisse perhibenlur. Nec praHcreiinriumquod hirc sepiuaginia ei ocioRinia miliia portnntiumoueia ei laiomorum ciim pra-posiiis suis non lueriintde Isiael, scil ile pro«elylis, H esl. nrivcnis qui mo-rabantnr inter cos. Smplum naiiiqiie e-l in libro

ParallpomeuOn : Nttmttntit igitur Salomon omnesi it«» prtHlgtOt qui eranl in teria hracl, post ttinu-

mantiov.em qvam dinumemrit Dtttiid puter ejvs, et

inrenti sunl cenltim quinqutiginta mittia, el trin millia

texcenti, fecitqne ens seplvagiiila milliu qni onetn pnr-larenl. elc. (II Par, n). Proselyli autem ^ocabniltir

Gra:cc, qoi ex aliis natioiiluis progeuiii, in lldeinei consoriiiim prtpull Dei, ncccpia circurfieisinne

transicruni. Fueruni iiaque nperaiii domiis Pomihide tiliis Isracl, fuernnt de pro=elytis, fuflrunt ile

geniibus. !)c liliis virielicel Isiael triginta milli.i, <;uiad pnei iilendis de Libano cctlrns mi-si snnt

;de

erc-qm onera portabanl, el ocloginla miilia lalomorum *. proselylls, isii de qiiihus Inculi smmis, lapidnm:'« tnonte , obsque prrcpositis qtti praierant singulis sores ; de gentibu», ipse lliram et servt ejus,

operibus, numero Irium millium trecentorum prw-cipientium poptilo et his qui faciebtint opus. Laio-

nios dicit lapiduni c.esores. Idem auiem lapidulri

eaisores, quod et ligiiorum figorate desigttSnl, hoccst sanctos praedieatores, qui mentes insipieniium>le labore veibi Dei exetoeut, et ens ab ca qua in-

quinaii smil turpitiidine ac deformitaie iransnuiiare

coiitenduiit, ac regulariter inslitulos unitati lidclium,a'difu io vidclicei donius Dei aptns reildere curant.

Quod aiitem ct ligna et lapidcs in monlc ca'ditniur,

et c;csa ac pracparata otraqoe maiciia ad monteindomiis Diimini iranslertur, paiet sensus, quod om-nes boniines in monie supcrbice nati Mimus, quia de

prievaiicatione primi hominis i|uam superbia feCit,

origincm carnis traximus. Qiiicuin.'|ue aule n graiia

pramrdinati ad vitam cxcidiniur, calecliizando adsacramenla fidei perciptcmla, de muiile superbkc ad

monlem domus Domini transferiinur, qui cruti dc

0,111

cmn servis Salomonis ligna catlebant de Libini.Omiic igiliir lioiiiintini genus pcr quos .rdificaiida

eral Ecclesia, in ariificatione leinpli pnvcssil. Ju-dsi namqne proseiyti et gentiles couversi ad verita-

tem Evmigelii, imairi feanidcmqne Christi Eccleslam,sivc iv( t;'. viviMnlo, sive cliani ttocenilri construunl.

VII. De tapidibus. Cap. v.—Prwerpitquerex nt tol-

lercnl lnpitles grandes, lupides pretiosos IH fnndamen-litm tenipli, et quttdrarenl eos. Fundameninm (emplinulliim csi allild iiiielligcndiim niyslice, quain illud

quod osteiidit 1'aulus, dicMtt : Fiintlamenlum enimalhtd neino potest nonerc, praHer id quod potiltin esl,

Christus Jesus(I

Cor. ui).Qui proplerea rectc runil.t-

hiPrituirt domus Domini polesi vnrari, (|iiia, sic.ut

aii Pctrus : !Son est alittd sub coclo dtttiim heminibiti

nomen, in qtto oporteat nos salros fteri. In quod f:iu-

diiiienium lapides grandes et preiiosi ponuuiui' cumpraecipiil laciis ac sanciiiaie viri f.lliiiHnfi mcniis

poiestate teiicbraruin ad arcem virtuiiim, qua; est C sanctitate suo adbajient Gonditoii, ut quo (irinii.s

in illo spem suam poniint, eo foriius alioruni viiam

dirigere, quod est aliiludiuem portare suflicani. La-

pidcs eigo qui iil riindaineiiium templi ad pt/rtatidoma.dilicium omne pouebaiiiur, pmprie sunt ftropbetxet apostoli, qui veibum et sacramenta vcritatis sive

visibilitcr sive invisibllilCr ab ipsa Dei sapiimiia

perceperunt. Unde ct nobis qui coruiii viiam sive

docirinam siudemus pro noslro modnlo imitni,

quales fieri voluil eos fundatos dicit Apostolus super fundameiitum a,io-siolnriim et piojiheiartim. Sed et generaliler perfe-cii qiiique qui lideliter ipst Domino adhxrere, et

llhpositas silii fiatrum itecessilaies forliter ferrc di-

diceriinl, hi possuni lapidibus grandibus ac preiiosis

iiiilioari; qui benc lapides primo qtuulraii, ac sic in

fiindamenlo poni jiibcnlur; qiiadratum namqiic ciii-

ne quncumque veitilur, lixum siare < •onsuevit. Guininiirum figurn' corda assimilanliir doctoruin. qcajita iu tldei lirmiiate consisiere didicerunt, m otilla

occuirentiuni rertini adversitate, ncc ipsa ciiain stia

iu unitate saucla: Ecclesia; pervenimus. Noiandurii

aiilein quod iidem opcrarii ila erant disiributi, ut

pars in monte lapides cajderet, pars iieni onera

portaret. Diversa namque sunt dona spirilus, et

quidam majorem dicendi ac protcrvos arguendi con-

-slantiani habent, quidam mitiores ad (onsolandos

pnsillanimes et iiilirmos suhlevandoS cxistunt, qUl-tlani utriusque virtutis miinere pisediti ad opus djii i ii s Domini CGiivciiiunt,

quibus loqnilur Aposlolus dicens : Corripite inqiiielos,

comolamini pusillauimes, suscipile inftrmos, putienles

estote ad o»mes(t Thess. v ). 1'rxposili autem qui

pnecrant singulis openbus, ipsi suut condiiores sa-

cras Scriplurx, quot um magisteiio iu omrtihtfs eru-

diinur, qiimuodu inscios tlmere, et coniemplores

corripcrc, qunmodo nos inv.cem onera noslra por-

tirc, ui impleainus lcgeni Glnisii, cotivenial.Quantoauteui quisque plus in siisieiitandis proximoruni nc-

ccssitatihus, sive in castigandis eorum crratibns

lahoral, lauto tertiura in futuro pramia, vel quielisD niorte a sui stalus lecliliidine possint iuclinati, ipia-

animarum post ninrtem, vel beatie corporum im-

morialitatis exspcciat. Dode rccie pricfati operarii

scpuiagint.i millia ct ocioginta miilia csse perliilicn-

tur : sepiuaginta videiicet propter s.ihhaium aninia-

rum, septimiis enim d cs in snlibatuui, id esl, re-

ijuiem consecratus esi ; octoginta, propter spemresiirrcctionis qu;e. ociava die, id csi, post sabhatuin

in Doinino pncccssit, et in nohis qtioquc ociava tlie

simul et ailatc oclava fulura speratur. Praepositi au-

lein eranl Iria millia irccenii, propter lidem nimirumsanct.Tj 'I riniiatis, qnani saucta nohis eloquia pra:-

dicanl. Quod vero pro lii!;us miliihus ireceotis pi;v-

piisitis, in liliio Paralipnun iion nia millia sexcenli

sunt scripli, ad camdem priusiis suhiiminm virorum

perleclioneiH rcspicit : nain qdia iu senano nutueioDominus inundi onialiim coinplevil, recie in co per-lecla bonorum opera solcnt tigurari. El quia sancta

Ies videlicet doclores EcClesia non soluui (ie Judaea,veruin etiain de gcniihus perplilres susecpit. Undehcne de lapidibus liujusmodi grandihus pfelloSis et

qiiailralhs suliditur :

Qi.'t>s dolaveritnl cannentarii Salomonis et cwmeiVn-

rii Hiiam. Dofaniur iianique lapides pietiosi, cinn

ehcli quique prsrcedcutiom sancliiriim instrucfuine

et insiantia, quitlquid iu se hahenl noxiuni el inaue

iciinqiiiiui, aitpie ante corispfictum sni CoiidilOris,

solam insiioc, jitsiitia- rcgtlani, (ptasi stalii!cm qna-dialura' foiniam osiendunl. Dofaverunl aiilcm lapi-

des lion solum caMiicntaiii Saloinonis, sed eiiam

cxincntarii Hiiam : quia cx utioqiie populo fue.unt

doCtoicS s.-iiiclai l.ci lc.-ia', iniino lam subliriieS cx

utroque Dei populo rueitinl nonnuili, qui ipsOrttm

quoque doctoriim sublimiuin jure dociores cxistc-

iciii, el quasi nuadrantes cos ad sublcvandum dotuus

COMME.NTARII 1N LIBROS REGUM. LIB. III.1103

Domitii irdificium pararcni; hequfi enim so!i Jere- Aniias cl Isaias. et c:vteri ex ciiemiicisione pniplielic,verum etiam If-atns Joli eiun liliissuis, qlli erinl ex

g>!iililni5 ,liiaximain vita; sua: palienti;e formam,

niaxima ili eitiire saluiaris pr.Tconia seqm ntis :evi

iloetnrihiis miiiistraruni, rjiio abjcciis verbis actilius

c ui:iii"nuni supervacuis, ad purianduin onns san-

CW Ettlesl* tfiglii 61 apti inMnti siint.

Porro %6/'i )j<(rp<irnveriini lignaet ln\iides nd irdi-

firaurin-n dt,mum bnmiun. Dyhlus esl clfibls in Svria

PhcenifciS; a n.iia Hyhlii suut vor-aii, clijlis nicmitiit

Ez hirl, iliceos : banienlet Ini Tyrii fncli sinil ; qu-beinnlnres lui, se.net llijhli el prndcntes ejus (Ezech.

MXTH). Pro i(ii<) in llclir.ro Clihtiuelur Guhel, sivc

tieli .ii,i]in iuteipreialur Dellniri s.sive Deleiminans;

qiilid vdcalioltiiii conveoil eis qni eordi homiiimn ad

a il .lii iinn spiiitale, qnod ex viiluiibiis aniiiia: cnn-

siruiiur. paraul ; sie enim soloio srioS Idjtltnfei li-

dein cl opera jnstilia: tlceere sofftciltlit, dooi ipsi

piins sacns paginis cdocti, diligenter qiias sit fiiles ntroeod.i, qoo virtiiliioi cailc incrd niliuo, eeila de-/initiune verilatis iii'liceruiil. N.im frnslra silii ofli-

ciiim ductoris iisnrpal, qoi dissorlionem lidei calho-

lic;e ignoral. Neqilr sancluariuiti Doiuioo, sed ritinani

sihi scililieatit, qul tlocere flliOs regnlaiu, riuflm ipsi

nnn didiceritnl, cnoaotnr. lo avdilirduda (iotno Do-

mini, priino sunt liima ct lapides (le tnonte cadeiidi;

qoia eos quos in lide vcrilalis inslruerc qtiocrinins,

piinio nceesse esl ul rcnuiitiare dlSlltflrfj ac de sorle

]iriioa: pra-varieatoc.is in (|oa naii sutil, doecamusrenasceodo erui. Deiude qoacrendi stinl la|niles pre-tiosi et grandrs, at(|iie ill fuiidameiitum lein|i!i |in-

nenili, ut mciiiiueriinus , ahdicaia conversaiione

priori, cornin vilain in omnibiis moresque itispicere,

eosquc nostris auditnribu9 hriltiittml propnnere,quos pcr virluicni humilitctis spirllfllitt r Pominoadlnrrere noverinitis

; tjito< invincibili nientis slnbi-

lilale, i|iiasi quariralos (|uo(lain tnodo atqne ad om-lies teiilatiotiom incursiis immohiles perriuiare con-

spieimus, qiios pieiiosos ctgrandes nietito hae faioa Ccompcrimus. Post fiiiidaiiiciiluiif vcro lalilms actanlis lai iribus composituni a ililicanda rst dnniiis,

piaparalis diligenle:' liguis ac lapidibus, ac deccnliordine collocatis, qu:e olim de pri eo suo statu vel

radice fueranl ahsiracta : quia post prima liilei ru-

dimenia eollncala iu nohis juxia cxcmpliim subli-

nttum viroruin huiniiiiate, aririendus (fel in altitni

paiies bouorotn quasi superhnposiiis sibi invicemordinibus laiiidum, ambuhmlo ae profiriciido devinule in virtutem. Vcl cerle lapides liindmiieiili

grandes, prctiosi, quadrali, piimi smil, ut supra di-

ximtis, Ecclesiarnni magislri, i|iii l(b ipso Doininoverliiiiu audieiuol snlulis. Su|ierposili aitleni orilines

lajiidom vel lignoiiiui, se(]ucnics suo quosque tem-

pme desigoani sarerriotes ae doctorcs, quiTum vel

]ir cdicatioiie ac isiinis t-i io fabiica crescil Ecclesiie,vel (iidin.ilnr virtu 'ihn-. Quales aolem colore liiei inl

lapirirs. qiribiis raciiun est leni|ilnm, iu liluo l';ii'a-

iipomeiion apcrlc dcclaratnm e-t, diccnte Oavid ad nSalnmiineln, euio ci iKpemai tempH qnas prap.iia-

veral, isliiiileiet : Onnieni prctiostim lnpidnn et

tninnor Parium abundantissiine pfaparavi (I Pornl.

xxi\). Marmor aiitem Parium, niarmor c.indiiliim

(iiciior, (|iialc eadem insiila gigoere con>uevit. Unde

po«la de ilia :

Olcaron, niveamque Paroa, sii.srs.i-qm: ptt a(|iior

Cjoladas, ei crelirislegiimis lieia ooncii.i vrniis.

(Kiry. /lincid. III).

Nivca ergo Paros dicilur, eo quod canditlissimi ge-ne/is imirmor miil.il. Esl anlem una ile (iycladihiis

insula, i|iio videlicet lapide iciniiluoi fuisse f.ictuiii,

Josiphus iusinual, dicens : Elevatit Uaque templnmusque nd cuniennn, ex lipide cvinirucltim nlbo. Alli-

tmlo luil viginli ciiliitoriim et centum. Ncc mysteriisensos in abdito est : euivi- eniui patet i|iua niarmor

c.imliiloin, ei i|ii> doinus Domiiii conslioeta cst,

iiiundam electorum actionein, sitnul el con-cientiam

1110

ab omnniaevo corrupiionis casiigalam designat, qua-les vnliiit esse sapiens ille architectns eos quos su-

pcr fundamcnliim Clnisti locahai lapides pretiosos,anro argenloquc rediinilos. Cliarissimi, inquil, tniiii-

deinus not ab omni inquinamento carnis el tpirilut,

perficientes saiictificatiouem in timore bei (H Cor. vn).VII. Quando iel ubi templum sit fuclum. C;ip. v. —

Faclnm «/ igitur quadringentetimo eloctogcsimoanntcgressionis filiorum hrael de terra /Eyypti, in anno

qunrto, mense Zio, ipse est mensis secuntins, regis Sa-lomonis super Itrael, et wdificare rwpit domtim l)o-

minn. Domus Domini qiiain adificavil rex SdnmOni:i Hierusalelii, in ligora facia cst s:mct;e oui.versalifl

Ecclesiir, qu.e a primo eieeio nsqne ad uliimum,qui in line inuiidi nasciturus esl, quolidie |icr gra-tiam reiiis paeifici sui, videlicet Redemptoris ad.fi-catui

; qua: ])ariini adhuc peregrinatur ab ilio in lerris,

p iriim evasis percgrinandi imiimnis, cum illo jaui

regnat in coelis, uhi peracto uliinio judicjo toia est

regnatura cuni illo. Ad hanc doiuimi pcrtineni clecti

Sngeli, quorum nohis siniiliiudo iu futura vita pro-mittitur, dicente DdmiiiO : llli auiem qni digni ha-benliir swcttlo illo et resurreclione ex mortuis, nequt.

nubinit, neqne ducunt uxorcs; neque enim ultra mori

poierunt, ajquales enim anaelis sunt, el filiisunl bei,

et filii resurreelionis (Maiih. xxn). Ad liauc pertiuct

ipse Mcdiator bei et liominum, homo Christus Jesus,

ip-o attestaiite cum ait : Solvitc lemplum Itoc, el in

tribus diebus exciiabo itlud (Joan. li), Quod eiponcilS

Evafigellsta silbjllhJii : Uocautem dicebat de tcmplotoriwns sui (I Cor. m). Dicit anlem Apostolus denohis : ISescilis quia templum bei estis , et SpiritusDei hnbilnt in vobis? Si ergo ille tenipluui Dei perassunip am liumanitatcin facius est, et ims templumcjus per inhahilantcm cjus Spirituin t fficinmr, con-sial utiqtie iiuia figuram omniiim noslruni, et ipsiusD.imini videlicet et membrorum ejus, qu;c nog su •

mfll, tcm|ilom illttd materiale tenoil; sed ipsiust iiniuam lapidis angularis sin^ulariler elecli et pre-liosi in fiindamcnlo fundali; nostri aulcin lamquamlapidoin vivorum snperaidificatorum supcr fundi-

iiicotiim aposiolOrum et prophetarum.hoc est, snper

ipsum Domiiium. (Jund inelius considcraia ex onlino

ipsins lempli xdilicalione patebil, ut inqoibusqarii

videlicet ligma ad i|isum Domiimm, in quihnsdamvcro ad onnies electos pertineat; in quibiisdani in-

temeralam Iri cceMsrtnpeloriiril

felicitaiein.in quibus-dani iiiviciam in lerris hoinioum patienllam dc^cri-

bal; in quibusdani collala honiinilius angiloiumauxilia, in (luibusdam remuncrata cnm angelis ho-

minuin certaniina denionsirct. Designat eanidemdonmm Domini spirilalem , etiam lahcrnaculum

quo: d.im faclum in eremo per Moyscn. Yerum quiailla doinus in itinere qtto ad terram repromissionisvenicbatiir, ha:c autcm jndiflcahalur in ipsa tcrra

repromissionis, et in civilate Ilicrusalcm, ilhtd ut

de loco ad locum crebro Letltarufil ministerio por-

latuni, landem in terra repremissa: hxrcditaiis in-

duceretnr, haec ut mox in palria ipsa ct in civitale

rcgia constructa , inviolahili seni|ier fundamcnto

consislcret, dnnec indiium sibi figiirarum crxlesiium

munus iin(ilerci : potest in iMa pixsenlis Ecelcsi.c

lahor ct cxsilium, in hac futura quies et beatitndo

figorari. Vel certe quia il!a a solis filiis Israel, Ii.tc

autema proselyiis etiam ctgeniibus f.idaest, puisbniin illa priivipaliter patres veteiis Testjmcnii, et

airiiqutM ille Dei |inpulus; in hac amcm congrcgatadc genlibiis Ecclesia liguraliicr exprimi : quamvi-ia-dificium ulriiisquc doinus cmicleatius s|>irilali

sensu discursum, cl laliores pr;csenlis Eccli siai

qu ilidinios, et pr.rmia rn futuio perennia , gau.

diaque regni ccelestis, et eleciionein prinuc de Isratj

Lei Ie-i;e, et salulcm omnioni gentum in Christo,

midtis inndis ostcndalur insiiiiiaie in figuris. Quotl

autem dicil : In anao quarto, mense Zio, ipse cst

mcnsis sectindus regis Salomonis super Isrncl, ordo

sensus est : ln anno quarto regis Sulomonit, vitnsa

4111 AD OPFRA S. EUCHERII APPENDIX. iii*

Zio, ipte ett mentit tecundut : mensem aulem seenn -

dum, Maium dicit : nam Aprilis, quo Pascha celehra-

tur, priucipium apud Hebracos primus erat in men-'

sihus anni. Ex quo manifesie claret quia mox per-. aclo Pasclia coepit aedilicarc domum Domino, etcon-'

secratus mystica snlemniialc pnpiilus manus admvsiicum opus misit. Fit auiem commcmoriitio egres-si<"mis de jEgypto, quando tabernaciilum sediiicari

eoeptnm est, ut admoneatiir lectnr quol annorumtcmpus intor nedificaiionem utriusque domus trans-

ierii, et liujus quoque suiumae temporis sacramen-tum spiiiiale co<>noscat. Qnater namqiic cenieni etviceni quadringentos et octoginta faciunt; quatnorauiem evangelicae perfectioni apie conveniuiit pro-pter ipsum evangelisiarum niiiiieriun ; cenlnm viginlidocirina; legali propter annos totidem legislaloris;in quo etiam mnnero viroruni graliam Spirilus sancti

primaeva suscepit Ecclesia, patenter osicndens quiaqui lege legilinie utuntur, id est, qui Chrisli in eagratiam cognoscenles amplecliintur, jure spiiilusejns gratia replentur, quia in charilate ejus ampliusignescunt. Diximus autem per iibcrnaculum quodfecit Moyses el filii Israel in ileserlo, Synagogam, perlempliim vero quod Salomon et filii lsrael cum proselytoruin et geniiiiuin an

geulium posse designari

lioconslruxii, EcclesiamPermansit aulem cullus et

religio tabemaculi annos qiiadringenlos et octoginiaac sic tcmplniii sedilieari incoepii, quia Scriptura ve-teris Testamenti tiinla perfectione redundat, ut si

quis eam hene iniellexerit, cuncta in se novi Testa-menli mysteria contincat. Patres quoque vcterisTestamcnii tanta perfcctione arcem perfectionis te-

nuerum, utin nulloapnstolis virisqueapostolicis pu-tandi sint esse minnres. Permanebat tahei naculiiiii

usque ad constriictionem teinpli in populo Dei perannosquatlringenloset oc.oginta, id est, centum vi-

ginli per quatuor multiplicaios : quia ex lempore da-taa legis usque ad inraniaiionem Dominicam et tem-pus revelatae gratiae, non ilefuerunl viri qui iu lege

A culminedignitaiis tfanfcendit. ln quo nimirnm monlaciviias sive domns Domini consirucla esi, quia si nonin illo radicem figat, spes et fides nostra nulla est.

Qui recte mons Moria voealur, id est, Visionis, quia,electos suos quos ad aeternam suaeclaritatis visionem

conservat, in hac inlcrim viia laborantes videre et

adjuvare dignatur : ipse cst enim locus in quo oh-tulit Abraham Isaac filiinn sunm Domino, ac devn-lioncobedientiaevidcriab illo incruit. Unde etnomrnaccepii, de quo Dominus ait : Tolle filium tuum uni-

genilum. quem diligis Isaac, et vade in lerram Visioms,

atque o/fer eum in holocaustum (Gen. xxu). Pro lerra

Visionis, inflebraeo terram Moria babet. Ei quia im-molatio Isaac lypus Dominicae passionis exsiitil, reclein loco cju-dem immolalionis lemplum sedificatur,

quia per lidem et myslerium Dominicx passiouis Ec-clesia dedicaia, crescit in templum sancium Domino.De quo monlebene subditur: Qtti demontiratut [ueratDavid palri ejut. Ostensus namque fuerat David, sicut

et caeteris prophelis venturus in carne Dominus, quivocatam de genlibus Ecclesiam, per sacramenta

ejusdem suae incariiationis ablueret a peccatis, atqueindomum sibi fidelem dilectamque consecraret. Beneaulem addiiur: In loco quem puraverat David. Para-verat namque David psallendo, paraverunt alii pro-phetae valicinando locum Domino, vero utiqueSalo-innni, in quo domum sedificaret, quia corda audito-

iuin siiorimi fide verilatis instituerunt, sednlo aduio-

nentes ut veuienlem in carne Dei Filium fidcli acdevota mcnte susciperent : hinc etenim Dnminus de

paraiis ad credendum sibi populis, ait discipulis :

Levale oculotvettros, et vidcte regiones,qu'ia alboe sunt

jam ad messem ; el qui melil mercedem accipit, et con-

gregat fructum in vitam ccternam, ul qui teminal timul

gaudeat, et qui miltil (Joan. iv). Quasi aliis verbis dea.-dilicatione templi diceret : Levate oculot vestrot, et

videte lorum, quia paralus est jam ad aedificandum

domum Douiini, ei qui aedificat, docendo mercedem

accipit, el congregat lapides pretiososin vitam aeier-

B

constituti Evangelica peromnia perfectionem menie G nam; ut et qui parat locum aedificio simul gandeai,et opere servarent; non defuil Scriptura, qua; gratiam novi Testamenti, in veteri propheticis iutiinaret

eloquiis. Qund auiem qiiario anno regis Salomonisaedilicari cceptfi est doinns Domini, potest eos referri

inystice, quoJ pnst expletam dispensaiionein Domi-nieaj incarnaiionis, qu;e in qnaiuor Evangelii libris

scripia esi, misso de ccelis Spiritu sancio Ecclesiaastruciura ctepent; et quod mense .-ecnndo loco postIsrael xdilicaiionein in se susceperilCrealoris. Undeet secundus mensis in lege cnncessus est ad facien-dum Pascha, his qui immundi super anima vel in via

procul positi, ad facienduui in primo mense Pasolia

occurerenequireni. Uhi nusaperlissime designati su-

mus, qui iinmundi super movte aniime lioslraa, et

procul adluic positi a populn Dei, non poluimus pri-mum Pascha lacere, quod in cnrne agni et sangiiinelicbat. Celebramus autem hoc Pascha secundiiiu,quud ifl corpnre et sanguine Uedemptoris noslri, a

etqui icilificat.id est, propheta pradicens venlurum,et apostolus venientem prxdicans Dominum, unasimul in illo mercede potiantur. Bene aulem idemlucus in area erat Ornan Jcbusxi, quia Ecclesia vo-

cabulo areae solct designari, dicente Joanne de Do-inino : Cujits venlilabrum in manu sua, el permundabitaream tuam {Mattli. m). Ornan, qui interprctaiur II-

luminatus, etcral nalionc -lebusxus, naiione quidemgemiles significai, nomine autem cosdem iliiislrandos

a Dniiiiiin aique in filios Ecclesiac commutandos os-

lendlt, quibns meiito dicai Apostolus : Fuistit ali-

quando lenebrce, nunc aulem lux in Domino(\Thets.\).Jebiis eadem est civitas quse el Hierusalem. Et Jebus

quidem diciiur Conculcata; Hierusalem aniem Visio

pacis.Inqua quamdiu Ornan geutilis regnahal, Jelius

dicta est; cum vcro in ea David locum holocaiisli

emorel, ctcum Salomon in ea lemplum Domino acdi-

ficaret, non jam Jcbus, sed Ilieiu-alem vncaia est :

quo quaa.-iti suinus et muiidaii, acuun esl.In qun au- J) quia nimirum geuiililas qtiamdiu divini culius nesciateui loco lemplum sitadiflcaium manifesiius in libro

P.iralipuineiion ostendiiur, 111 scriptum esl: EtccepilSalomon cvdificare domum Domini in Hierusalem inmonie hloria, qui deinonslralut [uerat David patriejusin lo:o quem partiverat David in area Ornan Jebuscei

(II Pttr.111). iCililioatur

eig,odomus Domini iu vi-

sione pacis, quia dilatata per orhem Ecclesia in unaeademque (ide et veritaiis catholicae socieiate con-sisiit : nam in scissura mentium Deus non cst, sedfantns est in pace locus ejus, et bahiiatioejiis in Sion.jEdific.itiir in inome, videlicet iu ipso Domiuo Sal-vatore, de quo Isaias ait : El eril in novissimis diebus

prazparatus mons domut Domini in vertice montium{Itni. n). Et ipse de se in Evangelio : iVoii potett, in-

quil, civitat abscondi tuper montem posita (ilatth. v);ipse enim est inons montium, qui de terra quidemper oiiginem carnisassumptaj orlus est, sed oinniumterrigeuarum polentiam ac S3nctilatem singularis

perdurahat, concolcaliatur, et illudehatiir ab immun-dis spiritibus, sinmlacra muia prout ducebatur se-

quens; cum vero illam graiia sui Conditori> re>pexil,continuo pacis

in se et locum inveuit et nomen di-

cente de ipsa Doniino : Beati pacifici , quoniam /ilii

Dei vocabunlttr (Matth. v). Cum ergo Ornan iu hac

civitate rrgniim adhuc habcret, Jehus vocahatur; at

cum locum are:u suae cum buhus ac tribulis venderet

David regi, nomen llirrusalem accepil : quia per»i-

siens in sua adhuc obsiinaiione gentiliias, eonculca-

batur quasi vilis el ahjecla a malignis spiritibus. Pirro

cum omnia sna vemlere, ac veio regi off-rre didicit,

non ulira conculcari a damionibus ac viliis poiuit, sed

interno: pacis, quamcum suocondiloie haberel, ma-

gis compos effecta est.

VIII. De mensura Templi. Cap. vi. — Domttt autem

quam wdiftcabai Salomon Domino, habebat texagintn

cubitot in longitudine, et viginii cubitot in latiludine,

!ii: COMMENTAKll 1N LIBROS REGUM. LIJJ. III. 1114

tl triginta cubitos in altitiidine. Quod in conslruclione A sanctis fidem ac dilectionem veritatis. QiiiH videlicet

templi dicitnr in libro Regum, quia habebat iriginta

cubilos in altitudine, cuin in libro Paralipomcnon

tcriptnm sit : Porro alliludo centum viginti cubitorum

erat, neqiiaquam discrepare, sed ulruinqne verumesse noscendiiin esi. Nam 111 Josephi refert historia,

triginta erant cubiii a pavimento usque ad inedium

ccenaculiini, trigiuta rursusa medio nsque ad terlium,

qno iisque poriicnruin, quaa templo ah australi ei oc-

ctdentali elseptentrionali laierc cohaerebaut, aliiiudo

pcriingcbat, id est, simul sexagima; deindealii sest-

ginia usque ad sii|>reinuin domits teclnm. Iiaque tota

ejus altitudo centum viginii cnhilis implebatur. Lnn-

giiudo aulem dmnus longanimiialem designat sancla?.

Eccleshr, quac in exsilio peregritialiouis hujtis palien-ler adversa quxque lolerat, oonec ad patriam, qnara

cxspectat, perveniat. Latitudo insinual chariialem,

i|iii' dilatat > sinu meniis non snlum amicos in Deo,sed el inimicos gaudet diligere propter Deum, donecveniat lempus quando sive ad pacem suain conversis,sive liinditus exslinctis, cmn solis gaudeai ainicis in

Deo. Altitudo spem dcnuntiat futurae retribuiiunis,

cnjus intuitu libenter inlima qtifcque, sive qua; de-

mulcent, scu qnae adversautur contemnit, usquedmnutrisque transcensis, sola mereatur videre bona Do-mini in terra viventium. Unde aple longitudo domusjexagcn.irio cuhiiorum numero comprehendiiur ; se-

nariiis naiii(|ue niuncrus, in quo mundiis factus est,

perfeclionem solet dcsignare bonnrum nperiim. Et

neccsse esl nos iia perlonganimiiaiem molestias ferra

nMtra per. grinationis, ul inerilo bnmc nperalionis,

proraissam pattiam, cum apparnerif, vateamiu in-

trare. Latitudo vicenario nuiuero deierminator, pro-pier gcminam ejusdcm charitatis, qua Denm et pro-Miiuim amamus, distatitiam. Aliiimb iricenarii pro-picr lidem sancUe Tiiniiaiis, quae (iinus est Deus, in

enjtfs visione cuncta spei nostrse desideria snspen-ad

B

dunlur. Sex ergo ad operis perfeciioncm, dnodilectionein Dei et pro.viini, tria prrlinent ad spemdiviiue vUinnis. Singuli auleni nnineri recte per de-ccin mtiltiplicaniur, qnia non nisi pcr lid -m el cus'o-

diaiu decalogi legis vel palienlia nosra salubiiier

exercelur, vel chanlas iltililer accrescil, vel spes su-

blimilerad alcrna desidcria raptatur. Etporticuscralanle templum viginti cubilorum longitudinh,juxla men-suram latitudinis templi, el habebat dccem cubilos lati-

ludinis anle faciem templi. De bac ponicu iu libro Pa-

ralipomenon iia scriplum est: Porlicut rero anle

(rimlem, quai tendebalur in longum juxtu mensurnmtatiludinis domus, cubilorum viginli (II Par. 111). P;ilet

crgo quia iiorticus bcc »d orientalem templi pariemf.icta esl.Templum uamquc conversmn eiat ;id orien-

lein, sicnt el tiihernaculiiin, babebaiquc OSlium pnr-licus anle nsliuin lempli, juxla quod liisinricusjud;i'0-

111 ii< Josephus aperii-sime docet (Ant. Jud. tib. viii,

r. 5), ilfl ui sol seniinociialis oriens direclis radiorumsnorum lineis per ostia iria, portici videlicet, el lem-

pli, el nracnli, ar< ain lestamenti perluririere posset.

Quia vero teuipluni sanciam Ecclesiamricsignat pnr- j)HCUi qiuc erat anle lempliim el prior lumeii solis ac-

cipere so'ebat, quiri nptius quam illam ejus parlem,qnse Dominica; incarnationis tempora pr.-eeessit, ty-

p rienuiuiat, in qna sunt palriarcha' ct prophclje,

qui orieniem huic iniindo Suiem jttsiitix sutcepertmt

primi, et uascenti Dnmino in camc tesiimi niinn sive

vivendo, sive pracdicnndn, sive nascendo, seu etiam

inoriendo prxhueriini? Ostium ergo lempli Dominusesl, quin nemo venit ad Patrem, nim per ipsum, ctquialibi dicil, F.go swn uslium; per me si quis iulroierit,

udrabilur (Joan. x). Osiiiim pnrticus, scrino prophe-licus est, qui quasi reeto calle ingredienlcs ad ostium

lempli perduceb.it, etgratiam Doinini Salvatons, quauiiiiiduiuerai redempiiirus, praedicahat. Faciura ergoiuniciis lota lidcles illius lemporis s-gu.it. Ostium

vero in pnriicu doclores, qui ca?teris liiccin vit;e, ja-

imamque intrandi ad Doininnm pindehaiit, cxprimil.I.l hene unum ostium, prupler consonam in oinnibm

porlicus juxla laliludinem templi viginti cubitis longaerat, quia niinirum aniiqui jusli mulla diu paiiemiaet liinganiinilaie exspectabant, qiiando appareus in .

carne Dominus novam Evangelii gratiam mundo af- l

ferrel, non acceptis ipsis promissionibus, sed a longeeas aspicientcs et salutantes. yEquabani ergo longi-tudiue sua laiiiiiiliuem templi, quia per loiiganiini-taiem niei.iis devoi:c desiilerabant videre dilataiio-

nem Ecclesi;i>, in charitate Dei, qun? est in Cbristo

Jesu Domino noslro. Qui quamvis tempore adhucfuerint a sacrameniis Dominica: incarnationis sepa-rati, lide lamen ac prxdicalioue fucrunt proximi. lu

htijus sacralissimai pnrticus prima Ironte fueruntbe.nus protomarlyr Abcl, et Scth, et Enos, cavterique

juti muiidi originalis. In iniimo aulem peneirali et

quasi prnpc murum templi mysiicum, obiinuere lo-

cum parentes beaii praccursoris Domini, Simeon et

Anna, cxterique qui, eisi naliviiaiem ejus videreinci uerunl, ad audiiiouem lameu doctrinx cjus, et

ad percepiionem sacramentorum ejus pervenire ne-

qiiiverunt. Qua3 bene ponicus decemcubiiis erat lala,

quia tales etsi necdum verba sive mysieria Evan-

gelii, qu;e erant per Dominuin iradcnda, receperunt,prxcepta tnmen decalogi, qua; percepernnt, perfeciadilectioue dilatati in Domino servabant.

IX. De (eneslris et tabulariis Templi. Cap. vt. —Fecilque inlemplo (eneslras obliquas. Fenestra; templidociores suni docli, et spiritales quique in Ecclesia,

quibus menie excedcntibus Deo, arcana secretorumccelesiium specialius ca»tcris videre conceditur, qnidumea qux in orcullo vident, publice fidelibuspan-dunl, quasi suscepto liiminc sulis fenesir» cuncla

lempli penetralia replent. Unde beue easdem fene-

sira; obliqu.-r, id est, intus luiores et foris angusliu-res fuisse perhihentur, quia niniiriiiii necesse esl ut

quisquis jubar supernae cnntemplalionis vel ad nio-

inenium percepit, mox sinum cordis amplius casti-

gaudo dilatct, atquc ad majora capessenda solerti

exerciia ione pra^paret.El asdificavit super parietem templi tabulata pergy-

rum, et in parielibus domus per circuitum teinpli et

oraculi, et (ecil latera in circuilu. Tabulatum quod su-

per erat quinque. cubitos hubebat lutitudinit, el mediuin

tabulalum sex cubilorum laliludmis, el tertium labula-

lum seplem liabens cubitos lulitudinit. Ilasc labulaia in

Evangelin. uhi Dominus lcnlatiir a diabolu, pinna-cula templi vocaniur (Matth. iv). Sed et JacobumIrairem Dnminl aposiolum in pinnacula tcmpli, imdead populiim concionarciur, levatuni esse audiviuuis.

Ulruiii autcni moris liierit docioribus, ut in bis se-

denles labulatis ad circumstanlem infcrins turbamfecerint sermonem, nnsquam in 5criptnris inveni-

miis. Pntetcrgo r.uio sacramcnii, quia labulaialijcc

tria, tntidem lidelium gradus, conJHgalorum videli-

cel, conlincniium et virginum designanl; disiincios

quidem allitiidine professionis, sed socieiale fidei ct

verillis omnes ad doinum Dnmini perlinentes, eiqucfixa mente inbxrentes; ubi pulchie dicitur quia la-

liulaliiin quod super cral quinqiie cubiios hahcbal

latitudinis, medium sex, leriium septem. Supremumergo labulatiiin erat cxieris angustius, quia nimirumaltior prolessio viriulis altiorem debet viam lenere

vivendi. Nani qiiicumque, ahrcnnniiaio vinculo con-

jugali, virginiiateiii suarritDomino consecraverunt,mores simul oporiet virginitati condignos ostcndant,ahstineani ab oliosis e'oqoiis, ira, rixa, detraclione,

babiiu impuilico, coinessalionibus, polalionihus, con-

teniione el xutulatione; et econtrario vigiliis sanciis,

oratioiiihus, leciionibus divinis et psalmis, doctrinse

ct elcemosynis, cailerisque sanclis friiclibus operamimpendani; ut qui fuluia: slatum vitoeiu professior.e

tenent, in qua non nubenl, nec nubentur, ted tunt ti-

cul angeli in cotlo (Mulih. xxu); hujus quoque slatum,

quantiim morlalibiis pnssibile esl, in pr;i'sen!i con-

lendant imilari. Al vero iiiGmuiii labulalum amplioris

erai lalitudiiiis, quia non Deus conjngatis, Vade el

1H3

vende qitce habet, el da paitperibut; sed »i vis, inqnit,

ad rilam ingredi, serva maiuiala, tion liomicidium fa-

cies, non adutterabis, non facies furlum, uon falsumlesiiinin.um dices, elc. (Maltli. \i\). Mediurninler lios

lociim lenenl cnntineiiles, qui quanluiu virginihus

inferiores, laniuin emincnliores conjugatis; qiioriini

AD OPERA S. EfCIIEMI APPENDIX.

A

1113

postea glorinsissiuinm primitivam in llierosolymiswdiliealiii Ecclesiun , scribente bealo Luca, qniainitlitiidinis credentium erat cor unum, et aninia unn,

etc. (Acl. iv). Quoriim maxituam partem cos reli-

quisse c«mplexus, lesialur hisioria sancti Siephani,tibi feininas eadein religione pollcntes non conjuges,scd viduas appellnt eorum. Siiiguln aulein labul.iia

in rircuituhab. bniiil.iiern, id esi, luricas, ne quis in

eisdem tnbulalis consisiens, sive residens possei ad

infWiora decidere, quod Ozi^n regi eonligisge legimusIn Samaria. Qurc mmiruin latera non incongrue quo-lidiaua divina: prnieciionis erga nos inuniniina desi-

gnanl. De qnibiis psalmista, lntmittet, iiiquit, angelusDomini in circuilu timenlium eum, el eripiel eos (Ps.

xxmii). Asccnriit quidem in ccen.iculum Ozias rex

S iniana', qui se a domo David si'paraverat, sed percancellos decidii, quia etsi h.cretici sive scliismatici

aliquam bon;e aclionis arcein conscenderc videntur,lamen companem unilatis Ecclesirje nnn hibent.quasi

paieniibus cl uon snliris laleriim praesidiis, seniperad vitini iim infima relnbuutur, dnin divrno ricstiiuti

auxilio sinc peninaciie fasin inlereunt. Qua autcmarte praetaia tabulata paiieiib is lenipli sint aflixa,

dedaralur cuin subdilur: Trabes autem posuil in domo

per circuilum [orinsectts, ut nonhmrerenl muris lempli.Tralics crgo qure intrinsecus doiinmi nniniebani et

ornabant, taui;e erant longiiitriinis, ut capiia earuin

forin-eeiis prominereni, in inliini) qiiiileiii ordine cu-

biioruin srpiem, in meriio scx, in supremo quinque,

aique in eis lem eapilibus earuin lahulata compone-rcntur, neqiiaqunui muiis templi inlixa, sed jnxtamuros trabibus, qux de mnris exierani, superposita.

Qnid ilaque per trabes domus quse labulata porta-

bmt, nisi pnedicatores suiit lypice dcsignali? qui C(liim ipsi suliliment aique fiouorabileni in Ecelesia

Dei lociim teneiil, inliriniores quosqne ae fragilessuis prn:dicnlionibus ab infirmoriim nppetitu suslol-

lunl, atque ad cirlesiia desidcranda ac spermidasuspenduiit, sms ctiam inieicessinnibus, ul in cceplis

persistant, adjuvanl. Leginiua aiilein in libro Parali-

pornciiou quod trabes teinpli, sicut et cidera ejus

interiora, fuerint auro vesiitn>. Quod ita faciuni csse

iioii dubitim csl, ul illn: Irabuin parics, qune intus in

lcniplo aureis cssent laiuins vcstilic; quas vcro fo-

ris pateb mi, ha: ininiiue deaiirata: ipsain cedri spe-cieni formamqiie cniii lis oslcnderent. In qua tninen

imposita siliiinei tabul ila gesiabant. Qund ergo cx-

trinsecus eininehal trabium, viiam sanctorum, qu;enobis in terris innote-cere potuii, designai; quodinin- iu templo dcauraliiin fulgcbal. claritalein illam,

qua iu ofefesii pairia in aspectu sui Creatoris jusii

gaurieni, ligurare denuntiai. Qu.e niinirum clariias

irabi

tis atque perfectis wdipcala esl;ci matleus et securis el

omne ferramenlttm non sitn'. tntdiln in domo cum a?di-

ftcaretur. llirc ad illam Ecclesia; p.trieni qnoc pist

litijus sirculi lalmres et cetlainini ari scterna prncmiameruii inlroiluci, proprie prrliiicnt ;

ilneietiim neino

nliquid coinquinalum faciet, vel nbominationem el

viendacittm, si'Ul in Apocalypsi scripsil Joannes

(Cap. xxi). Mallcus el sccmis el onmc lcrrninenttim

non aiiiliiur, quia hic tunilimur ndversiialibus. el

disciplinn veritati-. cxerccmur, nt illic I cis jnxiamerilurii eongruis disponnni-ir, el casi! r atioiir> res-

sanie, solo amorh glutino quo ad irtviceqt copule-niur, uno impleii spiritu perfiindannir; hic eniin

loris Iiiiidiinur, ul illic sine repreliehsiflrne invenia-miir. Ilic mallens, hic securis, bic ouinia tunsioniiin

resonanl fcriainenla; in donin autcni l>ci nulli idusaudiiinltir, quia in aicina palria oinnes-janl perciis-

sionuin streiiitiis roniice-cunt. Neqnnquam ibi mal-leus iicrcuiii, quin nulla nhimadrersio nflligit; ne-

, quaquam securis inciilit, quia receptos inierius nulla'

foris senteniia severilatis projicii. Neqnaquam ibi

ferramciila perslrepunt, quia nec qiialibcl ininimn

ullra jam fligella sentiuntiir. Lnpides ereo exlra

tunsi sunt, ntin ronsimelione tcinpli Dnmini absqiiemallei soniiu poncrcntur, quia videlicct nunc foris

per flngella liindimiir, ut intiis in teniplum Dei post-inoilnm sinc disciplhna percussione dispi.natnur :

quntenus qnldquid in nobis cst supcilliiuin nmdo

perciissio resccct, cl tune sola nos in redilicalionc

concorilia charitalis l'get : til bic diveisis adversita-

libus extra contusus atqiie expiatus hoino er oribus

mcritoitim ,ita jam ibi purus punim videal Deuin ,

quo oriiamenlis ipsitn civitatis mercatur affigi, posttransiliim baber.s locum sibi solummodo a Domino

pnepnralum.X. Dc cochlea templi. Cap. vi. — Ostium laleris

medii in parte erat domus dextrai, et per cochteam as-

cendebatur in medittm cwnacnluin, el a medio in ler-

tium. Quidam luinc lociun innle intelligenle», piuantOilium lempli a meridie fuisse, non allendeniesquodsilmc signiiicare voluisset Scriptnra, non ita dicerct,Ostium lateris medii in parte erat doinitt dexlnv, sed

ita poiins simpliciter, Et habebat domus os ium admeridiem. Nunc nutem Ion:;e aliud signilicat. Partem

namque domusdexlra; laius tenipli meridianum dicit,

in cujus parte orieniali ostiuni crat in ipso angulofncium juxta terram, in tpiod introetintcs stntim adaltiora gradaiim ascendebant, habentes viam et as-

censum per ipsa parielis inteiiora. Llnde consequen-ter adjungitur, Etpercochlcam asccndebant in medhim

ccenaculum, el a mcdio in lerlium. Ncc diiliitandum

quandiliei Scriptnra non dical, qnia sic ascendenics

crcherrinias habebanl a meridie leueslras, quarumltice cerium per omnia, et sim: otTen^ione iterage-rent. Ostitnn vero, quo ad qiiotidiana lempli mini-

steria, ingrediebaniur, eral ad oricntem, slcul Jammeniinimus, ut Joscphus refcrt; et porticus nnie

faciem illius, et ipsa patensad orientem: iia ut cxo-

uin aurcarum illis solummodo, qui templuin in-j.

riens sol Dcquiuoclialis sine ullo obstaculo radios...I i ..'..!,..f fnti., niiLiii cil r,. . ii, ii I i i I i ,. I n ** cni-i.' in, ii^li., lAinrtli O.I nr«i/>iil*i in tncim ril'(1 1'ii iln Ti

liiiliiint, palebal, quia quam sit inagna muliiliulo

(iiilcedinis Dei, quam abscoudit timenlibus fe (Ps.

xxx), et perfecit speraniibtis in se, soli norunt ilii

qui rcgnum ccelcste mertierunl intraie. Et lainen

cuiu nos vitam, passiones, doctrinas sanctorum cer-

nentes, sivein Scripiuris legentes, ad benefacieniliim

cxemplo eorum excitaniur, quasi in capilibus irabiumforis apparcntiuin a lerra snblevamur : quia quamvisinternam sanctorum gloriam perspicere necduin va-

leannis, cx eo laincn quod extcrius viderc valuimus,suliliiiiibus Ecclesiie tncmbris lidcliter ailliacrcnius.

Possumtts hicc etiam ile sauciis in hac vila adhtic

positis intelligcre, qiiorum puritaiem dilectionis.quain sccrcto cordis corairi Doinino refulgent, iuspicere

neqiiimus; attaincn ex eis qu:c loqnendo, velagendo,vcl paticndo foris oslendtini, auxilium noslrx saiutis

iiivcuiiiius.

Ditiius autem cuni w "tficr.relnr, t'.e Ittpidibu; dola-

suos per ostia leinpli et oraculi in ipsam arcani, quaeerat in sanciis sanctoruni, mitterct. Porro ascensus

qui in domum superiorem, ei a superiore duccliat iu

teriium, in ausirali crat lempli latere; cujus dispo-sitio ascenstts mysteritsm nobis multtim memorabilecommendal. Claiel namqtie quia templnm hoc, quodSalomon fccit, cor| us pacilici regis Clnisli non so-

lum illud qtiod esl Ecclesia ejus lota, veruin eliain

ipsum quod sacrosanelum de Virgine, ut esset caput

Ecclesire, snsccpit, fignrale iiisinnat. Erat aittem

ostium lateris medii in puriele domus dexlrx (Joan.

xix). De quo occulte ab inferioribus in niedium

ccenaculiim ,et a medio ascenderetur in leriiuni,

qiiia passo in cruce Dominouiius inililmn lancea laius

cjus aperuit. Et bene in p irie domiis dextriV, uuia

tlextruni ei latus a niililc aperliiin snncin credit Ec-

clesin. Ubi et apio verbo usus evangelisia esl, ut non

dicerei, Perctissil latus ejus aul vulncravit, sed ape-

H17 COMMENTAMI 1N LIIIROS HEGUM. LIB. III. iiis

ruit, videlieet rpiasi ostium laieris medii, per cjuod A Cap. vr.— Et ardificavit domum, et contummavit eam,texitque domum taiinearibus cedrinit. Laqnearia sutit

lalmlata, qu;c magno decore cnmpnsila el. nrnaia, al>

inferh>ri parlc trahihiis :iffit»iinnir rlavis. Et quiu ler

gcmiu.-i: aliiiiHlniis dmnua Domini faefc cr:it, ttrna

iiimiriiin hahch.it laqnearia : prima videlicrt pnsl

triguua cuhiio» i po\ imonto ,seciiiuia post cnbims

sexaginia contra suinniil;ilem porlicorum. ttulia postculiilos cenliim viginii in siiiiiiniiate lolius .lonuis.

Quid aniein aplius \\er laipiearia, rpl.im subliniioiis

qunsqiie in sancta Eccfesia justos siguificari creda-

mus, quoriun opus cl docMina cimclis in excni|>lo

proposiia qnasi longiiisin alio pnceininet, quii|nesuisinlercessionibiis el exhnriaiinnihtis animos ihfirmo-

runi,ne in irniationilitts defieianl, protegunl. Qu.cnimiruiii laiiuearia, iccte ceilrina e.-se dcscribiintur.

Ccdrus iiamipie arbor est, imputribilis omnino na-

noliis itcr ad ccelesiia pnndereitir. Driiique iia sub-

jurixit, Et continno cxivil sanguis et oqun, aqu:i lelli-

cei qim ttoimnr in liaptisino, ei saoguis qtro con«e-

cramur ln enl ce sanrtn. l'er iioc nainque osiiuni

ii' b:s est asciMisus in diiini cfpnacoliim , et a nic-

dii ioile in leriiimi ; quin ppr Hdetn el mysteria no-

siri Redemptoris, de prfesemi Ecrlesix cuuvr-saiione

ad reqttiem aniiuarum posi m irtem abcendlmits,

ronuinilpie de requie auiuiarum adveuieiiicdie jiuli-

cii, ad immonalitaiem qnrojrre corportirh tpfmi in

lertium coenaculnni siibiimiort; profci lu peneirabi-loiis , cx quo et niigna amlioriim corporis viilclicct

ct flllimX bcatiiudiiie perpeluo vivamus. Quotl qui-dcm iler invisibiliter agcbatnr, ita ni soli boc , qui

iniraveraijt , iinssein, qnamvis ipsuinosiiiun ciiain

foris positi vidcreni, quia nimiriiui actns ridclium in

hnc sicculo, et celclnaiioiies sacrumcnioruin eliam

rcprobi pussuiit intiteri; verain arcnna litl i ci iiitiuue

graliam dilertionis iiulius, i isi r)ni per Iilcc Dominoduicad coelestia rinriittr, agtioseit. Qui enim sc dicit

nottt Denm. ct maiultita cjns non citstndil, tneiidax est

(Joan. n). N iiaiidum sane quod Iriginia cnbiti alti-

luilinis. ilc quibus supra legiinr, u-(iue ad meduunccenaeiiiiim pWlingetflin ; rieitrdd atti irigtnu cubiti

usque ad tertltlin roeiiaeuluiii aililthaulur , quousquupiiilicus ijii

c cian; (ina tiinpluui. aii austro, el

itquilone, i t ncca-u ad lccliim pervcnielianl , ut Jo-

sepho narianic dldicirmrs. Detaile usque :ul suprc-iniim trmpli trcluiu alii sexaginla cubiti tiu.ne

rabaolor, et sic lott alntudo ddlnus juxia lilirum

V; 'rabponuMion in ccntuin viginti cubitos coiisuminaiaesi. Porllcui qfroqup, qiise er.u ante fmutcm lempliad or.cinein juxta liilem pnclali voluoiinis, eaouliMii

cubilorum stimmain in ahiluiluie habebat, qui vide-

licetillas, de quibiis supr.i diximns, porlicus circa

tcmpi Cellana vocai, et cubiculn. Dedit, inqott,Dticid Sttltmoni filio suo descriptionem pnrticus, el

tcmpli, et celtariorum et cotnncnli cl cubicnlorum iix

lurie, odoris jucnndi, aspeclus nitidi , serpmies ac-

censo nidorc fngans ac periinrns; qwB |ierfeeiis.. quibiiBque couveniuni, quorum insuperaliilis est pa-

"tienlia, fania viriutum exiniia, prai cnnelis gralis-sima bonis, auctoriias ad rcvint cndos confulandos-

que eos qui vcrilaii resislunt, cou-lantissiiiia, qui et

in bic viti ct in fiilura singiilari pra: csrleris sanclis

eminenlia fulgent. Et adificavit tabulntum super om-

nemdomum, quintiue cubitorum altiiudinis. Iloe es<

enim quod in Deuleronoinio pnceipil Moyses licri iti

omni (loino, qoam quisque ajdificaret : Citm mdtfica-

veris, ini|iiieiis, domum novam, facies murnm tecti pei

circuitum, ne effundatur sangnis in domo tua, el sis

reus labente alio, et in praceps rnente (Dcut. xxn);linc eniui laliiilatum in suprenio donuis tecto pcr

circuiium, iu cxtremo miirorum, vicc cancell 'rnmerat erecliun, nc quis ad superiora ronscendeiis ,

dum ad teiiiiinuni tecli pervcnirel, incaute progre-diendo dil.tlieretni' ad inia. Qund esse pa-sus rex

Ozias in sc.'|iieiit:b:is inveiiilur, qui per canccllos

(fjeiiaciili deciilcns, leiliiferum incidil in languoiem.Quibus tabnlalis seu inuris vel c.nicellis, ciim ad 111-

abJitis el dumus propilintionis (\ Varal. xxvm) L'bi C lelam vise |ionu:ilur, vulgus luriciilariun uonicn iodi-

dil. ll;cc autem tabulala sive luriciilfe snpr.i suntlatera vocaia. Ubi ciuo dicltim est, El wdificavit tk-

per parielem tempti labulala per ipjrum in paricl.bnsdomiis per circuitum lenipli cl oraculi ; conlinuo snb-

jiinelum esi, Bl f cit laiera in circuilu. In quibns ni-

rniiiim laieiibus iuiellexiinus divin.t esse pr.csidia

designaia, qu;c nos in lioc adhue siuculo lahoiantes,ac pro capiu noslro ad superiora niienles, quolidiene deficiamiis adjtivanl; ad cnjus foruiam seususetiain liunc lOeuin iulclligere dcbeuius, Seil ca iit-

tinciione, quod in bae nia inler crebra vel bostis

iinpacala teiitamenta , vel nostroe Iragililalis obsia-

cula, crebro, imnio continno snperna! pietaiis inu-

nere, ne coiruamus defenilimnr. In illa vero vila,

quain siipreiiium lempli tecitim, ut supia tlociiioois,

iiisinual, tuita Dei praKseni is giatia mimimur, ut

nec veluniis ultia peccare, nec possimus, neqne ullo

niortis sive dolons, sive lentantis adversani nietn

etiam etterioruni dnnioram, qn« erani extra atriumsaceidotiun iu circuitu tcnipli , fccit (neniionem,ciiiii proliuns ailjunxit, iSccuonct omnium, quce co-

ijitaverul, utriorttin, exedrarum per circuitum in tlie-

snnris sttnclurum. Quoil aiitcin oinnis allitinlo teioplicentiim Viglntl cuhitorum, ad idem sncr.niiomiirn

ri'spicii, quo et prunitiva in Hierosoly.nis EccIcm.i

p 'St passionem et resurrectionem et ascensionemDninini lll civlos, et in hoe nuniero viroium grali.un

Spiritus Mincli accepit ; rpiindecim namqiie quaj exiii ct oclo consiant

, soleiil nonniimquaui ad

signilicaliiinein releni viia;, qua; nuiic iu sahhalisnio

gerlluf aiiimaiiiiii fiilclium; perliciclur auti m iri

fine strculi resiinectione corporiirn iumiurtaliuin.

Ipsa auicin quiiitleriin in irigOrrom ducta, id esl, cum(Miioihiis suis piriihus annnmeiata

, ccntiun ligiDti

cfliciunt. Qua|iropter apte miincro cenlcnaiio el vi-

cenario, fnnglia cl.ciorum heatiludo iu fuliira vila

designatur. Aple iu boc lertium doinusDoinini coui i-jy

aflieiamur. De pricsenlihiis Doniini auxihis quasi d

culiiin coiisiimmaiiir , quia per pra-sciiies fnleliuni

lahores, post acccptam in futuro rcquicm aniuiariiiii

plena lotius Ecclesia; felieitas in re'nirccii.uiis gloria

couip'ebilur. Ad quud myslerium :rqnc pertinet, ut

dirdiniis, qmid re-urgens a niorluis Doiniuus aiquead ccelos a-cendens, liuic inimeru virorum Spiritnmsancluin in linguis igueis rnisit

, qui eos diiersitaie

liiigiiaruin ad inviccm cognitione loqucl.ii um coiinnu-

neiu in laude fecil bahere sermoiiein. Nam tl Kcc'e-

sia suo tempore rtMiigens a inorie, aupie atl coslos

in (ainc incorriiptihili ascciideiis, plene ac perfeete

donoSpinios saniMi illustratur, qiiaudojuxta piouiis-

Stiin ApOSloii, crit lleu-, (iinnia in oounliii-. I imc

erit plena atlunaiio l.ngiiaruin in OnWibul, ad pra>dicanda inagiialia De), qoi* consona nene ac voce

oinnes gloriam diviuse majestatis, quia pneseniemvidenl, cullaudaiil.

XI. De intetiore domo oraculi in sanctum sanctorum.

I ilerihus laliulaioriiin , dicit ipsc Dominus loipunsde populo suo : Invocabit m.\ ct ego extiudiam ettm,

emi ipso 5»»i in tribnliilione,cripiaiueum el glorificabo

enm(Ps. xc). He lntura auiem cjus grat:a, qn i su-

peroa i'la civilr.s illoslratur , dieil eidein civiiati

liropheln, Laiida,Hieriisalem. Dnni.num, lauda Detnti

tiium Sioir. qucnimn confortuvil seras porlaiwn lua-

ritm, benettixil filtis tuis in tc ; qui posuil Hnes tttos

pttcen (l's. cxlvii). Bene auiem boe lahulatum in

leclo domiis Doinini quinque cubitis allum esse me-

moratur, tiuia nimiium iia nus in ilhpntrh

diviiue

praasentia clari aiis adimplel, ilt nihil aliud vi-us

nosler, niiiil andims, nihil ollacliis, uibil gnslos ,

i.iliil laclns dulct! h.ihcai, nisi, liiligere Doiiiinuin

Deiiin nosirom ex loio corde, lola anima ,toia vn-

!ot" cl i>ro\iiiiuni iaioi|uam nos ipsos (Detit. vi).

Et opetuit domum ligitis cedrinis. Supremum enim

totius suuciura; donius legumentum designat, Iioc

in9 AD OPEIU S. EUCHF.RIl APPENDIX. <1M

est, tabulatum quodillis trabibus desuper appositumcrat, quibus suprema, quac pr;cdiximus, laqueariasubter erant affixa. Non auicm habehat templumculmen iu superioribus, sicut nec taberiiaculum, srderat aequale, quo modo nmnibus in Pala'siina et

yfigypto domus sedificautihus facere moris esi, quia

ad sedendum videlicet vcl deamhulandum apia con-strnuntiir. Unde dicit in Evangelio Doininiis : Etquod inaure audistis, pradicabilur in teclis (Luc. xn).Talis namque locus nptissinius erat, de qun verbumpraedicator vel assisteniibus sibi, vel inferius posiiisauditoribus proferat. De quo ei iu Proverbiis Salo-moii : MHius est, inquii , Itabitare iu angulo domatis,quam cum muliere liiigiosa in domo communi (Prov.xxt): quodeniin Latinelectuin, Gra-ce dicitur doma.Sed el porticus ips:c cirra lemplum Irina baliebant

laqnearia, prima posl cubiiosa terra viginti.secundaposl quadraginia, terlia post sexaginta: plana enimet ipsorum facta eranl lecla. Eranl aulem porticusIriginta inferius, triginta in medio, triginta desuper,non murisab invicem, sed tabulatis discreta», ita ut

singulx earum quac erant numero nonaginta, qninoscubitns in latiiudinc et lungiiudine, vicenos ameininalliiudine babercnt. De quibus videlicel poriicibusfrequens in libro Dierum mentio fil; sed qno sintordine disposita?, plenius explicat Josephus. M ip-sum autim hoc labulatum qun operta esi domus,quod et l.ique.iria, designat eximios quosque in re-

surrectionis gloria viros,et singulaii sanciitate ad

ipsuni virtutis apicem pervenientes. De qiiorum unodicilur, Inter nalos mulierum non surrexil majorJoanne Baplista(Malth. xt). Cujus si comparem magni-ludinis scire vis, audi quid patri ipsius angelus ait,Et ipse pra:cedet anle eum in spiritu el virtule Elice

(Luc. ]). Et wdi/icavil parieles domus inlrinsecus tabu-lalis cedrinis a pavimenlo domus usque ad siimmilatem

parietum, et usque ad laquearia operuil lignis inlrin-

secus. Quid est quotl domus cedro eral veslita? Nnmforinsecus tanto nitore lapis ipse, de quo facta erat,

A liosissimo marmore slratnm decore multo (II Par.111).

Unde palet qi:od lalmlas abiegnas quibus pavimen-tum tegeret , riequaquam in lerra pnsuit. sed piimoillud manr.ore protexuit, ac deinde tabulas super-poiuit, ac leriium hi- duobus auro vestiinm snp^r-addidit, ul in seqnenlibiis Igilur. Sic::t aulem alii-

ludo parietis in altum exsurgens, alqne usque adlaquearia perveniens, prolectus viriuium, quibulclccii ad regnuni coeleste perveuiuni, vel certe ipsoselectns choros sibimet pcr tempora viiriantia succe- ;

dentes signilicat, iia acqualitas pavimenti conconlemeorumdem liumilltaiem, qua in temporali adlmc viia

pnsiti sncialiter invicem charitate dictantc conver-saniiir, non immerito demonstrat. Quod videlicet

pavimcnlum pretiosissimo erat marmore slralumdecortmulto, idemque marnior niox lahulis leciuin aliie-

gnis, quia nimirum vila justorum primo fidei firmi-laie prxmunienda in corde, ac deinde virlutiini spi-ritalium latitudine est adnrnanda in opere; alixquinquid ulilitiiiis habet decor marmoris preiiosissimi

lignorum labulis oblectus, si non mysiicum aliquidtacile signabat, ac bonorum amplitudinem opermnforlitudine fidei intenierata: siLfulciendam esse docu-bat? Abies vero propter altiiudinem sui et rnbur du-rabile mentein electnrnm inlima qua-que desideria

spernentem, et ccelesti scmper comemplaiioni inlen-

liim, virluie quoque palientiac singulariler excellen-

tem, non incongiue demonstrat. Auri aulem lamiiuB

quae marmori ac tahulis sunt abiegnis superpositaj,ipsa est latitudo charitatig de corde puro et con-scienlia bona

,et fide non ficta : qux sicut anriim

aliis preiio-ius est metallis, iia caBleris eximiorvir-tutibus in lemplo Dei singulari luce refulgei. Undebene Apostolus cum plurima virtulum bona, qmehuinilihiis esseut corde serv;imla, quasi pavimentiornauis enumerarel, dicen*, Jnduiie vos sicul eleclt

Dei sancli et dilecii viscera misericordia, benignitalem,humililalem, patienliam, mod.sliam, su/ferentes inri-

cem, el donanles vobismeiipsis, si quis adversus ali-

fulgebat, ac si calculo esset candido tecta. Juxla C <i«em Itabetquerelam: siculChrisiusdonavit vobis, iiaet

B

sonsiis vero mysticos, paricles sunt lempli, populilideles, ex quihussancta universalis Ecclesia consi-slil, qunruiu dilaiaiiouem perorhem latiludo designatparietum, spem vero et iiilenliouem omiiem adcoelestia erectam, altitudo. Vel cerie aliiiudo parie-tis, qu;c ex ordinihiis l.ipidum siipcrinvicem posiiis

constat, prxseniis statum signat Ecclesi.Ti, ubi elecii

siiper fundamcntum Chiisti oinnet asdiflcati , sihi

invicem in ordineperiemporumciirricula succeduni,seseque invicem porlanlcs, legem Clirisii, qu;e esl

charitas, adimpleul; dum enim hi qui nunc pnece-deniihus erudiuntiir magistris, rursuin ipsi alios eru-diunt , quasi super se inviceni po-iiis ordiniluis

quiuquc lapidum vivorum in domo Dei, sic ah aliis

fixa coiisiiiniia ponantur, ut ad ponandos alios et

ipsi sufficiant, usque ad ultimos, qui iu linc mundin.isciluri sunt, jusios, qui quasi in suminn Dei do-mus cacumine locati diiccnlur, et porlanlur ;ih aliis,

sed quosdoccant, quorumve fragilitatem tolerent

ipsi non habent; qui videlicet parieies inirinsecus

tabulaiis cedrinis operinntur, cnm corda fidelimnamore virtutum reduiid.ini : sicut enim ceilri natura

perfectos homines, ut sii|>ra docuimns, typicc de-

nuntiat, itaetiam locis oppurtunis celsiiiidinein vir-

lutiim, quihus ad eamdem perlectionem veuilur,non immerilo designat. Teguiitur autem omnia liguisa pavimento domus nsque ad summitatem parielum,et usque ad laqnearia, cuni electi a primis fidei rudi-

meniis usque ad perfeciionem bonas aciionis, et

usque ad ingressum pairix ccelestis honis insudareiniii desistunt operibus, cum a primis justis usque adultimos in coiisummatione sa:euli ouines viiiutibus

siudent, quorum merito jure valeant protcslari, quiaCin i-ii bonus odor sumus Deo in onini loco. Et texit

pavimenlum tabulatis abiegnis. Hoc quo modo faclumsit, pleuius in libro Paralipomenon explicat, ubisci iptum esl ; Struvit quoque pavimentum lempti pre-

I)

vosfaciie{Coloss. m); repcntevelui desuperaddendonreo velamine adjunxit, Super omnia aitlem charila-tem liabentes, quud estvinculum perfeclionis.

XII. De mensura Templi tt oracuti. Cap. t|.— JEdi-

fieuvit quoque viginti cubilos ad posteriorem parlemlempli, tubulala cedrina a puvimenlo usque ad posie-

riora, el fecit inleriorem domum oraculi in sanclumsanciurnm. Posteriorem tempii partcm occidenta-lem dicit ; ab oriu enim solis ingressuin habebat

templuiii , cl ab occnsu domiim interiorem, Imc

est, saneta siineiorum. Quod aiileni lahulala, quaeinteriorcm doiuum ab exieriore separabant, a p;ivi-mento usque ad superiora esse dieunlur xdificata,non uqiie ad laquearia, qu;e triginla eubilos erantin sulili.ee a pavimento suspcnsa, ut supra jam di-

cliim esi, sed usquc CUbitOsiO iiltituilinis, ut inse-

queulihns aperlc legitur: reliquum vero eral suprali.ee tabulala apertum et inane usque ad laqurariacuhiiis decem aliiiudiuis, el cuhitorum vigimi lon-

gitiidiuem juxla latiludiiiem douiiis. In qua ilistin-

ctione domus Domini, patel ligura mysicrii, et

Aposiolo exponente, luce clarior est. Qu;e piior do-

niiis, in qiiam scmper introibaui sacerdotes, sacrifi-

ciorum olhcia consummanles, prasens esl Ecclesia,uhi quoidie insistenles piis operihus Dnmino sacri-

ficia laudis ofTerimus. luterior vero domus, quae ad

po-te. inreiii lempli partem cral faeia, ipsa est pro-mi.ssa nohis vita in ccelis. Intcrior quidem a couver-

satione nosiri exsilii remota, esique in prxsentia

Regis siimini perpes, uhi heatornm et augeloium et

liominum solemnitas agitur : unde de ea hene mei iio

servo dicilur, Intrain gaudium Domini tui (Muilli.

xxv). Sed posierior, teinpns quo po«t hujus sasculi

labores ad illuis ingressnm perducimur. Tahulala

autem, que utramque domum ah invicem dividuul,'

ipsa suni claustra coeli, quorum nobis apertionem

quoiilie suspiramus, et quaiilum D-.Miinus douave-

1121 COMMENTAKII IN LIBROS REGUM. LlB. III. M2*

B

ril, pia semper instantia, donec aperianlur, ui in- A orbe cnmponiitir. Qua. etiam domus habet crhiuras

trare liceat, pnlsainus. Ulii, etsi necdum anle solu-

limiem corporum inlrnre permiilimur, aperiam ta-

inen liaticiniis januam diviiue pietalis, qua oralio-

iiiiiii nosirarum, eleemnsynarum, jejaniorum, certo-

ruiin|iie lionorum nperuiii ibyiniamata prxmitiaiaos.Bene aulem inicrior domus viginti cubitus longa

facia est, propter inysierium geuiina. dilectionis, de

quo supra dmtiius, quae in Itac inlcriin viiu e\ partemaxiiiia elecloruiu illusiral inenie-,sed in illa pa-

Iria, cessaiitibus aluruni viriiitiim operilms snl.i per-

petuo regnai. Porro quudraginta cubitis erat ipsumtemplum pro foribus oraculi. Dixinius ipsum templum

pro foribus oraculi, pia:sentis Ecclesiaj iy|iuin ges-

sisse. Uinle recie fnil quiidraginta cubitorum, quinumerus s;epe in signiflcatiuoe ponilur prcesentis li-

delium lulioris, quo mndii quiiiquagenahus in signl-

ficalione fuiunc quielis ct pacis. Denario namquennnifio coiiiineniur prascepia, (|uorinn observatinne

ad viiam venitur ; denario aeqne signilicalur ipsa

i|tiain desideramus, et pro qua lalior.nuus , vitu pe-rennis. Quadralus vero est uiundus, in quo pro ac-

quirenda eadein vita cerlamus. Umle ct psalmisll

congregandam de gentibus Ecclesiam prcevidens,aiebul : De. regionibus congregatit eos, a solis ortu et

occasu ; t.b aquilone et mtiri (l's. cvi). Decem aulcm

quatei' ducta quadraginta f cinm. Undepopulus

ab

ijjyplo liberalus in iigura prajseniis Lcclesioe ijua-

draginta anui» in eremo iiiuhis luboribus exerceba-

tur, simtil et paneccelesli reliciebaiur ; acsic tandcin

ad promissam oliin patriam pervenit. Exereeturenim lenialionibus qiiadruginia amiis, ut labores Ec-

clesix, qir.bus loiiitn per orhem in observanda Dci

lege desudat, insinuaotur. Pascitur inaiina de coelo

per eosdem quadrugmta anuos, ul osleiiilauiur ipsai

quas Ecclesia lolerat passioues, spe denarii coele-

siis, boc est, xierna. beaiitudinis esse levigandae.Ulii ii qui nuiic esuriunt et sitiunt jujtilium salurabun-

tur (Matth. v); el sicui eadcui Ecclesia suo canit

Redemptori, Ego autem cum juslitia apparebo con-

spectui luo ; satiabor duin manifestabilur gloria lua.

Pariier crgo populus Dei ei afficitur adversis el re-

flcitur maiina, ulsil illtul Aposioli, Spc gaudenU s, in

tributaliune palientes (Uom. xn). In quu ligura et

Dominus nusler quadraginta diebus amc inoriem

carnis suae jejunavit, quadraginla eiiain epulabiiurcuin discipulis, p istresurreclioiiein camissuae.appa-renseis in nnillis argumeuiis, et loquens de regnoDei, et convescens : jcjuiiatxlo eieuiin osicndebnt

nnstruin in sc luborent; inanducando autem cuin di-

scipulis, uslendebnl in nobis suuiu coiisolnlionem;

jejunans velui clamabal, Altendite ne gravenlur corda

vestra in c.apula el ebrieiate, el curis hujus vittE. Mun-ducans aiilem el bibens, velut damubal : Ecce ego vo-

biscim sum omnibus diebus. usque ad consnmmalio-

nem str.culi (Luc. xxi). Et, Ilerum autem videbo vos,

et gauiebit cor vestrum, ct gaudium veslrum non lol-

letur a vobis (Matih. xxvw); siiiiul enim cuin viain

eminenles, cum opera virinlum sancli ne ;ua >uamocculio tegiini ; scd manifcsia expressinne omnibusforis, quales sinl ipsi, quiil agant in exeinpluni vi-

vendi, proferunt ; quo modo fecii apostolus Paulus,qui noii siiliim pradicando gcntibus Clirislum; et

patiendo ipse pro Cbrisio qitanium emineret Osten-

delml, vcum c iam in Kpi-tolis ad Ecclesias desii-

naiis quol peiicula pro Cliristo toleraret, qiiantis re-

velationibus a Christo sit sublnnatiis, lelici gtorifl-caiioue ileclaiaUnt. Qui cum suis dicere auditoribusnon dnbilaret, hnilalores meieslole, sicut et egoChri-sti (I Cor. xi) : quid iu domo Doinini, nisi cadaluraseraiuentes ostendit, qui singulari culmine virtutis

cuociissese imilabilem praibuil?XIII. Quotl domus sit cedro veslita el auro. Cap. vr.—Umwa cedrinis tabulis vestiebantur, nec omnino /«-

pis apparere pnterat in pariete. Et Inpis parielis sive

puvimeuii ei tabilae et aurum, sanciorum in Eccle-sia vitam oouiia designant: sed ea disiinctione cumpariier ponuntur, ut lapides vivi sint sancli, forlitu-

iline fidei in iinnui eauideinque regulam silumei ag-

glttliuati ;labtila. cedrina. sive abiegnx sint sancti,

laiilndine variaruni virtutuin, sccundum donaiionessancli Spiritus, in una cademque lide sibiinel nlte-

rutrttm conucxi; auri laminae sint sancli supereini-neoteni scieniia. charilatem babentes , hi sunt qtii

fulgore grmissimo ad invicem coiigaudeni. Quae tria

beaius Apostolus una sentenlia complexus est di-

cens; JYam in Chrislo Jesu, neque circumcisio atiquid

vaiet, neque prxpulium, se.d fides, qux per dUeclivnem

operalur (Gal. v). Fulci nanique iuvicta. lapis flgu-ram lenuit, cedrus sanctiouis odoriferoe, aurumtranscendentis omnia dilectionis; vestilurque lapi-deus paries lahulis cedrinis, cum professio fidci bo-nis ornaiur operibus, nesine operibus otiosa judice-Ittr aut mnriua. Verum quia lex in lapidc scripta,dociriua vero Evangelii per lignum esl Dominica.

passionisc inlinnaia, undeet populus Inpide circuin-

cisus in praiputin, nos signo crucis consecramur in

froute, possunt non incuigrue parietes lenipli lapi-

dei, sive pavimentum prciiosissimo marmore stra-

tiini, eoruui qui in lege fidelitcr ac perfecte vixe-

rimt, lypum gerere; labtil.e vero cedrin», sive abie-

gme, novi Te^iamenti justos indicare, qui volentes

posi Douiinum venire abuegaiit semeiipsos, el sum-

pia crnce sua quoiidie seqiiuulur illum (Luc. ix). Et

quoniaiii uiriusque lempnris justos communis manet

siipermc gluria reiributioiiis, lapidibusac lignisprc-liosis lertia est species atirearum laminarum. Ecnn-irariodebet videri quoe supra diximus. Porlicus qusecrat ante lemplum, antiquoriim fldelium dehel flgu-ram gestare; ipsum vero lemplum eorum qui postincamalionis Dominicae tempus, in mundum vene-runt. Porro domus inierior regni cceleslis gaudia,

qusa uirisque jusiis dantur figurabat. Nuncautem di-

camus parieies lapideos anliquum Dei populum, ta-

bulns cedrinas novum, aureas laminas utriusque in

Uomini carpimus, ei a vanitate prajsentis sxculi je- n coslis prsemia designare, cum iidem parieies lempli,

janamus, cl fuliira promissionc reflcimtir, biu non

npponeiiies, quin illic pascentcs sursuui est cor. Etcedro omnis dumus inlrinsecus vestiebalur, habens tor-

naluras suas et conjuncluras (abrefaclas, et ctelaturas

aninentes. Diximus de cedroquod insupernbilein vir-

tiitumvenusinieiii signarct, quo nimirum liguo omnisdomus Doiniui inlnnsecus vcstiiur, cuui cnrda ju-storum solo boiiorum operuui amore nitescunt; ha-

beique domus in tabulis cedrinis tiiriiniuras suas, et

conjuuciuras fabrefacins, cum iidem elccii se ad in-

vicem pulcbcrrima cbarilalis copula connccluut, iia

ut ciimiiinunicra sit multitudo lidelium, uuuin tmnen

cnr, unnin liabcre animam pro coinmunis fldci ac

dilectionis socieiaic mcrito dicauiur. Mamque torua-

lurai ipi.c jtinciuris lalnil.ii iiin apponebaiitur , ut

iiiiiuii ex oiimibus lieret lahulaluin, ipsa suni ollicia

cbaritatis, qiiibus ad invicem fraternitas sancta co-

jiulalur, atque in uiiani Chrisii domuiulolo lorraruni

el iu porlicu, el in ipso tempto, et in sanciis snncto-

rum pnri fuerint modo de lapidibus et lignis ct auro

compacti. Mnltiplex namque est in divcrsis rehusearumdem repetitio ligurarum. Sed hoc dicendum,quod fuerunlin lcgectante scripiam legem pluriini,

qui legaliier Domino deservirent, non occidenies,non fornicantcs, nnn fuitum fncientes, non falsuin

lestimonium loquemes, bonomntes patriin et ma-Irem, ct diligemes proximos sicut se ipsos- lli ad

parietes porlictis lapideos periinebant. Fuerunt alii,

qui mnjori perlectione relictis miiudi negotiis, el as-

sumpta cruce stia sequebanlur Doininuin , qui, ut

Aposlolus scribit, Ludibria et verbera experti, insu-

per el vincula et carceres, lapidali sunl, secti sunt,

lentali sunt, in occisione gladii nwrtui sunl. Circuie-

runl vt melolis, in pellibus caprinis , egenles, ant;u-

stiati, afflicli, quibus dignus non erat mundus (Hebr.

xi). lii qui aute manifeaiala lempora Evangelii, vi-

1125 AD OPERA S. EUCHEKH APPENDIX. 1124

lam duxerc evangclicam, quid nisi am,e ingressum A cens, Qui autem diitgil me, diligelur a Patre meo, et

B

tahulata cedrina ip pnriicu l'nlgebant?Qiios uirosque

qnia idcm regiiiiin ccelcsle coiiiniunitur in mansioni-

bus discrells recepii, qnasi porticus lempii posi la-

l>idi'in et ccdruiu inirinsecus esianro cooperta. Sunt

lioc ti-nipore perplures, qui lcgalihus contenii prx-cepiis, qux supra cominenioravirnus, suflicere sibi

credunt tanlum, si ad vilani venirc mereantur. Suntalii ad peifectionem niienies, v<>n<liiis nuas habent

oiniiiliiis, meniorcs proniissi illius quo lalibus in rc-

surrectione nonsolum vilam, sed et specialem prx-dixit lionorem esse tribiiendum, Awien dico vobis,

quod rOH qui seculi emis me, in regeneratione cum se-

derit /ilius Iwminis in scde majestutis iuit , sedebitis et

vossnper sedes duodecim, judicanles duodecim tribus

Jsracl (Ualllt. xix). ili ad parieies lcmp!i albo de la-

pidefaeios, iili liguraliter ail cedripas pertineni li-

bulas. Et quia ulrique pramia a Doinino perpciuxlucis, quasi auii laininas quibus decoientur, exspe-etanl, sunt iu abditis tenipli lapides prctio i, siint

tabulne ligni aromatici, ulraqiie auro coopena : quiaet illi, qui iii lege Domiui inuii aculati ambulaveruni,et i|iii gr.tiiani Evangelii perfcclc sii-ceperant, pari-ter irctei na viia pcrfriiiintiir. Oruculum auiem in me-dio domus in inleriori narle (ecerai, ut ;ionerel ibi ar-

cain faederis Domini. llocsnperiiis prxuccupaqdo ex-

pnsitnin esi, quia vidulicet intcrior dnmiis secrela

patrix coelestis, arca foederis Douiinuni Salvatorem,in quo solo foedus pacis apud Pairem babeinus, de-

signaret ; qui post resurrecliniiem suani ascendensin

coetiim, tarneni, qnani assunipsii ex Virginc, in

Palns dexterain locavit. Porro oraculum hubebal vi-

ginli cubitos in longitudine, el vigiuti cubilos in tati-

ttffime, el viginti cnbiios in aliitudine. Qund dicitnrvi-

ginli cubilos in iiliitudiiie, parietein tignificat cedri-

iium,quioraciiliiin, id esl.sanciasanctprilili, ab xdeexieriore segrcgatei, sicutet supra dixiinus. Oracu-lum ergo ubi erai arca, habe. al vicenos cnbitos iu

longitudine, ct laiiiiiiline, ct aliitiiiline id est, per qua-druni, qtiiain siipernaillapalria, nbi Regcn) Qb.ristinn Cin dccorc suo videnl oculi sancioruni, sola cliarilatis

dlvjiiic ac fraternx graiia per omnia fulgei. Quodscqiicnlibus quoque verbis iisiruiiur, cinn diiitur.

XIV. Quod ultare cedro el auro veiitlum. Cap. vi.— Et operuit illnd alque veslivil auro pnrissimo. Quodest aperle dii c.requiaiiioeuia snpern;e civiialis,gratia

charitaiis implevil. Scd el vcstivit altore cedro. Allare

dicit ihyiiiiamatis, qnod erai infra oraciilum. I;e

quo pauio posl stibinfeiiur, Et totnm allare oracnli

texit uuro. liido inteljigi datur qnia idem allare de

lapide qiiidem fuerit facuiin, ci ceilro vestiiuin, ac

diinde auro cnnperlurn. Signilicat aulem lypice per-fcclorum vilam jiisloiuin qui qiuisi in or.culn suot

positi, quia deseriis inliuiis delt ciaiiunibiis, de solo

regni eceleslis ingressu ciiram omnciii iinpeiiilunt.

Ijiule bene in lioc altui, non caroes viclnnaruin ,

scd sola iiireiidchaiilur thymiaiuaia. quia lales nonadbuc peccata carnis et illecubras cogiiaiioniiin in

se mactiire opus babent ; s<'d tiintum orationum spi- tjrilalium et ccclesiium desiileiiorutn odoramenia, per

ignem ainoris in conspcciu sni Conditoris offerunt.

Quid aulem in bujusmodi aliari lapis, cedrus et au-

iiiiii figuiarent. ex lns qnx superius dicla sunt, la-

cile poiest inielligi, Doinum quoque ante oraculum

operuil auro puri»simo, et fixil taminas clavis aureis.

Duinuin anie oraciilinn prxseulis Ecclesix ly.itim le-

nere diximus, ubi il.i fjedemnlpris nustn ainore ila-

grainus, ut necduin ipsum videre facie ad faciem va-

leaniiis. Uude apledoiinis liac auro quidem puii.isi-

ino coopena, Si:d iuierposiHiser.it inediiis paries ob

oraculi secrcta. Oraculum naiiique vocatur, cuiu di-

vina houiiuibus vcl angiiica allocnlio, vel secrcloriiui

quorunique revclatio toiictdiiur. Unde bene oracn-liim iu abdilis, hoc est in iiiieriori doino fattiim est,

.qiiia in superna pairia ct angeloruni nobisvisio atflue

allocutio, el ipsa Dei prxseuiia revelabilur, jnxta\\xc quse Veritas ipsa ililigeniibus se pollicetur, di-

cgo dilignm enin, et manifestabo ci me ipsum (Jnatt.

xiv). Et iteriim, Venit liora cttm jum non iii pruivr-biis loguar vobis; sed nalaw de 1'alre mco annuniiabo

vobif (Jonn. xvi). Doinus ergo anie orai ulniii auioteela esl, quia perfecti qpiquc jnsli in bac vila, uiii

iircdiiiii de Patrc palam audire, id est, neiduui palamvidcre queiint, lidem et opus juslifce diyino ornanjaniore, perquem et plenam Dei c 'gnilionein meiea-iiiur. Laininx aurex, qnibus operia est donius. ope-ralioues sunl mullifariae pieiaiis, quas in olis qiiiinnsui Crealoris vel fratcrnx necessitatis amor castus

exhibet. Clavi aurei quibus erant aflixa: laminx au-

re;e, snnt pnecepla cliariiutis, sive piomissa ajleruxclaritalis, per qnx in exercitio studioque virtutuipnc deficiauins, donante Cbristi gratia, coiitineiiiur.

Unde bene de eisdem clavis in libro Paralip .incnon

scri|itiim csl, Sed el claros fecit aureos, ita ul sinauli

clavi siclos qninqua;;enos appntderent. Quinquagi ua-

rio namque niiinero solet in Scripturis remi-sio pec-

catoruin, et gralia Spirims sancli, elviia ieierna fi-

gurari; qiiinquagrsimus psalmus cst posnitenlia; et

reiiiissionis; quinquagesimus annus juliibuus ; qnin-

quagesima die post Pas ba Spiritus sanctus adve-niens priniitivain Ecclesiam cunsecravit; cl qninqua-genorum erant siclorum clavi singuli, qinbiis laminxaurex affigebanlur parieiibus, driiius Domini, quianimiium vcrba coelestia, qiiibus in amore liononim

opeiiun prolicimus ct cnnsirviiiiiur, vcniam noliis

pioiniitiiiii peccatorum gralia sancti Spiritus, ctsab-iiatismiiin in fuiiiro pollicenlur xteruuio. Et lii qui-dem sunt clavi dilectionis. Sunt vero alii plavj tuno-

ris, quibus incipienlcs quique el nccdum ad perfe-ctioueni venientes, illecebras viliorum ciriialiuin et

volnplateiii inortilicaiii, iilo videliict sernioiie veii-

tatis, cujus insiitiiiione carneni nostrain crucifigcrecnm viiiis ei conciipisceniiis edoceiiuii'. Quos Imlicre

de-ideialiat propbet', cum ail, Conjige clavis limo-

ris lui carnes meat, a jttdiciis cnim luis fiiiiuj (P*.

pxvni). Qui riirsiiin ad peiieciiora peiyeniens, d cit

declavjs ddeclionis, Milti antem adlttvrere Deo bonumest. Nihilqtte erat in lemplo quod non attro legerctttr,

sed et toium allare oractdi lexit auro (IIPar.

iu). Su-

pra dc altari dictuni est. Plenius vero in libro 1'ara-

iipoiiiciioii bac explicanuir, ubi Porlicus quoquaerat anle frontem lempli deauraia inirinsecns, coa-

nacula qnoqiie aiuoletta esseperbihcnlur. Ubl (igura

inysiern in prcmpiu est, quia lola Ecclesia et iu bocsa-cuio et iu fuiuro, pra? cxieris virlutibus Deo pla-cilis tloi.o cliai il.ilis abundat ; el sola hxc quasi sin-

gulariicr etniiiens, ca-ieras cxlare videlur. Iicauraia

est quipsie poriicus ante leinpltiiii, quia patres veie-

ris Testanienti Deo per clianiaiem placucruni.Deauralnm est lemplum, quia eadein ipsa chaniasdiffusa est in cordibus imsiris per Spirinini saiictuin,

qui datus esl nobis. Deaurata esl doimis inlerior,

quia in snperiia pairia sola cbariias regn;it. Sed ibi

eo vciius et sccuriiis, quo pra-scus ipje Deus, quiesl chariias, videiur; ibi eo ceitius, quoipse Media-

tor Dei liuminuui, qui solus palcruoriiin csl conscius

sccreloriim, vcliit arca leoianienti seinper aspicilur.

Qnod atilem coanaetila qua'i|iie iccia sunl auro, adeiiiiidcm scn-iiin respicit: sicut eniin interior domtis

sautti saiiclorum.nlii er:it arca, aternam sancloriim,vilani in conspccln sui Conditoris el Hedtmploiis

sigllific.it, juxla illud psaluiisiiC, Abscondes eos in

abscondilo vulttts titi, a conlinbaiione Itomiuum (Ps.

xxx): Ua tceiiatula iu alio, camdeiu viiam in culis

esse, ei non in liuc mundp, ilieciue Apostolo, Qttcs

sursiim sunl, ijutvrile, ubi Lliristus est tn dcx-era Liei

scditts; qum suisum sn;i<! sapiu, non quce sunl ter-

reita.

XV. De (aclura Cherubin. Cap. vi. — El fccil in

oraculo dtto Ctterubin dc tignisolivarnm decem cubilot

altitudinis. Cberubin, sicut pro; hcia Ezccbi 1 aperie

declarat, angelicx dignitatis voiabuluin esl; nunieio-

quc singulari Cherub dicitui , plurali Ciierubin. Unde

1125 COMMENTARH IN LIBROS REGUM. LIB. III. 1126

upto iu fisiuris Clierubin, quaseranl in oraculo facia, A Quod alaj alterre in medio tcmpli se inviccm contin-

•ngelica miiiistoiii, qu.e Cnnditori suo in ccalis sein-

per a-.silont, possuni iuielligi. Quae recle ile lignis

olivaruii) facia esse ptrhibeiiiur, qnia nimiruin virtu-

tesaitgeliaa* gratia Spirilus sancti ,

ne uinquam ab

auiore De.i arescani, uncian suni. Ips.e enini una no-

bisciun sinit aarliiipes illius, de quibus ait in laudc

Cli isii prophota, Vniil le Deus luits oleo litlitice, prce

ptrticipi'nis luis (Ps. xliv). Rec e d: liguis olivarum

li,'iira ier siim facti, quos luce sapieiilias coelestis ,

iuoti i;:se qui creavit, iinplovii. Umle Cheriib appel-lare voluii, quod Luine inuliiplicaia t-.cicmia, sive

toientiat muliitudo interpretalur. Decem autem sunt

ciilituriiin altiindiuis, quia denario vilse icieriise fru-

iintur, habcmcs invioUiam in se sui Conditnris ima-

ginem, seivala in perpetuum sanctitate,

ei juslitia,

et verilaie, qua> prima condilione perceperniit. De-

narins quippc obolis cnnslat, et coniinere in se 110-

nicn regis et imaginem cmisuevit. Quapropter el figii-

ra: regni coele^tis aplissime congrnil, ulii cl angeli

sancli in imagine sui Condiioris, ad quam facli sunl,

semper iiiaiienl; et electi lioiniucs iniagiuem ejus ,

quam peocaudo amiseraut, recipiutit. Scimus enim ,

in piii, quia cttm apparueril, similes ei erimut, quoniamvidebimus eum sicuii es 1

. Quinque ciibiiorum ala Che-

rub unu, et qninque cubilorwn aki Cherub alicra; id

est, decem cubitos lutbe.itesa swnmilaie ala; unius us-

que ad alm allerius suminitulem. (Uuan. m). Ala:

( iini iu sancloruiii liomiiiun) ligura puiiiiiiiur, viriuics

lignifieant eorum quibus ad ccelesiia volarc scmper,

atque in bis coiiversaiioncm deleciaimir habcre.Ciiaj

vero in sigiiificatioue an.:el"ruiii ponuiitur al.e, qwdapei liu-i qiiam graliain ilcuioiistrant perpetico ct iu-

defeclivie lelieitaiis coru o qtii seni;er io coele-libiis

iu iniiiislctio sui persistunt auetoris? Vel certe quialevitatc spiriialis natune suul praedili, ita ut uhicuni-

que volucrint, sl.iiiin quasi volando pcrveniam ; et

bic ciiiii alis (igurati ,ct piopbeiae cum al;-> su.it

ostcnsi. Bene auiein dicitur qiia quinquu cubitoriini

II

gcbanl ,eini dilcctionis gratiam qua se alicriitruin

compleptuiitur, cxprimit. Bene aiitcm sci|uitur, Texit

qnoque Cherubin auro, quia el naiuram corum Con-Oitor immortali clariiaie sublimavit, ct mentem veradileciiouis aique liumiliialis !uce replevit. rW.aiidntn

saue quia Moyses diim tabernaciilum facerel, fecit et

duos Clierubin mireos, quo< posuit in propliiatorio ,

quod crat super arcam. Salomon amem addidit alios

duos inullo majores, (pios in templo ponbrct , sub

qiionim alis arcam in medio pooeret, ciim probitia-lorin et Clierubin prioribus; sicque factiim cst, ut in

labernaciilo quidein essent Cberubin duo, in tcmploputem qualuor. Ad unam vero eauidenique significa-tioncrn utrique perluieot , sed rcpetitum cst opusaugusiius fcluin per Salomonem, ut typice docere-tur , multiplicala post incarnaiiunem Domini saocta

Ecclesia, latius csse gentibus subliinitaiem civiumcceli pandend.ini, qui sic Conditorem dc collaio silii

munere bealiiudinis collaudan', ut de nosira quoqt;eereptione atque ad eamdem beaiitudioem introdu-ctiouc con^amleant; cxtonduni cnim alas ad invieem

super arcani, cuin ad laudem Diiiuini Salvatoris re-feruot bonum omne qnod acceperunt; exteudunl alasalteras ad parieies oraculi, cuin sanctos etiam hoini-nes seciim videre lavtantur, eosquc velut alaruin sua-runi simimiial bis langunt , quos consorles aiqueimitalores fuisse in hac vita su;c purilalis exsuliant.Duos auleiii a?que paricles alis sois langunt : qnialiileles ulriusque popuii,

Jud.ei .-cilicet ei gcntilis,sectim possessorej habent aqlae ccelesiis. Nainque in

iila patria distiuctio lit localis inicr uiriimi|ue popti-luin. Sed quia inaior fit Te-iiviias intern:e beatitudi-nis de Cipiisorlio ailunaias fr.itt rniiatis

, cxtendontClierubin ad utrumque pariciem or.iculi alas soas

,

quii l.eiaiucs in ccelcsti patria jusios utriiis pic plebisviMone quoi|iie su.c Rlorjic ad laudem Crcitoris cxci'

tant; mx soluin de illorum, quos secum iniiis balient,liouiiiiiim justorum feliiiiate laptanlur agmina ccele-

fueril alia Cherul) im i,

ct quinqiia cubil"rum a!a Q sii.i, verum etiam noslri, qui foris adhue posiii deCberub altera : quia viriuies angclicu legem Dei,

quac in quinque lilnis descripia esl,indclessa devo-

lione custodiunt : diligcndo vi.leltcet Deum et Douii-

niinuin smun ex nuinibiis viribus suis, diligendo el

proximus laiiKpiam seip-os: plenilodi eniui legis c-t

chariias. Proxini auteua eorum, ct ipsi ad iuvi cmsii ii t atigeliei sptiiius cl homines clecii, coriim Dequeconcives. Uudi: iiir.u|ue aiia ejusdem esse incnsur^e

pcrhibiiliir, quia vid licet cadcm ipsa devoiioiic, qnaSC altcnilriiiii in Oe> diligum, nostram quoquc ail se

ascein!oniiiitii socieial ili:.-idei\iiit ; sicqne simul

alc deecio cubilos cotnpleul, cum iu geiniua caaii-

talis cxlnbilione augelt de Condiloris pricsenlia lae-

tanlur. Decem qwique cubitorum cral Cherui unum,mensnra parielis . el opus unum eral m dttobus Cheru-

bin. Duo ciaul faci Cherubin propier consortium

ejnsd iiiii, de qua loqiiiinur, cliaritatis bignilicanduiu ,

quia miiitis (|iiam inler duus chanlas sl.ire nou po

prolundis ad Doniinum clamainus, curain peiunt se-d ila :i. Unde bene de eisdem Chcriihin in libro Pa-

ralipomeno!! scriptum est, Ipsi autem stabant ereclit

pedibus, el facies corum versai erant ad exterioremdomum (II Par. ui); stabant etenim ereciis pediiiusClierubiii

, qoia a via veritalis, in qui mox condili

posiii sunt, iiuiiiquim aberr.)veruiil angeli. llabentfacies ad exleriorcm donittm

, quia nos , ah hiijusxriimna peregriuationis ercpto-, ad stiom desklerant

pervenre coosonium. S:c etgo pe.lihtis siant rcclis,sic al.is suas auro lccias ad oraculi parieies exten-

dtint, ut facies habeaiit ad domuni vcrsas exturiorem,quia angeli sic siiam perpetuo innocentiam conser-

vatit, sic de aniiiiaruin saiictarum in ccelis beatitu-

dinc congaudenl, ut eis quoquc quos in lerris adliuc

percgiinari conspiciuiii, electis opem ferre non desi-

naui, donec et illus ad ccelesiem .alriaio inlroducani;oinnes eiiim snin adminislralorii spiritus in iuini-le-

tesl. Uuilc el Salvalor binos ad pnedii aiiduin disci- ^ riiim inissi propter eos qui lncrediiaiem capiiint sa-

ptilos u.iuere ciiravit (Luc. x), ut taciie doceret cos, lntis. Possunt eiiam perdtio Cheruhin duo lesiamenta

ligurari, qui nimiruin Clicrubin iu oraculo suut facti,qui veibiiin liilei prujdic rent virtiitcm dilcctiouts

antc omiiia (iperac.-se tenend.im. Uniusque mcnsura:

et opcris diioCheruhiu, quia disparililas vohmlaiuin,sive cogitatioti '..iii

, in supcroa patria nulla csl, nbi

itna oiiioes eadeiii tuc pr:c-,eiiiis Vistooe ct glnria illti-

stranlur. Posuitqtte Cherubin in inedio lanpli inlerio-

ris; exiendcbitm ttiilem a!as sitas Clierubin. et tanqebatctlu unt piirielcm, ci ala Chcrub secitndt icwg.bcil varie-

lcm ullirum : Alw aulem allercc in medio pariete leinpli

«e invicm conlitiqebtutl. Manil'esl.iiiii esl ex his qa:«

pr.i dii la rant quire Chcriibio iu medio lcmpli inte-

rioris sinl po-iti, quorum hibilaLio est iu ciniis. tx-lendebant auteni alas Cfcverubi», qtiasi ad volaudinn,

quia spi.-itus angeliii semper babeiil aninium ad obse

qiiium divina! vnlunlaiis pi aparuluni. Quod vcro ala

uua tangebat parietcm ,ad illam chantaiis admini-

*lraiioi,em perlincl , quain nobi* exhilent angcli.

quia in consiliodivin.cpromi-.siiiiiisnobis otiqueinac-cessibili atqtie incoinprehensibili atite sa:cula disposi-lum est, quando, et qualiterquibiisveaucto.-ihus sacra

Scriptura conderetur. De liguis olivarum sttnt facii,

qina per viros nnsericordiie, qiiorum pietali non defue-

ruiilvires, uiictione sancti Spiritus illu.-lratos, divini

suollibri conscripli. De ligni-. oliv.irum snut faeti, quialiiccm nobis scientiiC tribuunt, jiivante flaioma chari-

latis Dei, qua: per Spirilum sanclum difluiiduur in

cordibus noslris. Dccem cubilis sunt alli , quia pcrobscrvaniiain decalogi lcgis, Deo serviendiim priedi-

cant, et Deo lideliler servientes denario rcniuneran-

dos esse regni perpetui ostendunl. Geuiiitas habeut

alas, quia Teslainenta per aspera ajque et prospera,indefesso proposito semper ad ccelestia lendisse ac

pcrvenisse declarant; cl hoc idcm snis audiloiibus

1127 AD OPERA S. EUCHERIl APPENDIX. 1128

f.iciendum esse demonstrant. Quinque cubiiorum erat A ad faciendum cuncia quse Duminus prscepit, ad pa-

ala Cherub una , el quinque cubilorum ala Clierub al-

lera; <|uia iu omni labenlium rerum varielate, sancli

universos corporis sui sensus in obsequium sui Con-

dnoris cxtendunt : oculos babentes seniper ad Domi-

niim, audire desiileranies vocem laudis ejus, et nar-

rare universa mirabilia ejus , duleia fnucibus sius

habentes eloquia illius, super mcl et favotn ori suo ,

currentes in odore ungueiitoruiii ejus; ct douec su-

perest halitus in eis, el spiriuis Dei in naribus eornm,iion loqueiites lahiis iniquitatem , nec in lingua sua

sluliitiain personanles : sicque per arma justiiix a

dextris, el a sinislris iiicedenles , ad perceptioneni

coeleslis denarii, quein suiiiiiius paierfaniilias culto-

ribus sux vinex repromisii , perveniunt. Et opusiiiiuiii erat in duobusClieriibin, quia utriusqiieTcsla-

menli scriptores una eadeinque casiilaie operis et

charitalis devotione Deo servierunt, una et consona

voce ac fule Deum prxdicant : quia qux novuin Testa-

mentuin de Dominica incarnaiioiie, passione, resur-

reciione, asccnsione, geniium vocalione , Judxorum

expulsione , multimoda Ecclesix Iribulaiione facta

narrant, haec eadem veius Teslamentum, si rccie in-

telligiinr , veraciter fieuda prxdxabal. Adventumvero Anticbiisii, finem sxculi, extremi discrinien

judicii , et xternam bonoruin gloriam, pornamque

reproborum, concordi ulrumque Teslameniuin veri-

tate probat. Alx ergo Cberubiu inieriores super ar-

cam se invicem conlingebaut , quia utraque Tesla-

inenta pari de Domino atiestalione conscntiuni. Itcni

alis exierioribus, iste uuiim parietein, ille alierum

contingebal, quia vetus Testaineniuni proprieanliquoDei populo seriptum est; novuni vero nobis, qui post

incarnalioncm Dominicam ad fidem veniinus. Et

secuudo parieti b. e. sepientriouali , recte compara-mur, quibus post frigus ac tenebras iJolol.itriae, lucem

veriiatis cognoscere daiuin est : nanielsi primilivaEcclesia maxinie dc Judxis cflloruit, el oninis lsrael pcirca fincm sxculi salvandus esse creditur , plurimilidelium liujus corporis congiegantur ad Evangclii

susciplcudi sacramenia , quibus ciiain boc divinitns

donaium est, ut rcvelaiis oculis cordis sui, manifesie

cognosciint litleram veteris Te>lamenli , evangelicae

gratix plenain esse mysteriis. Versas habeut facies

Cberubin ad exteriorem donium , quia nobis qui.idhiic foris slamus, nec re, sed spe salvi faciisumus

Diviui suni libri conditi ; quia scriptores eorum jamregnanies cum Domino , illiunque collaiidantcs in

coelis, cnrain noslrx gerunt saluiis, qui pro noslris

Cir.iiibus apud ejus pietatem inierpell-int. Circumdati

snni auro Clierubin, quia prxclaris scnptorum suo-

runi operibus coiifiriiiaturiiuctoriiasTcsiainenloruin ,

jnanilestaa jam pcr orbem cognitione divinarum

Scripliirariiin, sive inierna gloria coelestium agmi-num : uirumque enini Cberuli, ul diximus, el angelus

vidclicet, el Teslamenta desiguant, cum plures ad

fidem converti et bonis abundare cceperiut operibus.

lienduin cuncia qtix permitlit, dicentes ex animopcr singula qux occurrunt : lienedicam Dominum in

omni tempore(Ps. lxii). Et, Paratumcor meum, Den$,paralum cor meum, cantabo el psalmum dicam Domino(P*. cvu). Sculpuniur torno, cum in tanlttm virtuii-

lnis operam impeiiduni, ut ab liarnm tramile nullis

circuinstantium rerum conirarietaliliu^, nullis posiintliliiiidiincniis averti : quia enini tornaiura cxierisarlibus velocit Hc prxcellil, et ipsa sibi regnlain, quasine crrore opus perficiat, servat, aple per hanc piasanctoruin vita signatur, quia et pnrata est semperiili ob-eqniiiin divinx voliintalis, et hoc absque divcr-ticnlo errandi complere longo virtuttim iisu exerciiatadidicit. Uude etsancta Ecclcsia in Cauticii canlico-rnni , Sponsi ac Redemptoris sui virtules admirala,dicebat, Manus ejus tornatile* , aurea: plena: hyacin-this (Cant. v). Tornatiles quippe sunt maiius ejus, quia

_ apparens in carne sanitates et iniracula quxcumque"voluit, absque omni morarum tarditate , absque ullis

erroriim iunbagibus, Dei virius et sapientia perfecii.

Aurexsunl, quiaeaqux foris verbo jussil, intusilivinfi

plenus poiemia dedit. Plenx sunt liy.icinlhis, quia ad

gloriam Pairis universa qux fecit reiulit ; et peropara qux fecil nostros ad quxrenda ciEleslia sensus

crigii.

XVI. De sculplura parielum. Cap. vi. — Oinnes

ergo parietes templi pe.r gyrum variis cxlaturis et

lornis sculpuniur, cum loti per miiudum Ecclesiavirlutum spiritalium exsecutioni absque ullo prorsuserrore prompta devotione insisiit. Obi bene subdiiur,El fecil in eis Cherubin et palmas, el picturat varias,

quasi prominentes de pariete, el egredientes. Cliertibin

namque in parietibus templi facii Salomon, cmn c!e-

ctos suos Dominus ad regulam Scriptiirarum sancia-

riiin, in quibus est intilliindo scieulix , vitam snamdii igere donat. Cherubin facit, cum eos in hoc ntundocastilatcm angelicx conversationis pro modulo suodocet imiiari, qux maxime vigiliis ac laudibus divi-

nis, dilectione sincera Condiloris et proximi geriiur.Palmas fecit cum memoriam xterme relribuiioniseorum mentibus infigit, ut eo miniis ab arce juslilixlabi queant, quo merccdem jiistitix seinper antecordis oculos habent. Facit picluras varias pnnni-nentes de parieie.cl egredienles , cuin muliifariasviriutum operationes fidelibus tribuit : verbi gratia,viscera misericordix, beuignitateni, humilitatem, pa-tieniiam, modestiani sufTerre invieem, ot donare sibi-

metipsis, super omnia auteni hxc cliaritalem habere,quod est vinculum pcrlectionis. Qux videlicet viriu-

tes cum in lantitm electis consiietudincm venerint,tit velut naiuraliter eis videantur iusiix

, quid aliud

quam piciurx domus Domini prominentes, quasi dcparieie excunl

, quia verba ct opera verilatis nonadhuc ab aliis extrinsecus discunt , sed ut sib inct

inlixa radicitus, parala semper ab intimiscordis rpmsuni agenda sive docenda proferunt? Sed et pavimcn-

Unde ct apte snbditur : Et omnes parietes lempli per rjtum domus texit auro intrinsecus et extrinsecus , in

circuitinn sculpsit varii» ccetaturis et lorno. Oinnes

parietes leinpli per circuitum omnes sancix Eccles xpopuli sunt, quibus super fundamentum Christi loca-

tis, toiius ambitum orbis replevit, cueptumqiie iidei

xdificium quoiidie nova ineuibrorum suoriim proge-nie, quasi lapidum preliosorum appositione super-

augmeiilarc non tlcsislil. Qui nimirum parieles variis

cxlaluris sculpuntiir : Cum atii datur per Spiritumtermo tapientite , atii sermo scientice secundvm eum-dem Spirilum, alten fides in eodem Spiritu, alii gratiasanitalum ir. uno Spirilu, alii operalio virlulum

,alii

prophelia.alii discrelio spiriiuum, alii genera linguarum,iiiii interprclaiio sermonnm (1 Cor. xn). Et ul ad illas

veiiiaiuus, <|iias omnes hibere valemus virlules, cha-

ritas, gaudium, pax, longanimitas, patie.ntia, benignitas,

bonitas, modestia, continentia (Gal v), et cxieri Iriictus

spiritus , quid nisi cxlalurx parietum lcmpli <|uxornatus sunt mcntiuin populi Dei. Sculpuntur et iidem

parivtes turno , cum promplo pollenl aiiiinu lideles

oraculo et in ipso templo. Siguificare nutein diximus

supra, quod piivimenti xqualitas linmilem concordiamdesignarel sancix fraternitatis , ubi cum siul Judxiel gcnies, barbari el Scylhx, liberi et servi, nobileset ignobiles, cuncti se in Cbristo fratres esse , uni-

versi eumdem se habere Patrem in coeiis gloriantur;

neque enim de concordissima liuinilitate supernorumcivium dubiiare cuiquaui fas esl.

XVII. De ingressu oraculi. Cap. vt.— Texit ergoSaloinoii pavimcntum domusauro intrinsecus et extrin-

secus, quia Rex nnster pacilicus ei .ingclos atque am.mas juslorum in coelis perfecie ac picuarie dono <li-

leciionis implevit, et peregrinanies in hoc sxcul i

cives ejusdem patiix coelestis signaculo ililcction-i

a cxterorum mortalium viliiale segregavit : In h z

cognoscent, iiiquiens, omnes, quia disciputi mei ttlit,

si ditectionem habueritis adinvicem (Jvan. xm). E: iu

ingressu oraculi fecit osliota de lignis otivarum. postis*

que anguloruin quinque, el duo oslia de lianis olivuiunu

1159 COMMEMTARIl IN LIBROS REGUM. LIB. III. liZti

Quod primo dixerat, Fecit osiiola de lignit olivarum, A marum species, cutn dona superna? retribntionis fixa

hoc ipsum videtur apenins explicare voluisse, cuin

adjunxil. Eiduo ostia de lignit olirarum. Uuus quippeerai ingfessiis oraculi, setl iilein ingressus duobusosnis rlandc haiur. riirsu iuque re-cralis cisdcm ape-

richaiur, sicm ipinpliiui, el sicnt pnrticus anie tcui-

plum. nnum non nmplins balifbant inlroiluni, ccrti

iiliquc < Piisa mysterii : qui.i ti«a.s Dominus, unu ftdes,

ttnuin buptisma, unus lleus (Epli. iv ), iinns in Eccle-

siam prse-enlem per baplisniiun, niiiis in regmimcoelesle p>T opera lidei esl sperandtlS introitus : namqinxl unus e.»sei iniroilus oraculi, tesiatm hoc quodinferius dc nrra scripium est : Cumque eminerent ve-

Ctes, et apparerenl tummitalet eoruin [oris sanctuarium

anie oraci lum, non apparebanl ultra exirinsecus ; ubi

palenter oslcndilnr, ni lallor, i|iiod iinus erat ingres-siis oraculi, el liic c rrgione facuis an ;c. qiin- in ine-

dio ejusdem nracoti fuit. Culus ini;rcssus ct ostiola

per signilic 'lioncm muliifarie possunl accipi : uamet nngelicos spiritUK, (|uorum ministerio iu b.ibita-

tionein cii-lesns patriae introduciinur, aptissime de-

signant, et aposiolorum atque virorum apostolicorum

iiguraiu lenent. qinbus claves rcgni toelnruui sunt

dat.c, qui accepU a Domino potcstaie ligandi aii|ue

solveudi, eidignos inlra regm jnnuam ailmillunt; ct

Cnnlumaces, impiiros ac superbos excominunicandovel auatlicmaiizamlo, ab ingressn viiaE perennis eli-

minani. Sed et opcra jusiilix <|uorum merito ad re-

gmim coelesle perveniiur, rccie per osiia, perquxin sancta sanctnriiin ingredicbatur, possuul typicedesi^nnri, juxta qmiil iu libio Sapieniiae scripitun

est, Cu loditio autem legum, conmmmulio incorrupiio-nis est; incorruplio aulem lacil proximum Det>. Con-

cupiscentia itaque sapieniia: deducilad regnuin per-petiium. Uuilnis omnihns spie congruil, quia ipsaeadem ostiola de ligiiit liunt olivarnm, quia nimirum

semper inlenlione metliianlur. Palma uamque ma-iiu- victricis ortialus esi. Habent auaglypba valde

promiueiitia, cniu certissiina boiinrum opcr 1111 do-

cumenla, el qiuc nemo in sinislram partcm intcr-

preiari valcat, cunctis se iniuentibus o tenduni. Ethac omnia opcra sunt aureis laminis c opcria, cinn,sicut sxpe diciuui esi ct >eiuptr tlic ndum es(, cse-

teris viriuium flnribus specialius in magnis Ecclesioe

mcmbris (iilgor siipereniinet amoris. llis ostiolis est

veliim luisse addituin, Verba dieruin narranl. Feeti'

quoque velum, inquir, ex hyacinlho, purpura,coccinoet

bysso, el intexuit ei Clterubin ; quod deccris quidemgratia faclum csl, ul infcr parieles deauralos el bo-iosericuui iulgeiet, sed in ejusdem mysterii signili-

caiione, euju» et ostiobi, ante arcnm atque ingressumor.iculi iippc.r.siiin, ut sicul. nsiiola congruis boris

apeiiebaniur, sicet vcluin revelareiur, quoties ndve-niret qui in sancta sanciorum esset iugressurus. Ilu-

R jus ergo veli setlnla revelalio setlulam aperliuiicm"regni coeleslis significut, qux noMs per iucarnatio-

ncin Dumini et Salvaloris noslri diuiala est; unde et

baplizato eo, coeli apeni sunt, ut ostenderelur quiaper baplisnia quod nobis ipse consecravil, januampalria: coelesiis deberemns ingredi ; et moricnte illo

in cruce, idem velum scis-um est inedium a summousqtie dcorsum, ulapcne duceret quia liguraa h-gale»

jam tuiic atl lineni venissenl, ac veriias Evaugeliiarcanaque coelestia, et ipse coeli ingressus, non adluic

propbetandus ac liguraliter signilicandus, sed jamjannjiie csset proximc omnibus aperiendus, qui abinitio munili usquead id lempoiis in fide veritaiis deiniindo iransierunt; nnn die post resnrreciionemDomini quadragesimo uuiversi cum co coelum petie-riint, rcmotoque omni velauiine muliifarias in domoDomini mansioncs pro suis quique meritis acccpe-ruul; sed et nobis, qui adliuc luturi eramus, eadembora rescratus est siipcriix iilius civitaiis ac domusPanis iiiKressus. In quam profecto civitatcin non

ei augeli ei Immiiies perfecti iriictu misericnrdia? et

opcnbns lucis sese in doinn D i glcriosos exbibcnt,imnm oiiuu s eleeli per iirma lncis el pietalis adilumsihi pairia' ccelcsiis aperiuui. Duosuiii aiitcm ostiol.i, Q nisi per intcrna sieriioram bnnorum desideria, persive quia Doiiiiiitnu el ]i oxitn s diligunt angeb et

honiines sancii, neque januam vilse, nisi per gemi-iinm liiinc dilei tioiicm poient quis intrare; seu t|tiia

ulriu que pi puli lidelibus, ctJudiei videlicct ct Cen-tilis, eadcm viUB jaiiua reseraliir. Posles suut nngu-loriim qiiiin|iie, quia nou solum animas electorumaula cceli recipil, sctl ct torpnribus iminoilali gloria

pra,'(lnis, iu judicio su.is foies aperil ; (|iiiiii|ue enimsiiul seusus i orporis uoslri, ul supra uieiuiuiuiiis

,

visus, audiiiis , gusius, nlf.iclu-, tactns. Cerlc vel

posiis ulerque oraculi quinqne lacius esl cubitorum,

quia solis illis supenra patria: aditus paodilur, quioiiiuibus sin cnr|ioris et conlis sensilnis Domino ser-

vire siudiiciunt : corporis videlicei, cum per eosdemsensiis alii|uid pro illo aguut: cordis vcro, cum so-

brie ei jusie ci pie co^itnnt de eis qu;e per ipsos cur-

poris scnsus ngere decernunt. Sculpsitque in eis pi-cturam Cnemb el palmnrum species, et anaglyphu vnlde

fidem et sncrnmenia Dominica: passionis, per verbasincer.c dilectionis, per morlilicationem concupiscen-tix carnalis, et per quolidiana nngclorum auxilia

conscendiiur. Unde bene idcm velum sub quo in

oracultim inirabatiirex byaeinlho, purpura, coccino,et by?sn lactum cst, eiipie Cberubin imexiiesse me-morantur. Ilyacinlbus i|uippe, qui ctxli colnrem imi-

laiur, ptirpura qiia: sanguine ciiiichyliorum confici-

lur, et sanguinenm ipsam profert speciem, non im-merito sncrnmcntum signat Doniinic;c passionis ,

t|uod nos imitari cruceni nosiram porlaudo debcmus.Coccino, qui rubeo colore flammescit, congrue vir-tus cxpriiniiur nnioris, de qua miranics tlixeriint,

qui cuin Doniino ambubnerunl discipuli, Nonne cornoslrum ardens erat in nobis, duin loqueretur in via,et aperiret nobis Scripluras (

Luc. xxiv) ? Byssus, qua:dc lerra virenti geruiiue nascitur, et longo artiflcuni

exerciiio uaiivuin exuit virorem, atque ad albeutein

promintu ia, et texit ea auro, operuitque tam Clieru- I) dediiciiur specicm, cougrue caslitalcm nostras carnisbin quum palmiis el ca>;era auro. Ana^lypba Cr.ccc,dicunlur L lim- ca-laiur.c. Ca^lala sunl auiem Vasaainea vel argenlea, siguis ( ininenlioribus extra in-

tusque cxpre-si. Il.ic el alio uniiiine sculpta vocan-

tur, annglypha vnsa dicta, qnod superius suul scul-

pta : Grxci ciiiin ana, suisuin glyphen, sculpliiram

diciiut, id cst. siirsum sculpla. CuuCta autem h.cc

supra eadem (^heiubiu in ornntu parietum lempli po-siln, procapiu nostro exposita sunl, nec laborandumin a-tniciido; quiu virtuliim operibus qu:e per toluin

orhcm Ecclesia; in suis sanctis ac perlectis exercei,illi prxcipue quibus lidelium cnra commissa, et cla-

vcs re«iii ccehirum suni dake, omni debeani solertia

insisiere in i|uauluin gradu prxininenl cxieris, tan-

lu iii el meriio prieccllanl hon:e acliouis. tl.ibenl

namque in se picturam Cberuhin insculptam, cnminttcliciiiu in teiris vitaui, quantum moriatibui pos-(ibile e.st, ct mente imitautur ct opere. Habent pal-

PATnOL. L.

insinuat, cujus qoasi huuiorein lngemtum exsiccart

juhet Apostolus dicens, Morliftcmc membra veslru,

qum sunl supcr tirram, (ornicationem, immunditiam ,

libidinem, concupiscemiam malam et avaritiam, quatesl simulacrornm servitus (Colost. m). Ad qiiantunvero candoris gloriam banc velit perduci, osiendit

alias dicens : Ubsecro vos, fratres, per misericordiam

Dei, ut exhibealis corpora retlra Itottiam vivenlem,

sanclam, Deo placentem, rationabite obsequium lettrum

(Kom. xn )• Iniexuit velo Cherubin, eademque qua-tuor colorihus eximiis conficiuntiir, cuin iu universis

qiiii: pic agiuius, a venenalis dxmonum telis peraugelicn pr.csidia Domino donanie protegimur. Itemtcxuit velo Chcrubin, cum in bonis qu;e agimus,iniiltiiiidiiie scieniiic indesinenter uiimur, respicien-les semper ad eloquia divina, et ne forte a virlutnmcalle aberrcinus, Imrum inluitii continue vestigianostra regamus. Fecitque in introitu templi postes

:i6

_im AD OPERA S. EUCHERII APPENDIX. ins

quadrangulatot,et duo ostia de lignis abiegnis intrin- A

secut et utrumque ostium duplex erat, el se invicem

unent aptriebalur.Sicut ingressus oraculi, quo ad

arcam DoaiiniCherubinque perveniebatur, introittun

regni roelesiis sigi.iiical, quo ad Conditoris visionem

nosiri supernorirnque civiuni nos introduci spera-

mus ac desideramus ; ita inlroitus in lemplum pri-

mordia noslrae conversionis ad Detim , quando in

praesentem Ecclesiam ingredimur, lypice deinon-

strat. Isle ingressum nosirum ad fidem, ille designat

ad speciem : unde apie postes hujus introilus qua-

drangnlati sunt facti, propler quatuor sancii Evan-

gelii libtos, quorum doetrina in lide veriialis erudi-

niur; seu propter toiidem quatuor virtutes princi-

pales, prudentiain, forlitudinem, temperantiam,

justitiam, quarum veluii fundamini quodam firmis-

siino omnis bonorum acluuin structura innilitiir.

Prudentia namque esl qua discimus quid nos agere,

qualiier vivere. deceat. Fortitudo, per quani ea quae

didicimus agenda implemus, quas uno versi.ulo vir- „tutes propheta breviter compleclitur dicens : Domi- °

nut itluminatio mea et salus mea (Ps. xxvl). Illumi-

naiio videlicel, ut quae agere debeamus edoieat;salus vero, utnosad agenda confiriiiei ; lemperanlia,

qua discernimns ne plus aut iiiinus jusio prudeniiae

sive foriitudini operam dare inveniamur. Et i|iiisquis

prudeiuia, fortitudine, temperantia utitur, absqueulia couiradietioiie justus esse probabitur. Virius

quaria post prudemiam, fortitudinem, teinperantiani,

juslitia sequiiur. Duo ostia, quae iu hunc ingressumacta sunt, dilectio est Dei el proximi. Qua; bene

alirinsecus facta esse dicuntur, qufa ad invicem re-

spiciunt, adeo ut una sine allera uequaquam possit

haberi : Omnis enim quicredlt, quoniam Jesus esl

Christus, ex Deo natus est; et omnis qui diligit eum

qui genuit, diligit eum qui natus esl ex eo. Et sicut

ite.um dicitur : Qui non diiigit fratrem suum quemvidel, Deum auem non videt, quomudo potest diligere

(Joan. iv )? llnde recte ostimn exterius dilectio Ira: •.'_:... __. ,1:1-... :_. :.....li:_. 1«. .1;..:«« . „..:.

nobis sanctae Ecclesiae magis magisque patescat; ut

quo bis amplius abundemus, eo verius saneioiuniicetibus associemur : sicul etiam divisio Ruhii ma-ris, per quam populus Dei _4_gyplum persequentemevasit, non divisionem unici bapiismatis, sed aper-tionem potius signavit qua, exsiinctis peccalisomni-bus, ad littus ac soliludincm transeanius viriuium.Vel cene osiittm quod invicem se lenet aperilur,cum post minisierium praedicaiorisdiscerniiur quidproprie ad cogii.tionem fhlei.quid ad vivendi casti-tatem penineat. Quie tamen utraque a sua nequeuntconnexione separari, quia non disiat inter proiimo-runi mala tolerare, et eis buna commodare, cumhaec certissime soleant in unoeodemque perfectorumindissolubilia permanere. Notandum sane quod in

iugressn oraculi duo quidem ostia dicunlur, sed haec

duplicia fuisse non dicuntur; in lemplivero, id est,domus prioris introilu, iia erani duo ostia, ut duplexesset utriimque : quia tiiinirum in pruesenti Ecclesiatalem nos ingredi ac ducere vitam necesse esl, iu

qua dilectionem Dei et proximi per fidem et opera-lionem, per patieniiam et benignitatem servemus.lu futura autem viia, ubi Doiniiuini et proxiinos in

luce internas beatitudinis videbimus, eadem uliquegemina dileclione absque ullo prorsus labnre. iinmoin in i »11,1 mulliliidiiie divince dulcedinis p rfrueinur.Unde apte iiitroitus interioris domus duo quidemostia, ^ed hasc simplicia habebat : non enim fiiles ibi

necessaria est, ubi ea quae nunc credimus ac spera-mus, omnia mamfesia fuce videhimus. Non esi labor

operum necessarius , ubi mercede perpetua eorumquae hic laboramus donubimur. Non ne.cessaria pa-tientia, ubi nemo adversi aliquid irrogai. Non muiii-

ficentia henignitatis, ubi nemo indigel quod opusest. H;ec de oslioruin figura pro modulo nosiro, se-

qitentes Patruin vestigia, disseruimus. Veriiui, juxlaformam operis, decoris gratia previsum est, ut iu

uno eodemque templi ingressu duo essent ostia ; ue-cesseetenim erat parietes domus, qui centuin et vi-

terna, interius est dilectio intelligenda divina : quia C ginti cubitos habebant, nonnullas eliam crassitudines

illa prior tempore, haec digniiate sublimior ;et per

illamadbanc intratur, quia in auiorc proximi discitur

qualiter amari Conditor debeai. Uirumque autcmosiium duplexerat, etseinvicem tenens aperiebatur,

quia in utraqiie dilectione du" sunt qu* principaliter

observare debemus. lu dilectione elenim Uei Ddeiri

veritatis et puritatem necesse esl ul habeamus bonae

operationis; sine lide enim impossibile est placere

Deo, et lides sine operibus mortua est; in amoreenim fraternitatis patientia esl et benigniias ser-

vanda, dicente Apostolo, Ckaritas patiens est, bcni-

gna ett (lCor. xm); patiem videlicel ad tolerandas

molestias injuriasque proximorum; benigna, ad di-

mittendum ex corde, et benefaciendum eis quoruminjurias sustinet : qualem nos charitatem habere Do-

iiiinns voluit, cum ait, Dimitlite, et dimittetur vobis.

Dimittite injurias lameiiiibus vos, date subsidia

eis pietalis, quibus laxatis injurias : qualem nobis

impendere dilectionem desiderat, ipse qui nos in

oratione dicere prnecepit : Panem nostrum quotidia-num da nobie hodie

,et dimilte nobis debita nosira

ticut et nos dimittimut debiioribus nostris(Matth. vr).

Utrumque ergo ostium duplex erat, quia dilectio

utraque gemiuo ordine perlicilur; ulrumque se invi-

cera tenens aperiebatur, quia juncta. suut viiiuics,

neque ab invicem possunl dividi : namque fldes sine

operibus , neque sine fide Deo possuni opera bona

placere; neque item injurias ferre sufficit, qui ei

quem tolerat, etiam ea quae necesse habet, <um

p issii ministrare, contemnit; neque ei qui sub-tan-

tiam mundi habuerit, satis est de hac egenti proximodare, si non etiam eas quas sibi forte irrogaverat

injurias, sincero ex corde dimittit : quod eniin de

utroqiio illo ostio dicilur, quia se invicem tenens

aperiebalur, non haec apertio separaiioueiu ab invi-

eem spiritalium designat virtutum, scd hoc potiusindic.it quod post barum conjuuciioiiem ingressus

habeie; in cujus niinirum crassitudinis extrema

parie oslia erant alflxa, i'a ut aequali pariete esset

ostium uirumque, el sive intus, sive foris templumquisque posiius oslium inspicerct, unus ei peroinniaparies esse videretur; similiier et cedrinns p.nicscum vicenorum in loiigitudhie et altitudine esset cu-

biiorum, nou p.irvam ei ipse debuil babere crassilu-

dinem. Quapropter el in hujits ingressu duo facta

sunl ostia , ut vnlelicet ab utroque laiere, hoc esl,intus etforis sequali pariete ostiuin paterei. El quo-niam easdem pictnras sequas ostiuin et p.iries babe-bat, ut veraciter unus per oinnia continnatitn exten-tus |>arics videreiur, unuin decorisgratiapraetendeng,aliud mysterii dispensatione praligurans. Quod vero

descriptis lempli ostiis sequitur : Et sculpsit Cheru-bin et palmas , cmlaturat valde eminentes , operuitqueomnia aureis laminis opere quadro ad regulam , jamsupra expnsituin est, quia iu par.etibus domuset iu

jxostiis interioribus eaedem pictura- sive caelainraesuiit

faciae; patelque ratio liguroe, quare easdem ipsas pi-*cturas et caelaturas, eosdemque Cberubim primalempli jantia quos et inlerior recipiat : quia nimirumeadem areana fidei, spei et cbarilatis, quae subliines

quique ac perlecti sublimiter capiunt, quasqiieoinneselecti in cuelis plene in divina visioue percipiont,etiam catechizandis rudibus quibusque discenda et

couliteuda traduntur, quatenus sacris miiiaii myste-riis, quandoque etiam ad capienda ea qtue pie credi-

derunt, perveniant. Quod autem nostra translatid

babet, Operuitque omnia laminis aureis opere quadroad regulam, \u Septua^inta liabet, Expandit per eat

bracteat, et deauravit eas auroinducto per sculpturam.XVIII. De atriis domut Domini. Cap. vi.— /Editt-

cavit alrium interiut tribut ordinibus lapidum polito-

rum, et uno ordine lignorum cedii. De interioii airio

breviler loquitur, de exteriori prorsus tacere videlur.

Verum in Verbis dierum ulriusque lit mentio, ubi

H53 COMMENTARII IN LIBROS REGUM. LIB. III. 113*

ita scriplum est: Fecit etiam atrium tacerdotum, et A nam, sictit Josephus scribit, extrem» atriorum fa-batilicam grandem, et ostia in basilica, quw texit wreAirinm ergo interius, quod vocatur sacerdotum, eo

bricae, cum in qnadringeiuis cubiiis essenl ereciaj,tantiun usque ad vertirem montis, in quo lenipltiinxdificatum esi, pervrnerunt. llmc quidem de stru-clura templi stndioso lectori credidimus inlimauda.Verum in eis quaecumi|ue Scriptuia referre sacracommoduni duxii, fignras niyslerioruni quxrarnus,cicteris pro historiae eogniiione simplieiler ulainur.jEdificium ergo templi intra airium Sicerdotnm, per-

deccm luteres ad lavandas easdem hosiias, ibi mare feciorum in sancia Ecclesia et subliiniuui vilain ex-primit viroruin, eorum videlicet qui ei excolleniiavirluium Domino appropinquare, et aliis veib i atquqopere ducatuni soleut impendere saluiis. Saceidosnamque ab co Latine noinen accipii, quod sacrumprsebere ducatum minoribus debeat. Quo nomiiie in

Scriptnris inystice non soli aliaris minisiri, episcopividelicetei presbyteri, sed oiunes niique censeniur,qui aliiiudine rectae coiivcrsatiouis ac doctrinae salu-laris eminent, nec sibimetipsis tantumuiodo, sed

irio, quod Verba dierum basilicam grandem n pluribus prosmit, dum corpora sua hostiam viven-, iia scripsit Joseplms. « Eilnnsecus autem lem, sanciam, Dco placentem exhibent; neque enim

quod sacerdotes et le\ itse iu eo ministrareni, ex oinni

parie erat teniplo crcuuid.iliini ab Orieute; unde

templi ingressus multo longius a leinplo quam a c,e-

teris Iribus plagis posilos erat : quia niminim in a,

id esl, in facie teiupli fiebant miuisleria sancioruui ;

ibi allare ameum ad Imslias Dommo offerendas, ibi

mareaetieum eral positum ad l.ivandas iuanus pede.-quesacerdotum, cuin ad miiiistrandiiiii intrarent. ilabe-

bat autem hoc atrium tres cubilos aliiiudiuem, ut

Josepbns narr.it {Lib. vm, c. 3, Antiq. Jid.), quale-iiiis ab ingressu tem|ili caeteros prohiberet, et solumsacerdoiibus hoc licere signilicaret ; eratqtie jaiiua

ad orientalem plagam, ad quani usqne populus lio-

siias snas sacrifuia inferebat; inde suscipienda asa-ceidotibus, aique ad altare perferenda. De exteriori

vero a

vocani

liujus icmpli aliam xdificavit aulam quadrauguloscheina e f.iclam, erigens maxiinas porticus alquelatas portas et excelsaset amplas, per quaiuor iiiuiidj

parie?, in ea conslituens; quaruin singul» ad iiiiuiii-

quemipie venium, quatuor angulis atiendebant, ubi

aereas ianuas collocavit. t Et paulo post: < Hoc »a-

crarium ouines populi, qiiihus purgatioet observatio

legitinior iin iner int. iniroibant. > Ilas vero porlicusCassiodorus senator in pictura templi quaui in pa-riete posnit, ut ipse in psalmorum expositione com •

meiiiorat, iriplici ordine distinxil : prunuin videlicet

ordinem ponens extra airium sacerdotum ex ouuii

parie quadrum, secunduin eodem modo exlra inii-

rnas porticus, undiuue ^ero ni gyruin extremum, si-

militer ex omni latere priorinn poiiicum in circuitu;

sicque teinplum triformi a?dificiorum pr.esidio abomni erat parte muiiitum, facto pavimento sub dio

inler adilicia singuli de marinore; et parieiibus do-

neqnepiscopis solis et presbyteris, verum omni EcclesiaeDei loquebatur aposiolu» Peirus, c.ura ail, Vosantemg nus electum, reqale sacerdotium, gens sancta, popii-lus acquisitionis (I Petr. n). Cujus honore dignilalisetiam aniiquusDei popiilus erat insigniins, dicenie

ipso ad Mpisep : Hiec dices domui Jacob. et unnun-liabis fiitis lsrael (Exod. xix); et paulo post : Kl voseritis mihi regnmn sacerdotale, el gens sancla. Basilicavero graudis, quae eral extra atriuin sacerdotum, in

qua omnis popnli multitudo adoraresive ad verbiunaudiendum confluere soleliat, carnaliiim in sauclaEcclesia vitam moresqae liguraliter insinii.it, quibusdicil Aposlolus : El ego, fratres, non potui vobis toquiquasi spiritalibits, sed quasi carnalibus : lamqitum par-vulis in Christo luc vobis politm dedi, non escam (I Cor.

iu). Qui beue per basilicam grandem desigiianlur,quia absque ulla dubetaie nuilio major est in sanctaEcclesia talium quam perfeclorum numerus; sed

morum inierioribus, hoc est, eis qui a I lempliini C quanluin nuniero praeslant, lautura succumbunt ine-

respiciebant, faciis in columnis : exterioribns verosolidis ; siopie licbat ui omnis siruclui» lempli per

gradum esset varietaie rationabiliter disiiucia. Nam-

que in saucia sanctorum ingrediebalur pontifex, in

ipsum lempliim sacerdoies purJicali, iu ainiini

sacerdotum sacerdotes purificali et non purili-

cali, una cum levilis et cantoribus ; in intiiuiiin

atrium basilic.c majoris viri Judau slautes purificaii,et oraules stih dio si serenum esset, si tempesias iu

porticus proximassese recipientes, in exleriusauiein

mulieres Juu«ea' purificata?, in exlremuni atriuiugen-tiles et Jiidici, qui nuper venerant ex gentibus usquaad sextiiiii purificaiionis diem. Hase in pictura Cas-

siodori distiucta reperienles, hreviter annotare cura-

vimus, rati eum »l> antiquis Judaeis Iia3c didicisse,

neijue viruin eruditiini vuluisse in exemplum legendi,

proponere, qua1 non ipse prius veracitercognovisset.

Ihcc siini loca qtiorum meminit supremas graduumpsalmus, qui ita incipil: Ecce nunc benedicite bomi-

num, omnes seni Uomini, qui statis in domo Domini,in atriis Domini Dei nostri (Ps. cxxxiu). In his porli-cibus Jcreniias et propheiic alii, in his Dominus et

apostoli verbum populo praedicabant ; in liarum ali-

'iiia Douiiiiiis sedehat docens, quamlo a lenlantibiis

Ph.irisieis mulier illi adultera judicanda oblata cst;in his invcnit vendentes et emenies oves et boves el

columhas, hosque cum suis niercimonus eliminavil

e leinplo (Marc. xi, Luc. xix) ;in his letrus et Joan-

nes cl.iuduui invcnientes sauaverunt, ac secum in-

gredientes interius ad orandum duxerunt; in his

orahal oinnis uinlliludo populi, quamdiu incensum

pouenti Zacharia) angelus ad aliare thymiamatis ap-panut, e.imipie de pnecursoris Domini nativitate

perdocuii : nani hjcc atria cum porticihus suis aspe-ctu ii

iiiii,)'i de loige aspectantibus abscondere po-lueiiiut, quia locus in quo icmplum erat situm multosiibliuii ,r erat quam ulii fiin latse porticus fueranl ;

ritu. linde apte basilica haac graudis, etsi plurimoscapit, noii eos tainen in interioi a templi deaurati, nouad aliaris ofiiciiiin, nou a.l i|isum saltem atriura sa-cerdotum inlromittit, quia carnales quique alqne in-firmi in Ecciesia, eisi ob merituin castaj iidei ac pie-laiis Deo Jevoti ad elcctorum sortem pertinent, longelamen abest ut illis xquenlur, qui cuui fiducia dicere

possun( : Non enim aadeo aliqutd loqui eorum quce perme non effecit Christus in obedienliam gentium, verboet factis (liom. xv). Et iterum, Bonum certumen cer-

tavi, cursumconsummavi, /idem servavi ; de cmtero re-

posita estmihi eorona (II Tim. iv). Accedehat quidetnvulgus usque ad alrium saccrdoliim, hostias suas

usque ad hujus janiiam dcferehat, suscepias asacer-dote aique iu altari oblaias oculis prosequehatur ; in

ipsum etiam templum, cuiii aperiebatur, intuituin

suiiiii a longe dirigeb.it, nec tamen in atriuin sicer-

dotum inlrandi facultatem habeh.it, vcruni de iufe-

jjrioribus claiuabat ad Domiiium; quia m-c carnaliumiu Ecclesia simplicitas a D.uniiio despicitur, quaudofideliter ea quaj valent vola pietatis oflermit

; diri-

gunt enim visum a longe in tempium Dei, cum viiamsublimium discere et admirari sedulo gaudent, et

quos vinuiuin iiniiatione sequi neqaeunt, pia: veue-ralionis amplecluntiir alTcctu. Videnl hoslias sacer-

dotiun in ali.iri igue sacrosancto consuini, quia ma-gna magiiaium opera coguoscunt a Domino per Spi-ritiim sanctum diguanter accipi. Afferunt et suashoslias ad alrium sacerdotiiui offerendas Doniinn perillos, dum bona quae pravalem operahtes, majorumel doctiorum firinanturexhortatione, el intercessioue

cominendantur. UtTerunt eiiam luuc hostias suas sa-

cerdotibus per eos Domino coinmendandas, cumsanclis quibusque egeniibus necessaria niiindi liiijus,

quibus ipsi abuudant, suiuiiuc meicedis intuiiu tri-

buunt, Domino adinouciiie ac dicente : Facite vobis

amieos ue mammona miquitalis, utcum defeceritit, re-

1155 AD OPERA S. EUCHERll APPENDIX. iise

cipiant vot in ceterna tabemacula (Luc. xvi) ; et, Qui- A octavo ejus niense perfecta est domus in omni opere

cumque inquit, potum dedcriluni ex minimis istis ca- c"" »• t« «ntif«p«i. •ii«mIih»m. < ' » .««»i..~

licem aquce frigidcein nomine discipuli, amen dico vobis

non perdet mercedem suam (Marc. xix). Ac sic nlro-

i-umque hosiias utius idcmqoe in altare Dci assumit,

cnm Dmniniis eleeniosynas divilum, i|uibus ministra-

verunt sanelis, una cun magnis eoriiindem sanclo-

riim virlutibus, suo inluitu ac retributiom dignas ju-

dical. Multitiido crgo credeniium, qu» reliciis pos-

sessionibus uno cnrde et aninia Domino serviebai,

ipsa est templuin Dei, et locus iiitra atriuin sacerdo-

tum specialiterilli consecratus. Porro basilica gran-

dis, et orantes in ea circa alrium sacerdoium in

gyro, figuraiu gestint eorum qui idem templum in-

grcdielianlurex Reniibus in Syria et Anliochia, cae-

terisque proviuciis cl civiiatilms; quibus aposloli et

seniores qui eranl in llierosolymis nihil ampliiisiin-

ponehant oneris qnam ut abslincrent se ab idolis,

immolalo et siiflocato. sanguine et fornicatione. Quo-rum lamen obUtionibus volebant pauperes sancto-

rum qui erant in llierosolymis susientari ; quatenus

eis carnalia sua miiiislranies, spiiitalium eorum p»s-

sent lieri participes.Barnabas vero et Paulus cuin

s»ciis suis, qui oblatiunes horum accipientes lliero-

solymain defercbant, ifxi sunt sacerdutcs.qui hostiam

suscipientes ad altarcDoinini consecranies perduce-

bant; qux dona devolionis eorum sanciisqui pro illis

orare deberent, attuleruiit. Airium ergo quod pusi-

tuin inter locum vulgi et saccrdotum medium eral,

divisionem significat illam quae carnales in saucia

Ecclesia.nuperque incipientes viam justiiiae, abarce

perfecloriim, non quidem sorte clectionis, sed meri-

torum quanliiale secernit. Namque carnales suflicere

sibi credunt, si lidem, spem et charitaiein, operum

qtioque mundiiiam babeant. Perfecii aulem et haec

habent, et insuper verbo pradicando laboraut, pau-

peribus omnia sua tribuunt, vigiiiis, jejuniis, liymiiis

et canticis spiriialibus, sacris quoque lectionibtis

operam dant, persecuiiones, pericula propter justi-

tiam loleranl ; et caitera qu.e lecisse cum sociis Pau- C de Tyro, filium mulieris vidiice, de tribu Nephtnlim

B

suo, e.l in universis uiensilibus, ad ftiturum STculum

diemque judicii perlinet, quando ad tantam jam per-fectionem sancta Ecclesia perveniei, titquid ei am-plins addi possil, inveuiri non possit : habehit enmtunc quod |iius ille dcsiileraior supplex a Dnminequwrebal diccns : Domine, otlende nobit Patrem, et

sufficit nobis (Joan. xiv) : coiistat enim quia dies ju-dicii s;rpe in Scripiuris oitonario numero typicc ex-

primitur, co quod hoc szcutnm, quod seplem iliehus

currii, sequatur; undeet prnpheta psalmi lituluin prooniava imposuit, quem ob incritum cjusdem districii

judicii cantavil, ila incipicns : Domine, ne in furoreluo arguas me, neque in ira tua corripias me (Ps. vi).Sed non cnntcmnemla nascitur qua-slio, qn« moilo

dicaiur domus Domini in incnsi! octavo perfecla iu

omni opere suo, el in universis mensilihus, cmii in

seqiientibus legatnr. mense scptimo dedicationem

ejns es-c compleiain. Nc<|iie .i'itcin credihlle est quia

seplem quideiu annis tcinpluni xdrflcans Salonion.oclavo mense anni octavi fecerit dcdicali»ncm, sed

usque ad septimuiu mcnsein auni ociavi ilislnlerit ;

unde poiius mihi simile videinr. domiim sepiem au-nis ac septem mcnsibos adificatam, iia ul emlemmensc septiinn dedicatinnis sii celehrata Eotemnitai,ac die vigesimo lerlio ipsius mensis. ut Verba <lic-

riim uarrant. populum Salomon ad labernacnla suadimiscrii ; sicquc post unain sepiimanam, a 'venienle

mense ociavo, perfecla iuvcnia sil domus Dinnini,in operibus viilclicet ejus universis, et ipsa ejns de-

dicatione prius compleia. Nisi forle putandnm est

post dcilicaiiouem aliquid adliuc utensilium in mi-nisteriiini ejus aildiium luisse us(|iie ad iiigressumociavi niensis; acceleranl* rcge ul omnino mcuse

sepiimn, qui erat totus solemnis, templum dedica-

retur; alqne ila verum repeiiaiur uiriiinque, el lem-

pliim viilelicelinense octavo, inomni operesuo ati|iio

uieosilibtis pcrfecluoi, ei ip-iim septimo mense ittca-

tiiin fuisse. Miiit qunqne rex Salomon, cl litlil Hiram

lusglnriatur, promptadevoiione ineniisexsequuntur.Undebene atrium sacerdotum, irilms ordinihtis lapi-

dum poliiorum, et uno ordine liguorum cedri, a:di-

ficaiuin esse memoratum. Tresquippe ordincs sunt

lapidum poliloruni, fides, spes et charilas. Et recie

politorum, quia cerle necesse est disceodi solerlia,

ut quisque quo modo credere, quid sperare, quid di-

ligere debeat, dignoscat. Unus aiiiem ordo lignorumcedri ipsa est bona operalio sine cnrruptione siinti-

laiionis exhibita, sine cujus superadjectione fides,

spes et charilas vera esse non valei. Dictum namqueest saipius quia ligna cedri propler odoris gratiam el

inipulribilem suae nalura: poientiam, perseveraniiam

famamque pi;e designanl aclionis. Ad hoc usqueatrium universi conscendunt elecii, qui fide, spe, di-

lectione el opere Deo placere appeiunl; h»c alla

meritorum gratia transcendunt perfecti, cum in lauto

virtutumculmineproficiiint. utdiceresois amliinribus

paire Tyrio, artificem ararium, et plenum sapientia, el

iitteUigentia, el docirina, ad facienduin omne opus exwre. Qui cum venisset ud regem Salomonem, fecitumneopns ejns. Et Imc mysierii gratia facium tsl. Arlifex

quippe Tyrius, que n adjuiorem Salomon sui assum-

psit operis, elecios de geniibns verbi miuistros si-

gnificat. Qui videlicet ariilex pnlchre dicitur, quiafilius erat mulicris vidiue de Israel, in qna personasolel iionnmiiqiiani prajscntis lempnris Ecclesia figu-

rari, pro qua vir sims videlicel Cliiistus gusiaiamorie resuirexit, aique in r<B'os asceudens. eain in-

lerim a se pra'gnaniem retiquit iu terria. Non antemlaborandiim in explanando qu» modo liujiis viduxfilii sancti sunt piaedicaiorcs, cuin omnes elecii viri

sc filios essefateaninr Ecclcsi;i>, cum eiiam deiisdem

prxdicatoriliu^ novi Tesiainenii specialiier promiila-lur, dicenle proplieia : Pro valribus tuis nali snnt libi

filii, eic. (Ps. xliv). Fecit autem lliram onuie opuspossint, Imitalores noslri eslote, sicut et notChristi

(I r_> Saloinonis, quia iiiniiriiin doctores sancii, diim lide-

liler miiiislerio verbi insisiunt, opus uiiqiie Dei ope-ranlur, quo illis Ir.qiieodo foris viam veriialis ape-riunt, quos intus illuslrando ipse ad vitan prseordi-navit teiernan. Ego, inquii, plantavi, Apollo rigavit,Deus auiem incremenliim dal (\ Cor.

111). Eecil atilem

optis ex aerc, quia illis commitiere verlmm qna^ritdocior slrcnuus, qui aut pie susciperc, aut perseve-ranter custndire desideiant, qnique eliain aliis pr.c-dicando laiius dilfiiiKiie quae ipsi didicerinl reclc

saiagunt. iEs namque valde esse durabile constat,

atque omnimodo Sonoriim.XX. Depnlatio Salomonis. Cap. vn.—Et finxitduat

columnas areas, decem et octo cubitorum altiluilinis

eolumnam utramque. Ea: suiil columnae de quibnsPaulus ait : Jacobus, et Joannes, el Ceph.is, gui vide-

banlur columnw esse, dixiras tledeiunl mihi tt Bar-naba; societatis, ul nos in geutibns, illi ttutem in circum-citionem (tiul, n). Quibus verhis quasi exponere vi-

Cor. iv) ; glorianltirque et diciiul : ftescitis quoniam

angelotjudicabimus,quanlomagissa'cularia(\lCor.\t)1XIX. Quarto onno templum cedificalum. Cap. vi.—

Anno quarto fnndnia est domus Domini in mense Zio,et in announdecimo mente Bul,ipteest mentis octtivut,

perfecla ett domut Domini in omni opere suo, el in

universis uteusiiibus; mdificavil autem enm annis septem.Palet allegoria: sensus, quare sepiem annis a-ililicaia

sit domus Diunini : qtiia nimirum sancta Ecclesia

loio boc saeculo, quod scplem dierum circuitu per-

:gilur, ex elcciis construiiur animabtis, et in fine sa:-

culi suum i|uoque incremenium ad finem ipsnni per-ducii. Vel certc septem annis xdificatur, ob signifi-

cationem gratia^ spiritalis, quam Ecclesia sola, ut

sit Ecclesia, percipit. Septem quippe dooa sanrti

Spiritus enumerat Isaias, sine quibus neino fidelis,vel lidem servare, vel merito fidei ad corouam potestViicre juitiii;c, Quod autem in sepiimo a mo <u 111

iK-

COMMENTARH 1N LIBKOS REGUM. LIB. III. HWdelur mysterinm columnarnm materiaTium, et quid A columna in domo Dei

, qiiae- esl Ecclesia, et firma-

videlicet figuraverini , et quare dux sint factx. Apo-stolns uaini|ne et dociores cuuctos spiriiales signifi-

eant, fories uimirum fide et operc et contemplatione.iil superna erecios. Dux sunt auiem, ul cl genies et

circuuicisinnem prxdicando in Ecclesiam iiilrndu-

anl. Siabantin porticn ante fores lempli, ei ingres-

siim illius sun ilecore ac pulchritudine ex ulr.in.ue

pnrle inirnbililcr ornabanl. Ostium atitem lempli Do-ininns est, qnia tiemo venit ad Patrem nisi per iptum(Joan. xiv); ei sicni alibidicit, Ego sum ostium, perme4t quis introierit, salvnbitur (Joan. x). Quod videlicet

osliiuu, coluiiinx ali uiroque laiere coram posiixcircunst int cmn miuisier scrmonis utrique popnloiniroiium regui crelestis nstendii, ul si luce scienlix

lrgalis quisque seu ex rignre gentiliiatis, ad liilein

Evaugelii venerit. habeal paratos eos qui sibi iter

salutis ct verbo denionsiieiu ei exemplo. Vel certe

quia de eis columnis in liliro Paralipotucnnn iia

scriplum eit : Ipsasque columnas posuit in vestibulo

templi, unam a dextris el ulteram a sinislris (II Par.

m). Idco fari.e sunt diiie coluitinx, aique iia dispo-

siix, ut nobis et in prosperis et in adversis ingres-sum patrix coeleslis anie oculns nieniis habendumesse doreant : liinc eniin P.mlus, columna titique

doiiius Domini exccllcniissima , per arma justitixnos a dexlns et a sinistris cominnniendos essc suis

siioromqne sedulis lioi laliir exemplil : ut nec pro-

speris delecinli, ncc fracli adversis, a regia vtlx

via, eua ad proim-sain uobis hxredilalem pairixccelestis gradieuduin est, ulla in pnrte deeliiiemus.

Notaodum sanc iu bac seuteniia P.iralipomenon

qiiam posui, qnod eadem porlicus templi etiam ve-

siibuliiui templi vocabamr; ct quod in propbelis

legiiuus, iuter vesiibiilum el aiiare ombant sacer-

doies , inter poriicmu el altare bolocaustorum de-

bemus inlelligerc. Bene aiiteio utraqne columna de-

cein et oclo cubilorum altituilincin habere uiemo-

ralur; ter etenim seni decem ei octo faciunt, tria

vero ad lideni pcrlinere propter sanctam trinitatem,

scx ad operaiionem, qnod in eo dieruin iiumeroinuudus sit factus, luce clarius est. Et tria per sex

iniiltiplicantur, cum jusius ex fide vivit, et cogni-lioncin pix credulitatis ex-ecutione bonx actionis

accumulat. Coliimna namqttc anie fores templi de-

cem et ocio cubitorum alia est, cum prxdicalor

quisque egregius palam cunctis insinuat, non nisi

per lidem et opera justilix nos ad supernx gaudiavitx posse pervenire; quamvis possit et bis altius

intelligi , quod nomcn Jesu apud Grxcos ab boc

numero iucipiat. Prima liilcra iioniiuis Jesus apudeosdem decem secunda ocio significal. Et aple de-

cem c'. oclo cubitorinn altx snnt columnx domusDei , quia doctores sancti ,

imino omnes electi ad

euin fineni bene vivemlo imenduni, ut Conditoremsinim facie ad faciem videre mereantiir ; nequeenim ultra quid quxrant habebunt, cum ad eum quiest super oninia pervenieni. Et tinea rubitorum duo-

B

menlum cst veritalis, qnalem fore Timolbeum ino-nuii apostolus Paulus (I Ttm. m). Verum quia ahs-

que scientia Scripturarom non potest esse firnia

vel viia vcl loquela doclorum, apte subditur : Duoquoque capitella fecil , quw ponerentur super capitacolumnarum fusilia ex ccre

, quinque cubitorum alli-

tudinis capiiellum unum, et quinque cubitorum altitu-

dinis capitellum alterum; capita etenim columna-rum

, boc esi , suprema pars earum, corda sunt(ideliuin doctorum ; quorum Deo devota cogiiatione,sicut capiie membra, ita ipsorum nmnia et operadirigunlur ct verba. Duo nulcm capitclia, quse hii

capilibus erant superpnsita, duo sunl Testamenta,qnorum mediiationi alque observantiae doctores totoanimo subdiintur et corpnre. Unde bene uirumquecai itelluin quinque cubilos babebat aliitudiuis :

quia nimirum quinque libris Scriptura Mosaicae legi*

coinprchensa est, quinqiie eiiam s:eculi aeiaies tota

veteris Instrumenti series complexa esi. Novumvero Teslamenium non alia nobis aliqua pra-dicat,

quam quui Moyses pnedicanda esse prxdixeral, et

prophetae. Unde Dominus Judxis veteris Te-lamenlilitierx frustra adhxreniibus, et gratiam novi sper-neulihus ail : Si crederelis Moysi, crederetis (orsitanel mihi; de me enim ille scripsil (Joan. v) : scripsitenim de Domino Moyses, et mulia figuraliter, et

illud apcrlissiine, ciim promissum narrat Abralix

per Domiiium, uuia iu semine tuo benedicentur omnet

familia; lerrm (Gen. xxn); ct cuni per se ipse dicit

filiis Isr.iel, quia prophelam vobis suscitabit Dominut

Dens rester de fralribus vestris ; tamquam mc ipsumaudielis, juxia omnia qtimcumque loculut (uerit vobit

(Deui. Xiviii). Cujus prxsngii discipulos vox Patris

dc coelo moniiit, eiiui apparenle illis Domino in glo-

ria, iuicr ip-um Moyscm et Elinni in monie sanclo,ita inionuit dicens : Hic est filius meus dilectut, in

quo mihi bene comptacui; ipsum audite(Matlh. 111 ).

Ciim admirabili divinx operaiionis concordia, primo novi grati.i Tesiamenii in velamine erat veteris

abscondiia, et nuuc sacramenia vetcris Testamentisunt per lucem novi revelata , quasi capilellum

ulriusque columnx quinque cst cubilis altuin, quiavidelieet manileslum est qnnd in Testamento veleri

ejus sacrainenfa, vcl in quinque libris legis prxsi-

guaia, vel in quinque xtatibus sunt omnia plenius

rnmprehensa , evangelicx quoque perfeclionis est

insiia graiia ; sicque lit ut prxdicaior quisque egre-

gius sive ad Juda os, sive milteudus ad genies, con-souo divinorum eloquiorum tcslintnnio confirmatis,cerlam fidei et operis rectiludinem absque errore

conservci, noveriiqne docens proferre ile tbesauro

suo nova et vclera. Non solum auiem Tesianientasibi invicem divinorum sncramentorum relatione

consentiiini, sed ct oumes qui in eorumdem Testa-

mentorum lihris scripii conlincnlur electi , uua fide

prxdili, eademque sunt ad invicem charilate con-

nexi. Unde apie de ipsojum capiiellorum faciura

decim ambiebat columnam utramque. Linea duodecim ,. subinfertur : El quasi in modum retis cl catenarumr nlii I . .p ji Mi ii/ii'iii'. ocl 'i i.ii^i i il i i' i. iitfil II lll innw iiii i>

* tilii nn.i/VMi niirn nnavo rrmt av'nrti„i iilfiminn* .'dni.cubitnruin norina est nposlolicie instiiutionis, (|iix

nimirum linea ambil coluiuiiam utrnmque, ciim do-cior sive Judxis, sive gcnlibus prxdicarc missus,

ea tanium facere curat ac doeerc, qux sancta per

ap- siolos accepit acdidicit Ecclesia: nam si quis ali-

ter vivere sive prxdicare voluerit, et vel apnstolicadecreta spernere, vel pro suo libilu nova quxlibetslaluere maluerit, non est lalis columna tcinplo Dei

apta, qux dimi apostolica slitula scqui coniemnit.

quasi vel exilitatc inerlix sua', vcl elalionis tumidx

tra-siluiline, duodecim cubiiorum linex non conve-

nil. Has nimirum lineas Dominus rolumnis sui tem-

pli circumdedit, cum missis ari docendas bapiizan-iias |iie onuies gentes discipulis ait, Docentes eot ter-

vare omnia qwecumque mandavi vobis (Mallh. xxvin).

Quisquis ergo servat ac docet omnia quxciimquemandavit apostolis Dominus, necalia superadjiciens,

neque horiun quippiam prxleriens, ipse profecto

sibi invicem miro opere contexiarum , utrumque capi-lelliim columnarum fnsile e rat (II Par. iii). Quod in

lihro Paralipomcnon iia scripium est : Necnon et

quasi caienutus in oracula, el superposuit eas capitibutcotumnarum. Species namquc virtutum et simililiido

in capiiellis , varietas cst viriuium spiriialium in

sanclis; dc qua Domino cnnitur in psalmo : Aslitit

regina a dextris luis in vestitu deaurato, circumdatavarietate

(Ps. xliv

): hoc csl, in veslitu lulgidx di-

leclionis, circumamicia varietaie diversorum chari-

smaliim; vel cerle mnliiplex contexio catenarumet retis expansio muliifarias electorum personas in-

sinuat; qux cum verbis sancierum prxdicaioruinlidcliier nusculiando ai<iue obediendo adbxrent ,

qua-i columnamm rapiiibus superposiix relis e

caienulx, miraciiliim sux connexionis cunclis nspocianiibtis prxbent. Ex etenim catenx iniro sibi in

vicem sttiit opere coniextx, quia admirabili prorsu»

4139 AD OPERA S. EUCHEIUI APPENDIX. 1140

eratia s nicti Spiritus actura est ut vita Gdeliura et Alocis, et tempnre, et gradu, et conditione, et sexu,

et cetate niultum secreta »d alteruirum, una eadem-

qne fide ac dilectione sit conjuncia; nam quia haee

conjuuctio fraterna justorum, et locis et lemporibus

disjunrtorum adunatione flat doni spiritalis , se-

queniihus quoque verbis ostenditur, cum de factura

t-apiiellorum adjungitur : Septena versuum reiiacula

in capitelto uno, et teptena reiincula in capitelto al-

kro. Septenario namque numero Spiritus santti

gratia solet designari, Joanne attesiante in Apoca-

lypsi; qui eum vidisse se dieeret aanum habenlem

tvrnua sepiem, et oeulos septem, mox exponendosubjunxit, qui sunt septem spiritus Dei missi in uni-

venam terram (Apoc. v). Quod propheta lsaias aper-tius explieat, cum de iiasciiu.ro in carne Domino

loi|iiens, Et requiescet , inquit , super eum Spiritus

Do-nini, spirilus sapientia et intelleclus, spiiiius con-

siii el forliludinis, spiritus scientia et pietatis; el re-

plebil eum spirilus timoris Domini (lsa. xi). Sepiena nqrge veisuum retiacula eranl in capitcllo utroque,

cjuia Patres utriusque Tesiamenti per gratinm unius

ejiisilemque Spiritus septiformis, ul essent elecii,

acceperunt. El perfecit columnas et duos ordines perciicuiium reliaculorum singulorum , ut tegerent capi

telta. Duo qtiidem ordines erant reiiacttlorum in

gyio ctpitelli, sed uterque ordo sepi>-mplici ver-

smim numeio currebat, donec circumacio capitello,

riiisum in se ipsum quasi circulo facto redirei. Haac

figuia teMameuti in abdito esl quare duo siut ordi-

«es retiacitlnrum, c»m constet geminas dilectionis

es.-e virtuiem, quando videlicei Deum ex toto corde,et toia anima, tota virtute, et proximttm tamquamnos ipsos amare prsecipimnr. Sed uterqne ordo

septem habel versuum reiiacula, qma nec Deus

absque graiia Spiriitis sancti pntest aniari, nec pro-

xinnis; manet namque semeniia veridica, quia

chariias Dci diffusa est in coidihus nostris, non ex

mentunnstro, scdper Spiritumsanctum.quidatus est

niibis. Uhi autem chariias Dei, ihi prolecto et pro- Cximi diffunditur in cordibus Gdeliiim, quia nimirumuna sine allera neqiiaquam valet haheri. Facta sunt

autem rcliacula ha-c ut tegerent capitella, hoe est

undique in gyro ciicumdarent : quia omnis Scri-

ptura- sanctae pagina, cum recie intelligitur, giatiam

per omnia eharilatis sonat ac pacis : capilella et-

enim ><>iu ina divincriiin eloquiorum , reiiaciila

siiiii viucula miitiiai dleclionis. El retiaculis tegun-lur capilella, cuni sacra etnqnta, ut ila dixerim,doiiti charitatis nniliqiie prohanlur esse veslita :

nam ei in eis qua: in Scripturis non iiilelligiimis,

chariias lale paicl. Uene auteni de eisdem retiacu-

li> sjve c.ipiiellis artjnngilur : Qua; eranl super sum-miialem malogra atorum. Malogranata naniqiie, quo-ruiii nalnra est uno f<>ris cmtice mnlta grana in-

terius cireuiudare, apte in fljtnra sanctie ponunlurpcclesia», i|ire caili I [.i iuiiiis fidei iiiiiiiimine, in-

nuiiiera electorom agmina snlet inclmlere. Potestaiiu iii et u; .'ium 'iijusque justi vitam inoresqne desi- r.

gnne, \elut plurin a imo cortice grana ciictunple-clns, nnilia cogitalioiium virtuiunique spir!ta'ium

iiisignia, ne forle diffliiant, firma (idei et hmnilit.ilis

valit custodia. El aplo prorsus niyslcrio capiia co-liiuiliariiin malogranalis erant. in gyro circumdala,quia docloics sancios nei-esse est vitam fidelium adnicnioriam twocare, eorumque sempcr exemplisacuii suos ae serinones omni ex parle communire;•je si aliier f.>rte quam illoMm habet regula vixe-rini niit docuerint, errenl. Sicut ergo retiacnlorumidmirauda connexio uiiitaicm designat tidelium

,

1ii - » esl iu vinctilo pacis, iia etiain malogramilumramdem ipsam lypice insinual unitatem; quie et

iiiiiuineros per orbem populos, iti una fnlei catho-Uc;e regula cohibet. Vel cerie mirabilis reliaculo-rum concatenaiio manifesiam omnium fidelium cou-cordiam demonstral. Malograiinlorum vero positioinieinas auimi viriules, qua> ab aliis uequaquam

videri queunt, exprimit, patientiam videlicel, humi-litatem, benigniiatem , modesiiam et ca-tera hu-

juscemodi. Et qnasi pulcherrima fnris pnnmrmpsuperficies apparet , sed inclusa inlus granoruincopia non apparet, cum pia sanciorum operatiopalam cunctig ostenditur, sed ea qtiae intus est, fi-

dei, spei, ac dilectionis, casierorumqu.' nimi bnrto-rum gratia non cernltur. Cnm vero Bicrom sit ff*s

reliaculis ul tegerent capitclla qusp eranl supersummitaiem malogranatoruni, vidctur, juxia ordi

nem operis ipsius, qiiia mnlogianaia fuerint facia

in circuitit eapitellorum a parte inferiori, atque exeisdem malogranatis orirenlur reliacnla, qnibns ca-

piiella ex parie aliqua legerentur. Patetque flgura

mystevii, qnare facta sinl retiacula, qiiibus capitellafiicrint malogrnnatorum annexa: quse ad unam penesignificatioiiem , sive personarum , sive vinulumpertinent , spiritalium; scimns enim viriutes deviriutibus nasci, et sanctos ambulare de virtute in

virtutem, donec videatur Deus deonim in Sinn, quavirluie nulla polest major largiri. Unde et Aposio-lus, Scientes, inquil, quia tribulalio patientiam opera-lur, palienlia vero probationem, probalio vero spem( Hvm. v ). Sed in ipso u iversali electorum collegiovarie sibimet invicem sucedunt personse justorum,minoresque majorum ac pnedecessorum suorum

gaudent lideliter adliaeiere vesiigiis. eorumque dictis

sive scriptis, ne forte iu errnrem labi possint, inniti.

Retiacula ergo super summitaiem malogranato-rum sunt posita , cum concordia charitatis perfectisfuerit superadjecta operibus; et cum utroque vir-

tutis munere et operatione videlicet el charitate

sanctorum vita clarescii, quasi circulum malugrana-torum in capitellis columnse concatenatio tetiaculo-

rum snperaddita comilatur. Et quoniam omnia vir-

tutuni dona praesentia ad aterna; gloriam remune-rationis, quie per Evangelium nobis esi promissaac ministraia, respiciunt, apte snbjungitur : Ca-

pitella aulem qum erant super capita columnarum,qvasi opera lilii fabricala erant, tn porticu quatuorcubiiorum. Quid per lilia , nisi supernai claritatis

patria, atque imtnortalitatis floribus redolens, pa-radisi destgrrattfr amoenilas? Qnid |ier quatuor cu-

biios, nisi evangelicus sermo, qui introiiiim nobisarcinso beatituuinis illius prnmiitit, el iier quo adhanc perveniatur, osteudit? Cum ergo sancti do-ctores proniissa nnbis limina regni ccelestis in qua-tti! sancli Evangelii libris nslendnnt, qttasi capilacoliimnmim opus in se lilii quatuor cubitos exhi-benl. Ulii notandum, juxta liileram, quia cum opuslilii iu capilellis quatuor cubitorum esse memoraiur,iieque additiir laniudinis atit aftiludinis . lectoris

uiique juilii 10, ulrnm in altiiudine an in lalilndine

intelligi delieat, reliclum cst. t.oiisiai autem, absqueulln prorsns d.iliietaie, quia cclunina qiiam duo-deeiin cubiiorum resiis ambielai, (piaiuor cubitos

habebat crassiiudinis : omnis elenim circnlits quan-timi habet sp.itii in iliameuo, laiitum habet ter in

gyrn. Deniqtie mare ameum, quod In dianntro erat

derem cululoruin, ul m sequenlibns bgitur, conse-

queoier habebftt trigiula ciibilns in gyro. Veruui quiadicitur opus lilii qiiaiimi fuissc cubitoi um, sive laiilu-

dinem, seu designel aliiluilinem, niiiioniinus ratio

figtine perspicua est , nuia non nisi per Kvaiigeliumexop!atis>iina il'a vox inundo insoiuiii

, Posnitentiam

agite, appropiuquuvit etitnl regiium ccelornm (Multk.iil ). Qii"d vcio -eq!iiti!r, l'A funum utia cupiiella in

summimic cutuinnarum ttesUper, juxlu mcnsuram co-

Htmntx ejus, re:ia« -ulum juxia mensiiram eolumnJC

diciiur, ianlai aliiiuilinis rttiartUC crat et coluinna :

cujus tamen aliiiudn ipi.iha fuerit, ininime narra-tnr. Ma>c atiiem capitella, ^iiatiacuuiqtle et quauta-

cumque fuerint, nnn enim ineiisurani eorutn aperteScripiuia designai, more lilioinm videiitiir appnsitaesse. t)e quorum facttira si quul mysticnm inqiiirere

deleciat, illatn ngni perennis sufiliniiiatem potestnon incongiue designaie, quHSa nec ocutus tiiit.ac^-

1141 COMMENTARH IN LIBROS REGUM. LIB. III. Hl2

tera, usqne ditigentibus se. Post lilia etenim qualuorcul>ii>p iri, alia suni appnsita capiiella, quorutu alti-

tudo qunwa faerii, non dicimr : quia mulia quidemde coeiesti beatitudine in Evangelio legimus : qumlvidelieet ibi ii.undicordes Deum videbunl (Malth. v);

quod erunt ojqualet angelis !>ei ; quod non nubenl,

neque nubentur (Luc. xx), quia nec mori ullra poie-

runl (Joan xn ) ; quod ubicumque est Chritlus , et

ministri ejus erunt (Joan. xiv ); quod manifeslabit

seipsum illis quod palam de Patre annunliavit eis

(Joan. xvi ); quod gaudium visionis ejiis netno tollet

a vobis (Ibid. ); sed ipsae sprcies borum quae dixi-

mus, ipse status ei conversatio illius palriae ccele-

lestis, quo niodo sese liabeat, solis eis qui hanc

inirare meruerint , ejus civibus patei. Dnde bene

factura sive aliiiudo borum eanilellorum supra li-

lium erant. ut ineomprehen-ibilis esse terre.siribus

qualitas ccelesiis h;ibiiaiionis insinuetur. De quatameii hoc minime lalel, quod omnes ibi communifelicilate «liv nse visionis frnuniur, lanlo quisquesublimius , quanto muudiores ad videndiira eumoculos cordis habuerit; qui enim dixii, Omnes li-

menles Dominum, pusilli cum majoribus ( Apoc. xix),

ipse dixit, Quiu tu reddes unicuique secundum epera

ejus {Rom. n). Coiimiii is ergo ibi benedictio ouimuinerii eloctorura; aliamen pro distincia qiialitate ope-rum multae sunt mansiones beatoriim in una ea-

demqne ilomo Patris irterna in coelis. Quod in ha-

rum quoque far.tura co^umnarnm mystice reor esse

desigiialiuii, cnni diriiur, /'.'' rursum alia capitella

in suinmitaie cotumnarum desuper. Juxla mensuram

quippe coliimn:e liunt capitella desuper, cum sancii

doi tores,imnio oihiies electi enrumdem dnctorum

vesiigia sei|ueni(;s , praemia snpernae retribuiionis

secunduin merila piae recipiunt operalionis. Reli;i-

cula ipirque bunt seciiiidiiin capitdla , quia juxtamodum dilectionis qua sibi ad invicem in hac vita

fraterni aiis saucta copulaia esi, supernorum quo-que civium sociclali, in praesenlia sni Conditoris

conjimgitiir in ccel.s. Verum quod eadem snperno-rum socielas civium , utriusque populi (idelibus

tribuiliir, rerte subjungitnr. Mulogrunalorum auiemducenti ordines eranl in circuitu capilelli secundi. Di-

iuiiiiS aiilem malogranata loiius saaclat Ecclesiae

lypiim tenere. Cenienarius vero iiuinerns, qui ad

dexieiam manuivt primus pervenit, nonnumquainin arlerna? beaiimd.nis tigura poni consuevit. Uupli-catiir aiitem hic uuiiteriis malog>anaioruin in cir-

cuitu capitelli secundi, ut insinuelur mysiice quodutnusque Tcstamenli populus adunandus in Chrislo,ad aeternat vitae sit inir< ducendus coronam. Cui fi-

gurae eonvenit hoc quod de aposlolis post resur-

reciioreui D iiiini piscaniihiis scriplan) est , cumipsum in liil«re stanieni viderent : Non enim longeerunt a terra, sed quasi cubitis ducenlis, trahenles rete

piscium (Joun. xxi ); per ducentos etenim cubitos

reic pleniim magnia piscibus disripuli ad Dominumtraliiint, efTectuin sua» re-urreciionis in lilloie jara

monsiranlem : < iim sancli pracdicalores et Judais

et gentibus verbum fidei conimiilnnt, al |iie ulrius-

que populi electos a flnciibns saeruli prarsentis ex-

traclos, ad liiliirie gloriam p;icis el iiiunorlalilaiis

perducunt. Ciicuitu- ergd capilelli secundi duceutos

liabet onlines nialograiiatorum, ciim subliniit;is re-

gni coelestis mriusque popnli electos in una beati-

tudinis arre colligil. Et siaiuit duas columnas in por-ticum templi. Cnmque stalnissel columnam dexteram,vocavit eam nomine Juchim, Firmiias ; simililer ere-

xit columnam secundam, et vocavil nomen ejus Booz,In rnbore. Dextera columna , ut supra diximus, ex-

priinit liguram dnclorum qui primitivam in Hiero-

solymis instiluerunt Erclesiam; secunda eorum quiad praedicanduni geulibus desiinaii sunt. Vcl cerie

dexleri culumna eoa significal qui venlurum in

came Domiiriui prophetando prasdixeranl; secunda

illos qui bunc jam venisse et munduin sanguineauo redemisse testantur. Et apte vocabulo simili

A ambae censebantur columnae , cum nna Firmiias,altera In robore dicta est : ut nna fidei ct opcriafonitudo cunctis inesse doctoribus uionsiraretur,nosiii que lemporibus inenia taciturnitaiis nola-

relur. Ubi se nonnulli dociores, sacerdotesetcolum-nas domiis Dei videri atque appcllari volunt, cuin

nihil in se prorsus firn.se Dei ad contemnendas sae-

culi pnmpas ac desideranda bona invisibilia , uil

babcanl roboris ad corrigendum, nil iiiduslriae sal

tem ad inielligendos eorum quibus praelati suni

errores.

XXI. Demari mreo. Cap. vn. — Fecit quoque mire

fusile decem cubitorum a labio usque ad labium, ro-

tundum in circuitu. Marehoc fusile in figuram lavaci i

salutaris, quo in remissionem peccatoriim emunda-mur, Cactum est. Namque sacerdotes in co lavaban-tur

,ut Verha dierum aperie testantur. Saeerdotea

autrm constat omnes electos lypicein Scripluris vo-

c.ari, eo quod sint meinbra summi sacerdotis Domini„ Jesu Christi. Et recle huic vasi Scriplnra maris no-" men indidit, in memoriam videlicet marisRubri, in

quo i iius per exstinclionem jCgyptiorum, et populi

Deiliberationem,baplisii:iforma praecessii;exponente

Ap' slolo ac diccnte, Quoniam patres noslri omnessub nube fuerunt, et omnes mare iransierunt, et omnetin Mvyse buptizati sunt in nube et in tnari

(I Cor. x).Sacranienium autem bapiismi et vilae a nobis mun-ditiain qu;erit in hoc saeculo, et vitoe nobis aeternae

gloriam promiitit in futuro. Quod uiruinqne in marihoc aneo una sentenlia designalur, cuin csse decemciibitorum a labio usque ad labium perhihetur. De-cem namque praeccpiis in lege Domious omnia quaefacere debeamusexpressit; denario a?que mercedembenefactorum signavit, cum hunc in vinea labo-

raniibus d.mdum esse praedixii. Erat ergo mare de-

cem cubitorum a tabio usque ad labium; quia a primo

baptizalo usque ad ullimum , qui in noiuine Jesu

Christi in fine saeculi baptizandui est et credilurus,oinnis fidelium chorus unam eauidemque viam vcri-

G tatis ingredi, et communem a Domino ilebct coronam

sperare ju>tiiiae. Rotundnm erat in circuiiu, ui orbis

uuiversus in gyro, lavacro vita; a sorde peccalornm

designaretur essemundandus. De quo bene subditur,

Quinque cubitorum nltitudo ejus, quia ni irum quid-

quid vi.-u , quidquid auditu, quidquid ollaclu, quid-

quid gusiu, quidquid tactu delinquiinus, lotuui hoc

nobis gratia Dei per ablniinnem vivifici foulis re-

laxat. Sed non sufficit pratcriiorum remissio pecca-torum, si non quisque bonis deinceps insisirre stu-

dueril operibus. Alioquin diabolns qui exierit ah

bomine, si hunc a bonis vacare aclibus viderit, nml-

liplicius redit, facilque novissima hominis illius pejora

prioribus. Unde apte subcMtur : Et resticula trigmlacubiiorum cingebat illud per circuilum. Perresiiculam

namqiie disciplina prarccploi um ccelesiium , qua a

nostris voluptatibus religamur, poiest apte signari,

Scripiura dicente , Quia funiculus triptex difficile

rumpilur (Eccles.l\): quia nimirum observalio maii-

rjdaiormn Dei, quas in cordibus electorum, fide, spaet dileciionc superux retributinnis lirmataest, nullo

lemporalium reruin potest obsiaculo dissolvi. Etretticula mare ambit

,cum saeramentum baptisini

quod aceipimus, piis communireoperibus siudemus.

Quae niniirum retiacula apie iriginta dicitur essa

cubitoi um ; quinquies etenim seni triginta faqiunt.

Senario auteni numero in quo Doniinus hqminein et

fecit cuni non esset, ei cum periisset refecit, recte

hnna operaiio etiam nostra ligur.itur. Et sjex p<-r

quinque multiplicaniur, ut ad tnginta pervenias, cumomnes no-lri corporis sensus divinis huiniliier sub-

jugauius imperiis. Possumus auiem et aliter biinc

tricenaiium mystice maris numerum uon inc nvc-

nienter accipere : ter enim deui faciunt ti iginia. et

genus humaniioi post diiuviuui cx progenie lrit(oi

liliorum Noe latiiudinem totius orbis implevil. Semquippe prosapia Asiam, Cbara posleri Africam, i- -

pbet soboles Europam et insulas maris oblinuit :

iU3 AD OPERA S. EUCIIERII APPENDIX. iiU

quia et mysteritim bapiismi cum exsecntione bono-

rtim opernm ei spe coelesiium prxmiorum cunclis

erat naiionibus minisirandum, a|>ie resticula trigiiita

cnbitorum uiare illud in quo bapiismatis unda figu-

rabatur, cingebal. Sed bocdicendiiiii, quod Domintis

triginla linbebat annos aulatis, cuin veni.t ad Jorda-

nem hapiizandus a Joanue : qui quoniam suo bapti-

smale, i|tiod tricenarius accepil, undain nobis Invacri

saluiaris consecravit, recie uiare, qund nostnim

bapiisma fignrnbnl, triginla cnbiiorum reslis circui-

bal: n I significaretur dono iilius qui baptisma sine

peccaln subiit, bapiisma nobis omnibus in eum cre

demibus in remissionem peccatormn dedicnri. Et

scnlplura subler labium circuibat illud decem cubilis

ambiens mare, el duo ordine sculpturarum striatarum

eranl fusiles. Cuni pradicium sit Biiprn <|uod resti-

cula trujinia cubiiorum nmre cncuierii, et nuiic ad-

datur quia sciilpiura bxc subier labiuiu posita decemcubilis amliierii, patet ex ulmque relaiinne, quiavas erai in modum phinlsc, repandum ac ililTiisiim

;

quod a irigiuta cuhitis circuiius, quos baliub.it in

labio, usque ad deccm est cubiios conplalum. Scul-

ptura auieta stiiala estquae hisiorias rernm aliquasimitaliir. Unde et rccte persruliliiras sirialas quibusi

mare circunid.ibatiir, exenpla siiui prinruin tempn-runi designtta, qu;u neasse esl nns snlerter inineri

,

ut videainus quiinis opeiilws sancli Dcn pl.icuertiiit

ab inilio; qua ob-tinaiione in sreleribus perdura-runi, qiiantavc iniquiiaieob scelera pcrierunl repro-bi ; quomodo in exordio naseeiuis s:eculi, Cain obmaliliam invidix dnmnatiis, Abel sil nbjustilke me-rita coronniiis, Lamecb nb adulterium et liomicidium

malitliciiis, Etincb ob graliam pietati» :, d p:iradisumdeductus ; qunmoilo pnst diluviuiu Cbam ob impic-tatcm a paire deiesiatus, Scm et Japhet ob obse-

quiiim revcrrntia: perpeiua sinl benedictiooe tlonati,Abraliam ob nieiiium (idei hrres sit divinx promis-sionis clTectus, et caelera genliuin multitudo inaudiiasil inlideliiate relicta ; qualiter advenienie in carneDnmino, Judsea ob perfidiae noxam rerjulsa, et gen-tilitas sit ob grnliam fidei ad saliilem reducta; et

caelera bnjusniodi, quae in uimq e Tesbmcnto so-

lerteracpie consideraia mulinm snulinsis qiiibusquepro-unl. Et itleo forsitan dun suril onlines scnlplu-rarum slii'laruni in mari :rneo facii, ui. Iii qui in

fonte bapti-mnlis imbuii stini. niriiisque Testnmenii

diligenter nusciillent nislorins. Ideo dccein ciibilnrumcrant in gyro , ut qimscumqiie in eisilem historiis

deditns jussis eoelestibus ,»c loti inientinne ad su-

pcrna prxmia suspensos esse perspexerini, bosimi-taii cnntendnnt. Bene aulem sequinir. El ilabal superduodecim boves, quorum tres respiciebunt ad a:jttilo-

nem. el tres ad occidmtem, el tres ad mcridiem, el lies

adorientem. Per boves quippe npostnlns et ev.inge-lislas, ininio omnes veibi ninistros debere intelligi,

Apostnln docenlc, ( ognosciniu-. qtii expnneus inan-datiim legis, quo diciiim e-t , .\'on alligabis os buvitrituravti iDeul. xxv); Numquid de bobus, iuquii, ck-ra est Deo? un propter nos uiique dicitnr? nam propternos snipia simt, quoniam debcl in spe,qni arat, arare,el qui triitiral. spei sna; fruclum percipere (I C.or. ix).Du' decim cig<> Imves, iluoileciin siiiu apnstoli , et

oniiics qui vnc eornin regenilam Ecclesinin in Cliri-

sto suMcpertint. Qui nimiruiii boves mnresibi super-iiuposiium porlant, ciiin apostnli npnstnlornrnqiicsuccessores injunctum sibi ev >itti«'i z.nnli oflicium

prnmpia iinpleie devoiinue salagant. Tre<quc ad

aqiiiloneui, iresque ad oceiilenleui, ires ad uieridiem,cl ircs ad niieuiem re.-piciunt, cuni in umversi qua-drati orbis parlibus lideni pi aeilicnui sanrt» Trinila-lis ; i nm et apismli eo mysierio dundecim , boc est

qiinterni sunl elecli , ut fidem et confessioneui san-ci.e Tnnitaiis per qiiaiuor iniindi pnries evaugeli-zanies, baplizarent oinnes gcntes in nominc Patris,et Eilii, et Spiritus sancti ; quorum apnstolorum ,

successorumque enrum verba, actus et passionesperfacile in prajsenti videre vel legando cognoscere

A possumus; quse vero illos in fnturo maneai gloriaretributionis, ncc dum videre vnlcmus. Unde nptesubdilur, Quorum posteriora universa, inlrinsecus lati-

labanl. Inirinsecns ii.ntiipic lalitnnt universn bono-riim posieriura, quia qua mercede sancti prxdicato-res iu perpeiuuin donemur. iu intcrni arbilri examine

jam d ispnsitiim esl ; sed nobis, qui adluie foris suiniis,nianct oinui modo occiiliuui, quod lunc e-se occul-lum nullatenus polest. Scd omnis qui lavacrum ba-

ptismi aecepil ad saluieiu et viiam, fidein, spem et

eharitaiem debet hnbere; nec sine liis iribus virluti-

bus qui-ipie aliqmd boni jam operari vcl inirare adviiani vnlet. Uiule rccte subjuiigilur, Crassiludo au-tem luleris trium unciarum eral. Crassiludo etenimlilteris iu mari firmilns est virlnlis in bnplismo. EtIriiun iincinrnm esl Ii.tc crassitudo, dum roborc fi-

dci, spei et dileetionis perceptio baptismi coiiimuni-

tur. Neque aliter priificuiim esse aceipieniibu< osten-

ditur, ni-i liariim (irina ceniludn virliilum menlcm« accipicniium siinul et opera coiifirmet. Accipitur

nulein et celebr.nu- bnplismi lavaermn in exeiniilumllnii inica: passionisct resiirreciionis a iunrliiis, juxla

qund .Vpo-t.n|us expnuens nil, Quin quicuntque bapti-zali sumus in Chrislo Jesu, in morte ipsius baptizali

suiniis; consepulli enim sumus cum illo per baptismumin moriem, ul quemadmodum surrexit Cliristus a mor-tuis per ylorium 1'atris, iia el nos in novilate vita; am-bulemus ; si enim comiilantali facii siimus similiiudini

mortis ejus, simulel resurreclionis erinius (Rom. vt).

Quod in laciura quoquc innris senei lypice signntumest, cuin seqiienler adjungilur: Labiumque ejus quasilabiitm calicis, el folium repandi tilii. Per labium

iiamqiie calieis, Riistus Dominicai pa-sionis, per fo-

liiim repaudi lilii, pitefacla claritns resiirreetionis

expiimitur : ii.im quod in cali c pnciilum passinnis

dcsigneiur, tesianir ipse Dnminus, qui veniens ad

passionem nravii Patrem, dicens, Paler, sivis, trans-

fer culicem islum a me (Marc. tv). Lilium vero quodcomil.iute odoris jiicundissimi gralia candidum fnris

C calicem, inius nuieoliiiii oslendit, aple gloriam re-

surreclioiiis ejus insinual, qui et COrporis imniorla-

lilalem foris oslcndit discipulis, et aitim-im divina

luce cnruscain s-ibi simul iuesse perdocuii. Potest

etinn iu lilio repando ipse Medialor Dei el bomiiium

propier pnssionesn innrlis gloria ei bonore coronnlusnou iuconvenienter accipi; qni nn e passiouein qui-ilcni siiam, quasi clausuui adbuc liliiun fuil, cirn si-

guis mirnculorum qu:e feeit clarus lionio refulsit;

posl resurreciionem vero et asccnsionem suam re-

pandiiiii se liliiim supcriioe patria; civibus exbibuit,

(|uod in assumpia bumnnitaie pnlenliam diviiue rla-

riiaiis, quam linbuit npud Pnircm priiisquam mundusessel, nslendil. Unde in amoris Caniieo, lilii se vo-

cnbulo desigonre voluil , dicens, Ego flos campi, et

lilnnn convullium (Cant. n). Labium ergo m«iis, in

quo sacerdoles lavnbantur, qnnsi labium fuil calicis,

et fnlium repandi lilii; quin Invacrum snlntnre quoinenibra siiinmi Sacerdmis cfliciiuur, in fide ims sa-

j)crnsaiiCKe pa.-sinuis ejus n peccntnrum nmnium labe

purilicat , ac purifiratos ad visionein gloria? ipsius

perennis introniittit. In qiionimiruni lavacro uierque

populus, et circnincisionis videlicel, ei praepmii, per

fidiiii, spem et dilertionem iiiiuni in Dnmino cflici-

lur, ipso ailcstanle, qui circuincisioniiii posl pr:edi-

cans, aii inler alin, et alias oves habeo qumnon sunt

ex hoc ovili; et illas oporlel me adducere, el rocemmenm audieni, et fiet unum ovile el unus pat,tor (Joan,

%): quod inboc qiioqne mari typice lignrnbaiur: nnmsubdiiur : Duo millia balos capiebat. Millennrius nam-

que nninerus prn signilicatione perfeet onis solel po-ni in Scripturis, qtiia iiiniiiiiin denarii numerus qua-draiuiu soidtim facit. Decem quippc decies ducta ,

cenliim f iciunl , qux videlicet figtira jam quadrata,sed ailhuc plnna cst. \erum ut in altiiudine surgat,et solida efliciaiur, muliiplicnta cenlum per decemliiini mille; quo prolecto numero stabilis et insupe-

rabilis, et velut conquadmta jtistorum conscieniia

IU5 C0MMKNTAR11 IN LIBROS REGUM. LID. III. HiC

rtesignnlur : quocumqiie enim verleris quadraiiim,Mabil ; sic ct auimus clecorum nnllo lenlalioniim

oceursu nout a statu suae reciitndinis inclinari. Ba-

lus auteni Hebrxorum ineusura csi, quam ipsi liatlt

nnminant, bubens nindios quatuor. Ipsa et eplii ,

quani cpba nuncupant. Sed ephi ad mensuram per-tinet variarum frugum, tritici, hordci, leguininoni :

bnltis vero est speciebus liquidis, vino, oleo, aqua.It tqne batus, qui ceria norma mensur:e, opera desi-

gnat xquiiaiis ct juslitiae, qiiibus bi qui in remissio-

nem peccalorum baplizantur, necesse hahent insti-

lui. Balos mille illud rapiebat mare, cum aqua ba-

ptismalts plebem Judaoium abluens , ad regnumcce'este transmisit. Recipieb.il et alios mille, cumeliain turbas iiatiiinum eodem fnnle renatas et ope-ribus justiiia» confirmaias, ejusdem regni perennisfecii esse panieipes.

XXII. Debasibus decem. Cap. vii. — F.l fecil baset

decem cereas, quatuvr cub.torum longiludinis bases sin-

gutas, el qualuor cubilorum taliludiitis, el tres cubiio-

rum attitudinis. Miiliifariam mullisque modis una

eadeniqiie nostra salulis sacrnmenta pra-fijtnraitliir;11:1111 iiilein aposloli viriquc aposiolici, qui per boves

inare porianies designati sunt, designaniur eiiam per

bases, qu e poriandis eranl lutcribiis pr;iparat:e ,

riunuiodu ipsi lineres cjusdcm lavacri spirilalis, cu-

jus et iiiare, lypiim gerebant : siqnidem, 111 Vrrbadierum narraui , omnia in eis qua; in holocaustnm

oblaturi eranl . lavubant. Ilolocausluni aul, m Do-mini , generaliler omnis electorum innltitiido potesl

inlelligi, quae juxla vocem pr;ecurs<>ris hapt; zaia est

ab ipso in Spirilu sanclo et igue (Mutih. 111)Sicut

ergo sacerdnies i|iii in niari lavabanmr, fotniam ex-

primuni eoruin qni per bnpiisma eflieiuniur siiinmi

cousoiles saeerdutii, quod esi in Dnmiiio Jesu Chri-

slo, ilaetiam bolncansla corunidein figorain aplissi-me pr.Tiemluiit, cam per abluiinneiii bapiismi graiia

Spirims sancii iinpleiiir : lavainr naiuque iu lutere

boslia. cum quis liilelium aqua b<pnstiii pcrlundi-

lur; nfferlur vero in bolocaiisium eilin per impnsi-tiouem maiimiin episenpi donuni Spirilus sancli ac-

cipil. Philippus evangclisla cum pr;edic;iret in Sa-

inaria, quid nisi in luterc lcmpli bnslias Dominilavabal ? Sed quia necdum in quemqiiam eorum Spi-ritus sanctus descenderai, sed baptixiti tantiim erant

in nomine Jesu, vel abluloe hoslia: necdum ad saoro-

sancii allaris ignem pervcneranl. Al cutn niissi illuc

Pelnis ct Joaunes iiiiponcliant baplizalis nianiis, et

accipiebant Spirilum sanclum, loquubanturi|uc lin-

guis, j1111 itd igiiem nllaris pervenerant bosiiaR , ut

fierenl liolocaustiim quod Laline loiiini inceiisuin di-

citur, quia videlicet conscienliam illorum gratia san-

cti Spiriius adiinplens, divino fecit amore fervcseere.

Quod vero ad porlandos luteres, decem stuit bases

faciai, polerat ila myslice inlerprelari, qnia minislri

lavacri vitalis ad xlerna» gaudia beaiiiiidiuis, qux' de-

nario solet nuinero figurari, eosquos imbiiiinlvocent.

Veiuiiiquiadeeisdemliiieribusdisiincleinseqiienlibiis

scnpluiii esl, quod vidclicet quinqne ex bisposiii suntaddexlcram pariem templi, el qumque ad sinislrain,

magis in eis quiuarii nuineri intiienda sunt mystcria.In ulraquc eteoim parte templi sunt bises pnsiloe

liilerum, ut uirique Dei populo sacri fontis graiia

signareiur esse pandenda; et quiuquc sunt in utra-

q ,e pirie, , ui sicut in expositione maris, quod quln-

qtie cubilis allum est, jain diximus, demonstraretur

tjpicc, universa fidelibus, qu;e per quinque sensus

corporis deliqueranl, per lavacrum Baptismi esse rc-

iimlcuda. Sicul ergo in uno mari supcr duodecimboves posiio, unitas exprimitur bapiismaiis, qn.e per

apnsiolos iKto erat orbi pr;edicanda, ita et per duosordiaes liiteruiu mystice o-icnditur quia gentilitaseitm Judea in unuiu lidei consorlium post baplisma-t>s crat undam colligenda : nam eisi in geminis lule-

ribus hostiai lavabantur, quaedam quidcm a dexlris

alrii, quaedam vero a sinistris, uno tamen iu igneconsumehantur altaris , ut holocaustum fieret : quia

A sive quis in pirle cirrumrisioni'' , sive prnr-p:ifii lava-

criim suscepciit, min otnnes spiriiu. 111 (ihi l>ci (ieri

ptiSsint, sanciilicanlur; binc eteitirr. Apnsiolus, Sedaccepislis, inqn t, spiritum adoptionis fitiorum, in qnoclamamus, Abba , Pater (Rom. viu). Unnm

, inquil ,

spiritum accepistis, itt t|uo ontnes lilii adnptinnis <-ffi-

ciamini, in quo nimiriim spiriiu clamamus, Abbn.Pater. Ahba videlicet, qui ex Rebrnh vci.inius ad

fidem; Palcr, qui ex gcntibus variis quidem Iriifniis

pro diversilate nalionum, sed 111111111 eumde<nqiieDeum Patrem, per unius donum Spiriius invocanics.

Quod auieiti cnhilnruiv, quatuor Inngii ndinis, ei qui-luor laliliidinis, el quaiuor aliiludinis bases singuliefucre, inielligendiini est : longiludo elenini ad iiatien-tiatn longanimiiatis, laiiiudo ad dllntathmem ilife»

cticnis, aliiindo pertinet ad spem supertiffl reirihu-lionis. Qiialuor anletn sunt priucipales viriules, qui-bus 101:1 virtutum slrucmra immiiiel. prudenlia sci-

licel, forliludn, lemperaulia, jusiilia; el ideoquatuor_ ciibiinrum erat longiiudo ci latitudo basium, quiac sancii pr.iedicaiores sive adversa miindi, et bmgitu-

dinem cvsilii, ae laboium pra?scnlium mala Inlerent,seu cor in dileciione stti Cnndiloris, siioriimqiic

prnximnrum inlcrna exsnllalioiie dilaleut; s;epeoperam daut viitulibus cura prudenii videlirel iuler

bona et mala di-cernenies, fortiler advcrsa «iisiinen-

les, rorde appeiiiu voliipiaiiinilemperanles.jusliiianiin uperaiione lem-nlcs. Trium verocubiinrtim (ilal-

tiludo basium, cuin per exercitinm virintuin, quascum palicmia maloriim et dileclione bonornin exer-

ccnt, continua intentione ad visionem sanctse Trini-

lalis- perveniiesaiagiinl.F.t ipsiim opus basium interrasile erat, et scntpturce

inter junclurai. Junciuras dicere videtur ea quihusipssc luleium l.ibulat stbimet invirem counex:e sunl,111 scilicet ex quatuor sivc qttiiique labnlis una fieret

basis. Quales anlem sculpturas inier has jiinciuras,id csi, in ipsi» suis lateribus anle el relro

,a dexira

et siniitra , el supra quoquc habueruiit , subdendoC apenlur, cuin diciiur :

7nler coronas ei plectns, leones et boves et Cherubin,el in juncturis simitiier detuper. Non eigo plana eratulla ex parle supeificics basiiim, sed cral myslicissculiila fi^uris , qii.i; sancloruoi mcntes , immo uni-

versas eorum acliones virlulum gralia in omnibuspr.Ticniliiut, neque aliqui illas hora inanis el vacita

pneteriit, in qna piis vacare 0|>errblB vel scrmo-

nibus, vel cerie cogiialionibus desislant ; coronu-las (|iiin|ie in se scu Iptas babenl , cum ad ingres-sum viUe perenuis infatigabili desidcrio anhelant.

Plccias habent , ciim inier desideria vitae rcele-

slis, qua? sursuin esl, nuinqtiain fratcrna: sociela-

lis, qu.e juxta est, viucula dissolvuni. llabeul inter

corouiilas et plcctns, leoues, cum ita ad sperandacoelestia menleui erigunl, ita ad ililigeodos proximosdilaiaui, ut in peccautes quosqiie qui sibi commissi

siini, fervorem aspera; inveciionis cxcrcere non lar-

deui. llabeut cum leonibus boves. qnando ipsain in-

rvveciioucm corripiendi cum spirilu mansuetudinisexhiltent. qtiaudo io fervore ar^uetnli numquam fes-

sain habere vigilanliam discreia: aclionisacloquelaj,

iiumqitam verba diviuse lcclinnis velul rominandoinore vuluere cessant. Denique beaius Stephanns basis

videlicet lempli Domini eiimia, s;evi leonis deuies

alque ungues osiendere videbalur, cum snis perse-culoribtis aiebal : Dura cevice el incircumcisi cordeet auribut, vos semper Spiritui sancto resiitistis; qucmproplietaruin palres vestri non sunl persecuii? eic. Vc-rum ba c loquens quautum piemtis, utiladicam, bu-bulat niansiieludiiiis inlus in cordCgcstarel, ostendit,cum pro eisdein perscculoribus u-que ad necemsuam saevientilms, genu fiectens diceliat, Doi.ine, neslaluas Ulis hoc peccaium (Ibid.). Sed quia neqtie

spem neiemorum in coelis, neque amorem pmxiiuo-rum in terris, neque fervorem zeli mordentis, nequelenitatem modestise compaiieniis, absque scientia

sanctarnm Seriptiirarum habere possumus, apte post

H47 AD OPEUA S. EUCHERll APPENDIX. U19

coroimlas el plecias, post leoneset boves. Cherubin

sculpii essn inenioraotur. Clierubin nainqiie constat

Scripiuras sacne lypiun tenere : sive quta dun Che-rubi'1 in propitialnrio arcae in figuram uunruiii Teslaiiieiitoroni conoorditer de Cliristo canentium fa-

bricati sunt, seu quod nomen isiud scientke miiltitu-

ilinem sonai. Qnauto auiem quisque studiosius !e-

gendis divinorum eloquiorum paginis institerit, tanto

necesse est in omnibus amplitis , quae agit aut judi-

cat, interni testisatit judicis examen pertimescat, neaut plus juste in peccantes vindicaus , aut rursum

ahsque moderamine juslae discretionis ignoscens,iraui jusii judicis inciiir.it : qui enim addilscienliam,addit et dnlorem. Unde liic quoque propier sculpiu-ras Cherubin convenienter adjungitur, Et super leo-

nes et boves quasi lora ex cere dependenlia. Super leo-

nes quippe et boves lor.i dependent , quando sancti

doctores et in severilatedislrictioms qua peccantcs ju-

dicant, et in niansuetudiue lenilatisqua |ioeniieiitibus

remittunt, judicium sui timenl aueimis, ne forie inju-s:e ligando, ipsi ab eo cujus judiciuin errare nequit,li-are merenntur.

El qualuor rotce per bmessingulas, axesque cerei per

qualuor partes, quasi humeruli subter lulerem fusilescontra se itivicem respeclantes. Qualuor rotae, qualuorsunt Evangelioriim libri , qui aptissime rotis cmnpa-runlur , quia sicul voliibililas rotaj ciiissimo cursu

qiiocumiiue ducitur curril ,ila senno evangeliciis ,

jtivanle Domino , per apostolos in brevi universasiiiundi plagas implevil. Sicut rota supcriinposiliimsibi curruui a lerra sublevat, et sublevatum, quo au-

riga dirigit, portat, ita evangelica prtr-dicaiio menteselectorum a lerreniscupiditatihusiu coelestia deside-ria suspendit, ac siispeusas adprofecium bonae opera-

tionis, -ive ad ininisterium praedicalionis, quocuinqueadjuvansgratiaspiritusvoliierit.ducil. Naminsequen-tibus dicit : Qttiatales eranl rolce, quales incurru fieri

solent. Leg-mus auteni de sanclis, Currus Dei decemmitlibus mulla mittia tmanliutn (Ps Lxvn). Quid est

ergo qnod rolae ba .'11111 rotis assiinilantur curruum,nisi quia imus idemque senno evangelicus quosdameorom quos inslituit , currus Dei

, quosdam bases

lempli Dei facit '! Qniciiiiique cnim ad evaiigelizan-duni verbim doctores longe lateque millehanlur in

iiinndo , ntiqne cnrrus Dei , et quidem velocissimi

fuerum, quia per cnncta di.-currentes, Deum ad cor-

da credciitiom inducebant. Aiver» ilti quiuooinlococornmoratites vcrhuin saluiis proximis anniintiabaut,

eosque ad lavacrum vitae, quod vel in hapiisino vel

in conipiiucti nc larryniarum celebraiur, acccndiint,

quasi bases siiul lempli . qua? portani lulcres ad la-

vandas h stias , quia ita Udelibus quibus praesunt,liiiiiistcriom salutis impendunt, ut Imigiiis exctitren-

tes ad acquireiiilns novos popnlos labores non sub-

ennt. Rotae ergo basium mtis sunt ciirruum similes,

quia iidem libri Evangelioruiii qui bos doctorcs ad

prxdicandiim fiilem verilatis igiiorariubu- mittunt,illos ad conlirniandam amplius fidem intcr docios

j111 ac sacramcnlis coelesiibus imhu os manere prae-

cipiunl. RlWae qualiinr basiin luteris suslentabant,cimi Evung lla Jacohum ftairein Domini adcmiser-vaiulam io Hterosolymis Ecclesiam residere jusse-runt. Roi:e earum similes currui Dei suppnsite adciirreiidiiin parahant, ciur. eadem Evangelia Paulum» t Biroaham ad pridicanduin geniibus per omniadi-currere V"lneruni. Rot;e basihns snppositie ad

poriandiun liiierrni lempli a terra siMolletoatt , cumimstiis nuper leinporibus beaius papa Gngorinsevangelicis rohoratus eloqniis Romanam ie\ii Eecle-siun. Rotae eaedein cuirihus Dei sulmix:c longe por-laliani, cuni reverendissiini patres Aiigusiiuus, Pau-linus et caeleri socii eorum, eisdem evangelicis con-liinati eioquiis, jubente illo veuere Britanniam , et

veilmm Dei inrrHirlis dudum forrtmijere gertlibus.St .i(.'ii haseti litternin sanrti doclores sunl, qui la-

. vaiiiini imbis viiaj ininisii ..nl, el rotic. qnaternae4

basiura quatuor sunt Evangeliorum libri , qui axes

A roiarum, qiia?. hases gestant, msi ipsa eorumdem cor-

da suut doctoiuiii, quac dum praeceplis Evangelii se-

dulo imenta, eos ab iufimorum appetilu sustollunt,velut iminissis rotis axes altius basem a terra suble-vant? Porro humeruli qui rotis antepositi, ne abaxibus dilabi possent obsistebani

, prseconia sunt

prnpbetarum, quibtis evangelica et apostnlica Scri-

plura ne cui legeniium in dubium venial, conDrma-tur; et aposiolns Pelrns de Domino loquens ait, Ethabemus firmiorem proplteticum sermonem, cui benefa-citis attendenles (II Petr. 1). Sed et ouines evangeli-stse atque apostoli, in eis qu.e scripsere legis et pro-

phetarum mentionem facere selebanl. Deni |iie Mar-cus ila incipit, lnitium Ejtangelii Jesu Christi fdii Dei,sicul scriplum esl in Isaia propheta (Marc. 1). Et Mat-

tliasus, Hoc tolum factum est, ut adimpterelur scri-

ptura prophetarum (Matth. 1), et caHera bujusmodi.Bene autem dicitur quod bumeruli per quaiimr par-les suhter luterem eraul posili, el coutra se invicem

t> iuertint respectantes, quia nimirum omnis scriplura

proph 'tica sihimel consentanea est, utpote uno Dei

spiritu condita. Quaiuor auleoi fueriml per bases

Singulas huineruli.videlicet juxta nuiiierumrotarum :

non quia qualuor tantum sunt liliri prophetici, sed

quia itt omnibus qu« locuti suntprnpiiclaset Mnyses,dictis quatuor evangelistarum tesiitnonium prtrhue-

riiut, ut ex consensu ulriusque iiua Udes el dilectio

Clirisli noslra omniuin corda conlirniet. Os quoqueluteris inlrinsecus erat in capitis summitate, et quodforinsecus apparebat, unius cubiti erat tolnm rolundum,

parsterque habebat unum cv.bitum el dimidiitm. Os lu-

leris nnius erat cnhiii, propler uiiiiaiem confessionis

et lidei : quia oniiiesin confessione Pairis, et Filii, et

Spirilus sancti baplizamur, dcenle Apnstolo ,Unus

Dominus,una fide», unum baptisma, unus Deus et Pa-

ter oninium (Eph. iv). El ipsum ns iu capitis erat

sunimitaie, ul ad coeleslia nobis regna, per bapiismaiteresse palefactuin docerei ; ipse vero lutnr in ain-

plitudine cubitum babebat iinum et dimidium , prn-G pler operis nimiruni pcriectionemet iniliiiiii contem-

plaiionis : integer etcnim cubiius in lutere perfeciio-m 111 bonx actionis dcsignat , qtiaui absque ulla du-

bietate habebat ille; de quo teniatori antiqito Doini-

nus aiehat, Numqnid considerasli servum meum Job,

quod non sil eihomo similis in lerra.simplex el reclns,

ac limens Deum, ac recedens a malo (Job. 1)? Est vero

alter cubilus njvinte visionis, qui ex parle nouniilla

eiiam in bac adhuc vita reteniis lidelihus donari cou-

suevit, ut idem Job devicto adversario cum Doiutno

loqtiens att, Auditu auris audivi te (Job. xi.ii ): ut

Moysi Dominus facie visus est ad faciem ; ul Isaiae

sedens in solio regni , circumstauiibus cuoi laude

debila coeli civibus; ut caeieris sicpe visus est pro-

plietis; ut beato Stephano in articulo passionis aper-tis coeli januis g'oria Dei ostensa est ; ut Paulo in-

troitus paradisiet lertii coeli suni paielacta mysieria.Sed universa haec ex parte suni permodica, in com-

paraiione ejus qnae in fuluro revelanda est gloriae.

D Ideo post fuhitum bona; operationis, quae in h ic vita

perUci potesi in sanciis, incipit cubitns snpeuiae

contemplationis, quae in lumro in cunctis perUcien-da constai electis : qua° vldelicet mensura unius et

dimidii cubili, non luteribus tantum, sed et rotiseo-

riim inerat ac basihus. Scripiuin oauique csl in se-

quentibus : Una rola habebat aliiiutiiuis cubilum et

seinis ; el panlo pust : In summilale autem basis erat

qucedam rotunditas uuius et dimidii cubili ila fabrefa-

cta, ul luler desuper posset imponi. Lulernm quippenicnsiira unius erat cubili et dimidii, qaia iiiiniriiin

ea flde in fmite viiae lavamur, ut per oi.er.i jn-tttiae

ad vitam intrare mereamur aeteriiaui; quamvts sino

peccato, diun hic vivimus, esse nequinius : iptanvero vitte crelestis dufcedinem gnstare ex parte ac

diligere in hac vila interitn, perfecte aulem videra

milla ratione valemus, Rotae quippe uno et dimidio

cubito mensurantur, quia Scri(itura lectionis evan-

gelic*, qualiter bi qui perlecti esse velint vivere de*

lU» COMMENTAKll 1N LIBROS REGUM. I,IB. III. U50

beant ostendit, spemque nobis aeternae retribulionis

in prajsenti demonslrat ; ipsam vero retribnlionis

illins qiialilat.m, in futuro nobis pandendam simulet

donandam esse prmninit. B.ises etiam ips» unnmhabeb;ini cubitum ac semissem ainplitiulinis, in sum-niitate sui ubi Ibleres reciperenl, quia ipsi doclores

ac ministri sumnii lavacri salutaris , opere quidemperferti in hac vila ful-erunt, scd luce contempla-tinnisex parte fmili. Unde et aiuut, Ex parle enim

cognoscimus, ei ex parle propheiamus; cum aulem ve-

nerit quod perfeclum esl, evacuabitur quod ex parte est

(I Cor. xiu). In bunc uiodiim fecit decem bases, li-

gura una, et iuensura sculpturaque consimili, Fecil

quoque decem luteret wreos. Quare decein sunl ba-es

faeia?, loitden <pie eis superpnsiti luieres, supra jamdicium esi. Quod vero una eral figura mensuraqueet sculpturaconsimilis omniiim basiiim sive lutenini,

nnn iu ea siguificatinne factum est , quod aequalia

possini csse nmnia meriia dociorum ; sed in ea po-

tius, quia ima lides Evangelii quo insliluuntur, uiiuin

bapiisma quo abluunlur,

uiiiis idemque spiritus est

quo omnes consecranmr electi ; tameisi donationes

liabem diversas in ipso spiritu , qui dividit singtilis

pi'"lll vult.

Qnadrayinta batos capiebat tuter unus. Quadrage-nariti- niuoerus solet magnae perfectionis typuin le-

nere, quia nimirum quater deni faciunt quadraginta.Decem auiein sunt praecepta , quibus oiunium no-

siruin ope aiin in lege divina prx-lixa est. Quatuorsunl autem Evangelioriim libri, in quibus perdispeu-satioiiem Dominicx* incarnali.iniscoBleslis patrine no-

bis cst patelactus iniroilus. Et quia oinnes qui adminisieritiiii sacri bapiismalis pertinenl,cuui lide et

sacrain oiis Evangelii friictum debent facere reclae

operaiioms, apie liueres singuli, in quibtn bolocau-

sta lavaliaotur, quadraginta batos capiehanl. Quodvero sequilur, Eratque quatuor cubitorum , sive in

aliiiiidine, sive in latiludine, signilicat iiilellectus

mysierii in proiuptu esM ; luier euini iiuiis quatuMerat cubiloriiiii, vel propter quainor sancii Evangeliilibros, in quibus formu noliis bapiismi pralixa esi

;

vel propier quatnor cardines virtutesquc quibusqiiis-

que (idelis est debet insliiui ; vel cerie propter qua-tuor niiindi plagas, quibus lavacrum salulis miuislra-

tur, dicenle psalinographo, Quos redemil de nanuinunkoruin, de regionibus congregavil eot ; u solis orlu

et occasu.ab aqmtuiie el meridie (Ps cvi). Quud vero

supra dixit, Pariterque habebal unum cubiium el di-

midium, et neque ibi alliludinem vel aniplitudinem

signilicavii, videiur fundum i p-ius luicris bnjus e-sc

amplitudinis : quo ex mensura, ni fallor, basis , in

qna positus erai luler, quisque facilliine conjitit;

quod ila descnbiliir , ln summiiate auiem basis erat

qucetlam rotundilas uuius el dimidii cubiti ita fubricula,ul tuter desuper possit imponi. Laliuido ergo lundi in

lutenlius nnins erat cubili ac dimidii; ipsa vero ca-

pacitas liiteruin quaiuor babebat CubtMf ; sed utrumin aliiiudiue, .111 in ainpliludine, an in ulroque dicat,

quis novirit.'

Et ronstitutl decembases, etquinque addexterampar-

temlempti, el quinque ad sinistram. Dextram parlemtenipli, ei sinhvram, non inlus in ipso teniplo, sed

anle lemplnin dicit, ad orienlalein nlagain videlicet,

in alrio interiori, quod sacerdoium proprie vocaha-lur. Quinque auiem posnil ad dexlram parlein tem-

pli, propter Judaeoa, qui solsiitio propter docninam

legis 11 li s t>h •: intaniiqiiiliis; elquinqiie adbinislram,

propler uos, qui cajco diutius rorde scrviiuti adhae-

reliamus ejus qui ait, Ponam sedem meam ad aquilo-nem. Q„od esi aperte dicere : Illis in coide requie-scere desidcro, quos a luce veriialis, et ilainniae di-

uose charitatis, alienos esse considero.

Mare autem posuit ad dexlram partem lempli, contra

erientem ad meridiem. Et hoc in eodem atrio posi-

tuin est ad orientem. Quod aiiiem ad dexlram par-lem lempli , hoc esi quod repetit, diceus , Ad meri-

diem; uigredientibus enim atrium ab orienie, priuio

A diverlendum erat ad meridiem, nbi mare in ipso an-

gulo siabat ad lavanduinsacerdoiibnsparaium ; dein-

deprogredientibiisiiiiro occurrebanlluieres ad lavan-das hostias ab utraque parte positi. Inlra hos basiserat aenea quinque cubiioruin longiludiiiis ,

et qtiin-

que cubitorum latitudinis, et Iritmi cubitorum altitu-

dinis, in qua stans Salomon dedicabat templum.Deii.de ultra progredientibus occurrebat altare liolo-

causti conira meridianumairii ; deinde porticus lem-

pli, sive vesiiliulnm , in quo erant columnae aereae

circa ostium templi. Quod ergo mare posuit ad dex-leram partem lempli, sigoilicat nos per lavacrumbaptismi ad rejjnum ccelesle, quod jure vocabulodexterae figuraiur, dehere pervenire; qui enim cre-

diderit et bapiizalus fuerit, salvus eril. Naiiique ubidextera simul ei sinistta in bono accipiuntur, rel

Judaoametgenlilitateni, ut in exposiiione hasium su-

pra diximus; vel prasseniem Ecclesiae vitam, et fu-

turam : vel gaudium sacculi, el trisiiiiam ; vel aliipiid

B hujusmodi : uhi vero absolute dextera in bono poni-tur, aeterna gaudia snepius demonstral. Quod verocontra orieniem posnit mare, ad eamdem propriesignilicationem respieit, qnod videlicei per lavacrumsancti fontis, splendor nobis internae claritaiis ape-ritur. Quod ad meridianum laius airii, signilicat II-

deles perceptione sancii Spiritus ad flagrantiam so-

lere verae cliaritatisaccendi : fervoreienimmeridianisolis consuevit in Scripturis ardorem dilectionis et

illiistrationem signiflcare sancti Spiiilus, per quemeadein dileetio dtfTiindilur in cordibuselectorum.

XXIII. Quod in regioneJordanis facla sunt vasa tem-

pti. Cap. vii.—Omnia vasa qum fecil Hiratn regi Salo-moni in domo Domini, de aurichalco eranl, in regioveJordunis fuditea rexin argillosa terra. Apte in regioneJordanis lu-a siim vasa ttomus Domini, in quo vide-

licet fltiniiiie Doniinus uoster haplizari dignatus est;

ejusque tinctus undis, aquaium nobis elementtim in

abluiionem peccalorum couvcrtit : quia omne fide-

lium b.iptisma quo Domino consecrantur, in exem-C plum celehraiur baplismatis illius qun ipse aquas

saiictifieavit. Recie in Jordanis rcgione vasa suntdoiuus Doiniui facta: neque enim aliter vasa electio-

nis et misericnrdise fieri pos-umus, nisi ad baptisn .1

illius quod illo in llumine siihiil respicientes, et ipivil.ili llumine s.itagamns ablui. Noiandum autein quianon laniuin in regione Jordanis, sed et in campeslri1 1 gioni' illius facia diciieadeni vasa, signilic.ins inul-

tiplicalionem lidelium, qui non soliiui in Judaea, sedin nmniuiii natioiium erant luturi lalitudine, expleta

prophetia quae dicit, Gaudebunt campi , et omnia quaetn eis sunt (Ps. xcv). Cui siioile hoc quod idein p-al-misia desacrainentis Doiiiinicicincarnationisloquens,ex persona eoruin qui post completa ejus incarna-

tioois arcana ad lidem venerunt, ail, Ecce audivimusea m Ephrala,invenimus eaincampissulvoz (Pt.cxxxi).Audiviiuus quippe iu Ephrata, id est in Bethleem,sacramenla Dominica, quia proinissuni lcgimus Da-vid pairiarcbae, qui erat ex eadem civitale de fructu

j,ventris ejus Cltristuui in carne venlurum. lnrenimutea m cumiiis tylvrn, quia revelaia jam in lalitudine

geuiiuni per orhem ipsi cognovimtis , ipsi vidimtis ,

ipsi parlicipes facti suintis. Fudil ergo rex vasa do-iiius Dnmini in rcgione caiupestri Jordanis, quiaDoiniiius ut bapiismo s lulis vasa misericordi:e face-

ret, titain mundi laiiiudinem implevit. Argillosaautem terra , de qua lacla: sunt formae ad fundendavas.i Doniini, quid inelius quam Scriptura saeia, de

qua regulam beoc vivendi accipimus, valel intelligi?

Quasi eniin atgilla ignibus durata, forntam vasis Do-uiini quanta et qualia lieri debeant, exhibct, cumnobis regulam juslitiae, quam sequamur, ostendit ;'

sanclorumque nobis exempla, qui in igne tribulatio-

uum invinciliiles perdurarunt, in omiiibtis seqitend.i

pra?inonslianl , si vasa d 1110 Domini elecla essc ac

pretios .1 concupisciiiiiis. >£sque igne liquefactuin ar

gilke (orinas ingrrditur, quo vas possiiupium niinijsteriiscoileslibus cllici.tuui ipsi salubriter liuiuiliati,

ilol AD OPERA S. EUCHLKIl APPENDIX. 1158

et flamma sive divin.T.charilaiis, sive eiiam humamcadver-iialis emnlliii, viain palrnm bene operandn in-

. tramus, ut ad pnemia patrum bene curronilo perve-niamus: neqne enim semper nos regulis nocesse est

bouaj opeiatinnis aptari , sed complola operalionebona, paliua est heaiie reirihutinnis speranda ; quianec somper vasa iuformaargilla: lenebaniur inclnsa,sed ulii ad peifeciionom sui perveneranl, fraciis for-

niarnm claustris pirduceliantur in lucem, etin lem-

plo Dnmini pro snis qnseque locis disponebaniur.llocautcm dicimus, non quod opera sanclorum iiin-

qiiam sint inlerilura, sed quia nlii loronam jusliiiir,

quarn bene operando uieruere, acceperiiit,laborios3e

operaiionis jam cuncta cessent olficia: qnis enini iu

illa vita pro lide Chri-ti inariyrium paiiatur, ubi

expulsis adversariis onmes elrcti in pixscniiaCliristilaHaniur? Quis ibi muiliiiim sepcliai.ubi sola viven-tium lerra est? Quis lugeiitem cnisoleiur, ubi ab-

siergei Dcus mnnem lacrymam aboculis sanctorum?

Quis ibi domiini peregrino etimspiti parel.ubi onuiessiiiiul electi liahitatinnem ex Deo liabent doiniim uon

manufaciam, relernam in ccelis? Quis illic pauemeslirienli potuuivc :< ffei.it siliciui, ubi Dominus [iascil

me, el nihil milii deeril? Dirupiis eryo lonnis vaso-

rum i|iiomlam necivsariis, vasa ipsa in dnmo Domifli

splendula jam refiilgenl, quia cessaniibus in fiuesae-

culi nnnsoliimpersrcuiinnihusquas propicr jnsiitiain

paiiuutnr, veriim eliam laborinsis jusliiiie openbusqiiibus spnnle pro aeteTM beaiiiudine insudanl ele-

cti.in s»la visione sui Condiioris, percepta iinmorta-litaiis elaritale, lcelabuniur.

XXIV. De nllari. Cap. vn. — Fecitqtte Salomonomnia vasa in domo Domiiri, et allare aureum. Allareaiireiini corda sigmlical perfectnrum jusloriim internae

chariialis ei caslitatis luce corusca ; quorum snbli-

iniiaii siguificaiidue etiam locus convenit ejusdemallaris: siabat enim ante osiium sancii sanctorum,ut iu laciura labernaciili nianifesie legimus , in quovidelicel aliari, non hosliarum sangnis, neque liba-

inina, sed tbymianiaia tanlum incendebanliir, quo-

rum fuiiius »d superiora a-cendens operiehat arcam

alqiie oraciilum, et odore suavitalis implebat. In quofiguram exprimebat sanctmnm, qui dum, neglectis

leinpiiralium rerum cupiiiiiaiibus, tola inicntionecoelestia quseruni, velnt inlus in vieinia oraeuli sunt

posiii; nee longe siini remoii a velo quo lemplum et

sancta sancioruin dirimuniur, quia corpore tanuimterram incolunl, cateriim secundum inleriorem ho-minemtoiam habcnt cunversaiionem incoelis. Ascen-

diique ab htijusmndi allari fuuiiis inceusoriim in

sanci» sanciorum ubi arca est recondit» , cum ora-liones sanctorum flamma chariiaiis excilatie ad cce-

lnm usqne perveiiiunl, ubi Clirislus cst ad dexlcramDei sedens. Nmi eniin in hoe aliari sanguis bosiia-

ruin, sed thyiniamaia lantnm inceiiduntiir, quia lales

viri non linheiil opera carnis el sanguinis, quse in

ara sui cordis iinm> lanies, Domino macient; sedtantummodo lacrymariim et orationis vola, ei prodesiderio regni roelesiis iiffeninl. Vcrum quia nenio

repenle fii summus, sed per ohlationem carnalium

voliipiaiiiui sollicite ad desiderium coalesie asceudi-

tur, nmi pneiermisit Scripiura in mystica donuisDomini faclura el illorum ponere fignrani, qui car-

nales adhuc in se concupisceniias, que inililant ad-versus animam, fliinma sitperni timoris ineenderelahorant : quateniis his de corde sive corpoi<e exslir-

paiis, consequenter ad niajora possint ascendere, acDeo spirilalium ihyniiamata oraiionuin et conipun-ciionis offerre. Faeium iiamque esi aliud aliare adofferendas viciimas multo quidem majus , sed quan-tuni inagnitudine praisians, laiiium silu lociet speciemeialli inferius; nam clderere factmii.et .uiie fores

eral posiium lempli, in quo illi nimirum (ignraitersiinl cxpressi,qui tali devolione Domino deserviuni,»1 caro adhuc eoruin concupiseaiadversus spiriium,et spii itus advcrsus carnem ; soloantque dicere, quiamenle sirvimut legi Dei, carnt autem legi ptccati; qui

A cum incentiva carnis ednmare, fluxa liixuria;ies'rin-

gere, frequeiiiiluis jeiiiniis ei oraiionibus, *i«HiUeteleemosynis, caterisque friiciibus spiriius ad iran-

quillilalem casiimoniie Doo digne ascemlore conien-

diinl, quid nisi viclimain illi snaa devolioiiM iinmo-

lanl, iinplentes illud Aiiosioli, quo obsecral not permisericordiam Dei, ut exliibeamui corpora nostra ho-sliam viventem, sanclam, Deo placenlcm (Itom. xn);qui qiioniani rervore Ilagram spirilalis amoris, seii

noniliim eniinent iriumpho vicix concupisceniiaecamalis , aliare liolocausii ignem quidem de ooelis

sanctum habciil, sed speoiem a;ris el non auri prai-lendit. Verum quia plures sunt in simcta Eoolesia

carnalesquim spiritales, plures qui vitlorum illeie-

bras rcfrenando cohiheiit, qiiam qui superato ac so-

pilo viiioium certamiiie adepla virliiliim serurilale

l.olanliir, merilo allare bfllocniisli majns osse mullo

quain allare tbyniiamalis asserebatur. Seriptum nim-qne estde oo in libro Paralipomenon : Fecit quoqur

r, ultare ovneum viqinli cubilorum lanqitudinis, et viqinli

cubitorum lulitudinis, et decein cubitorum aliitudinis.

Kquidem aliare iliymiamatis Moyses fecit in ereinn,haliens cuhiiiiin lougiiuiluiis ei lalitudinis, ct dnoscubitos in aliiiudine. Qnanla: aniein uiagiiiliulinis ImcSaloinoii feceril , nun dieil Scriplura , sed laulum

quia aliarc aiireum fecerit dicit. Constal :uitem quialanliim facere non potuil, qiiaiilum lecit holoeaiisii,

quia si viginti ctihitorum in Iniigiiudine et laiiiudine

faclum esset, lolam lempli latilinlincm implorel.

Q.iaiiium igitur exterius crat pnsiium alt.ire bolo-

causii quam incensi , et quantnm genere oblationis

ac viliiaie meialli ignobilius fuil, tar.iuni quantilaiemeiisuras et hosliarum frequcnlia pr.TStahal : quianimirum pltires sunt miiltoqoibus dicatur: Si vis advilaiu ingredi, serva mandata (ilatth. xix), quam quosaudire tloleetat : Si vis perfectus esse, vude, vende quahabes (Ibid.) ,

ct rebqu i. Nec lamen hujiis mensurakltaris ratione mystica caret niimcri : habet enim

viqinti cubilos lonqiludinis, el tolidem cubilos latitudi~

C nis, el decem cubitos aliitudinis. I)e quo quidem nu-mero supra in cxposilioue templi et vestibuli ejus

diximus, sed et nunc dicendum breviler. Quod si

altare holoeausii illorum in Ecclesia lypum lenet,

qui suum corpiis et animam Deo consecrare per

ignem amoris illius iiuxruut, perseveraniia liorinn

in bona operaiione per longiiiidinem altaris; ampli-tudo in cbariiate Dei et prnxitni pcr latitudiuein ;

spes in exspectalimic divinae visionis per alliludinem

figiiratur. Quod aulem longitudo et latitudo altaris

vicenortim erat cubiiorum , magnam utiqiie perfe-ciionem designat ejusdem indelosss longauimitatisac sincer.-e dileciionis, qua:perulriusque Testanienli

nobis ohservantiani tribuitur. Quaier quiui vicena-

liiim numeruin complent, quinque enim libri Mo-saicai legis, quaiuor evangelica: libertatis: cum ad

inlelligeoiiam alque cuslodiam legis spiritalis, illti-

stranie Evangelii graiia, pervenimus, vicenarium

proleclo niimeriim perficimus. Fiique idem numerusrv vieenariiis in longiiudine ct laiiiudine altaris, cum

corda electorum, doceule iiiroquc Tesiamenlo, et

adjuvanie ipso uno ulritisque Tcslamcnti auctore, et

perscverantiam boni operis eliam in persecutionibus

servant, el bilariiatem dilectionis in eos qui perse-

quuntiir exhibent. Denario autem numero spos coa-

lestium praimiorum designari solet, Domino affir-

nianie , cimi eo» qui in vinea magni pairisfamilias

laborabant, denario remunerandos esse lestatur. El

merilo per hunc iuinieriim nierces leterna figuralur,in qua nosira nalura in a?leriium divinoe visioni cnn-

jiingiliir, quia in ipso numero uiystice divina simul

et humana naiura tlesignatur. Deus quippe Triniias

est, hoino iniiem numeioseptcnariocomprcliendilur,

quaterno videlicet propter corpus, quod ex quaiuore.lenieniis conslal; lernario vero propler interioris

bominis lripliceindiffereniiam,quam Scripiura uobis

sancia ostendit, cum diligere nos jubet Dominum ei

loto corde, tota anima, tota virtuie. Unde et in de-

4153 COMMENTAltll IN LlliflOS REGUM. LIB

AIII., 1154

ralngo legis tria sunt mandala qua; nos ad cullum

ilivini amoris exciiant , sepiem quae dileclioneni

enmmendanl proximi. Qui ergo decalogum legia in

Dei el proximi dileclimie custodiunt, juie inercedem

hiijus cuslodix1 in Dei simul et proximi visione per-

cipimii :ipiiqueiu liac vita elproximuin quem videni,

el liemn (|iiciiinoii videut, diiigunt, lii in luliira vila

et Deiim regem in decore suo, aequeel proximum 111

Deo glnrificatinn ac decoratum videbunt. Et ideo

aliaro i|und in figura facluin csl eleciorum,ob signi-licandam eoriim perpetunm vitam, decem erat cubi-

lis alium. Cum vero dictum essel quia fecit Salomonaltare aureum, addiluin esi conttnuo, /'.'( mensam

super quam ponerenlur panes proposilionis auream.

Mensa autem Scriptura est sacra, spiritalis intelii-

geniijc clariiale fecunda, de qua psalmista Domiiio,Parasti , inquit, in conspectn tneo mensam, udversus

eos(/iii

tribulant me (Ps. xxn); ne enim adversarii

tribulantes ab errnre infiecianl, mensam nobis Con-ditnr noster scientix , per quam in fide veriiatis eumconlilemur, pnravii. N.unqiie panes propusiiionissancii suut dnclores , quorum vel opcra nobis, vel

verba salularia ad exemplum viiai pioposiia scmperin divinis paginis quisquis quasril invenit. Unde apleiidem paues iu Exudo (Cap. ixv) duodecim Qeri

prxcepti Mint, videlicet propier apostolos duodecim

per i|iioniiu ministerium uovi sciiptura Teslamenticondila cst, el Insirninenli veteris, douante Doinino,rcvelnta mysleria. Quo uimirum non laiituin iidem

aposloli.sed et omnes sunl dcsignati, i|Uipra'dicaudoverbum pobulum vil» fidelibus lnioisuani, quiaoniues utique ipsnn doclrinx lorinam, i|uam apostolia Dnmiiiu acceperc , scquuuiur. Legimus auiem deliis pnnibus in Lxodo (Ibid.), per singula sabbnta eos

mutari debere, el novos pro veteribus in niensa Do-miiii pmponi, iiuius qunque mensurse f.irinae similaj

semper eos p.irari pr.ceeplos. De quibus omuibus

inysiicus de inlerna refectione sensus luce clnrior

reiulget : ablatis euiin veleribus, novi rcsiituuiiiur

B

tam dcsignat, ita non imnierito ueeem mensx aure*divinae legis et propheiarum eloquia figurate denun-tiani, quoe vel refeciinnem nnbis verbi Dei

, qunsipanes propositionis offerunt ,

vel in nobis excutplaiidelium quasi positorum in se vasorum Domini cla-

rilalem el niiracula proponunt. Recle auein bis

quinx sunt iiicnsx. , non solum quia legislator quin-que volumina scripsil, veruni cliam quia lola Testa-menti veteris series quinque xiates ssecnli comple-ciitur.Geminaturverontimerusmeiisarum quinarius,ct quinque a dextris , el quinque a sinisins ponun-tur, cum pnst incarnationem Domimcam c;idem

Scriplura, sive ulrique Dei populn, Jiul.co scilicel et

Geniili, committitiir , sive evangelicis p!ena liguris

nsienditur, quae qunndam Dei po|iiilo aniiquo juxlalitteram solam intelligenda putabaiur; cum enimlegentes in sancta Seripltira, verbi gratia.Aliel coro-natum martyrio, Enucb iranslaium de mundo, Noepereume miindo mirabiliier salvalum, liospitaliiatemLolb exlerminalis impiis sublimiier reinuneralam

,

Abrabam meriio obedientix' patrem cunciariim gen-lium constiiutum, Joseph post venditionem meritocastitatis et innoceulix exemplo sublimaium (Genes.,

passim), hxc et biijusmodi innumera nobis exemplavirtulis assumiinus, quid nisi meiisx qiiinque aurex,sive vasa Domini, seu p ines proposilionis adliuc in

sinistris lempli, divinx lillerx juxia bi-toiieuin sen«

sumjauuam nobisetrecie vivefldi xterm: prema a

Domiuo speramla apenunt? Al cum eamdem altius

inielligcntes vel dispensationem Dominieae incarna-

lionis, vel alia quaelibet sanclas Ecelesiai sacramenla>onnre viderimus, quasi alias quiuque inensas ad

pnrtauda vasa electionis et alimoniam vitae spiritalisin dextris lempli invcuimus; (|ui eaden; ipsavcrbisacrx bisiorix novum omnino fulgorem nobis sa-

pieniia: coelesiis , novos aperire sensus de veteribus

agnoseimus, in qua profcclo ligura etcandelabra sunt

quina facta in templo : ciim enim dixisset Scripiuraregeni Salomnnem feeisse inensam in qua poneren-

pme-, cuin assumptis de Inc vita aliquibus doctorum C lur panes proposilionis,auream,adjunxit sequcnteret ait :

XXVI. Ue decem caiuielabris. Cap. vn. — Et can-detabra aurea qumque ad dexleram, et quinque ad sini-

tlram conlra oracutum ex uuro purittimo, el quati lilii

jlores, el lucernus desuper aureas. Sicut eiiiin mensa:in lypo >anci:e Sctipturx recte ponunlur, quia et

jusliiiam esurienlibus pancm verbi nnnisirani, et vasaferuni miuislerii ccelcslis, id esi ju>torum nnbis actnsiu cxemplum pouiinl, ita el aptissime per candelabraeadeiu divinn eloquia liguranlur, videlicet quia liiccin

sapientia: errnulibiis profcrunl : binc etenim psalmi-sta, Lucerna, inquil, pedibus meis, elc. (Ps. cxvnij;binc eiiam Salnmnn aii, Quia mandalum lucerna esl,

el lex, lux (Prov. vi). Quare auiem quinque a dcxlris,ei quuique a sinisiris, convenientcr addidit contra

oraculttm. Oiaculum namque ulii erat arca, ut sa?pediciiim cst, nperie desiguat palriam cce'esiem, ubi

Cln istus esi in dextra Dei sedens, paieruorum utique

lidelium, aiina loco eoriiiu snncia oidinat Ecclesia

et hoc uoii nisi die sabbaii, quia quisquis bouum cer-

tamen ccrlaveril, cursum coiisuinmaveril, lidem ser-

vaveril, lempore sua- resolulionis, requiem heatie

percnniiaiis intraliii. Unius mcnsurx et non di-paresex simila semper fiebaut panes , quia uiinirum una

eademqiie fonni verilatis et lidei, quam primo apo-sloli suis auditoribus osteudebant, ac deiude succes-

sores eoruiii, et omncs ii-que a.l linem saculi pii

dociores Ecciesiis CbrisU [ier orbeni prxdicare nondesi>iunt.< XXV. De mer.tit decem. Cap. vn. — Quod veio mVerbis dieruin legimus , quia fecil Salomon meiitas

decem et pvsuil eas in templo, qmnque a dextris et

quinque a sinislrit , phiatus quoque aureas ctutum (11

Par. iv), bas niensas tam ad paccs propositinms

quam ad vasa Domini porlauda f.iclas es>e credibile

est; phialis videlicet <|uas pariler lactas Scnpturareferl; tliymiamaleria, iburibula, morlariolia , etc, rt conscitis arcanorum; et candelabra lempli aurea

conir.i oraciilum sunl po-iia. euin diviua eioquia adbalntaiionem supernx eivitalia aspectani, m bujus

aguiiinnein ac desiderimn noslris coidibus iufun-

dant; et eos qui origincm camis a lerra liabenl, ad

appeiendam prnmerendatnqiie in ccelis perpeluatnmaiisiniietn accimdaul. Sunt autcin qui lioc quod d -

camlelabris dicitur, quinque ad dexterum, et quinqnead siiiistram, ila pulanl inielligemlum, quod quinqu.:fuerint a dextris illtus candelabri quod fecil Hoyarsiu deserlo, ei quiuque a siuistris, ulraqtie lameii ad

mei idianam pbigam, in qua candelalirum unum quudlecit Moyses siare prxceplum esl ; quod eodom ur I

dine etiam de incnsis decem inlelligant, quia otunes

quidem ad scptentiiiinalem plagam fuerint posttj',

sed quinque ad dexieiam M succ illius meusx, el

quinque :id bevam. Vcrutii. >i c(i.>iilcic> verba s;icr;o

Scriplurx, qu.uui dicitur, lu cundeiubra aurea, quin-

que ad dexteram, ei quinque ttd sinistram coutra ora-

qu;e iu seipieulilius leguntiir : nam quod paulo postin cudem Verburuui vuluinine subinferlur, FecttqueSalomon omnia vusa do.nus Doinini el uttare aureum,et mensas, el super eas pmes propositionis; vel plura-leni numerum pro siugulan posuil , more Scripluras

usitali-stmo, ut in Jesu Nave : Fitii attlein lsrael

;

pratouricati sunt maudaia, de anatheinule (Jos. vn);cuin Acb nn solus el nou plures lilii Israel boc lece-

rint. Vel certe quta panes propusitionis soleliant aute

sabbalum coqui ,ul in sabbaln mox poni puluissent

iu meusam proposiliuuis, poluil lien ul panes novi-

ler cocti inox iliis meneia imponereiitur, ibidcmqueiMcte illa servarentur operli, dunec piiino mane,ablaiis veteiibus, super mensaiu propotitiouis pone-renlur calidi. Nun autem lia: mensx decem a ligura

hii)u> mentai proposilioiiis discepanl : uaui sicul una

niensa duodecim panilnis onusla, uniiaiem totius

Beriplurx, el concordiain auutoriiaie apostoiica uni-

U55 AD OPERA S. EUCIIERH APPENDIX. U5G

ru/um, patet, ni fallor, quod aeque ntraque quinque A liones in famulatum sui Conditoris disposilas acci-

oraculum respiciebant : ulpote juxta utruniqiu; laius

lempli in longmn posila : nam si omnia candelabra

adaustrate latus lempli in longum posita essenl, nnn

dicerentur contra oraculum posiia, seil poiius conlra

aqiiilnnem, sive conlra mensas, si etiam niens.e ibi

stabanl; quod dictum est in Exodo de illo uno c:<u-

deiiibrn quod absque nlla dubietatead meridiem sta-

bat : Posuil et candelabrum in tabernaculum testimonii

eregione mettsce in parte austrati (Exod xl). Itemquein libro Nomeroriiiii, Cwa posuerit seplem lucernat

eontra eam parlem qua candelabrum tucem dabat(Num.

vni). Ex utraque ergo parte lempii candelabra, ex

utriique erant mensae, quia Scripmra divina ad illu-

strationem ac releclionem ulriqne Dei populo con-

dita est, quoe nos in prosperis et adversi*, in tristibus

ac lauis evenlibus relicere ne dcliciamus, et ne i aeci

renianeamus, illustrare consuevil. Vasa quomie mi-

sericordia? sunt superposita : boc esi, Scriptura in se

jusioium opera utrisque nobis, per quae in actmne -.

justiliaeel ipsiconfortemur, prnpoint. hi aulem iju.eri»"

quid inter candelabra e| lucemas eorum typice distet,

possumus reete intelligere lncernas esse viros >an-

ctos, qui oleo sancli Spiritus infusi, et ipsi igne di-

leciionis ardentin corde, el proximis lucem scient

proferunt Ungua. Candelabra auiein qu.e has lucenias

in sulilime lolluni, ut longe lateque videri pu^sint iu

Ecclesia, Scripturam esse sacrani, quae sanciorum

nobis vinutes et exempla sua lectioue demonsuani.

Cui videlicel inierpreialioui annuii sermo Doinioi,

quo dicitur de Joaime, llie eral lucerna ardens el /u-

cens (ioan. v). Possumus etiam ita aptissime dicere,

quia lucernae divina sunt eloquia, juxla illud psal-

mislae, i|Uod el supra posuinius, Lucerna pedibus meit

verbum luum (Ps. cxvni). Candelabra auieni lucerna-

rum harum, sancti suntonmcs, qui sua corda et eor-

pora lerenilis Domini mandatis, bumili semper m-tentione supponuni. Quisquis euiui iu uullo propriam

sequi cuiat voliintaieui, sed in omnibus quae Seri-

pere debemus. Forcipes nanique ad eniendandnmaliaris ignem (ieri debere credendum est. Underei te

per eos sancli praedii atores dcsignantur, qui ignemin nobis eliant itis, quasi in altari Dei accendere snis

exhortatiouibus solent.Namquehi velulgemino dente

forcipis ad bunc ignem accendeiidum iuiones iu al-

tare componunt, quando consonis utriusque Testa-meuti nos paginis iusiruuiit, et eloquia veritatis iu

novlro conle, qtiihus ainplius ad aeternorum deside-ria inflammemur, collocant. Fnscinulae, qnae Giaere

xpti.ypxi, ad hoc in ministerio altaris habebantur, ut

carnes viclimue per eas de caldariis coclse profeiren-tnr, alque ad esum eorum qui bis erant reficieniK

afferrentur; quarum usus aeque sanctis praedicatori-bus ligurate congruit, qiiorum niinislerii esl anim.slidelium verbo fidei relicere, et juxta regulam apo-stolicae discretionis rudibus adhuc dfscipttlis rationa-

bile el sine dolo lac doetr.me simpliris adhibere;

perfeciioribus aulein solidum cibnm doetrinae subli-

inioris ministrare : qiiicuinque euim sacramentaChri-sti ad ejus iniitationem suscipere norunl, hi quasicarnibus hostiae salutaris relecti satiantur, qtna doc-loium est spiritalium, quae cuique persouae mysiemaudienda cominiltant, solertissime discernere; redefuscinulas intulit Salmnon saccrdotihus in domo Do-

niuii, qiiibus carnes husliarum, prout oportuerii,

coinpouaiil ; et alia quidem hominihiis, sed inundis

edenda ufleranlt aliaveroaltaris ignihus cmisnmenda

relinipiant : quia sunt in verbis Dei nonnulla ymenostne bunnliiati revelare, ac epulas nostrx refe-

ctioni concedere dignaius est. Snnt item alia lantae

profunditatis, quae sancli SpiriliH solummodo scien-

tiae pateant, nostne vero capaciialis per omnia men-siiraiu iranscendant : quid eniin per pbialas, nisi

mcnsiira praedicaiionis accipiiur, qua oporiet uiex-borlalionis graiia singulis juxla capacilateiu ingeniiconfeiaiur : debeteniin hic .sublililer qui docel per-

spicere ne plus siudeai quani ab audiente capitur

ptura sancta dicat, attendit, cjusque sese subjicere C pra.'dicare, debet ad infirmitaiem audienlium semetmandatis salagit, quasi candelabruni domus Dei au-

reum, aureas ejus gestat lucemas : quia casta corporissui meinbra castas n-entis cogiiaiiones, ad ficienda

quae Deus jubet, suppnnere cmitendit, et huc lain

lixa inlenlione.quam candelabruin necesse est tiiiui-

ter ad superna erectum, iinpusitas sibi lucerna» nonsolum absque riiina, sed etiam ahsque ulla status sui

mutalione servare. Cum vero dixissci, El candetabra

aurea quinque ad dexleram, et quinque ad stnittiam

contra oracnlum ex auro purissimo, addidit, l.l quuti

liliifloret et tucernas desuper aureas ; videtur, juxia lil-

teram, quia suprema pars candelabioriiin in inodiim

sit lilii repandi fonnaia : quod iu caudelabro laber-

nacult factum esse legimus, cujus et stirps niedius,

et calami ex ipso procedenics cuin scyphis el spliae-

rulis lilia scrihiiiitui hahuisse plurima. Floresautem

lilii, ut sapedicliim e>l, auioenilateiii semper vtremis

terrae viventiiim desiguant, de i|ua dicit beatus l'e-

trus : Hegeneratos hot a Domino in spem vivam, in

ipsuui contrahendo condescendere, ne duin parvissublimia, et idcirco non profulura loquiiur, se magiscttret osiendere qiiam auiliioribus prodesse. Dixnnus

plenius de mensa et candelahro, et ulroque altari,

ac vasis domiis Domini, in libris qu<s de faclura ta-

bernaculi et liabitu gacerdntali scnpsimus. Si quis

ergo capacitatem nostri sensus ex Patrum traditione

progeuitaui, de his scire destder.it, in opere illo re-

quirai. Sequitur :

XX VII. De cardinibus. Cap. vu.— Et cardinet ostio-

rum domut inlprioris tancli sanctorum, et ostiorum do-

muslempli tx auro erant. Si osiia doinus interioris

saucti sancioimn, Mgelica sunt ministeria, qtne no-his de corpore egressis introiium viiae ccelesiis re-

serant, et ostia domus templi dictores suni saiicti

ac sacerdotes, qui inslruenilo, baptixandu, Dominici

corporis el sanguinis my-leri.i conimunicaudo, primanobis Ecclesne pneseniis limina pandunt: quid car-

rus : txegeneruws nus a uvimiiu m spem vwum, m dines utiiiruniqiie ostiorum, nisi setiMts et corda

hmreditutemincorriipliiiilem, et inconlaminatam, et im- " suln eorumdem angelorum, give saiicloruin, quibusmarcescibilem, cunservalam in ccelis (I Petr. i). Et bene imniobiliter complexaiioni ac dilectioni sui Condi-lilii flores aurei in caudclabro suui facti domus Dei,

i|uia Scripluia divina, sprelis lempor.ilibus gaudiis,ad appetenda nos bona palriae ccelestis provocareconsuevit; et quouiodo erecium in ailiaidine camle-

lahrum lilii flores el lucernas habetatireas iu capite,ita electi omncs qui in eadem Scriptura sacra conti-

nentur, erecto ad suprrna sen.-u, ccclestia hutia a

Duinino qua-sissc et percepisse probaiitur.

Fecitque foreipes aureos, hydrias quoqtte et fuscinu-

tas, phiutas, et mortariola, et thuribula de auro puris-simo. Varia va»a quae ad offi-renda libaiuina siinl

facia, variae sunt distinctioues eloquii diviuj pro <ii-

spari c.ipacitafe audienlium : non enim una eadem-

que mnnibus poiest convenire dociriua, ac per lioc

diversa altans vasa, vel diversas iidelium persouas,vel certe uiultifarias ipsorum actiones, sive cogiU-

loris ailb. rent , ut eo ministeriiim divinitus sibi de-

legatum rocte compleant? quia voluntati illms cmnluioistrant, Mitnquam oculos avertunt : aperiuiiiDTeninietclaiiiiuniur Oslia, tempore COngruo, seil iimii-

quam caidinem leniph deserunt, quia et angeli et

hoiuines iaucii sive in hanc vitam liilei, sive in tilam

spiciei (ideles atquc eleclos suscipiant, semper ani-

niuin in radice dilectionis lixum tcnent. Unde beueidein canlii.es ex auro es^e facu perhibenlur, pro-

pier videlicet meriluui proprise clarilalis, vel illius

quani habeut iu lleum charil.lis.

El p rfiiii t,mne opus'tjuod faciebal Salomon in do-

mo Dotiiitti. i.ui.i iicx paeilicus noster iu d,e imvissimo

oiiines electos i e»ui rectioui» iuimortaliiaie gli.rilicat.

Alioquiu (|iiamdiu siatus bujiis sasculi gcritur, lacit

quidem opus douius Doiuini Salomon, sed tii nduuj

H57 COMMENTARIl LN LIBROS REGUM. LIB. III. 1158

perticil : qiiiacorda electonim Dominus, ut bona A cnravil : conslal cnim qnia domus templi exterior

Dpereiiiur, inspirai et adjuva!, nullnm tamen in hac

vita duintaxal commorautem absque peccaio esse tti-

buit, namque hoc donum luturae vitae beatitiidini re-

servat. Perficit vero omne opus tenipli sui, et boc

deilicalioni apium reddil, cum translatos de liac vita

electos suos aeternum perducit ad regnum. Quod bene

significatur in eo quoil lempliim sepiem annis aedili-

catumesi,ociavo aiitem perfectum ac dedicatum est.

Septem natnqiie diebus oinne hnc opus volvitur,

ociavus est dies judicii ct resurrectionis futurae, de

quo psalra. vi et xi atlitulati sunt. Cui videlicel tem-

pori convenit apte qund sei|iiiiur :

FA intulit qum sanctificaverat David paler ejus argen-tum et aurum, et vasa reposuil in thesauris domus Do-mini. Argentum namque ad nitorein eloquenti;e, au-

rum ad splendorrm sapientiae, vasa generaliter ad

rationabilem pertinent creaiuram. Saneiilicaiqiie Da-

vid paler Salomonis argentnm, cuin Deus pater eln-

quentes quo.-que gratia sancti Spirilus ad loquendumj,

verbum Evangelii conforlat; saiictilicai auruni, ciiin

naurali ingenio praedilos, suo replens spiritu ad con

sideranda in lege sua mirabilia, illnminat. Sanctificat

et vasa, cum omnibus generaliler Ecclesi* liiiis

ejusilem spiritus gratiam largitur, et illos ad appe-teiula dona perpeiuai salulis inilainmat. Hoc auiem

argentum, hoc auruin, haec sanclificata vasaSalomoninlert in lemplum, cum Dominusnosler, peracto uni-

versali jodiciii, omnes electos, et doctorura videlicet

et caeterorum fidelium ccetuni in gaudium regui coe-

lestis iniroducit. Keponiti)ue vasa diversi geoeris,

argentea sive aurea, in ihesauris domus Domini,

quand» eos qui multitudine dulcedinis ejus frui me-

ruerint, abscondil in abdito vultus sui a conwiba-tione hominum. Apte mulli sunt thesanri in quibusvasa electionis recondaniur; sed una domus Domini,in qua iidem suut facti thesauri, quia et una est Ec-

clesia, in qua omnes couiineulur electi, quanlislibetmeritis distent; et una ac non diveisa est patria ill.i

ccelestis que promittitur omnibus; quamvis sicut Cstella a slella differt in claritate, ita et resurrectio

inoriuoruiii ; quod utrumqne judcx ipse ac distribulor

pr.rmi.iruin Dominus uua senlentia deinonslravit,Ciim ait, In domo Putris mei mullai sunt mantionet

(Joan. xxiv). Unam ergo domuui L)o nini fecit Salo-

mon, sed multos in ea thesauros ad recipienda vasadiversi generis, uiia tamen beiieiictione sanctilicata

paravit : quia nimiruui una est doinus Palris non

manufacta, aeterna in ccelis; scd mulicc in ea man-siones, ad recipiendns omnes tiiuentes se ac diligen-tes. Doiniuiis iienedicel pu-illos cnm majoribus.

XXVIII. De arca in oraculum illata. Cap. vni. —Venerunlque cuncti senes ex Israel ad regem Satomo'nem in llierusalem, ut de\errenl arcam faederis Dominide civitaie David, id est, de Sion, el tulerunl sacerdotet

arcam (cederis Domini, inluteruntque eam in locumtuum inoraculum lempli, in sanctum sanctorum, tubier

alas Cherubin; siquiaem Cherubin expundebant alas

peregrinauiem in terris Ecclesiam, sancta autemsanrtorum inlernaiu snperuae patria- felicitatem de-

signani. Iteui illaia in snncla sanctorum arca, assmn-

piaiu Cbristi humaniiatein, et intra veluiu regiar. cue

leslis inductam; vectes veroquibus eadem arca por-

tabatur, prardicat>>res verbi per quos ipse mundoinnotuil, typice denuutiaut : appareb.ini euim suin-mitaics vectium foris ante oraculum, non seinper,sed cum ostia ejusdem oraculi aperiri conliugeret;neque luee omnibus, sed eis sidiiinmodo qui piopinsaccedentes attenlius ea quse intu-. eraiit satageliantinlucri. Ipsa autem arca qualis et qtio niodo es-el po-sita, solis eis qui oraculum intrassent vi lere lieebat,

quia niillus sanclorum in Iiac viia posilus, tamet-imultuin se in altitudine nientis attollens, sed soli iliius

paliia- cives gloriam inibi sui liedeinp oiis planecontiienlur. Sunt et vectes cum arca in oraculo re-

conditi, quia abscondili sunt eiiam nunc perfecii qui-que electi, qui nos pracesserunt de niundo, in abditovultiis Dei a contuibatione hominum. Qiiorum tamensummitates vectium nonnumquam aperio oraculo his

qui appropiant vi-unlur, cura perfectioniius quibus-que, atque ocuium sui cordis tota intentione purili-

canlibus, divina gralia sltquid exlremum de super-norum civium gaudio cont<inplandum donaverii, quaeniuiirum coniemplatio bisqui paulo loiigins recesse-rint miiiiiue conceilitur, quia quanto exterius mentevaga remanent, lanto minus qu.e sint interna gaudiavident. Deinde sequitur :

XXIX. De tabulis tapideitarcainclusit. Cap. viu. —In arca autem non erat aliud nisi duce tabulai lapidew,quas posuerat in ea Moyses in Oreb, quando pepigil

faidus Dominus cum /iliis lsruel, cum egrederentur deierra Aigypii. Quseri potesl quo niodo dicai hic quodin arca uon esset aliud nisi du;e tabulae lestimonii,cum apostolus Paulus, inagister gentinm in fide et

veritate, Hebraeis, id est, filiis lsrael scribat, dicens :

Tabernacutum enim faclum est primum, in quo erat

uma aurea habens manna, ei virga Anron qucn (rvndue-rat, et tabutce lestamenli (Hebr. ix). Ecee, lesle Apo-slolo, didicimus quod el isla ibidein fuerint : nonenim auus est aliud eis scribere, nisi quod cenumtenebant illi, omnia h;ec in ipsa aica fuisse: sed non

plenius apparet qu.milo intromissa ibidem sint, ex-

cepio quod in liliro iNumeri scriptum esi, Proiutit

Moy>es omnes virgas de contpectu lomini ad cunctos

filiot Itrael, viderunlque et receperunl singuli virgattuat. Dixttque Uoiiiinnt ad Moysen, Itefer virgum Aaronin tabernaculum lestimonii. vt servetur ibi in signumrebetlium (itiorum Itrael, et quiescant queretce eoruma me, ne morianlur (Num. xvu). Deniqueet de inaunain Exodo ita scripluui esi, Dixitque Mogset ad Aaron.Sume vas unum, et mille ibi man, tiuuntum potest ca-

pere gomor, et repone coram Domino, ad tervandumin geuerulionet vesirat, sicul prcecepit Dominus Moyti.Posuitque illnd Aarvn in laberiiaculo ad reservundum

(Ex»d. xvi). Erat auiera in arca urna auiea, haliens

tuper locum arcw, protegebaitlque arcam el vcsiesejus ^. manna : quia in hnmine Christo habiial oiv.nis ptcni-

desuper. Cumque eminerenl vecles, uppurer,nlque sum-milaiet eorum foris sanctuariuin attle oracutum, non

appurebant utlra exlrtnsecut. Qui et fuerunt tbi usquein picesenlem diem (II Pur. v). Iloc inanilestus in

ParalijiOiiienon volumine scribilur. Veclium, inquil,

quibut poriubant arcam, quia paulutum longioret erunt,

cupita parebunt unte oraculum; si vero quis paululumfuistet (oris, eos viderenon polerat. Lbi noiandum quiactsi capiia vectium amecedeniibu* potius ac diligen-lius iiiiuenlibus parebant anle oraciiluin, uon lauieii

iieri potcral ut i sa eoriun <apita antc oracuium

eiiiinerent, quia niinuuni necesse erat ut, clauso ora-

cuio et ap|ie.n-o ante ostia velo, ip-^i quoque veetes

loti cum arca et Cherubin abderentur interiiis; quodfieri non poierat si prominenies u terius vecies pro-ducendis ad claudeudiim osliis locinn non daient;

quoruin positionem vcctiiiin Scriptura non sinecausa,sed niagin intuitu nacramenli taiu dtligeuicr expcdirc

tudo divinitutit curporaliter (Coloss. n). Erat virgaAaron, qu;c excisa denuo floruerat : quia potesl.ssomnis judicandi peueseum est eujus jiidiciuiu in hu-militate passioni> videbatur esse sublalum. Erant et

tabulae testaineuli, quia iu illu siiut omnes tbe.-au,i

sapieiitite abscondili. Adh;erebaut ei tectes qinliu,

portaliatur, quia dnctores qui qiionilam lahorabani

in verbo t;hristi, nunc pnesenti visione, gaudent g o 1

i ,.c. I.lirisli; quod eniui iinns eoiiuiidem dixit, Cupidissolvi et este cumChrislo, droiuiiiluis uliquesui opc-ris cousortibus inlelligenduiu reliqoit.XXX. De nebula in innplo. Cap. vm. — Faclum

etl untem cum exissent sacerdoles de snnctnario, nebula

iinplcvtt domum Domitti , et non poterant sacerdotes

slare prvpter nebutam. Impieverat enim gturia Dominidomum Domini. Gloria Dounni imelligitur Chrisius,

cujiis fide impleiiii est uuiversus mundus, de quagloria cuiii pro adorato vitulo Doiniuuiii precai ctui

1159 AD OPERA S. EUCHEMl APPENDIX. 1100

Moyses nl pnrceret popttlo peecstori , respondit Dn- A prius fncrant viiiorum fceditnte disloni, et malorutniniciiis , Propitins ero iltis, verumtamen vivo ego el vi

vil nomen meum, quia implebitur glvria mea omnis

lerra. El sepltiagesinus priimis psiilimis canit, Imple-bilur gloria ejus omuis lerra. Unde ei nngelt clamabant

pastorihus, Gtoria in exrelsis Heo, el in lerra pax ho-miuibus 601103 voluntalis (Luc. ni). Qund nutem nebula

implevit diiiiiiiin Di"i, ct linn poieranl sacerdote* mi-

ntarare propier nehulnm, hsee Seulenlia snperbosJtnhcnrum pontilices ac doclores insiiiual, qui dumnativitatis Christi sacramenia investigare riespiciunt,dcliinini lidci siia? minislerium per erroris neluilam

perdideruni ;iia enim corum nienies infirielitaiis ca-

lipfo replevit, Ut exigentibus propriis merilis, non

agooscant ciilliim creduliiaiis.

XXXI. De classe Salomonis. Cap. ix. — Post pcr-feciiim oiiine 0|ini Domiui, ci Inngam or.itiouem Sa-

lomoiiis, el ilivinn ad eum oracula facta, inter c.viera

referl Scriplura qund ctassem navium [ecerit rex Salo-

onerecurvi, ac peccalorum pravitale deformes; cumliis tainqiiam miiiierilius re^ina hasc insrediiitr adpacificuiu rgem Cliristum, cxhilici sccum fidei au-

rum, purilaiis in sensu, pretiosassirieiidorisgeinmas,morum videlicet insignia nrnaiiieiila virliitiim. Ettocula esl ei quce habebat in corde sno, id esl, aperuilei cor siium , inanilesiavil ei occullam con>cieiiiiaiuin confessione et poeniiudine pracedeniium dclicto-rum. Videamus qiiid agai hxc regina.

Videns aul.m regina Saba omnem sapientiam Salo-

monis, el domum quam cs lificuvil, el cibos mensa; ejus,el holocausta

quai ojferebal in domo Domini, uon lia-

bebat ullra spiritum. Quid erat ralinnis 111 pra>Doiensregina iiomiim, expeusas et cilios regio* lantopereinirarciur? Ergo lioc loco alinna majora nos oportetinq liiere. Vidii ergo Eeclesia ex geniibus congrega-ta sapieuliaiu Clnisii, id esi, post carnalia iuslituta

genliliiim, pnsl hiiinanain et aniinalcin dociriuamnion in Asion Gaber. Asion Gaher pnrtus esl iuarij g plrilosophoruin, acccpil inlellcclum salulis el vila3,

lluhri.ct fuil tnccsioia prima mansio filiorum Isiael,

qiiando profecli siiul de jftgyplo, ipso etiam posl lo-

co classis Josaphai , ul Scripinra lesiaiur, vi tempe-siaiis ailrita cst. Classes suut liavigia maris, cia-sis

eliam dicla navium inullitiido. fost h;ec ilerum re-

feri Scriptura quod venerint servi Hiram cmn servis

Satomonis in eisiem navibus in Oplrr, suniptumqutinde aurum quadringentorum vigiuii tnlemorum , de-

tnterunl ad regem Sulomoncm in llienisalem. Ophirunde, sicut jam diximus, aoriim efferebatur Salnmo-

ni, linl iiiiiis de pnsteris Heber uomiue Ophir:cxcnjus stirpc venicntesa fluvio Copbene usque ad ie-

gioneui Jndhe, qu;c vccaiur Hieria, eos hnhilacte re-

ferl Joseplius, a quo cl rcgio ipsa tale vocahuluni est

cnnsecuta. Uii(J>* et Scpluaginla inlerpreics, derivaio

vocabiiln, non Ophir, sed Ophiram traiislulerunl.

XXXII. De regiitu Saba. Cap. x. — Sed *t regiuaSabii, uudila fuma Satomonis, in nomine Domini venit

tentare cum in amigmulibus. Sicul enim hsec regiuaVenit a linihus lerrae, id esi, India, ut quldaln dicunt,audire sapienlinm Salomonis, ita ven t Eocletia postinulla Kecttla ari Rericmplorem el cruriitnrein suuin,ul post siulliiiam erroris, doctrinam pcrciperei veri-

latis. Ilscc csl illi regina de qita ad Dominmn dici-

tur, Atiilit regina a dextris tuis in vestitu deaurato,circumdaia varietatt (Ps. xnv) : id cst, diversarumcircumdala preiios<i dccore virtulum ; lurcenim oni-

niuiii crcdeiuiuni materesi, quaa uaios ad mortemregeneral ad salulem , per qu.iin Chrislus plus resti-

luit in gralia quam penil in naliira, ct de Adas trans-

gressoris geneie prolem in adopliouem divin.r pa-ternitaiis assumpsit, ct de paradiso cxhxretlaios

coblo reddidit cive«. H;ec posl Synsgogam quidemvocata, scd anle Synagogam pioinusa; hac enim

jam in primo huiniue prxfigurata est : uaro sicut exAd.T latere faliricata est Eva

, ita ex Cliristi corporeet vulnere redempa crevil Ecelesia.

Jngressa rerjinu Saba Hierusalem. tum m-.ilio eomi-

uspcxii .-piiilaliuni inirahilia honorum, aguovil vi-

riiui faliricaiorem cceli ellcira;, ac pnieniissimumhumani generis Conditorem. I)e cujus sapientia dici-

tur : Omnia in mensura el numero el pondere consti-

luisli (Sup. xi). Vidit et domum quam xdificaverat,id esl, incarualioncm homiuis, i>i quo habitat omnis

plenitudo divinitaiis corporaliter. Vidil el cihns Salo-

niniiis, videlicet illns <le quibus d cehat, ileuscibus

est 7(1 faciatn votuntalem Patris mei (Joan. iv). CihusClnisli esl salus noslra, relicilur cceleslihus cpulis,

proferiibus nostris. Cihtts ejus siiunis, diiin acipiisiti

ab Ecclesia in ineinbra ejus corpus<iue transimiis ;

vcl cihus ejns altaris sacramenla cneleslia dc qinbusdicitnr, Pnnem rceli dedit eis. panem angelorum man-ducnbil homo (Joan. vi). Vidil ei liulncau-la ejus,

orationein sine duhio sop;>licatiouuni uiysteria, et

ohstiipuii; ihi vidit iiiajsiiiuabiles divitias Dominisui.

Dixitque ad regem : Verus est sermo quem audivi in

terra mea super tertnonibui luis, el super supienlia tua;

et non credebam narramibiis mihi, donec ipsa veniens

vidi ocutis meis, et vrobavi quod media pars nuntiata

mihi non fuisset. Mujor esl supientia lua et opera

quain rumor quem audivi. Cutn ergo hucc sive Eccle-

sia, sive quteque anima sancia, ciim pcrvenerii in

a-it.Ti.am llieriisaleni, id est, Vjsionem pacis, ct in-

grcssa fuerit beatam requiem et gloriam cceleslium

proinissoi uiii, iniiltn plura cl inaguilicenliora perspi-ciet quam ei sutil in bac vila per sacra elnquia,

per pinphelas atque apostolos nuniiaia ; tiunc enim

tamqiiain iu spcculo et in ceiiigmaie ,lunc autein

orulis vidchil, id csi, facie ad facieui ; cum, inquam,unaquirque aniina lidelis et sancia in illo s.cculo

plena honorum operum fruciibus, divinis fuerit prae-

seuiala conspeciibus ,exhihens in se, imtnenso se

ipsam xeuiuin l)eo suo proferens, digna cceln et va-

litura cceltim inultiplicia muoera, gemmas miseri-

cmdie, jusiiti;c inargarilas , diversorum ornamenlalatu el divitiis , cuin camelis porlantibus aromata

,et J) mciiiorum. id est, aromala compunclionis, et soave

aurum infiiiilum nimis, et gemmas prttiotttt,venil ad

Salomonem , el locuta est ei unirersa qva; habebat in

cordesuo. Ergo in ligora regina; linjus Eccle-it venit

ex gentihtis a finibiis lenx, imponens llnem eupidi-taiihus vilhsquc lerrrnis, audire sapienliam Salomo-

nis, id est, viri picilici Domini nosiii Jesu Chrisii,

qui feci/ ulrai|ue uouni, solvens inimicitias inlcr

llcitm el honiiiiem in carne sua ; venit pust velercs

ei profanas stipersiitiones audire et discere dc fidei

illiiminatiunc et judicio luliiio, de aninix immoriali-

late, de spe resiiirectionis et gloria. Venii ergo in

Hierusalcm cuiu nmllo cnmitatu, id est, non jamciiiii iiii.i lantuiii gente Jmltcuruin, sicul prius S\na-

gnga solos habuit ll>hia?os, sed lolius utundi gcnti-bus riiversisqoe nationrbin.

Veml ergo cxhihciis muuera digua Chrisln, aiirumet geinoias preilosas; et imc camelis porianiihusarom.ta, id esl, ex gentili pojiulo venicnlibus, qui

oleulis lial-aina castitatis, prxferens, sicui dixi, au-

ritin inliniluui nimis, id est, intcgrum in se reconsi-

gnans pro in.Tstimahile prelium Hcdetnpiori, spirila-

lihus lordia et corporis ohlilionibos placilura, ut

possit cceleslium mirahilihiis inserta, vocein prophe-tica: exsultalionis assumere, Inlroibo in domum tuam

cum holocau*tis(Ps. i.vi); lunc hcala el illustris aui-

ma inlcr sttipendas Remuneraturis sui coiistituia di-

vilias, ineffabilihus regina: liujus verbis uti ad Deum

poterii, dicens : Vcruscst sermo quem audivi in terra

mea super sermonibus tuis; majora sunt opera tua

quam rumor quem audivi. Hoc e-t dicere : Doniine,

de iribulutionibus meis magna quidHiu spcrare prae-

sumpsi, sed inajorcm percepi veniam iiianifeslam

qiiain cerno, dulcedinis mitgniludine c gitatiouis mea*

scnsuin cxsupcrat rciniinciaiiouis pr.Tiniunt. El rc-

vera id i|itod paral Deus dfligeolibus se lide uon

comprelienditur, spe noit attingitur, chariiate non

1161 COMMENTARil 1N LIBROS REGUM. LIB. IV. 4162!

capitur, desideria et vota transgreditur, acqniri po- Atest, aesliinaii non potest. Videbit homo inerila sua

insuspicabili reiributionum largitate succrescere ,

habebit de perceptione fructum,non habebit de sa-

lieute fastidium.

XXXIII. De ilirono Salomonis , et auri copia. Cap.X. — Fecil etiam rex Salomon thronum de cbore gran-dem , el veslivil eum auro fulvo nimis, qui habebal sex

gradus, et summilas throni rotunda erat in parte poste-riori. Thronus eburneus aelerni judicii potestaiem,auro divinitatis fiilgentem, qiiain Doniinicus homo a

Patre aecepit, figuram gestasse non dubium est. Sex

gradus liujus throui omnem creaiuram visibilem et

invisibilem, quae sei diebus facta est, et Christo

Domino a Patre subjei 1 1, lypice demnnstrabant.

Quod autem ipse tbronus in posleriore sui parte ro-

lundus esse describitur, hoc proculdubio datur inlel-

ligi, quia praesens mundus qui per meias temporumvolvitur, in sua extremitate a Domino sit judicandus.At vero duodecim leunculi per sex gradus bini stan- _tes, sanctorum apostolorum lineabant poleslaiem,

**

quibus dictum esi a Domino : Sedebitis super duode-cim thronos judicantes duodecim tribus Israel (Luc.

xxn). Post aliquanta iterum refert Scriptura quodfecit Salomon :

Quod lanta essel abundantia argenli in Hierusatem,

quanta lapidum. Ikec locuiio troplca, non uropria est.

Tale est hoc quale iu Gcnesi legimus, ubi dixit Deusad Abraliam, Faciam semen luum quasi pulvercm lerrw

(Gen. xin), quod ea locuiione dicium esi, quainGrseci vocant hyperbolem, quac utique tropica, non

propria est, quo tamen modo ut c.eieris tropis uti

solere Scripturam, nullus qui eam didicit ambigii.Iste autem iropus, id esl, modus locutionis, fit quan-do id quod diciiur longe est minus quam quod eodicto sigiiificatur. Quis enim non videat quam erat

incomparabiliter amplior lapidum numerus quam ar-

genti pondus in civiiate Hierusalem?XXXIV. De casu Salomonis. Cap. xi. — Rex autem

Salomon amavil mulieres alienigenas mullas , ftliam Qquoque Pharaonis, el Moabitidns, et Ammonilidas,Idumwas, ct Sidonias, et Cethmas de gentibus, superquibus dixit Dominus fttiis Israel : Non ingrediaminiad eas , neque de itlis ingredienlur ad vos ; cerlusimeenim avertent corda veslra, ut sequamini deos earum.His itaque coputatus est Salomon ardenlissiino umore,fucrumque ei uxores quasi reginw seplingenlw et con-

cubinw trecentw ;elaverterunt mulierei cor ejus. Admo-nendi sunt quihus hoc saxulum prospcraiur, quinuliis adversitatibus hujus mundi feriuntur, quodSalomon post acceptam sapiemiam usque ad idnlola-

triam cecidisse describitur, quia nihil in hoc mundo,

priusquam caderet, adversitatis habuisse memora-tur; sed concessa sapientia eum funditus deseruit,

eoquod eum nulla saltem minima tribulationis disci-

plina eustodivit, nisi postquam Deum deseruit, et se

a Deo desertum esse cognovit. Jam vero de cseteris

operibus ejus quse dicit, eum vehementer arguit

Scriptura sancta atque condemnat, et nibil de pueni- ntenlia ejus vel in eum indulgentia Dei omnino com- "memoral. Nec prorsus occurrit quid posleriora ejusniale gesia, quid saltem in allegoria boni aliquid si-

gniliccl ha:c flenda ejus submersio, nisi forle quisdicat mulieres alienigenas quarum amorc deceptuscst, significasse electas Ecclesias de genlibus; pos-

set enim fnrtasse hoc non absurde intelligi, si iilas

propter Saloraonem desererent deos suos, et colerentDeum ejus; cum vcro ipse propter illas offenditDeum suum, et coluit deos earum, non est quid indeboni conjici possit, nec tamen niliil arbiirandum estboni aliquid significare poiuisse, sed inalum; appa-iet eniin in persona hujus Salomonis mira excellen-tia et subversio terribilis. Quod igitur in illodiversis

lemporibus exstitit prius bonum et posterius malum,hoc in Ecclesia in isto adliuc sseculo simul et unotempore ostenditur ; nam bono illius bonos Ecclesi»,malo auiem illius malos Ecclesiae significatos puio,tamquam in unitale arca:: sic in illo uno hominebonns in granis, malos in paleis, aut certe in unitateunius segetis, bonos in tritico, malos in zizania.Factum est igitur in tempore illo, ul Jeroboam egre-

derelur Hierusatem ,el inveniret eum Ahias Selonitet

prophela in via, operlus paltio novo. Eranl aulem duotanlum in agro. Apprehendensque Ahias pallium tuuntnovum, quo opertus erat, scidil in duodecim partes, et

ail ad Jeroboam : Tolle tibi decem scissuras; hcec enimdicit Dominus Deus Israel : Ecce ego scindam regnmnde munu Salomonis, et dabo tibi decem tribus : porrouna tribus remanebit ei propler servum meum David,el alia tribus propler Hierusalem quam elegi ex omni-bus tribubus Israel. Illud vero quod post morlem Sa-lomonis decem iribus a templo separata: sunt, etdme relictae, satis indicat quod de tota ipsa genteAposiolus ait : Reliquiw per electionem salvce facta:sunt (Rom. xi). Quod vero unitas pallii proplietx in

duodecim partes scissa est , ex quibus scissuris Je-roboam decem accepit, hoc figurasse videmr, quodconcordia Ecclesix ab hoereticis conscissa

, ipsi

gisiri erroris a quibus unitas divisa est, plehem de-

ceptam quam suo errore a caihnlicis dividunt, ty-rannice sibi subditam deiinent. Post mulla alia refert

Scriplura, et dicit: Reliqua auiem verborum Salomo-nis, et omnia quat fecil, el sapientia ejus, ecce universa

scripta sunt in libro Verborum Salomonis. In librover-o Paralipomenon, queni Grseco vocabulo taliicr

iiuncupainus, quem nos Laiine Prateritorum possu-inus diceie, ila de Salomone scripium est : Retiquavero operum Salomonis primorum et novissimorum

scripta sunt in verbis Nathan prophetw , el in tibris

Achiw Selonitis, in visione quoque Addo videntis conlraJeroboam (II Par. ix). llos libros hodie nusquam,neque apud ipsos tlebrxos inveniri posse asseverant,sicut nec librum Bellorum Doinini, cnjus in libroNumerorum meniio est, neque librum Justoriim, ne-

que carmina Salomonis, neque disputaiiones ejus sa-

pientissimas de lijjnnriun natura herbarunique om-niuni , iiemque jumentorum, volucrum, repiilium et

piscium; vel quod jam ex libro Dierum protuliinus,ubi dicit : Retiqua vero opera Salomonis priorum et

novissimorum scripta sunt in verbis Nalhan prophetw,et in libris Achiw Selonitis, in visione quoque Addo vi-

dentis contra Jeroboam Nubath ; el mulia hujusmodivoliimina

, quse Scripiura quidem probat , sed hodieconsiat non esse ; vasiata namque a Chaldx-is Judxa,etiam bibliolheca antiquitus congregaia inier alias

provincise opes hostili igne consumpia esl, ex quapauci qui nunc in sancta Scriptura continentur libri,

postmodum Esdre pontificis et pi onheia: sunt indu»stria restaurati.

LIBER QUARTVS.

Post divisionetn regni Israel inter Roboam et Jc-

roboam, postquam recessil Israel a domo David, se-

quilur Scriptura et dicil :

I. De prophela a pseudoprophela decepto.—Factum

esl autem cum audissel omnis Israel, quod reversus es-

set Jeroboam, miterunl el vocaverunt eum, congregato-

Pathol. L.

que cwtu eonstituerunl eum regem super Itraet. Nonest itaque dubitanduin voluntaii Dei, qui in ccelo et

in lerra omnia qusecumque voluit fecii, etqui etiara

illa qiuc futura sunt fecit, humanas voluulates nnn

posse resisiere, quominus faciat ipse quod vult,

quaudoquidem etiam de ipsis hominuni voluntati-

37

»i03 AD OPEFU S. EUCIIERH AFPENDIX. 1164

bns, quod vult, et cum vult facit; nisi fortc, ut cx A qnam punitum esse posl mortem. Dc qua rc Aposto

nmltis ista de Jeroboam sufficiant, qunndo Deus vo-

lnit oi propter peccatum Salomonis regnum dare, sic

cral in potestate lsraolitarum subdere se memoralo

regi, sive non subdere, quod ulique in eorum posiium

eratvolunlate , ut etiam Deo valerent resistere; qui

tamen boc nisi per ipsorum bominum voluntates fa-

cere noluit, sine dubio habens luimanonim, quo pla-

ceret, animorum inclinandorum potcstatem. Sic ergocum voluerii reges in lerra Deus constituere, magishabet in potestate voluntates hominum, quam ipsi

suas voluntales. Deinde refert Scriptura quod vcnit

prophetade Juda in Bethel, ad Jeroboam regem sa-

crilegum, objurgare eum propter sacrilegia idolorum

quae fecerat, unde averiit filios Israel a Domino Deo

patrum suorum , jtttsusque est ibi non inandueare

neque bibere ; qui pro eo quod deeepttrs est a pseu-

dopropbeta, et inobediens fuit verho Domini, a leone

in via inierempttrs esl (III Reg. xm). Ejtiidein

limno

cujuslibet sit meriti, si Conditoris sui proiectinne

deseratur, quse nimirum protectio miniis necessnria

credilur, si seinper habeatnr, sed utiiitcr pleriimque

tiiblrahilur, ut sibimetipsi hoino, iiuia sine illa nihil

sii ostendalnr. Manus crgo Domini aliquando nos

nobis per adversa insinuat, quas etiam neseientes nos

in pro»peris porlat : qua destiluti dum cadere incipi-

mus, et tamen adjuti reiineinnr, et doctrina (it quodin lapsu trepidavimus, ei custodra quod in statu per-maneamns. Nemo ergo se alicujus virtutis aosiiinet,

eiiam cuin quid forliter poteril, quia si divina pro-tectio deserat, ihi repente enervitcr obruitur, ubi se

vaienter slare glorialur; quid est enim quod vir Dci

contra altare Samariae ad proplietandum direetus,

prsesenle rege auctoritaieni libcrse vocis exercuit,

ejusdemqne regis exlcnsum brachium in rigoremmirabiliter astrinxit , quod tamen mox misericordi-

ter saluti restituit, c.ujus in dointim invitatus com-edere noluit, quia ne invia comcderei, prohibitionisDominicx prsecepla servavit, qui lamen in eadem

tus cum propler quorutndain offensas commemo-rasset inlirmitates quoque multorum : Si enim, in-

quil, nos ipsos judicaremus, a Domino non judicare-

mur; cum judicamur auiem a Domino, corripimur, ne

cum hoc ntundo damnemur (1 Cor. xi). Eum sane ipse

qui deceperat, in monumento proprio satis hohori-lice sepelivit, seque sepeliendum juxta cjus ossacu-ravit : iia sperans parci posse ossibus suis cum vc-

niret lempus quaudo, secundum illius hominis Dci

prophetiam, Josias rex Juda in illa lerra mullorumerait ossa mortuorutn, eisdemque ossibus tnm sa-

crilega altaria, qnae sculptibilibus constituta fucrant,funeslavit : pepercit qtiippe illi momimcnto, ubi ja-cebat prnphela, qni ante annos amplius quatn tre-

cenlos ipsa praedixerat, ei prtfpter ijisum nec iiliits

qui cuin seduxerat, sepultura violala est. AITectu

namque illo quo nemo umquam carnem snaiu odflo

liabet, providerat cadaveri stio qni acciderat men-dacio animam suam. Ex htfc igitur qttod qiiisquecarnem stiam naluraliier diligit, et illi ptieria luit ad-

disecre, non eum fiiturum in sepulcro patriim suo-

rnin, et huic cura prospicere, utparceretur ossibus

suis, si jttxta enm jacerel, cujus sepulcrum iiciik)

violaret. Hunc alfecutm Christi martyrcs ceriantes

pro veritale vieere; nec mirum quod contempserunt

quod non fuerant peracta morte sensuri, qui rnVri po-luerunl eis, quos viventes sentiebant, cruciatibus

vinci, poterat utique Deusqui leonem proplietie cor-

pus, quod ipse oceiderat, ulterius non permhit attin-

gere, et fecit de peremptore custodcm; poterat, iu-

quam, a snortim iinerfectis corporibiis canes quibusiuerant projecta prohibere ; poterat et ipsorum bo-

minum innumerabilibus modls terrerc srevitiam, necadavera ineeridere, nec in aern dispergere auderent;sed hoc quoque experimenium multiplici varietati

tentalionum deesse non debuit, ne fnrtiiudo Confes-

sionis, quae immanitati persecutionis pro corporissalute non cederel, sepulefi honore trepidaret, po-

via et seductus comedii, et pastus interiit. Qua in re C stremo ne fides resurrcctionis Consumpiionein cor-

quid subtili consideralione colligiinus, quid, ut ila

dixerim, formidandtim suspicamur, nisi qund forsitan

apud semeiipsum tacilus, et pro prtfceptis Dominicis

regem se coniempsisse gloriatus, ab interna moxsoliditate quassattis est, et inde ei in opere culpa

subripuil, undegloria in corde subrepsit; unde pro-

phetie falsis verbis deceptus diceret, qtiia nequa-

quam proprise forlitudinis fuerit, qirod ad regis ver-

ba restitisset. Bene autem ex cjus ore mortis senien-

tiam accepit, cujus sedtictione a vitao pra-cepto

deviavii, ut inde pcenam veraeiter assumeret, unde

culpam negligenter admisisset. Sequimr:Rmc dicil Dominus : Quia inobediens fuisli ori Uo-

mini, et non cuslodisti mandalnm quod prwcepil tibi

Dominus Deus luus, et reversus es, etcomcdisli punem,el bibisti aquam m loco in quo prwcepi libi ne com-edera panem neque biberes aqunm, non inseretiir cadtt-

ver tuum insepulcro putrum tuonim, et reliqua. QuaiVti

piiruin formidaret.

Debuerunt ergo et ista permitti, ut eiiam post ha?c

lanii horroris exempla niariyres iri Cliristi confes-

sione ferventes, et hujiis qttoque lestes /ierent veri-

tatis, in qua didicerant eos a qtiibus sua corpora in-

terficerenliir, posiea uihit habere quod facerent, uti-

que nibilfacercnt, quandoin carne onini viia caicntc,nec aliquid senlire possetqui inde riiigravit, nec ali-

qtiid indc perdere qui creavit.

II. De impiissimo rege Achab. III heg. xvi. —Pratermissa mtilta libri Regum hisloria nd Achabsceleratissimi regis et sacrikg* uxoris ejus Jezabel

tempora cursim icndirnus, ul de virtutibus sancto-

rum prophetarum Elia; atque Elisaei saltem tenuiter

aliquid disseramns.

Interea refert Scriptura quod Achab fihus Znmbri,mortuo ptttrc, super Israel regnaverit in Samaria viyintiel dnobusnnnis, fccerilque muhim in conspeclu Dundni

hicc poena pendentia sit, si seeundum Kvnngelitim p super omnes qui fucrunl nnte cttm; nec salis fuit ei ul

cogiiemus, ubi post corpus occisum, nihil nietuen- ambultirei in pcccutis Jeroboam filii Nubaih, insuperdum cssedidicinms, ne inembra cxaniniata patiauttir,

nec pcana dicenda esi. Si autem humanum crga snamcarucm considcremus affeclum, potuit inde lerreri

vel conlristari vivus, qnod sensurus non erat picna,

quoniam dolebat animus id de suo corporc fulurum,

quamvis cuin ficrct non doleret; haclenus enim vo-luilDominus servum suum pleclere, qui non sua con-tumacia spreverai prtecepiumimplefe; Sedalienade-

cipiente fallacia obedire se credidit, (|uando non

obcdivil; neque enim putandum eSt ila fuisse inter-

I emptum morsu bestiae, ut ad supplicium lartarcum: cjus deinde anima rapcretw, quandoquidem ipsumejus corpus ideo leo qui occiderat cuslodivit, jumentOctiam quo tehebatur ilteso, et sinuil cum illa im-

niani fera intrepida pracscniia ad Domini sui fiinus

astante; quo mirabili signo apparet honiincin Dci

toercitum potius teiriporaiiter usque ad mortem,

tluxit uxorem fitinm Etabahel regis Sidoniorum. nbiit-

que et servivil Dual in tcmplo quod ccdificaveral in Sa-

maria, cl plantavit iltic lucum, el addidil Acliab in

opere suo irritare Dominum Deum Israet, qui fueruntante eum. Lucus locus est silveslris spissus, diclus ah

eo quod parum luceat, mullis vestitus arboribus, h>ctis amoinus, ubi multae arbores sunt ; dictus lucus

per antiphfasim, quia caretluce prae nimia ncmoruin

mubia, densis arboribus seplus, solis lucem dccli-

nans. Potest et a collucendo crebris luminibus dici,

qua: ibi propter religionem geniilium cullumque fie-

bant. Solebant autein pagarii iri lucis daemones con-

sulere, et responsa ab illis non signis, sed vocibus

accipiebant; unde ei a fando fana sunl appellata;cum enim in diebus Eliaj, scisso jam in duas partes

populo Jtidajorum, Achabper

successionem regniIsraelilarum apicem oblihcrct, lczabel externaj fe-^

1165 COMMF.NTAIUI 1N LlBROS RLGC.M. Elli. IV. U8fi

minam gcnlis et prnfanae mentis duxit uxorem, cujus A inchoarc, et clausira bonae actionis, quibtts perficicura et iiisiantia idolonmi profecerat cullus, ut ad

sacrilegum riium rex pariier traduceretuiet populus.Grassabatur in injuriam Dei diabolus antiqiuc artifex

tyrannidis, multimodam Dei religionein destruere

salagens; grassabalur in corde mulieris, cujus in-

stinctu divina lex et ejus sacerdolium spernebalur,occidebantur propheta;, ei allaria tollebautur. Stu-

pebant omnia, ct tantum commissum facinus perbor-

rcbant; muodiim ilico in onmibus tabesceiuem, quodmembris speciebusque suis nomen Crealoris ascri-

bcret error liumauus. Sed quaeris forte 111 nbi pro-belurutrum peccaniibushominibusineliianteleinent i.

Audi Jeremiara niagnificum prophclam, divino ore

clamaiiiem : Expavit, inquit, ccelum in islum, et terra

commota est, quia duo mala fecit populus meus : me

dereliquerunt fonlem aqtue vivai, el foderunt sibi Iticits

conlritos, quinon possunl aquam conlinere (Jerem. n).

Turbata ergo erant elemenla, turbata non ollicio,

sed affeclu, quod uuiciun, ut dixi, nomen deitaiis .

homiuum eis error imponeret, famulaiumque liebi-'

lum Conditori caeca devolione praeberet. Erat liic

Elias medius in lanto riiscrimine aiiiuiaruni; etat

medius in ip-o mundi naufragio ; quod nun aquaruminuiidalio, sed poenalis el caeca diaboli xinulatio in-

vexerat orbi terrarum; solus eniin bic, laienlibiis

cseteris, velut lucerna ardens oflcreb.it se bis quosvidebat proftindas noctis inersos caligine, nunc uw-nendo, niinc arguendo, iiiiuc curanrio, iiunc ctiaui

coniminaiido; sednecliimen cajco, iieesuido proilestinferri sennoneiii. Crescebat in dies singulos error

iuf.iustus, et ouiiieui creaiiirain tnoriis innbra couie-

xerat; ad omnein formam omuemque specieui incli-

nabatur miserum boininum genus ; ipiid enim de sole,luua ac siellis, <le terra ac niari, principalibusdicainet clarissimis cleiuentis? Cunclis aniinaniibus, vola-

tilibus, quadrupedibus el reptihbus, niuscis quoquectvermibus, aaterni et singularis Dei prosiernebatur

iinago. Qiiemadmodum igilur ferrei illa inens lota

pielalis et fidei, Elkc dico prophela:, tanlain niiuain <

laniamqiie peniiciem aiuniaruin? Jacebatpopuli illins

corpus regio morbo constricliim, ei velut exanime

jam et sine sensu discerptis inembris, ei per rnpes et

scopulos, per nemora lucosque lactatis, niillas in se

divimc imaginis reliqmas possidebai. Nolliiin htiic

poculum, niilliim medicameiili geiius proderat, si

ilaretur, quia menrbia, si quid appooeret, propelle-baiit ; ferro erat utendum, vulmis cruore sananditm,cauterio violento curandum; consequeoier taoien ut

creverat, a capiie, inquit Isaias, usque ad pedes.In diebus aulem regni Acliab aaliftcavil Achiel de Be-

thel Uiericho; in Abiram primogenilo suo fundavil

etim, el in Segub novis-<imo suo posuit poitas ejns

(Isa. lvi). Patet sensus, quia cum praafata; cottflftor

urbis fundamenta illius ponere inciperet, primoge-nitus ejus, qui vocabatur Abiram, moriuus est; et

cum, urbe aedilicata, portas inunire tenlaret, novis-

simum filiorum suorum cognomento Segub amisit.

Qnod ila fulurum Josue, cuin eam desinictam ana- ,

lliemati traderet, imprecando pr.cdixit, Maledictus,'

inquiens, vir coram Domino, qui snscittiveril et mlifi-caveril tivitatem Hiericho. In primogenito suo funda-menta illius jaciat, et in novissimo liberorum ponalportas ejtts (Jos. vi). Quia vero Achiel Vivens Deo,Dethel mterpretatur Domus Dei, Achicl de Bethel dc-

siructa a Josue, atque anathematizata Hiericho uioe-

nia restaurat, cum quis eorum qui in Ecclesia habi-

tum religionis assumpserant, ad agenda scelera quajci Dominus Jcsus in die baptismatis donaveral, redit,

quasque ipsc anatliematizavcrat diaboli pompas, lu-

xuriose vivenrio repetit, et errorum dogmata, vel

genlilium fabulas verilati ecclesiasiicaj, qua imbiilus

est, antepotiii, quasi de Bclhel egrediens, ruinas Ilie-

richo resusciiat; meriloque lalis coram Domino ma-ledictus, et priinum lilioruin in fundatione nefariac

civitatis, et novissiminn in porlaruin posilione amii-

tit, qttia et fundamenta fidei, a quibus bona oedificia

debueral, perdidil. Hac et allegorico sensu cxposni «ut reiiiiniscaris quia verus sit Apostoli sernio, qnldicit, Qitiu omnia in fiijura contingebanl illis, scriptasunl aulem propter nos (I Cor. x). Sequitur:

Dixitque Elias Tespiles de Itabitatoribus Galtind adAehab, Vivit Dominus Deus Israel, in cujus conspeclusto. Scicndum estquod duobus modis in conspectntnDouiini veniinus, uno quidem quo hic pcecaia ntistrasubtiliter peipenrientes, in ejus nos conspectn poni-iniis, ei lleudo dijudicamus; alio vero moilo in con-spectum Domini venimiis, cum in extremo JSffttjante tribimal ejus assistimus; nam qnoties Cotidito-ris no^tri potentiam ad sensntn redircinius, toties inconspeciii illios stamus. Unde recte mmc per virumDei Eliam dicitur : Vivit Dominus Deus Isrttcl, in

atjits eonspectu s!o. Qui jam non, ut solebai, lenis acmilis, sed immitis ac severns accedit ad ipsum cor-

poris capul, accedit ad regem Achab, et dicit ci :

Vivit Dominus, Deus virtulum, Deus Isttte!, inatjtts

conspectu sto, si ftteril pluvia aitt ros M ffl nnnis, ilisi

in oris mei sermone. Magna vis propneticnS dir*tiiialis,

humanus sermo est, diviims efPectus. In teiris homoloquitur, etimperioejuscrjelestesobediiintpotcstates.Commovit omnem creaturam uniis scrnio proplietic,etniiroinodo humisonans aera icetiimqiie|conciissit',turbatus est humani ministerii ordo, et a sicculis in-

stitiua elementoruiii harmonia comabiiil, cum sicco

luiinidum, calido frigidum negaretur; sed'

clemcnlapoenani suam laita susci piun t, dunimodo vel in salute

hoiiiinum, vel in honore proliciat Conditoris. Julieliir

Elias scccdere ac lalere; ab avilnts cielitns ei cibus

miiiisiraiiir; siccaius deinde torrens, pocnla defl-

ciunt; procedens enim, velut ignis, sententia ipsaquodammodo terne vitalia pcnelravit, confestiiiiquoomnia areiecit; nttlla agrorum gratia, pratoiuin nulla

vemisias, ripse tpioque virgitltis qdotitiam lloi eniibus

pra3texta3 squalore tiirpissimofaliscebant, cum fontes

aquis, llumiiiactirsibusprivareiittir. Migratinde pio-pheta, et ex Dei pra-cepto transit ad praparata cfSl-

laria, toiiusqne affiictionis oblims de se cogitat solu;non commovetur humanitate, nec nlla hVctitui' pie-tate ; non respicit ad ipsa jura naturai, non parviihnnsnb sicco ubere matris cxhalaniem; scnum ac juvo-num profunda inedia; nece tielcssa, non jamcorpora,sed cadavera, lurbido

praeterit vullu; non exoranli

coloho, non supplicanti respondetagricolae, sed cru-delior feris, et belluis effectus immanior, otnne hu-liianiim despicit geuus.

III. De pasitt Elke a corvis. III Reg. xvn. — Kt

fuctitm est verbum Domini ad Eliam dicens : hecede

hinc, el vade conlra Orientem, et abscondere in torreute

Cttaritlt, qtti c&l contra Jordanem, etibi de torrenle bi-

bes, corvisque preecepi ufpaseant tc il/i. Abiit ergo et

jeril juxla verbttm Uomini. Corvi quoqite de[er<>bniil ei

punes . ( carnes maite, (imititer punes el carnes vespcre,el bibit de torrente. Posl dies auiem siectnus esi tor-

rens, non enini pluerat super terrain. Elias igilurrecte Dei filio assihiilaius est, cui et auctoritas ct

1

riomeri vcridice congruit. Elias enim Deus meiis in-

tetpretatur, quod noinen subsianlialitcr Dei Filio

inest, auctorilatein videlicet sibi faciendi quod velit

originaliter vindicans, quoniam omnia qua3 smit Pa-

tris, sua quoque testatus est esse. Tespites autein,

Caplivans sive Coovertens inlerpretatur. De Dominoeniin Psalmista ait, Asceudens in altum, captivrtm du-

xit captivitatem (Ps. cxlv); el iterum : Converte, Do-

minc, cuplivttalem noslram, ticul torrens in austro

(Ps. lxvii). Ac ne forsiian moveat quempiam quodEliam Dei comparaveriin Filio, legat Epistolam ad

llcbiasos, et id Apostolum protulissereperiet, riicens

quodammodo : Ilic Melchisedech assimilaius b'ilio

Dii; permanetpontifexin wlernum, sinepalrv, iuquil,sine maire, sine genenloijia, neque tnMtMl dieritm Ita-

bens, neque finem (Heb. vn); quod iiliqoenuHi ho-

mini nisi Dei Filio soli congrueie poteril, qrii c>; qwovel unde originem trahat, Scriptura nequaquam in

1167 AD OPEKA S. EUCHEKU APPENDIX. imdicat. Idipsum eiiam et de Elia Scriplura testatur, A »"> e subcinericium, tibi autemet ftlio tuo facies postea

cum subito noineii illius introducii, et ex qua tribu

vel familia ortus sit minime profertur. Torrens Cha-

rith.qui interpretatur Divisio, sive Concisio, Judaico

populo congruere cerlissimum est. Qui populus tor-

renti meriio comparatur, quia quod ad observandum

per legem ei divinitus fuerat traditum, opportunotempore incarmiiinnis Dominicx flnienduin erat ,

quando umbr* et imagines legis expletae noscunlur.

Pascitur deinde Elias tempore famis a corvis, maneafferenlibus panem, et ad vesperam carnes; et Ma-niehuei iutelliguut in illis libris Christum, cui quo-dammodo salutem nostram esurienti confltentur pec-

catores, fldei primitias nunc habentes, in fine auiemvelut ad vesperam sxculi etiam carnis resurrectionem

percipientes. Potest et per panem et carnem, quaemane et vespere corvos Eli« atlulisse Scriptura pro-

nuntiat, inlelligi : in panibus opera pietalis, quaa in

peregrinis et indigentibus sibi testatus est Dominus

dari; in camibus autem castigaiio intelligenda est

corporis sive crucialus, quos pro divino amore vel

cullu omnes sancti sibi intulisse, vel a persecutori-bus pertulisse mane et vespere, id est, sub vetcri

Testamento et evangelica prsedicatione leguntur.IV. Patcilur Elias a muliere Sareptana, cujus hy-

dria, (arinie et lecylhus olei non minuuntur. III fieg.

xvii. — Postquam vero exsiccalus est torrens, dicitur

Elias a Domino: Surge et vade in Sareptam Sidonio-

rum, et manebis ibi, prmcepi enim ibi mulieri ut pascalte. Surrexil et abiil in Sareplum; cumque venisset ad

portam civilatis, apparuit ei mulier vidua, colligens li-

gna, et vocavil eam, dixilque ei: Da mihi pauxillumaquae in vase, ul bibam. Cumque illa pergerel ut affer-

ret, clamavit post tergum ejus dicens : Affer mihi et

buccellam panis, obiecro, in manu tua. Quat respondit,Vivil Dominus el vivit anima tua, quia non habeo pa-nem, nisi quantum pugillus capere potest farinm in

hydria, et pauxillum olei in lecylho. Et colligo duo

ligna, ut ingrcdiar, el faciam itlud mihi el filio meo, ut

inagnificuin mulieris animum, o immuiabile men-tis propositum, o vere venerabile per sacula factum!

Poculum pelit, mox offert ; et quod regibus jam for-

sitan deerat, quod diviies non habehant, hoc vidua

ex abundantia erogabat. Pascit pane, quae cuin lilio

die posiero erat moritura, nec habere se negat, sed

fatetur simpliciler, necmeiiik prodere veriiatem; et

non tam postulanti quam quodammodo exigentiomnem causnm pandit in meditim ; quaniiiatem vi-

ctus, et nuniertim personarum, ut non tam hospi-tem velil habere quam judicem. Non dixit, Non pos-sum facere quod jubes; ncc ait , Considera vidnam,non tam de se quam de fllio tabescentem

; considera

parvulorum chorum, nec me illis auferas, nec ma-trem patiaris tania nrbatam prole derelinqui. Nonait : Tu es utique qui nrbem terrae famis sententiaj

condemnasii, le omue hominum genus irascenie de-

pcriii; deinde transiisti pairiam, terrani pene omnemgeniis luae et provinciam peragrasii ; nusquam tihi

dives occurril, nusquam locuples obviavit, qui esu-

rientem susciperet et rcficeret jejunaniem. fcgo lihi

sola occurri, aut ego jain sola remansi, quae prater

penuriae egestatem etiain mole opprimor filiorum,

quaa tantam naiorum plehem plaga ipsa patior gra-viorein. l'2xeo domiim, non ul spicas rolligam, sed

ligna; non ut alimoniam deferam, sed fomenta, et

qnos a fame liherare non posMim, connr saltem a

frigore defensare. Cerle quia tam crudelis, ut nonconsideres quid injungas, illo sane conientus esse

debueras, ut nobiscum ederes pariter quod reman-

sil; vel pritis sineres parvnlossatiari, tunc libi i|uodremansit nfferri ; sed singulariter libi praecipis fleri

cibns; et noii solum siugulariier, sed te vis primi-lus saliari

;nulla te miserorum convenit cura, nec

te ipsa natunc religio inierpellat, parvulis et lacten-

lihus exlremum de ipsis denlibus aulerre vis cibum.Sed illa horuin nihil aut egit aut dixit, quinimmoinirepida currit, el iinperala consumnial. Eral in

comedamus et moriamur. Ad quam Etias ail, Noli G illo lempore speclacultiiii angelis hominibusque gra-timere. sed vade cl fac sicul dixisti. Verumlamen mihi

primum facde ipsa (arinula subcinericium panem par-vulum, el ajfer ad me ; tibi autem el filio luo (ncies

poslea. Hmcautemdicit Dominus Deus Israel, Uyiiria

farinm non de/iciet, nec lecylhus olei minuetur, usquead diem qua datnrus est Donnnus pluviam super fa-ciem terrm. Qum abiit et fecil juxta verbum Elim, et

comedit ipse et illa el filius ejus. Et ex illa die hydria

farince non defecit, el lecyihus olei non est imminutus,

juxta verbum Dominiquod Iocutns fueral in manu Elim.

Ul interim omitiani quid imrinsecus lateat sacra-

menti, qund de lerra Israel ad Sidoniam miitiiur re-

gionem, unde caput omiiium et causa malorum Je-

zabel orta fuii, illud breviter perstringatur, quodpergit ad viduam penuria laborantem, ei in ipso vitse

moriisque coiiflniodestiiulam, quae exierat ut ligna

colligeret, el tam sibi quam parvulis exiremam vi-

ctussubstaniiam procuraret. At Elias videt mulie-rem iuedia? squalore confectam ; uou movelur, noncunclatur, non revocat pedem, sed ingerit se et im-

mergit, fitque ei ipse gravior fame, et dicit ad eam :

Da mihi parumaquce utbibam. Usi tibi, beate homo,vidua respondisset, et justa te voce repelleus diceret :

Quidpetis a mequod omnibiis abstulisli, quid qiucrisa muliere quod inundo negasti?Ha>c oninium neces-siias et penuria, oris mi auctoritate prolata est;egoatereftci, egoatedebeo satiari,tu venis ad me ! Sednullo liorum mulier, nec cnrde ncc ore usa serinone

est, mox devota mens et evangelicaa non indignamercedis, fri^iilas aquie poculum prophetie defert

Silieuti. Addil qimque Elias et dicit, Affer mihietiam buccellam panis in manu At ilta, Viiil DominusDeus tuus si est mihi panis, nisi manus plena farinasin hydria; en colligo duo ligna, ut ingrediar, el fa-eiam illud mihi el filio meo, et manducabimus, et mo-riemur. Sed quid ad ha;c Elias? Confide, inquit, et

intra. tl fac secundum verbum tuum ; sed prim fac mihi

I)

lissiimiin, qund inler gentes lerra profana, vidna

inulier jam tunc esset lilia Abraha'. n.ullo hospita-lior ipso parenie, unilto humanior lidei genitore.Erat quidem Abrabam linspilalis, et erga peregrinos

magno detentus affeciu ; sed erat vere opulens, eiat

dives ; aderai ei posse i|uud vellet, quia nec minnrerai aniiinis quain lacuhas, nec census aniintini su-

perab it. Hxc vero qn:e non soluin marit >, sed et

faciiltalibus vidnala, non solinn natalibus tenuis, sed

et temporis malo constricla, ad tantam devenerat

paupenatein, ut in domo nihil nisi quud augeret fa-

mem possidere potuerii, scilicet parvuloruui lurbam,

ipsa inedia graviorem ; sed in liis umnibus ma.is,liberalis animus devntus perstabat ; pergit, et. ut

praxcpeiat homo Dei, fideiiier complet, suscipit

propheiam et recipit. Quo ergo ore, quibus vocibushanc (eminani laudem, nihil niihi dignum occurrit

quoil tanuv vinulis animum valeat exa?quare ; con-sideru euim qiieniadinodum studio humanitaiis oin-

neni viin despexit naiuralis affectus, non de se. nnnde parvulis: nihil eam a mentis proposilo revncave-

rit, nec proprii scxus inlirnntas, nec materna erga

parvulos viscera pielalis. Occidit in se nalurae offl-

cia hnspilalilalis inluitu, et effeclus est devntus er^a

hospiiem maiiis aniiniis, flliurum crudele scpul-criini : quaiituni eniin speciatad illam, moriui sunt

parvuli, ei geuitricis quodauunodo inauibus slran-

gulali alque sepulti , quanliini autem ad Dei miseri-

cordiam, non raortui vere sunl, nec fanie vel inedia

coiisiiinpii, quia soli, ceieris pereuiitibus, ronva-

lueriini. Confesiiin siquidem et propiieta fldem di-

vina inercede reiiiunerans ait, Vivit Dominus, quia

hydria (arina tuce non dtficiel, el vas olei non immi-nuelnr. Facia cst ignur iuanus vitluie perenne uircu-

lar, el mola jugiler lundens. Ecquid dico muiieris

mauiim?!n verbo propheise.toia doiiiusvidux piorumceilarium facta est, uon ibi ros, non pluvia, non ve-

1169 COMMENTARH 1N LIBROS REGUM. LIB. IV. .170

ris aura, non calidi soles, non nimbus necessarius, A amein ait, JM.Ai primitut facito, hoc voluit ad omnesh n H .* »n i •* . _m n #-. n nmnmAr\ln **_-.__ /tAlntitkr* r>Ai4 nm nin /imiilnnlAn _-_ «w sr.---.i-l-..-. »•* _ _ « »..-? *. — *_.! i!_ — ^ *

i _

B

non aratrum, non agricola, non colonus, sed omniaet in omnibus sermo prophetx affatim viduae inini-

strabat. Sciendum tamen quod in Septuaginta inter-

preiibus haec vidua non unum tantiiiu (iliuin, sed

plures habuisse narratur. Mulier vero qux fuisse

scribitur in Sarepta. Ecclesiae typum gesiabat, quaea suo diutius Gonditore deserta, populum rectae li-

dei nescivit ; egeua stipe nulriebat, id est, verbumfruclus experte docebat, donec adveniret sermo pro-

pheticus, qui exsiccato vellere lsraelis, utpote clausa

janua coeli , fame periclitabatur in Judaea: quae obhoc dicta est vidua, quia utpoie geniilis necdumfuerat divino cultui mancipata, nec sacram legis ha-

bebal notitiam. Sarepla autem civitas, quse inierpre-tatur Incendium, sive Tribulatio panis, vel panis

Angusiia, prassens accipiendus est iiiuudus, iu <|iio

inceudium pessimae conflagrat cupiditatis, ubi rebus

supervacuis acquirendis quasi aucupandi cura im-

pendebaiur, ubi dire satis inceudium panisque spiri-

talis antea liebat anguslia. Ergo, ut de Elia Scri-

piura pronuntiat, Domiuus noster ad naiionum Ec-clesiam veniens, et eam extra portam civitatis, patriovidelieet in errore reperiens, non eam signis et mi-rabilibus maximisque portentis, ui Israeli feterat, ad

confessionem sui noininis provocavit, sed verbo ei-

dem lantuiiniiodii imperavit, dicens, Da mihi pauxil-lum aqum in vase ut bibam, el buccellam panis inmanutua ; aqua enim in vase lides accipienda est cordis,

qua creditur adjusliiiam; buccella vero panis in

maiiu, misericordiae intelligendum est opus; fides

quoque et opera vinculo sibi quodam indissnluhili

connectuntur ;ubi enim una defuerit, allera penitus

non stabil : quia, ut Jacobus apostoius ait, Fides tine

operibus mortua est (Jac. n), et opera sine fide ina-

nia redduntur ct frivola. Ecclesia ergo in typo illius

mulieris vidua>, juxta Domini praeceptum ad affe-

rendum eidem aquam pergendo, quodam modo fi-

dem sui cordis prusparatam ostenditDomino. Panemsibi conlitetur necdum fuisse, condigna videlicet C ait : Ecce fttius luus vivit. Qum respondil

opera divinae cultune, sed modicum se testatur ha-

bere fariux in hydria, et paululum olei in lecytho.

Pugillum farinae in hydria naturalem indicat legem,qua. divina largilione hunianas naturae iusita est, perquam discernilur bonuin vel inaluin, et ut quod sibi

quisquam fieri non vult, ipse non faciat. Paululmnolei in lecytho ratinnabilis accipiendus est intellectus,

per quem creatura inlelligit Creatorem, et piis ope-ribus eidem placere siudel ; quse idcirco se dixit

parum habere, quia necdum per baptismi sacramen-tum spiritalis gratiaeacceperat donum. Ibi tamen fa-

rina uleumque ore prophetico benedicilur , id est.

fructus et hilarilas cbariiatis, sive gratia corporis

Dominici, et chri-matis unctio , indefectivo verlii

ccelestis r.iunere fecundatur; cujus hactenus iu vasis

oleum gaudii spiritalis et benedictionis farina nun

deficit, caeteris, qua. non credunt, gentibus inopiae

panis divini, miserise et venatui deditis inutili. Quodaulem ait duo se ligna colligere, ex quibus modicum j)

unde sublatus ad sacri altaris coenaculum per un

credentes ex gentibus, ut non suis meritis ascribe-

rent.quodobdurato spretoquelsraele ipsisalvatisunt;sed sibi, qui ul crederent eisdem misericors exsti-

tit, quia ut dictuni est ad Cain, Non recte offert , quinon recte dividit (Gen. m): hnc est, qui non Deo, sedsibi omne bunum quod haUet ascribit. Sive aliter :

Panis subcinericius, histoi.Ji accipienda est legis,

qnie spiritaleiu intelligentiam opertam conti.iebat inliliera. Per fermentatum vern panem, Evangelii in-

telligenda est prcedicatio, quia TestaineMio veteri,

tamquam fermeniuin, inserta sunt teslinionia. Quodauteui pascentem se pavit Elias, ita intelligendumest : universi enim fideles, licet sua fide et piis ope-ribus Deum pascant, lamen ut buc hibeant ab illo

eisdein condonantur : Omne enini datum optimum, ut

scriptuni est, et omne donum perfectum desurtum est,a luminum Patre descendens (Jac. i) ; divina enim,nielueiitihus Deum, nequaquain p>Miitus miniieulur.Rursum aliter, per panem subcinericiinn, quem sibi

verus Elias Domuius noster, natiunum Ecclesiam

praecipit exhibere, quid aliud accipiendum est, nisi

pceuitentium satisfaciin, id ipsum Psalmographo subpersona posnitentis canente, cum dicit, Quia cineremticut panem manducabam, et potum meum cum flelu

temperabam (Ps. ci)? His enim satisfactionibusDomi-nus se pasci hortatur.

V. Filiut Sarephtanx mulieris oratione Elias resu-

scitatur. III Reg. xvn.— Foctum esl autem posl verba

hmc, aigrolavit filius mulieris matris [amilim, et erat

lanyuor forlissimus, ita ul non remanerel in eo halitus.

Qumdixil adEliam: Quid mihi et tibi, vir Dei? /n-

gressus es ad me, ut rememorarentur iniquitates mex,et inlerftceret ftlium meum. Cui ait Eliat: bamihi ft-

lium tuum. Quem tollens de sinu ejus portavit in coe-

naculo in quo manebat, et posuil eum super lectum

suum, expanditque se et mensus est super puerum tri-

bus vicibus, et conversa ett anima pueri ad eum el re-

vixit, depositumque de casnaculo tradidit matri suoe et

In islo co-

gnovi quoniam vir Dei es lu , el verbum Domini in

oreluo verum est. Quod enim dicit filium mnlieris ni-

mio languore deteiituin et ad mortein usqne fuissc

perductiiin, hanc intelligentiam habere dignoscilur.Post prasceptimi enim quis et divinain cognilionemseu evangelicam praedicationem, percepto bonorumoperum gustu, pro commissis facinoribus et praeter-itis erroribus, ut gravissima langueat afflictinne ne-cesse est, quia, ut scriplum est, Qui addil tcienliamaildit eii un pcenitentiae saluhrem dolorem (Eccle. i)

castigationeque assidua vim facit perdilioni suns, ut

evadere valeat perpetuam inoriem, et vitam conse-

quatur beatitudinis seuipiterna. ; hoc ipsum Paulo

apostolo confirmante cuin dicit se non esse dignumvocari apostolum, eo qund persecutus fuerit Eccle-siam Dei et expugnaverit illam

(I Cor. xv). In de-scensu enim fontis, originali peccaio ac pristinisviliis per baplismum qui Christo crediderit moritur,

farinae coqueret quod habebat, et cum fiiiis suis

comedens, mortis exitium cxspeclaret, ila accipieti-dum est: In duobus lignis, nou solum ligni nomine,sed eliam numero lignorum crucis mysterium pra_si-

gnabat, per quam sibi et liliis suis, idest, populo.quiChristo fuerat crediturus, panem viiae perpetuac dari

credebat, praeteritis peccatis per lavacrum baptismi

mori, illo videlicet geuerequo Dominus in Evangelio

prnedicavit, tteali qui non viderunl et crediderunt

(Joan, xx). Perpanem vero subcinericium,parvulum

illudjam pra.figurabat, quod in exordiu lidei ohser-

varegeutes per epistulam apostoli decrevisse legun-tur: utab idololatriae se tantiinimodo culm.et a for-

nicatiune ac suffncatis abslinerent ; hasc enim quserudibus adhuc ei feris humiuibtis, ab apostolis con-

tilio sapienti indnlta sunt, ad coinparatinnein evan-

gelicae praedicationis, ad quam postmudiim introducti

tuni. valde exigua et parva fuisse nosnunlur. Quod

ctioneni chrismalis et invocationem Patris, ac Filii,

etSpirims sancti, commiinionemque corporis et san-

guliiis Doinini viviticari manifesiuiii est; et lunc abomni Ecclesia, cujus mater pueri figuram gerebat,illa procedit conlessio, quia Domiuus Jesus verus Dei

Filius esl, et in greinio Patris vel dextera sit consli-

tutus, rursuinque depusitus de aliari, ccelui fidelium

tamquam inairi reddilur vivus Sive ajiier, pusiquamenini fidelis quis pristinis viiiis per poeniieniiae sa-

tisfactionem sua mortificaverit memhra, sublatus a

terrenis cupidiiatibus el carualibus desideriis permediiationem legis ac pruph>'iaruiu, evangelicaque

praedicalione vivilicari meruerit, templumque fuerit

divinum elfectus, illuc intentinnem animi coniemiit

dirigere.ubi Chrisius est ad Patns dexteram sedens,et in carne adhuchabitans, conversationein jam niti-

tur haberein coshs. Sed quaniumlihei liomo quii ad

Deum mentem contendat erigere, et per exccssiun

1171 AD OPERA S. EUCItFRIl APPENMX. .17-!

qtiemdarn llieoriai gninleai in supemis Clirislo Do- 4 snppontint : ctjo quaque faciam bovem alterum, et im-iiiiuo adlwerere, corporis tamen eompellente natura

cui snima jnncia, ut de supernis ad inferiora rur-

sum reirah ittir, necesse est. Quod auiem dixit Eliam

se Miper puerum expandisse, tribusque vicibus men-sum misse, huc ipsum explesse Dominum manife-

sium est, cum per legem et prophctarum vaticinia,

seu propria prxdlcatione salutemprolulit gentium

populo. Superiora jam liguraliter exposita verba Eliae

de vidua, mulio aliter apud anliquas translationes

reperitmtur, in quibus Elias Domino supplicat, di-

cens, Domine testis hu.jus viduae cuni qua ego in-

habito apud ipsam.tu male fecisii utoccideres filium

ejus. Nihii in hoc dicto moveret animum, si vera

pronuntiatio servaretur : vox est enim non credentis,

quod tam male faceret Deus cum ea vidua, quae lam

ple prophetam susceperat, eo praesertim tempore.

quo Ibi erat, cui protulerat illa totum victum sutim

lam exiguum in tani magna et sunima inopia. Ita

crgo ilictum est ac si diceret : Domine tesiis hujusvidiKC cum qua ego inhabiio apud ipsam, tune malefecisti ul ocCideres lilium ejus ? Ut subintelligatur

quoil ulique Doniinus testis cordis illius mulieris vi-

debat quanta esset pieias, undeetiani Eliani ipse adeam miserit, tiec malefiuieiidi causa mortilicaverat

filium ejus, sedexhibendi iniraculi ad gloriam nomi-

nis sui, qua tantum prophetam et tunc yivenlibus et

posteiis commeiidaret, sjciit dicit Dominus non ad

mprteui mortuum fuisse Lazarum, sed ut gloriflceturDeus in Filio suo. Et hoc sequentia probant : ex ipsaenim fiducia quam habuil, credidit Llias non ad boc

illud i ontigisse, ut acerbo luciu liospiia ejus alflige-

relur; sed iioiius ad boc factum, ut Deus magniii-centius ostenderet viduse qualeni Dei famulum sus-

cepisset. Sequilur Scripiura, el dicit:

Et insufflavit puero ter, et invocavit Dominum, et

dixit, Domine Deus meus, revertatur nunctmima pueri

hujus in eitm. Et factum esl sic. Haec ergo deprecatio

qua petiit Elias tam breviter et tam lideliier ut re

P

ponuin siipra iajna, ignemque non suppnnam. Invocentilli nomiha deorum suorvin , ct eyo invocabo nomenDomini , el qui e.raudieril per it/ncm ipse sit Deus.

Responditque omnis popultts et ait, Oplimu proposilio.

Dixitqite Elias proplielis Baul, Eligile bovem unum

,

et facile vos primum, quia plures csiis. Et fecerunl ila,

invocabantque Baal de mane usjue ail ineridiem; et

non erut vox,inr qui rvspondcret , incidebanlque te

ritu suo cultrjs ct lanccotis donec perfunderentur san-

guine. Cuinque iransisscl meridies, el tempus adesset

jnm quo sacrificium offerri deberel , dixil Elias ad

populiim : Accedite qd me ; et accedcnle ad se pnpulu ,

curavil alture Domini, quod deslrucium fiterat, et tulil

duodecim lapides juxta numerum tribiiiim filiorumJacob. el wdi/icavil aliqre Doniino in nomine bmnini;

fecitque nqunhlncluin quasi per duas aratiunculas in

circuitu aliaris, ct impn.uit iiijna , divisilqufi bovem et

posuit supra lifjna , ef uil, Implele qualqor hydrias

aqua, el effundite suura hqlaeaustum et ligna. Quodcum fecissent, itl ipsiun etiam secundo et lcrlio fieri

jussil, reptelaque est fossti aquwductus aqita. Vide cur

pliam EJJjis,Imc faciat, el diligenler adverie. llabebat

beatus Elias el pro gralia propiiclica? dignitaiis, et

pro diviui eiillus si utlio scieuiiam oinuiuni quae in

teinplis daeiiionuin agchaniur. Nnverai iutcr cavera

inepta potius quam commenta callidam eiiam hiijus-

modi composilam frandem , qua facilius irreiirentur

aniinae miserorum, utarae eorum non simpliciterantedelubri pedes slatiiantnr, sed pendens crepido supra

qu i sinjcia! sunl, rogus subterranea fornice bajule-

tur; ail quas cx adversa parte concavi pnrieiis , oc-

ciillo aditu de<cendatur, ac pcr patulas cavernas

prasparatos igues doli niini.ster saerilicii lemporeclandestinis olficiis subminisiret; quo ationitns mi-

serorum aniinus, dum nul|as desnper videi adhibitns

flinunas, hostiamf|iie cemil ex improviso eomburi,

per invisiliilem potestatein ignes ctelo credat esse

delalos. ISe crgo hoc incredula: menles de divinis

surgai puer, satis indicat quoaflectu dicta sint supe- C siispieareniiir aliaribus, vallum quod (ieri pncceperiora ; et ipsa inulier ostendit ad hoc mortilicatum

luisse liliuni suum, ad quod Elias laciinn luisse

praisumpserat, cum illa verba non confirmando, sed

renuendo renuntiaverat; cum enim yivum recepis-setlilium suum, ail : Ecce cognovi quoniam honwDeies tu t.l verbum Dei in ore tuo certissimum. Mullasunt autem in Scripturis quae nisi illo modo pro-

nuntienlur, in contrariam sententiam reciduut, sicuti

cst: Quis accusabit adversus efactos Dei'! Deus qui

iustificat; si quasi confirmang respondeas, vides

quanta perversitas oriatur. Sic ergo pronuntiandumest ac si diceret; Qeusnequi justilicat? ut subaudia-

tur, Nnu utique, ac per hoc apertam puta esse il-

lain sententiam Eli;v, quam non servata pronuntia-tio faciebat obsciiram.

VI. Eliaspluvianj

a Deo impelrat. III Reg. xvm.— Eactwn est, inqui t, verbum Domini ad Eliam : Vade

et oslende te Achab, ut dem pluviam super faciem terrce.

i:ii aqua jussjl impleri, ut si qua esset stib aliario

pnnleretiir lovea , vel desrendens deorsum aqualatenies uiique ignes exstinguerei. Nec sufficit seinel

rigasse locum, teriio id agitur; sed uee lioc est con-

lentus propliela : ipsa altaris lijrna praBCcpit inundari,ui oninis fraudis suspicionc subinoia, divinae pote-siaiis esse viitntem, nec rex

,nec populi ,

nec ip.-.i

dubitarent sacerdoies.

Cumque jam tempus csset ul holocaustum offerretur,

accessit Elias ad attare et exclamavit dice.ns : Domine

Deus, exuudi mehodiein ignc, sicul andisti mein aqua,ut cognoscal populus hic quoniar.i tu es Dominus Deut

Israel, et ego servvt tuus, et propter te feci opera htrc.

Exaudi me, Domine ,exautli inigne, ut cognoscat

populus hic quia lu es Dominus Deus ,et convertisti

cor popnli hnjus retrorsum. Kcce, inquit, elamante

eo, cecidil ignis de cxlo et devoravit holocausium ac

liqna et lapides, pnlverem quoque et aquam, qutr eral

Qui perrexit et occurril ei in itinere Abdias dispensator j«in fossa , aqutvttucttts tambens. Qttod cuin vidisset

regis Achab, et uil, Vade, nunlia Achab, Adest Elias

Qui abiit, et nuntiavit ei. Venitque in occursum ejus,et ait ad Eliam, Tune es qui eonlurbas Isract ? Ad quemElint : Non turbuvi, inquil, Israel, te.d tu et domus

patris lui, qui dereliquislis mandalum Domini, el tecuti

ebiis lluulim. Verumtamen mille nuitc et eongrega adnu universum Israel in monlem Canneli, et prophelasBaul quadringenlos quinquaqinla , prophelasque luco-

rum qui comedunt de mensa Jeztibel. i-lisil itaque Achabad omnes filiot Itrael, et congregavit eos in monlemCarmeli. AccedensaulemEliat, adomnempopulumait :

Utquequo claudicatis in duas partes ? Si Dominus est

Deus, sequimini eum; sin aulem Haal, sequiminiillum.\Et non retpondil ei poputus vsrbum. Ad quos rursumail Elitis, Egoremansi prupheta Dominisolus ; prophelcetiuiem Baalim quadringenti quinquaginla viri sunt. Den-

turergo nobis duo boves, el illi etigantunumbovem, et Mfruim ccedentes ponanl supra ligna, itjnem quoque non

omnis popnlut, cecidit in faviem sutun et ail, Dominus,

ipsc est Deus. Dixitque Elias ad eos : Apprehendite

prophelas Baal , et ne unus qnidetn e/fuqiat de iilis.

Qitos apprehendentes, continno duxit eos Elias ad tor-

rentcm Cison, et ibi eos trucidari prcrcepit. Clemen-lissimus enim Deus qui non oblivisritur misereri,nec in ira continet miserationes suas , rursum ad

lsraclem Filium suum dignatus est mittere, uieisdem

pluviam evangelieas pnedicationis tribueret. Tres

anni famis,scientiam sanctas Trinitalis populo Ju-

Hseorum vel in toto mnndo defuisse pncsignabaut.Acliab vero, qui interpretatur Frater pairis, a iiuo

etiam Dei prophelas interfeciosScriptura proimntiat,

principum sacerdolum typum gerebat. Quod autem

dicit Acliah ad Eliam ,Tnne es ille qui contnrbas

hrael? hnc ipsnm et de Domino prin ipes sacerdo-

tum dixissePilato leguntur : Invenimus Intnc svbver-

tentcm,sive conlurbantem, gentem nostram (Luc.

H75 COMMENTARIl IN LIBROS REGUM. LIB. IY. 1174

xxini; ii enim, ut Dominns legitnr eis exprobrasse, A cui jussnm est roniemplari eontra mare, omniumpropheiartim qui ante advenlum Salvatoris fuerunt,typtim gestasse non dubinm est; quihus in gratiaSpiritus sancti per emne tempus quod ante adven-tum Salvatoris pnecessit , incarnaiioncra. illins pr;i>stolare riatum est. Niibecula parva, qpae vHut vesti-

gium hominis ascendisse de mari describitiu-

, Dn-minus ac Redempior noster accipiendus est; sicut

enim vestigium exlremum corporis membrum est ,

jta quoque Dominus Jesus Immilis et parvus ac puerin inunrio existere voluit, qui nos a peccato munda-ret. Cceli contenebrati sunt, quia sancti praedicatoresdivini verbi occnliis sacramentis suntrepleti. Pluviafacia est inagna, quia evangelicus imber per aposto-lorum prtedicaiionem lotius inuiidi rigavit fines.Currus Achab, quem Klias accinctus lunibis praeibat,diaholi aceipienda poiestas est, cui a Dnmino dicitur,Vode relro

, Satanas,non lentabis Dominum Dettm

(Matth. v); in taniiim enim diaboli potestas in ad-,ventu Domini inanis exstitit etinfirma, ut nec in

'

porcos intrandi haberet licenliam, nisi ei fuisset

permissum.VII. De odio Jezabel m EHam. III Reg. xix. —

Nnntiata a«nt , inqnit , Jezabel cuncta qutv yesseraiElias

,et qvcmadmodum prophclas occidissel lliuU;

qua; slalim nunlium misit ad eum dicens : Hinc mihi

facianl dii elharc addant , nisi hac Itora cras ponamanimam luam sicul animam unius c.v iltis. Quod au-diens Elias timuil valde el abiit quocumque eum ferebatvolunlas

, vntifqne in liersabee Judw, el illic retiquit

pucrum suum ; ipse autein pcrrexii in desertam viamvnins diei. Cumque venissct illitc

, ct scdisset subter

unamjunipcrum, ait, Sufficit mihi, Domine; tolle aui-

jnaiii meam. Sancli viri qni stiblevante Spiritu adsumma lapiuntur, quamdiu in liac vila sunt, ne ali-

qua clatione superbiant , quihusdam teiitaiionibus

reniinninliir, ut pequaqoam tantum proficere. valeant

quantum volunl, sed ne exiollanlur supcrbia, fu in

eis quiedam mensura virtuium. Hinc est quod Eliai

filii fuere palris sui diaholi, cujus opera lacere slu

duerunt, ut vitae suao auctorem cruciligendum impie

proclamarenl. Vos enim, ait Dominus, de diabolo

patre estis , et opera palrit vestri facere vultis; ilte

enim homicida esl et ab inilio mendax ,et in veritate

numquam stelil (Joan. vm). Abdias aulem, cujus no-

men inierprclatur Servns Domini , qui eiiam eo

lempore qiio Achab prophetas Domini praeceperattrucidari , centum propheias in speluncis celaverat,victum eisdem quotidie administrans, illos quodam-modo pra?signabat qui ex principibus Judaeorum oc-

cnlte discipuli Domini erant, hoc est, Nicodemus, et

cacleri quos evangelista pronuntiat. Prophetae Baal

et propheiic lucorum , scribarum et pharisaeorum

ly|ium gerehant, qui saerae legis negligenles prae-

repta, pnpulum propriis traditionibns perverierant

(Maith. xxi), quibus, V;e ftiturum Doniinus legitur

praidixisse (Luc. xi). Carmelns vero mons , qui in-

terprelatur Sciemia circumcisionis, Christi ligurabat

Ecclesiam , in qua non praeputii eircumcisio , sed

qualiter cireumcisio accipienda sit, scire praecipimur.Per circnincisionem enim praepntii carnis libidinem

aiqne Iuxuriam scirndum est abscindendam : percordis vero circumcisionem immunlae cogitationes

inielligendae sunt aniputnndoe. Bovem vero, quemElias iiiaciavit in hnlocaustum atque in frusta con-

cidit, vetns intelligeoduin est Testameniiim, ex quoad confulandas Judaicas snpersiitiones, ea quae rie

illo scripta fuerunt in miiltis locis excussisse evan-

gelica pracdicatione manifcsialur, cum dixisse scri-

biiur. Non leyistis quod diclum est , Lapidem qucmreprobaverunt aitlificantes, hic factus est in capu! an-

yuti. Et intcltcxerunt, iuquit, scriboe et phariscei quodde illh diccret (Malth. xxm), ete., quae in Evangelio

rcperiimtur. Bovem vero alterum a falsis prophetis

elcctum, popnliini significal reprobum per Pbarisaeos

atque Scribas , seu liaeretiros non Deo, sed diabolo

auctori eorum ab ipsis ohhtttim, transacli meridiei

teiupus urgenlis munrii significahat cursiun, in cujus C duin tot virtutibus in alta proferisset , quadanivesperum Dominus Jesus Christiis in verum sacrifi-

cium, quod ipse est,

se ipsum Pairi ad deponendabnmani generis delicia oblulit. Altare quod ab Elia

curaium est et ex diiodecim lapidibus reslauralum,sanclas Trinitatis accipienda esi confessio , quac rn

Judacis olini vel in haercticis deslructa fuerat, a

Domino per apostolos in Ecclesia reformata est.

Ligna vero quae super altare composita fuerant ,

criicis patibulum praesignabant , in qua Dominicumaflixum est corpus, qnod vemm et accepiabile Deo1'atri fiiitholocaustum. Quatiiorhydriae repletanaqua,tolidem numero signahant Evangelia, in qnihits ba-

piisini sacramenium, quod in nomine sanctae Trini-

latis riatur, habetur praecepliim. Ignis quoque, qui

lapides aliaris el qiw super eum fuerant, necnon et

:iquam voravit, sanctum Spirituin pnesignabai,! 1u i

jion solum apostolos, sed cunctos credeutes per la-

vacrum regenerationis in Dei sacrilicium ahsiimit et

sanctificat. Falsi vero prophetae qui ah Elia interferli^.

idversaria; accipiendae sunt potestates, rieu

leguntur, ariversar

qiiibus Dominum in cruce pionuntiat Aposlolus

triumpbasse : sive illi accipiendi suni, qui adversus

Dominuui impie proclamasse leguntur, Sunguis ejus

tuper nos et super fitios noslrcs (Matlh. xwn); quodutiqne temporibns Vespasiani et Titi expletum, qui

legii Josephum historiograpliuin , non amhigit ambi-

guiim. Deinde sequilur historia et dicit :

Ascendit Elias in vertice Carmeti et pronuc in terram

posuit faciem suam inter genua, et exorabat Dominum,dixitque ad puerum suum, Ascende et cireumspice con-

tra mare, seplem vicibus. Quod cttm fecisset , teptima

vice apparuil nubecuta parva quasi ho'itiiiis vestiiiittm

ascendens de mari, el subito contenebrati sunt cceti , ei

facla etl pluvia yrandis. Quod enim Elias exorat ut

pluvia tribiiatur a Deo, hoc quoque Dominum fecisse

pro suis discipulis et qui per verhum illorum credi-

turi erent, evangelista prouuntiat. Minislrum Eiiae',

mensura suspensus est,dum Jrzabel postmoduui ,

qnamvis reginam, tamen niulierculani fugit. Per-

pendo qnippe hunc mirae viriuiis virum jgneni deccelo irahere

,et duos quinquagenarios vnos cum

suis omnibus petiiione subita concremare , vcrhocnelos claudere, verho ad pluvias aperire, suscitau-tem mortuos, ventnra qu*que praevidentem ,

eccerursus animo occurrit qno pavore qpte unam niu-lirrculam fugit. Considera viruui limore perculsiunde manu Dnmini inorlem petere nec accipere, domanu mulieris mortem fiigiendo viinre. Qmereliatenim mortem dmn fngcrci dicens, Sufficit mihi, tolle

animam meam ; neque enim melier sum quam patresmei. Unde ergo sic potens ut lot illas virtules fichit,

unde sic infirmus ut ita femiiiam perlimescat, nisi

quia dispensatoris superni mitii inensiiia occulti li-

braminis appenduntiir, ut ipsi sancii homines Dei et

miiltum valeant per polenliam Dei, et rursum quadainnienstira moderati sint per iufirmitatem suam? Iu

illis virtutibus Elias quid de Deo acceperat ,iu istis

inlirmitatibus quid de se esse poterat , agnosce^at.Illa potentiiB virtus fuil, isia infipiniias custos virt:-

tis. In illis viriiHihus oslendebat quid acccperat ,

inlirmitatibns hoc quod accepeiat eustodiebat. In

miraculis monstrabatur Elias, iu inlirniitatibus ser-

vabalur. Posthoec sequir.ir :

Projecitque se, el dorniivit in umbra junipcri. Etecce anqelus Domini

letiyit eum, dixitqtte illi, Surye et

comede. Rcspexilyiw et vidit ad caput suum subcineri-

cium panem et ivis aquce. Comedilquc el bibil, cl rursum

vbdormivil; telujf.qtte eum secundo umj lus, et dixit ,

Surye el cor/iie, yrandis enim libi restut kw. Comur-

ycnsque comet.il cl bibil ,et umbutuvil in furliludine

cibi illiin auadiayinla diebits el quadratjinin nuctibus

usque ad monicm Dei Orcb. Quiri igitur Jezabel? Hacfaciant mitii dii, et tuec uddaut

,nisi posnero animam

tuam. F.i audivil Eliae, et fugit viam dieruni quadra-

1175 AD OPERA S. EUCIIFi.ll APPENDIX. 1178

B

ginla. Oviolentiam verbi , o formiilinis eminentiam! AAudilo mulieris verbo fugit Elias; et fugit non una,non duabus, non tribus diebus; sed ingrcssus est in

eo sermo mulieris, et quid ageret nesciebat , lanti

itineris spatio meiu exagitante jacialus , velut cumsecundo flalibus cursu impulsae navis arborem vio-

lentus ex adverso lurbo corripuit, impetumqiie re-

flexii ;iia prophetae animum, viriuium velis navigan-

tem mnlieris perculit sermo, lotamque ejus navem

per omnes formidinum flucius turbalo rectore jacta-vit. Quid ergo lu, Elia? Tu enimes qui verbo clau-

seras ccelum et fraudaveras imbres, qui mandaverasaeri et divinos ignes eduxeras, qui falsos salubriter

iiiierflei jusseras sacerdotes, qui constanter in faciem

exprobraveras regi quod ipse et domus sua popiilumeverleret Israel; qui dixeras, Vivit Dominus, si erit

pluvia aut ros , ni«t in verbo oritmei; qui donuiinvidu ! spicarum aream et torcular leceras olei; quiomnihus imperaveras elemeniis

,sennonem nunc

audiens merelricis cxpavisti, et una iiiuliercula pro-

fngiim fecit limorisque captivum. stupendam rem!Vide duos islos, Petrum et Eliam

, niagniflcos viros

el cacteris clariores, velut duas civiialuni arces in

sublimeporrecias, a inulieribiis faligari : Peirus li-

inet puellam, Jezabel dcterret Eliain. Et quia ejusdemculpae vitio ulerque subjacuit, amborum naiuralis in-

(irmiias unumsortiia esi proditnrem. Fugit ergo Elias

viam quadraginla dierum. Ubi esl zeli tui ardor in-

continens, ubi consianiiae flamma , ubi aucloritas li-

bertatis cmn dicebas, Vivit Dominus , si erit pluvia

super terram? vel cuin regein cominus arguebas , et

cum ullrices flammas coelitus deponebas, talia taula-

que mirabilia faciens , unum adulierae non lulisti

sermonem? Sed considera quid in bis ostendatur,

quod scilicet boinini, quamdiu Domini gratia coope-ratur, omnia secunda sunt, omnia fida : eleiuenia

serviunt, et principes prosiernuntur, reges adorant ,

populi veneraniur; si vero se semel perfeclionis vel

correptionis causa , supernum ab bomine suspendatauxilium, confestim fragilitas naturx monstralur;mox insiirgunt qnie videbantur esse subjecia , quae

prius ut Dominum meluebant, incipiunt esse terrori

Jezabel quae interpreialur Fluxus vanus, Synagogaegestavit typum, quae vanis supersiitionibus serviens,in evangclica praedicatione credere noluit, et aucto-

rem vitae persiqnens, sicutet Jezabel Eliam exstin-

guere magis quam credere nialini. Puer Elise qui in

Bethsabee, quae inlerpretatur Puteus juranienti , di-

missus est, sacerdotale accipiendum est ministerium,

quod templo Domini iu Hierusaleiu cultu divino exhi-

bebatur. Desertum vero ad quod via unius diei Elias

legilur pervenisse, et sub arbore juniperi quievisse,universus accipiendus est mundus, qui propter dac-

inouuni culluram in malignofuerat positus, ad quemDominus relicta Judaea per pra?dicatores suos trans-

ire dignatus cst; et ibi quasi dormii, dum per fidem

in corde fldelium requiescit. Arbor vero juniperi

agrestis atqne inculta Ecclesiam praesignaliat ex

eam. Fugiens ergo Elias venit ad quemdam locum et

ohdormivit ihi, et venii ad eum Dominus, Dcminusscilicet ad servum, et ait : Quid tu hic, Etia? Velut

noians eum limoris et lugae. Quid tu, inquit, Elia*

Putasne fngisli, et furor te unius mulierculae pr»fu-

gum fecit? Ubi est illa consiantia, ubi libertas? Discede caetero non tibi ipsi confldere, nec propriae, cumres secundo cursu ferantur, impniare virluii. Ve-rumtamen Elias respondet et dicit, aliud quidemmente relinens, aliud ore depromens : Domine,pro-phelas tuos occiderunt, altaria tua lieslruxernnt , el egorelictus sum solus, et quwrunt animam meam. Iloc e-t,

haec cogitaiio quae lantum propheiam de ipso dejecit

fasligio meritorum, communem hominem demon-siravit. Denique mox eum corripit sermo divinus.

Non iia inquit, est Elia, falleris, et humanae cogiia-lionis laqueis irretiris ; non idcirco fugisti, nec te

ideo quod solus esses regina perterrnit ; nec enim lu

es tanluinmodo qui uon adoraveris Baal ; suni mihi

fideles famuli, sunt multi amici, et septem millia

virorum electissima virtus, quam nec crror huma-nus inclinare, nec inanis gloriae cogitalio poiuit ele-

vare. Hi omnes non cnrvaverunl genua ante Baal,sed instabili poplite ad instar coelestis exercilus mesemper adorani. Fugisti ergo non quod in te solo

furor adulterae desaeviret, sed quod libi hanc elaiio-

nem genuerit magnitudo virlutum, ut tam arrogan-tem ferres de genere humano senteniiam ; erasque

paulispcr mea gratia desereudus ;et nisi tibi tantse

elaiionis frena laxassem, lapsuin incurreres gravio-

rem, et disceres bona facta non luae virluti ascribere,

sed divinae. Non igitur alia ex causa fugisti, nisi

quod secedente mea gratia mulier te minaci sermonedeierruit. Consideremus ergo quania vis fueril in

adulierae sermone, graiia recedenie, quanta lormi-

dinis magniiudo, quod quadraginia diebus oherraliat

fugiens Elias per invia et deserta, laniique jejunii

metii coiisternatiis non sensii esuriem. QuiU «g.s,

Elia? Ubi esl, ul saepe jam memini, illa omnibusC stupenda fiducia, ubi os illud meiuendum, ubi lin-

gua terribdis alteruis imperans elementis? Scd hoc

tibi, ut dixi, constabat gralia miuisirante, Vide ergo

quemadmoduin levitate culpae permittitur jaceretanius propheta, ut emendaius elationis vitio aiquc

correptus, integro vesiiaiur modeiationis et clemen-tiae indumenlo. Jam ergo erudiii sumus et docli iu

Petro atque Elia, quemadinodum eos Dominus nostri

causa circumscribi deliclo, quemadmoduin illos fi-

dei pietatisque signiferos, et generis buinani colum-nas permiserit metu dominante quassari : ut popu-lorum esset exemplum, a Deo sibi non peccandi

gratiam minime condonatam, ne cnm ipsi a culpisessent ac viiiis alieni, peccaioribus diri existerent

et crudeles; sed cum forte quis fuerit deliclo prae-

veulus, non statim abjiciant, non condemnent jacen-tis affectum, sed impartiantur vi-cera charilalis,

porrigant manum, et eriganl lapsum, spem ei divi-

nae clementiae promiitentes, sicque se exemplo illn-

gentibus, quae sacrarum Scripturarum nequaquam j) rum commendem magistrorum. Haec autem idcirco

fuerat exculla praeceptis ; ad quam lsraelitiium re-

giium tiaiisilurum Dominum praeiiixisse evangelista

pronunti.it: Auferetur a vobis regnum, inqnit Judaeis,eldabitur genti facienti voluntatem Dei (Matth. xxi).Via vero unius diei, qtiam Elias egis^e legitur, uiiitas

intelligenda est Tiinitatis, quam evangelica pracdica-tio cunctis nationibusintroduxit. Panis siibcinericius

el vas aquae quid aliud indicant, nisi geulium poeni-tenliam et lacrymarum effusionem, quibus Domiuusvahle reliciiur?

VIII. De adventu Eiice ad Oreb. III Reg. xix. —Posl hoec pervenit, inquil, Elias ad montem Dei Oreb,et mansit in spelunca, et ecce sermo Domini ad eum,dixilque itti:Quid hicagis,Etia?Al ille respondit,Zeiotelatus sum pro Domino Deoexerciluum,quia dereligue-runt pactum Domini filii Israel. Allaria tua destruxe-

runt, el prophelas tuos occiderunt gladio, et dereliclussum eijo solus, tt guajrunt animam meam, ul auferant

diximus, non juslos culpando,'sed peccatoresadspein

erigendo proiulimus; et primo quidem virtutes en-

rnm extulimus, nunc culpas intulimus, ut el justis

formam cautelae, et peccatoribus salntis portum li-

(lelissiininn monsiraremus. Merilo qiiserilur qiio

modo licite sacrificaverit Elias exira templiimj Dei,

quando et ignem de ccelo iinpeuavit, et prophetasdaemonioriim convicit. Quod mihi non videtur alia

raiione defendi, quam illa qua defenditur et Abralue

factum, quando Filium Dei jussu voluit immolai e ;

cum enim jubet ille qui legem consiiiuit aliquid lieri

quod in lege probibuil, jussio ipsa pre lege habetur

qunniam auctor est legis; non cnim deessc possent,

miracula alia, prailer sacrificium, quibus superaren-tur et convincerentur propbelae lucorum, sed spiri-

tus Dei, qui fnerat in Elia, qiiidqnid in liac re ferit,

contra legem esse non potesi, quia dator est legis.

alia adlmc insuper quaestio anjmum pulsai, qi:ar«

1177 COMMENTARII !N LIBKOS UEGUM. LIB. IV. 11-78

inierpellaverit Elias Deum , quod lsrael derelicto A quicumque fugerit gludium Azahel, occidet eum Jehu,Deo prophetas occiderit, et ejiis desiruxerii aliaria,cum in lege olim jussum fuisset, non eos posse am-

plius habere altare quam unum, primum in talierna-

culo, deinde in lemplo; nisi quod liqnide ilalur

intelligi, quod posiquam decem tribus a domo li i vid

exeisae, ei a lemplo et Hierusalem sunt separatae,illi qui in decem iribubus, quse vocabaiur Ephraim,cultores divini nominis eranl, et ut putaudum esi,adilla altaria recnrrebani, quae olim erexerant patriar-chae Abraham, Isaac et Jacob, locis compeieniibiis,ubi eis Deus apparuerat ; ad haec allaria cultnresdivini noniinis, el si nonad sacrificainluin, tamen adadorandnm Dcuin palruni suoriim recurrebaiit. H:ccvidentes Israeliia? sacrilegi et idoloruni cultores de-

struebant, ut nec ibi locus esset, ubi veri adoraloresDominum precarentur ; et hoc est, ul in superiori

parle jam pnemissiim nsl, quod instauraveril Elias

altare Domini, quod desiruciuin fnerat

et qui fugeril gladium Jehu, inlerficiet eum Elisceus.

Abelmaula urbs est una de praecipuis urbibus Salo-

monis; est aulem nuuc vicus, ut in Locorum libro

legimus, in Aulone, deceui ab Scytbopoli milliaria

distans contra australem plagam, et nunc dicitur

Beihnlia. Damascus enim, qui inlerprelatur Saiigui-nem bibens, sive propinans, toiius mundi lypum ge-rebat, in quo habitatores illius, immolando daemo-nibus filios suos, sanguinem bibere acpropinare nonesl ambiguum : sanguis enim pro peccaio ac morie

poniiur in Scripiuris, quani 11011 solum sibi infelices

videbaniur inferre, sed elsuis imitaioribus propina-bant. Azahel vero, qui inierpretatur Factura Dei,iiniversarum geniium cominebat figuram, cui valde

congruit interpretaiio, Dei factura; opus enim Dei

fnit, ut obduratu lsraele, et signis atque viriutibusDoinini penilus nequa<|uam credente, natinnum po-puli cuoi "inin menlis alacritalc crederenl in Cruci-

Dixitque Dominus ad Eliam, Egredere, et sta ii» B iixniti. Sivo aliter faclnra Dei, id est, imago Dei per1 11 I it /• *">•- /1,11 T\ - -— *--

*% 1/ » , » . -i II r. >». \ , , III iuAHUii .1 ..•_! A.Ia.l. _* k.aii>l! .11 *-..-._ _-->! . t.monte coram Domino. Et ecce Dominus transiit, el spiritus grandis et fortis, subverlens montes, el conlerens

petras ante Dominum. Quod autem ait aole Dominuiii

spiritum prsecessisse grandem, et caMera, ejns ad-

ventum sigmficat ad corda credentiuin, quibiisdamoccultis et ineffabilibns signis esse profuiuriiin; namquod ait, Subvertens montes, et conlereus pelras ante

Dominum, lioc est quod Apostolus (II Cor x) ait,

Arma militiw noslrrn non carnalia, sed spiritatia, ad

destructionem munitiouum, el omnem allitudinem ex-

lollentem se adversus scientiam Dei. ISon in spiritu

Dominus, et post spirilum commotio ; non iu commo-tione Dominus, el post commotionem ignis; non in

igne Dominus, et post ignem sibitus aurte tenuis. Spiri-lus ante Dominuin evei tit montes, et conleril petras,

quia pavor qui ex adventu ejus ingrnit, et aliitndi-

nem cordis nostri dejicit, elduritiain li<pief:icit. Sed

spiriiui commoiionis et ignis, Deum non inesse dicii;

in sibilo vero tenuis aurs: nou negai : quia niiniriim

fidem Christi gentibus restiluta, ntilli poierit essedubiiim. Nam tit in Jacob et Esau figura prascesserat,

m.ijnris qttiindain (ilii primatus ac benedictio ad jtt-

niorein fralrem translala, ita etiam in islis, Azahelevidelicet et Jeliu, divina dispensatione inielligimus

geri, utgeniium pnpulus, qui fuerai jttnior, perAza-hrlem praponalur in persona Jehu primogenito, ut

scripium est, Isr.ieli;et juxta Scripturae testimo-

niuin, popnlus qui erat in eapite, propter pravarica-tiones assiduas, et piactilum quod intulit Domino,factus in cauda esi

; translaloqiic ab eodem regno,ut Dominus fuerat proieslaius, datum est gemiumpoptilo Dei voluniatem videlicet exsequenli. Sed t|nia

divin;e pietatis est omneshomines salvos fieri, siculi

Esau.licet juniorifratri subjectum nequaquam bene-

dictioneprivavit.ita qiioqnc et liic Eliae aDeopraedi-ciiur, Relinquam mihi septem mitliu virorum quorumgenua non sunl curvata ante Baal. Relinquam eniin ad

fulurum teinpus pertinere inlelligi voluit, quod in

mens cum in contemplatimiis sublimitate suspendi-' Doiuini adveniu constat fuisse cxpletnni, de illis pro

lur, quidquid perfecte perspicere valet Deus non est.

Ctim vero subiiliter aliquid conspicit, hoc quod de

incomprehensibili sobstanlia aeternilalis audit, quasisibiltun aurae tenuis percipit;sed sibiliim aur;e le-

nuis percipimus, cum sap .rem iucircnmsoriptoe ve-

ritatis contemplatione subila sublililer deguslamus.Tunc ergo verum est quod Deum cognoscimus, ciun

pleue nos aliquid de illo cognoscere non posse "en-

timus. Unde bene illic subdilur: Quod cum audisset

Elias, operuil vultiim suum paltio, et egresstis stetitin

ostio speluncce. Quid est quod proplieia cum vocemDomini loqueutis secoffl audil, iu speluncx suae

ostio stat et faciem velal, nisi qttia dum contempla-tionis gralia vox supernse intelligenlise lit in mente,toms homo jam intra speluncam non est, quia ani-

niiiin carnis cura non possidel ; seil slat in ostio,

quiamorlalilalis anguslias exire medilalur. Setl jamquia in ostio spelunca: consistit,et verlia Dei in aure

certo exsiitisse inielligendum, qui cx omni Israele

perapostolos Christi fidem gusceperunt, et sepiifor-mi gratia Spiritus sancli sunt. Jebu vero, cujus vo-

eabuhim interpretaiur Ipse vel Est, filius videlicet

Namsi, qui inlerpreiatur Attrectans vel Palpans,

apostol.iium spirilaliler pr:efigtirabat personatn. Illis

quippc boium nominum valde congruit interpreiatio.Reali enitn aposioli semper pro cei to sunl, qui proTrinitatis confessione ei veridica prcedicatione Deoei universo orbi perpeluo viviinl. Joannes quoque in

Epistola sua, cum de Verbo viiae, hoc est Dei Filio,

qoi carncio assumpsit scriberet, iia effatus est,

Qu m noslris ocutis vidimus, et auribus noslris auilivi-

mus, et manus nottra; tractaverunl. Qnod attlem dici-

tur Elise, Elisteum filium Saphat de Abelmaula unges

prophelam pro te, ita Inlelligendum est, Elistcus enim

interprelalur Dei mei saltts, Sapbat atitein Jndicans,Abelmaula vero Luctus parttirieos. Dei enim Filius,

cordis perdpit, necesse est ut faciem velet : quia J) qui esl vera fidulium salus, cui omne judiciuin tra

dum pcr supernam graiiam ad aliiora ii.telligennge

ducimur, quanlo sublimius levan.ur, lanto semperper humilitatem nosmeiipsos intellectu nostro pre-inere debemus, ne conemnr plus sapere, sed saperead sobrielaiem ; ne, dum nimis invisibilia discnii-

nius, aberremus, ne in illa natura incorporea, cor-

porei luminis aliquid quseramus; atirem cnim in-

tendere, et faciem operire, est vocem inierioris

siibstautiae atidire pcr nienleiu, et tauieu ab omni

specie corporea oculos cordis averlere, ne quid sibi

iu illa corporale animus fingat, qu;e ubique (ota et

ubiqtie incircumscripia esi.

IX. De reditu Elice Damascum 1:1 Heg. xix. — Et

Dominus dixit ad Eliam : Vude, reverlere in viamtuam per desertum in Damascum. (.umqtie perveneris

illuc, Axahel regem supcr Syriam, et J> hu filiutn Nanui

unges regem super Itrael; et Elismum /i/im» Paphat,

tui est de Abelmaula, unges prophctam pro eo, et erit

tlidit 1'aler, in quo judicio iinpiis et incredtilis erit

luciiis parluriens, gehennse videlicet cruciatus, qniain siibsianliac suse splendore atque virtule non pole-rat ab bominibus contemplari ex deilale, ut Aposlo-ltis aii, se exinaniens niajestaie, in Elisaii pracligu-

ratione servi dignatus est suscipere lormain, quiverus bomo ex Virginis utero procreatus, sancloque

Spiiitu est nnclus. Quoil aiitem ait bistoria, Qui ef-

fttgerit gladium Azahel, occidel eum Jehu, el qui effu-

gerit gladium Jehu, interficiel eum Elisaus, lioc modo

iotelligi potest, gladius eniin Azaliel Syri, illorum

docirina aeclpienda esl, qui ex gentibus Dominicaj

incarnatinnis, et passionis, ac rcsurrectionis vates

inspirati divinitus exstiternnt, ad cooluiandos vide-

licel .Itidoeorutn doctores, qui boe iiiysieriuin populis

occult 'banl. Gladius vero Jebu , qui super Israel

uncttis est, pranlicatio iiitelligenda est Joaonis Do-

mini prascursoris qui, Saducjeos et Pharjsajos ve>

M79 AD OPERA S. EUCIIEftll APPENDIX. 1180

nientes ad bapiismum simni increpans, dixisse seri- A cingulo eirciimdalus incedil; discinclus qui cingr,

Ijilni- : Geniminu vipentrnm, tiuis vobis cstendil fugere lum nuper deposuit, verbi gratia, vel balneum intia

fttlurani iram (Lttc. m)? Gladius praeterca Elisaei,

fcvangeliCa, accipieuda est praedicatio, de <|iia diiis.-e

scriliiiur ; Xon rcni pacem mittere, sed gladium

iMattlt.x) : qtiia fideles etjuslos quodammodo pjvi-

it et separat ab infidelibus et injuslis, et quia in

eordilnis eredeniiuni cupiditates inieriniit noxias,ci viiia uiiiversa atque peccala. Interea ait Dominusad Eliain : Rcliqui milu septem millia virorum qui

non curvaverunt tjenuit ante Eaal, et omne os quodnon adoraveril euinosciilans manum. Certiun esl quodcordis sui oculiim per elaiionis lenebras exstinguit,

qui euni reeie agii, considerare nicliorum merita

nedigit. Ac conira magno bumiliiatis exemplo se-

melipsum iiluminat, qui aliorum bona subiiliiur

pcnsat, quia diim ea quae ipse feceiit facta foris e*. ab

aliis eonspicit, eum qui de singularitate inlus eruiu-

pere niiiiur, superbiae tumorem premit. Hinc est

aiiiil

vuc,' Dnmini ad Kliam solnm se acsiinianiein.

icitur, Reliqui mihi septem miilia virorum qtti non

curraverunt genua ante Baul : ut dum no;: solum se

remansisse cognosceret, elationis gloria, quae ei de

singularitate surgebal, inclinarel. Propbela namqueerat, et sacpe inysleria superna cngnovcrat. Qui ergodifficile fnii agnoscere, in hoc mundo lideliter Dei

faniulos ei alios remansisse? Sed binc solerter in-

tueudiim est, oculnm elalio quam nequiter claudal,

quia qui lnunilis occulta Dei noverat, elatus et aper-la nesciebat.

X. Etius ad se vocat Elisceum. III Reg. xix. — Post

hacc inquil, reperit Elias Elisxum filium Saphaturantem in duodecim jugis boum, el ipse in duodecim

aruntibus unus erat; cumque venisset, tnisil pallium:,;'i,m stt))cr cuin, qui, relictis stattm bobus, cucurrit ad

Eiuun, et ait, Osculer, oro le, pa-rem meum ct malrem

vi.um, et sic SiY/iinj- le. Cui dixit Eiias : Revenere :

qtwd tnim mewn eral, feci libi. Reversus ilaque Eli-

saus, tuht pur boum el mttcluvit illos, el in aratro

boum coxit curius earttm, dedilque populo ad com- G coeli, nisi minislrantiuin .'ingelorum multitudo de-

uirus, vel leclum ascensnnis, vel alieram tunic.nnforie indniuriis ; non accinclus, qui nuper lunica

jndutus, necdiini se addila jnnae cireumpositioneinunivit. Sic ergo et in cxpediiione castrensi qui

positus est, recie aocincius neminatur, id cst, armis

indulus, qni pug;i i ennf. i.ia victor domum rediit,

j'ure discinclus vocaur, quia niniiruni depositis ar-

mis optutae pacis otiuin gei ii ;•

;1 1 i me necduni pi:-

gnarc, nequo se ad cerlameii paiare jam cceperat,nierito non accinclus esse dioilur. Ait ergo rex Is-

rael regi Syi i;o glorianii, qnasi jain cepis-el Sama-riam, quain obsidere coeperat, iV« glorietur aainctut

wque ut discinctus; ac si aperte dicat, Noli glorrari

quasi jain viclor belKci discriminis, qui adliuc iu

acie po.iitus, quem victoria sequatur, ignoias. Etverum profecto dicebai, iiam mox ini;o certamineBenadab non viclis adversariis triuinphans, sud c;o«

so suo exeriitu lugiens, domum rediit. Benadab

regem Syri;e lypum habuisse diaboli, qui princepsest hujiis innndi, non dubium esl, qui ciiiu irigiulael duobus regibus, hoc esi, omnibus vitiis suis ad-versus humanuin genus pugnare noo desistii. Achabvero, qiit interprelalur Frater patris, hoc, in lnco

personam geslavil Judatorum, cum quibus diabolus

prius conflicium babuil.

XI. De visionc Michace. III Reg. xxn. — Intcrea

sequitur Scriptura de visione Michoeae propheiar, ubi

ait ad Acliab : Yidi Dominum udtntem super solium

tuum, et exercitnm cceli a dextris el a sinislris ejus, et

dictum esl : Quis decipiel Achab, et ascendat el eadat

in Rainolh Galaad ? Et dixit nnus verba hujuscemodi,el alius aliter. Et egrestui unus dixit, Ego decipiamAchab, Et diclum estei : In quo decipies? Quirespon-dit, dicens : Egrcdinr, et ero m>ndux spiritus in ore

omnium prophelaritm ejus. Quid per solium Domini

nisiangelicas potestates accipiinus, quarum alis prae-sidens inferius cuncla disponit? Ecqurd exerciius

idendum. Duodecim juga boumviginli quatuor vute

ns Tistauienii liguraliier accipicndi sunl libri ;doo-

deciin araioies, duodecim sunlinlelligendi aposloli;

sed in ouinibus illis Dominus existere diguatus est

operator, qui dixit : Siite me nihil potestis facere

{Joun. xv ). Osculuin patris, recenciliationis digno-scitur signum. ln duohus enim hobus lex accipiendae t et prophetia, quarum umbras et imagines Uo-

minus noster per incarnaiionis suaj ae passionis my-stcrium occidit in litlera, et in crucis suae coxil ara-

tro, necnon ad comedenduni lidelibus praebuit, ut

jam non vivant secunduni litteram, sed secundum

6piritum.Post haec referl Scriplura quod Benadab rex Syriae

obsidens et impugnare incipiens Samariam ,ait :

Hcec faciunl mihi dii, et hasc addant, si suffeceril pttl-

vis Sctmarice pugillis omnis popult qui sequitur me.

Hunc habet sensum : Samaria, juxta morem civita

scriliitur? Quid est ergo quod uxcrciius cceli a dex-

trisetasinislris ejus slaie pci bibetur? Deusenim. quiest intra omnia, ut etiam silexlra omnia, et qui in-

circumscripins est, veritas 111», setern* buatitudo,

qua; dextera ejus diciiur, sinisiram non habei, qnianihil est quod displiceat, quia siniul omiiia contue-

lur, simiii cuncta aspicit, ea autem in q libus et bo-nus spiritus vivit et inalus, e.xercitum cueli a deitris

et a sinistris habere describitur : ut per dexieram

inielligamus angelos electos, per sinistram vero

spiritus reprobos; uon eniin minisirant Deo solum-modo boni, qui adjuvani, sed eiiam mali qui pro-bant ; non soluin qui a culpa redeunies sublevant,sed etiam qui redire nolentes gravant. Nec moveredebel quod exercilus coeli ciiam repulsi angeli vo-

caninr, quia et ipsi quamvis ab netherco ccelo expulsisint, adhuc lainen in aereo coelo demorantur; aquasenim in aere suspendi nnvimu», aves coali nomina-

lum , babebal lerram interius prope muros pene r» mus, et de eisdeni spiriialibus Paulus dicit, Coutra

ipsis mnris aequalem, ut videlicct eos sine subsidiis

lerrae adjaceniis erecios creber, insistenie manu

hostili, dejiceret icius arietis; exirinsecus autemmurorum altitudo longe superticiem terra: transcen-

derat, maxime cum in montis veilice, ut Scriplura

refert, fuerit urbseadem, Aitergo rex superbusobses-sam terrens civitatem,quod tantam haberet exercitus

iiiiiltitiiilincin, iit eliam si quisque mililum ejus so-

lummodo lapidem, vel cespitem, vel stipitem ad

conslruendum conlra urbeni aggerem apporiaret,lam sublimis ex eo posset agger exsurgere, qui su-

perficiei civitalis ipsius qune erat inira muros, esse

viderelur aaqualis, ita ut ex a;quo puijnaiites contra

civitatem, tela vel faces miiiere possent. Cujus te-

meritatem arrogantiae modesto sermone compescensrex Israel ait, Dicite ei, Ne glorietur accinctus, aqueut discinctus. Aliud esl autcin accinctus, aliud discin-

etus, aliud non accinctus; accinctus namuue est, qui

spiritalia nequilim in coslestibns {Ephes. vi). Quorumcaput cnuntians ait : Secundum principem potesialisueris hujus. Ad dexleram ergo et sinisiram exercitus

stat, quia voluntas electorum spiriliium divinae pie-tati concordat, et reproborum sensus maliliae ser-

viens, judicio districtionis ejus obtemperat. Unde et

mox spiritus io medio prosiliisse describitur, per

quern Acliab rex exigentibus suis meritis decipere-

tur; neque enim fas est credere bonum spirimm fal- /

lacia; deservire voluisse, ut diceret, Egrediar et ero'

mendax spiritus in oreomnium prophetarum ejns; sed

quia Achab rex peccalis praccedentibus dignus erat,

ut tali debuisset deceptione daninari, qu iieuns qui

sttpe volens ceciderat in culpa, quandoque nolens

caperetur ad poenam, occnlia justiiia, licentia mali-

gnis spirilibus datnr, ut quos volentes in peccati la-

queo strangulant, in peeeati posnam eliam nolentes

liahant. Scd ouo modo Deus h*c agat ubiqiic pra:-

mi COMMENTARII IN LlflfJOS REGUM. LIJJ. IV. 1184

tens, ct ubique totus, ac semper pr,csens, el quoiiwdo cjus simplieem et incommutabilem leicriiam-

que veriiatem consulanl sancti angeli, onmesque ab

eoilcm creati sublimes ct iiuiudissinii spiritns, alqoeid fjiiod in eo seinpilerne justum viilent, pro con-

grueutja rerum inlereiularuui temporaliter per-

agant:quo niodo ctiam lapsi sphitus qui in verilaie

uoi i sieieruni, propler ini 'imndiiiam et infirinitatcm

concupisceiiiiariim et pcenarum suariiin non valen-

tes prasentem iniiiiiseeus contueri et consulere ve-

rilatem, signa forinsecus per creaturam exspecteni,

eisque moveaniur, sivead faciendnm aliquid, sive ad

iion facicnduiii ; quo\e nioiio cogamur *terna lege

qua universilas regiiur, vincti atque constrieli, vel

sinente Deo nperari, vel cedere jnbenti; et coinple-Cti ardiiiiin, el explicare loiigissiiuuin est.

XII. De inorte Achab. III Reg. xxn. — Post mor-lem Acliab regnarc ccepitOclmziasfiliiis ejus prn eo;de quo refcrt Scripima quml cecidit per canceltos

ccenaculi sui, quod habebat in Sumaria ; cl wqrotavitOchozias rex Samariiv, qui se a donio David separa-vit, et per cancellos decidit, hoc signilicarc videlur

quia luereiici sive srhismatici, eisi aliquam bcnreaciionis arcein conscemlere videntur, quia lanien

conipagein Ecclesia; unilatis non habent, quasi pa-lenlibus el linn solidis lalerum prrcsiitiis seinper :id

viiioriim infirma relabuntur, dum divino desiituli

auxilio sure peiiinaeirc fastu inlereiinl.

XIII. De militibus combustis. IV Reg. i.— Deinde

referi cadcm Scripiura quod idem Oehozias niiserit

dnos nrincipes qiiinquagenarios ad Eliam, quem quiaprocaciier lioininem Dei vocaverunt, illo oranle, coe-

lesli igne consumpii sunt; tertius aiiiem missus sal-

valus est. Figuraliter auleni qiiinquagenarius iuime-rus confessio

posnilentiie cst, per quod declaraturremissio peccatorum. Judai eniin nolcmes ChrisiumDeum esse verum, ihc piincipem indulgeniirc laigi-

torem, diciinl ei, Quiuqnaginta annos nondum habes,el Abraham vidisti {Joan. vm)? Ili lalci fuiuro divini

ignis incendio exsliiiguiiniur. Tertius alilem quin-qiiagenarius ijUia rnnversus ad fidem Triniiatis, de-monstrai pceniientia: sacramenta, idcireo ad induj-ccnliam nicruil jiervcnire. Scienduni csf quod Scri-

plura sacra duobus modis maledictiim ineinorat,aliud videliccl quod approbat, aliud qnod damnal;aliter eniin nialedictiim proleiiur jmlicio justiti;e,aliier Ijvore vindictaj. Maledicuiiii quippe jndjci ju-siiiirc ipso primo liouiine peccanle prolatum cst,cnin audivit : Mcdedicla terra in opere tuo (Gen. n).Maledieuim justitije judicio profermr, cum dicilurad Abraham, Maleaicam maledicentibus libi (Gen.

xn). Rursum quia maledicluni non judicio juslilia),sed livore vindictae proniitur, vocc Pauli prredicau-tis admonemur, qui ait, Benedicile, el nolile maledi-ccre (Rom. xn); el rursnm idcm : tfeque maledici

reqnum Dti possidebunl (I Cor. vi). Dcus crgo male-dicere dicitur, el tamen maledicere bomincin prohi-bet; quia quod hoino agit malitia vindicia:, Dcusnon facit, nisi examine et viriute juslitirje; nam et

sancli viri cuui maledielionis senieniiam proferuul,non ad hanc ex voto ulijonis, scd ex justitiaj exa-miiic criiinpunt ;

intus c.nim sublile Dci judiciiini

aspiciuntct mala foris exsurgentia, quia malcdicto

depeani ferire cogiioscunt, et co in maledicto non

pcccanl, ipiod ali inlerno jndicio non discordant,Iliiu: est (|uoil Pelrus in offercnteip silii peeuniasSimonem sentciiliain malcdictionis intorsil, diccns,I'<<unia tua tecum sit in perdilioncm (Act. vin) ; ijui

eniin non ait, Esl, scd Sil, non iudicatiwi, sed opla-livo modo se liasc dixissc lignificavit. llinc Eliasdiinbus quinqua^eiuriis ail se venieiilibus dixit : Sihoma Dei snm, descendat iynis de ccelo, et consumat

vos; quoruiii iiliquc sentcnlia quanta veritalis ra-

tione convaluii, leiminui? causa; monsiiavit; nam et

Siiimn ;eterna perdilione interiit, et duos quinqiia-

gcn uios desuper Ilamma venieus consunipsit. Vir-

tus cigo subsequeDS testificalur qua menle maledi-

^ ctionis seiueiiiia cum maledicentis innocenlia per-manet, cm:i euo: qui maledicitur usque ad inieiiiuni

malcdictio absorbet. Iiaque cx ulriusqiie line pariis

colligiiur quia ab uno et inlimo judice in reo sen-lenlia suui|ila jaculatur; quod ciiim abslralicnilus

Elias alquc clivandus ad eceliim jusseril Elis;eo utresiderei in Reiliel, aijt lliericho sive Jordane, etille semper juiaverit per Dominum quod non relin-

queret eum, lioe ligurasse videiur i|iiod apostolorumin se liabueiit fiimiam, qni ab ipsa revelalione liilei,

hoc enim inierpietatur Galgala, Clnisio Domino in-

dividue adha-renles, usque m diem ascensionis ejusin crjelum, ab ejus comitatu non recesserunt.

Cumque Iransissel Jordanem, dixit Etias ud Eli-

steutn, Pvslula quid i i.s ut faciam libi, anlequam tol-

lar a te. Dixitque Elisaus, Obsecro nt fial spiritustuus duplex in me. Secundum historix fidem duplexspiritus Elia; Elisao collaius esl, quia multo pluresviriuies EliMius qu ,m Elias iipeiains est; Iropolo-

p gice vero duplex spirilus Elia Elisrjeo atlribuius est,

quia post a.-ccsiouem Domini per adventuni Spiri-lus sancti duplex intelligenii:e donum, hoc est, noviac veieris Testamemi annsidlis est collatuni.

XIV. De raptu Elice. IV Reg. n. — Cumque per-gerenl et inccdeives sermocinarentur, ecce cunus iqneuselequi ignei diiiserunl ulrumque, et aseendil Elins perturbinem in ccelum. Eliswus autem videbal el clama-bat : Pater mi, pater mi, currus Israel el auriga ejns.Et non vidii eum amplius. Currus Isracl, lioc esi,mente videntium Deuni, non incongrue DominusJesus Cliristus accipiiur, qui eleclos suos patienlcrtolerando velut in cnrrti portai, aique per prxdica-lionem ei disciplinam suam sicut auriga agitat. Mo-raliter auiem quid est quod Elias currus et auriga

dicitur, nisi niiia auriga agilat, ct currus poriat'1Doclor ergo qui mores populi cl per paiientiaui sus-

liuet ei sacricloquii verbis doeei, et auriga ilicitur

ct ciiiius : uirriis, quia lolerando portat; aurig.l,quia populos bonis admoniiionibus exercet. Quid

C e.^t autem quod Elias ad coclum rapius esse diciun?

Nuiii(|iiidu:uii cuin adliuc in bac carne corruptibilipnsilum, ad illius sumina: quicfis reqiiiem ante re-

surreciiouem ascensionenique Domini credinius esse

perdiicium ? Sed aliud est cosliini aereum, et aliud

auhereum. Ccelum qui|ipe aereum terrrc esi proxi-

mum, unde et aves coeli dicimus, quia eas volilaro

in aere videmus. In coelum quippe aereuni Eiias

sublcvatus est, ul in sccreta quadani ierrrc regioncrepente ducereiur, ubi iu magna jani carnis ac spi-ritus quieie viverei, quousque ad finem mundi redeatet mortis debituin solvai. Sublevatus namque Elias

ascensionem Domini designavit : ille enim mortemdislulit, non evasit

; Redeniplor auteni noster, quianon distulit superavit, eamque resurgendo consuni-

psit, et resurrectionis sua3 gloriam ascendcndo de-claravit. Notaodum quoque est quod Elias in currii

legitur ascendisse, ut videlicet apeiie monsirarctur

quia purus liomo adjutorio egebat alieno. Per ange-

D Ios iiamque illa facta et osiensa sunl adjumcnia, quianec ad (celuui quidem aerciim per se asccndere po-

lcrat, quem natura! sua; infirniitas gravabat. Re-

deniptor aniem noster non curru, non angelis suble-

valus legilur, quia is qui feceral oinnia, nimirum

super omnia, sua viiinte ferebaiur, illo etenim re-

verlebalur ubi erat, et inde rcdibat ubi renianchal,

quja per luinianitatem ascenderat in (celum, per di-

vinilaLcm siiam et terram pariter continebal ct cce-

Iiiiii; ncqiie cniiii arbiliandiim cst l.liani vel sic

esse sicul cruul sancii, quando, peracto op.ris clie,

(lcnariiim pariter acceptuii sunt; vel »ic ipicmadmo-diim sunt homines, qui ex isia viia inuiiliim emigra-verunt, de qua ille lanien non morie, sed transla-

lionc migiavU. J.im ilaque aliquid melius liabel,

quam in hac vila posscl, quamvis nondum babet

qund ex hac viia recte gesia in line habiiurus csi ;

pro nobis enim meliora providcrunt, ne sine nnbii

perfecti perficercntur. Aut si quisquam putat lioc

1185 AO OPERA S. EUCHEISH APPENDIX. 1184

Eliam mereri non poluisse, si duxisset uxorem fi-

liosque procreasset : credilur enim non babuisse ,

quia hoc Scriptura non dixit, quamvis et de caeli-

batu ejus niliil dixerit : quid de Euoclt respoudebit,

qui filiis geniiis Deo placens non morluus, sed trans-

latus esi ? Cur ergo et Adam et Eva, si juste viven-

les caste filios procreassent, nonne eis possenl trans-

latione non morle succedentibus cedere? nam si

Enocb et Elias in Adain niorini, mortisque propagi-ncm in carne gestantes, quod debilum ut solvant,

creduntur etiam rediiuri ad hanc vitam, et quodtamdiu dilatum est moriinri, nunc tamen in alia

viia sunt, ulii anle resurrectionem camis antequamanimale corpus in spiriiale muteiur, nec morbo nec

seiii'ctuie deftciuni, quanto justius ac probabilius,

primis hominibiis, illis praestareiiir, sine ullo suo

parenlumve peccato viveniibus, ut in meliorem ali-

queiii statiim filiis genitis cederent, unde soeculo

linito cuni omni prosperitale sanctorum in evange-lic.im formam, non per catnis mortem, sed per Dei

virtutem mullo felicius mutarentur !

Apprehendilque vestimenta sua, el scidit illa in duas

panes, et levavil Elisxus pallium Eltoe quod ceaderat

ei. Elisaeus enim Domini ac Redemptoris nostri fl-

gtiram gestavit, vestimenta vero illius veteris Te-

stamenti accipiendae sunl Scripturae, quse lunc scis-

sae, hoc est, rcvelalae bominibus sunt, quando per

passionem et resurrectionem sive ascensionem ipsiusin coelo expletse sunt. Pallium vero Eliae ab Elisaeo

colleclum, virtus accipienda est Verbi, quam ad glo-rificandam carnem suam mundo reliquil.XV. Ab Elisceo sanatw aquw. IV Reg. II,

— Habi-tante autem Elisaeo in Hiericbo, veuerunt ad eumviri civitatis, et dixertint ei : Ecce hubitalio civitalis

hujus valde oplima est, ut ipse tu, dotnine, perspicis;sed aquw pessimw sun', et lerra slerilis. Al ille ait, Af-

ferte mihi vas novum, et millite in eo sal. Qui cum al-

tulissent, egressns ad (ontem aquarum, misil in eumsat, et ail, Hwc dicit Domintts : Sanavi aquas has, el

non erit in eis ultra mors neque sterilitas. Sanalw ergosunt aquoe usque ad diem hanc juxla verbum Eliswi

quod loculus est. Civilas lliericho miindi bujus prae-

signabat figuram, cujus habiiatio seciindmn Condi-loris creationcm non simpliciler lantum, sed valde

ab omnibiis, ut cernitur, optima est, Aquoe vero il-

lius .pessimne, doctrina accipienda est pliilosopho-rum et poelarum, videlicet bomiuum mentes ad dae-

liionnm culium et libidinem alque luxiiriam provo-cans. Terra vero sterilis omne indicat bominum

genus, qui, relicto Creatorc Deo, obscuralis sensi-

bus, deserviebanl omnilius creamris. Quem enim in

hoc facio mir.iculo, nisi Dominum Jesuin Chrislum

praefiguravit, qui postquam Verbum caro factum est

(Joan. i), aique per ministriim in Jordane fluvio ba-

pii/.ari dignatus est, aquas Hierirho steriles, hoc esi,

hnjus mundi convertit in lavacri fecundilatem, ut

(juidqnid cx eis regeneratum fuisset, viialem accipe-ret spirituni. In sale quippe sapientia, in vase verorudi caro Domini inTelligitur.

XVI. De pueris ab eo malediclis. IV Reg. n. —Ascendii, inquit, in Beihel. Cvmque ascenderet perviam, pueri parvi egressi sunt de civilate, illudebanlqueei dicentes : Ascende, calve, ascende calve! Quibustnaledicens in nomine Domini, continuo egressi sunt

duo uni de saltu, el laccraverunl ex eis quadragintaduos pueros; et abiit cx inde in montem Carmeli. Eli-

sreus, qui intcrpretatiir Dci salus, personam Salva-toris gestasse non dubiiimcst; qui Salvaior ascen-dens in Beibel, boc est, ad domum Dei coeleslem, a

Judaeis quasi a pueris insipienlibus subsannatiis est,

clamantibus iisdem Judieis, Ascende, catve, ascende,calve! Crucifige, crucifige (Joun. xix) ! in Calvariae

loco : ob cujus piaculi facinus plebs Judajorum, de-cursis quadraginta duobus annis, post resurrectio-

nem Salvatoris et asceiisionem in coelos, a principi-bus Romanorum, Vespasiano videlicet et Tilo, quasiii duobus ursis consumpta est. Mons vero Cannelui

A Ecclesia intelligenda esl, ad quam, spreto Israele,tuiiin Dominus transtulit regnum.

XVII. De fitiis vidttw a servitute rindicatis. IV Reg.iv. — Mulier quwdam, inquit, de uxoribus propheta-rum venil ud Elitwum, et ait : Servus luus vir meutmorluus esl, el lu nosti quia timens erat Deum; et ecce

nunc veniens creditor dnos filios meos vult tollere in

servilulem sibi. Cui dixil Etiaaeus : Quid habes in domottta ? indica mihi. At illa, Modicum, inquil, olei quo

ungar. Ad quam Elisaus, Vade, ail, el pete libi vasanon pauca, et ingressa cubiculum, tolle de ipso oleo,et mille iii vasis ; tu infunde, et filii tui offerant vasa;

cumque impleta fuerint, vende et redde creditori tuo ;

lu atitem et filii lui vivite de reliquo. Qux abitt, el fe-cit sicut ei vir Dei prozceperal. Mulier hxcvidua an-

liquani sanctoruui palrum, qui snblege fuerunt, si-

gnilicavii Ecclesiam, quse in adventu Salvatoris a

legali praecepto quasi a legitimo viro deslimta, cumdnobus supersiitibus filiis, id est, gemino populo de-

„ rcbcia est. Creditor hujus Ecclesix diabolus intelli-"

geudus est, qui bumamiin genus ante adventumSalvaloris per originale delicium et quntidiana pec-cata obnoxium tenebat. Qux Ecclesia parum olei in

vasculo tenebat, quia gratiam evangelicx praedica-lionis intra litteram legis et prophetiam veteris Te-stamenii non rev«latam apud se coniinebat. Post-

quam vero ad cognitionem veri Elisaei, boc est, Sal-

vatoris nostri pervenire promeruit, ejus consullu a

vicinis suis, plurima vasa vaeua petiii, quia pcr Apo-slolorum praidicaiinnera muliiiudinem credentiumex diversis gcntibus intra domum fidei ad se collegit.De oleo quoque, quod apud se habcbat, in csetera

vascula transfudit, quia gratiam spirilalem per ora

prsedicatormn in cunctis gentibus mulavit; de quooleo, id est, divino, filios suos redemit, quia per do-iuim Spiritus sancii alqne charitatis unctionem a

perpetua servitute peccati semeiipsain cum cunctis

iidelibus liberavit.

XVIII. De hostibus Eliseei. IV Reg. iv. — FaclumC est aulem ul Eliswus transiret, et erat ibi mulier ma-

gna quw tenuit eum, ul comederet panem. Cumque fre-

quenler inde transiret, diverlebat ad eam, ul comede-ret panem. Qua; dixil ad virum suum, Animadverto

quod vir Dei sanctus esl iste, qtii transil per nos fre-

quenter. Faciamus ergo ei ccenacutum parvum, et po-namus in eo lectum, el mensam, el sellam, et candela-

brum, ul cum venerit ad nos, maneat ibi, elc. Mulierista Sunamitis lypum Ecclesiae retenlabat, quaepritisfjtiam verum Elis.-eum, boc est, Salvatorem no-

strnm per fidem susciperet, sterilis luit; postquamvero euuidem Dominum in hospitio cordis sui sus-

cipere promeruit, populiim fidelem quasi unicumfilium genuit. In ccenaculoalliludofidei.inlectulovero

quies spiritalis atque contemplationis otium praefigu-ratur. In mensa autem unitas fidei et concordia prae-dicationis innuilur; in sella vero docendi poteslas;in candelabro illuminatio fidei, sive claritas virtu-

tum exprimitur.

D XIX. De puero ressuscitato . IV Reg. iv. — Posi

hsec refert Scnptura de filio Smiamitis, quem puerElisaei missus cuiii baculo non resuscitat, per se-

metipsuin vero veniens, seque super mortuum sler-

iicns. atque ad ejus membra se colligens, huc illuc-

que deambulans, et in ore mortui sepiies aspiranshunc ad redivivam lucem protinus per mysleriumcompassionis animavit : quia videlicei auclor hu-

mani generis Deus quasi moriuum puerum doluil,cum exstinctos nos iniquitatis aculeo miseratus as-

pexit. Et quia per Moysen terrorem legis protulit,

quasi per puerum virgam misit : per legem quippe

viigam Dominus tenuerat cum diccbat, Si quis haic

vel illa feceril, morie morialur. A peccaii igiiur

morte limor nos suscitare non valuit, sed ad statum

viue aspirata mansuetudinis gratia erexit. Sed puercum baculo mortuum suscitare non voluit, quia,

Paulo attestanle, nihil ad perfectum adduxil lex (Heb.

vn). Ipse auiem per semelipsum veniens, et super

1185 COMMENTAIUl 1N LIBKOS REGUM. L*B. JV. H86

cadaver se humililer sternens, ad adaequanda mor-(ui membra se collegit , quia cum in forma Dei

esset, non rapinam arbitratus est esse se wqualem Deo,ted semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, in

similitudinem hominum factus ,et habitu invenlus ut

homo (Phil. n). Huc illucque deamhulabat, quia et

Judam juxia et longe positas gentes vocat. Superniorliium seplies inspirat, quia pcr apcrtionein di-

vini numinis gralia sepliformis Spiritus in peccatimorie jacenlibus aspirat; moxque vivens agitatur,

quia is quem terroris virga suscitare non potuii, peranioris spiritum puerad vitam rediit.

XX. De ISaaman a lepra mundato. IV Reg. v. —•

Jam nunc historia Naaman Syri prosequenda est.

Superius ostendimus Elisaeum typum habuisse Do-mini Salvatoris. Naaman vero princeps militia; Syriie,

qui leprosus fuerat, et suggerenie ancilla ab beutumElisaeum sanandus advenit, populum gcntiiun figura-

vil. Puella vero parvula, quae de terra Israel ab As-

syriis capta, et in Syriam ducia, uxori Naainan ser-

vitium exhibebat, et dominae suae suggesscrat quod si

ad beatum Elisaeum suus dominus pergeret, sanita-

tem consequeretur, legis accipienda esl faina : idcirco

videlicet parvula nuncupata est, quia, ut Apostolusait (Hebr. vn), nullum ad perfectum perducere va-

luit : omnis enim perfectio in Domino Jesu Christo

est : fama quippe eorum quac in lege de castilate et

sobrietaie, paiientia, jusiilia, hospilaliiale, pietale

caeierisque virtutibus habcbaniur, ad universas per-venerat nationes : quia licet in lempore illo in sola

Judaea prophetia floruerii, fieri lameu non poierat,

nisi ul etiam ad illas vicinas geutes beaia ejus noiitia

perveniret; et quamquain eamdeni cusiodire con-

tenderent, lamen velut capiiva eisdem serviebal ,

quia idololatriae cultui deditae erant. Audivit Naaman

puellam, et venit ad Elisaeum sanandus a lepra; ct

populus gentium audivit famam legis prophetiae , et

venit ad Chrislum ab omnium peccatorum lepra sa-

iiaudus. Quid tamen dixit beatus Elisaeus per nun-

lium ad Naaman, videamns. Ait enim ei, Vade, in-

quit, lavure septies in Jordane. Quod cum audisset

Naaman, tantum ut lavaretur sepiies in Jordane,

indignatus est, et volebai renuere; sed ab amicis

suis consilio accepto, acquievit ut lavaretur, et pur-

gaius est. Hoc significavit quia pnpulus gemium,antequam Chrisius crucifigeretur, ipso per se Cbnsto

loquente non credidcrunl , sed postea doceniibus

apostolis ad sacramentum baptismi lideliter venit.

Elisaeus namquein praefiguratione futiiiorninNaaiiian

Syrum videre noluit, et tainen minime despexil; sic

nimirum Dominus Jesus Christus populum gentiuui,

qui eum carnalibus oculis minime vidii, exterum a

sua salute non fecit. Dixit ergo Elisaeus ad Naamanut lavaretur sepiies in Jordane. Notandum quod Eli-

sa3us miltil Naaman ad Jordanem fluvium; ila Chri-

stus poputum gentium missurus erat ad baplismum.

Quod autem Elisaeus non per se ipsum Naaman aut

tetigit aut baptizavit, hoc significatum est , quodChristus non per se ipsum venit ad populum gen-

tium, sed per apostolos suos, quia illis dixil : ite et

baplizate omnes genles in nomine Patris,

et Filii,el

Spiritus sancti (Matth. xxvm). El lioc attendendum

est, quia Naaman, qui populum gentium figurabat, in

illo fluvio saniiatem receperit, quem postea Christus

suo baptismate consecravit. Andiens vero Naamanut lavareturseplies inJordane.indignatiis est dicens:

Numquid non melioru sunl flumina regionis mew, flu-

mina Damasci Abana, et Pharphar, ut in ipsis laver

et munder? Haec illo diceute,

consilium dedcrunt

servi sui ui acquiesceret prophetae consilio. Quidaulem hoc signilicet, intucnduin cst. Sanctus Elisaeus

sicut diximus, lypnm habebat Domini Salvatons, et

Naaman figurabat populum geniium. Quod vero de

suis fluminibiis sanitatem se receplurum esse crede-

bat, hoc indicabat quod genus liuinaniun de liliero

arbitrio et de propriis meriiis praesumebat. Sed pro-

pria uicriia sinegralia Chrisli libertatcui babcre jos-

A sunt, recipere sanitatem omnino non possuni. Undenisi a l exemplum Naaman, humanum genus consi-lium Elisau audisset, id est, per Christi gratiam do-num baptismatis humiliter excepisset, ab originaliet aciuali lepra liberari non potuisset. Sive aliter

fiumina Damasci, niiorum aquas Naaman Syrus me-liores aquis Jordanis esse opinabatur, hujus miindi

sa|iieiniain signilicanl, qiiam populus gentium prius-quam fidem Cbristi perciperet, pro magno liabens,evangelica prx-cepia negligens, contemnebal. Lavare

sepiies, dixit, propier sepiifnrmem gratiam Spiriiussancii, quae in Christo Domino requievit. Deniquequando in eo fluvio Dominus baptizatus est, Spiritussancius in columbae specie super eum venit. Cumergo in fignra baptismi Naaman in fluvium descen-disset, Facla est, inquii Scriptura, caro ejm tamquampueri parvuli (IV Heg. v). Ilanc similitudinem in po-pulo Cliristiano cnnipleri videmus, quia ornnes qnibaptizaniur, sive senex sit, sive juvenis , omnes la-

j,men infantes appellantur, quia per Adam et Evam" veteres nascuntur, per Christum et Ecclesiam novi

regenerantur. Prima generatio perducit ad mortein,secunda generatio perducii ad vitam. Prima genera-tio filia; ira1

, sccunda generaiio vasa misericordia;,sicut Apostolus dicil : In Adam omnes moriuntur, inChristo omnes vivi/icabunlur (I Cor. xv). Quo modoNaaman senex sepiies lavando factus est velut pner,sic populus gentium cuin essel peccatis veteribus se-

nex, ei muliis iniquilaium maculis velul lepra per-fusus, per gratiam haptismi ila renovatur, ut in eonec originalis nec actualis peccati lepra remaneat ;

ei qui (ueratcriminum ponderibus curvus, ad exem-plum Naaman salutari lavacro renovatur, ut parvu-lus, ct prima stola indiiiiur. De qua Apostolus ait :

Quicumque in Chrislo bapihati estis, Christum indui-stis. 1 11 eniiinilaiioiie Naaman Syri , decima virtus

poniiur Elisaei. Denarius eniin nnmerus consumma-lionem sive perfectionem demonstrat

, quia in fine

muiidi Domintis legiiur advenisse, in quo universis

C lepra inlidelitaiis aspersis cognoscitur salus ailri-

buta. Quod vero posteaquam mundatus est Naainaninunera obtulit beato Elisaeo , et illc accipere nnluitChristi in hocgratia figuratur, qux iden gratia dictaest quia graiis datur; sic enim ipse Doraiiuib in

Evangclio discipulis dixit :

Infirmoscurate, mortuossnscitate, dannone sejicile :

grati accepistis.gratis dale(Matth. x). Dixitque inter-

ea Naaman ad Etiswum : Obsecro, concede mihi servo

luo, ut toltam onus duorum burdonum de lerra : nonenim faciel ullra servus holocauslum aut victimas diis

alienis, nisi Domino soli. Onus tenae duorum bnrdo-

num, incarnatioiiis Chrisii praetendebat sacranien-

tuni, cujus mysierium uterque populus ex circumci-sione videlicet et praeputio ob spem aeternoe beaiitu-dinis porlare non renuit. Posthaec refert eademScripiura quod interrogaverit Elisacus Jezi puerumsuum :

Unde venis, Jezi? Qui respondit, Non ivit servut

»jtuus quoquam. Et ille ait, Nonne cor meum in prw-semi eral, quando reversus est homo de curru suo in

occursum luum? Nunc igilur accepisli argcntum, et

accepisti vesles, ut emas otiveta et vineta et oves el

boves, et servos et ancillus. Sed et lepra Naaman ad-hwrebit tibi et semini tuo, usque in sempilernum. Sicenim propheta Elisaeus puerum suuin Jezi absens

corpore vidit accipientem munera, quae dedit illi

Naaman Syrus, quem propheta memoraius a lepraedeformitaie mundaverat, quod servusnequam, Do-mino suo non vidente, latenter se fecisse pmaverat,quanto magis in illo corpore spiritali videbunt sancti

omnia, non solura si oculos claudant, verum etiamunde sunt corpore absentes? Tunc enim erit perfe-Clum illml de quo loquens Apostolus ail : Ex parle ,

inquit, scimus, el ex parte prophetamus ; cum aulemvenerii quod perfeclum est, evacuakitur quod ex parteest (Hebr. xm). Deinde ut quo moilo posset aliquasiiniluudine ostendere quantura ab illa quae futura

\m AD OPERA S. EUCUIiRIl APPENDIX. 148*

esl distel haec viia, non qualitimeumque liumiiiiun, A genles transtil, tunc in miseris Judaeis peccali lepra

vcriini eiiam qui praecipua liic sancliiate sunt prae- permansii.

dili : Cum essem , i n q u i t , parvulut , quasi parvuius

tapiebam, quasi parvulus loquebar , quasi parvulut

cogiiabam; cum aulem facius sum vir , evacuavi quos

parvutierant ; videmus nuncper speculum in wnigmate,

lunc autem facie ad faciem; nunc scio ex parte, tunc

autem cognoscam sicut et cognitus sum (Hebr. xin). Si

ergo in liac viia, ubi humimim niirabilium propbetiaita comparanda est iili vilae, quasi parvuli ad juve-

nem, vidit tainen Elisseus aceipientem muuera ser-

vum suum, ubi ipse non erat. llane cum venerit quodperfectum esl, nec jam corpus covruptibile aggrava-bit animam, sed incorruptibile nihil impediet, illis

suncii ad ea, quae videnda sunl, oculis cofporeis ,

qitibus Elisseus absens ad servum suum videnduni

iioii indiguit, indigebunl? Namque, secundum inter-

pretes septuaginta, ista sunt ad Jezi verba propheioe :

Nonne cor meum eral tecnm , qnando conversus est vir

de curru in obciam libi, et accepisli pecttniam? et

caelcra. Sic uutein ex Hebraeo intei pretaius est pres-

byter Hieronyinus : iSonne cor meum, inquit, in prx-senli eral , quando reversus est homo de curru suo in

occursum lui? Corde suo ergo dixit se hoi: viilisse

pmphela, adjutus «i«iiiJem mirabiliier, nnllo dubi-

tanle, divinilus; sed quauio amplitts lunc omnesmimere isto ahundabuni, cuin Deus erit omnia in

omnibus; bahebunt tamen etiam llli oculi corporeiofficium snuin, el in loco suo titerque erit illis spi-litus perspiiiiale corpus : neque enim ille prophet.i,

quia eis non indiguit ,ut viderel absenlem, non eis

usus cst ad vidend.i proesentia : qnoe tanien vitlere

spirilu possei, etiam si illos clauderet, sicttt vidit

absentia, ubi c.uni eis ipse non erat. Absit ergo ut

dicainusillos sanctos iu illa vita Deuin claosis ocnlis

noii visiiros, quem spiritu semper videbuni; sed

utrnm videhntu et per oculos eorporis, cnm eos

apertos habebunt, inde qnaesiio est: si enim lantum

poterunt in corpore spirilali, eo modo ulique etiam

JJ

XXI. Deferro natante. IV Reg. vi. — Posthaec re-

ferl Scriptura quod, euntc beato Elisseo cnm liliis

]irophetarum ad Jord.uiem fluviuin, dum sibi ligna

conciderenl, ceciderit securis in aquam, et ille ds

cujus manu corruit clainnveril ad beatum Elisaeum :

Heu! heu! el hoc ipsum mutuo acceperam. Pusthaec in

luco tihi securis illa cecideral , bealus Elis.i us inisit

lignum , el natavit ferrum. Dominus Jesus Christus ,

cujus figuram Elisaeus gestavit, cum per praesenliain

corporis sui Judoeorum impietalem lamquam infru-

ctuosam arboremsuccidere vellet, quia de iilo Joan-nes ait : Ecce securis ad radicem arborum posila est

(Matth. 111 ): intervenienle passione corpus ipsum

velut niantibriuui desei uit, et iu iiiterni profunda de-

scendit, quod in septtllura depositum, ad vn.m lam-

quam ah manubrium suuni spiritu redeunte, sur-

rexil. Sive aliter , Elisaeum lypiim habuisse DominiSalvaioris frequenter jam supra diximus; sed el in

puero illo filio prophetse, cui secnris de manu lapsa

cst, nun incungrue Cbristus intelligititr : securis illa

ouse cecidit, Adani sive totuingemis humaunm signi-iicasse videtur. Tenehai ergo lilius pruphetae secu-rim in inanii sua, et Dominus ac Salvator nosterbuiiianiim genus ijiiod creaverat in manu poteiitiaesnae. Sed quoniodo securis illa de nianii prophetaein profunduni corruit, ita et gentts hum;inum deniiiiiu oinnipoienlis Dei per superbiam se excussii,

ceciditque in lluvium luxoriae, vel omnium peccaio-rum gurgite se submersii. Securis crgo illa in prn-fundo jacehat, qnin genus humantiin in omiiium cri-

iniiimn .'ihysso infelici ruina corruernt, sicut seri-

plum est , Infixus sum in limo prvfundi (Ps. lxvki).

Ilerum : Deneni in atlitudinem nmris, et tempestas de-

mersil mc (Ibid.) : lluvius enim ille nhi securis eeci-

dii, signilicnt praeierflitentem, et fugitivum ,et de-

scendeiitein iu voluplalem veliuxuriam, sseeuli hujuscursimi; lluvius enim a fluendo nonien accepil, et

ipsi oculi spirilales , qnantum possunt isti, quales fj i|ina omiies peccntorcs transitoriis volnptalibus inhae-

nunc hiihemns, piocul dubiopereos Deus videri non

poterit. Longe iiaque alterius ermit potenii e, si pereos videhitnr incorporea illa naiuni, qme non conii-

neiur loco, sed ubique toia est. Jezi, minister Elisoei,

qui cupitlitate argcnti decepuis, pecimiam a NaamanSyro accepit, et pnst panltilum iepne contagioue est

percussus, Jud e prodiloris typmn gessisse no.i du-hium est: sicul enimjezi ideoserviehil heato Elisaeo,iii pecuniani posset acquirere, ita ct Judas propteivaadhaeserat Doiniuo Salvatori, ut fraiidcm facerel, ct

terrenas divitins congregaret. Uenique sic de illo in

Evangelio scripto.m esl, Quia fur erat, et loculos ha-

bebat,

et ea qum miltebantur , exportabal {Joan. xn).Nain Jezi qui graiiam magistri potuerat promereri ,

sicut dominus snus consecutus fuerat beali Elia;,

cupiditate vicius in seieruiini nieruit crudeli lcpra

perfundi; Judas vero per amorem pecunkc et apo-stolatiis gratiam perdidit, et laqueo viliiin linivit. Acsic inielligimus omnes nmlos sacerdotes intra Eccle-siam intus in anima peccati lepra esse peifusos, i|tti

contra Dominicn praecepta ininislerium quod gratis

ucceperunt gratis uon administraiit,

etjpfro

unini

opere quod in Ecclesia gertint non ftuuram merce-

dem, sed piicseuiein quatHint retribiuionem; potestenim Jezi etiam Judaeorum populum figurare, qui eo

tempore peccaii lepra percutflnr, quo ab ea populusgentium liheralur. Denique sic infidclcs Judaei in

passione clamaveitint : Sanguis ejus Mper nos, et

snper filios noslros (Matth. xxvn) : tunc enim peccaii

lepra perfundi nieruerunt, quando super ccelestemmedicum oresacrilego clamaveruut : Tolle, lotle,cru-

cifige eum (Joan. xix) ! Ergo eo tempore in illis re-

mansitlepra, quo ad nos transiit gratia. Denique sie

et apostolus I^aulus ad ens locutus est dicens : Yobis,

inquitj oporluil priinnm loqui verbum fki, sed quiatos mdianos;u(/ii:aslis mlernmvita:, ecce comcriimur ud

gcnlet {Act. xiii). Quaildo doctiiua apostulortnn ad

I)

ontes fluere dicunliir, ideo sectiris illa hi fluminislimo jacehat oppressa. Veniens ergo Elis.rus misit

tignnm, el natavit ferrum. Quid est ligntim miitere et

leiiuin in liicem producere, nisi palibulum crucis

iiscendere, et de profundo inferni hiimanum genuscripere, et de omniuin peeeatorum limo per crmismysieriiim liherare? Postqtiam vero nalavil ferrum ,

iii/sii manum propheta et recepit illud, et reddidit aduiilem iisinn doniini. Ita et de nobis fnctum est, quicle mami Domini superbiendo cecideramus, per ciu-cis lignum ad munum vel potesiaiem Domini redi-imis. liem moraliier, feriuin in manuhriu ilomim

iiitelligimr in corde; ligna vero per lioe cacdere, est

]>ravc agentes inciepare, quod nonnumquam dtimlluxe agitur, dum lapsus vana; gloriae in accepla ca-dem seientia 11011 vitalur, ferruni in aqua perditur,quia ex dissoluto opere intelligeniia fiituatur, qiiamprolecto intelligentiam ad boc novimus daii, ul anledantis utulns ex hnna aclione deheat restitui. Undeel recle isqtii ferriiiu ainiseral, clainabat, Heu! heu!hett! domine mi, ethocipsum muttto acceperam; lia-

hent cnim hoc elecii proprium, si quando in eis suascientia furliva vante glori;e culpa subripitur, adcor velociter redeimt, et quidquid in se ante districii

judicis oculos damnahile inveiiiunt, lacrymis inse-

quimtur; qui flentes non solum catue inspiciunt, quaeniula commiserunt, sed ex accepto munere qtiae red-dere etiam hona debueruni, qttia nimirum lanlo se

amplius peccatores sentiunt , quanto ex negleclis•

honis qnse agere poterant debitores tcnenliir : recte

enim qui ferrtim pcrdidit, clamabat, Hen ! heu! heu !

el hoc ipsttm mutuo acceperam. Ac si dicat, Illud perdissolutionem iieiligentioe pefdidi, quod tti perbonaopera reddereni, ex gralia crcditoris aceeperam. Et

iiiiiuquam Dcus menterri deserii, qua: in peecalis se

vcraciter agnoscit. Unde cl mox Elisaeus veniens,

lignum dcorsum laiitit, et fenum in siqici licicm au

1189 COMMENTARH IN L1BR.0S REGUM. LIB. IV. 1190

lulii : quia vidclieet Redemptor nosler , pie nos re- Apicions, cor pcccjtoris humiliat, et ei quntn amise-rat inlcllige»ti.im refonnat; Ikmum Tiiergit, et ferrumlevat, rfiiin cor affligii, elscieniiam reparat. Undebene in alia iranslatione dicitnr quod infregit llgnumatqtie jaetavit, et sic ferrmn siisiulit : lignum nam-

qne coiifringere est cor ab elalione conterere; li-

gnum ad ima jactare, elevatum cor in cognitionem,ut diximus, proprise infirmilatis Imniiliare ; aiqueiliico ferrum in sujierficiem redit, quia ad usum exer-eitationis pristinum intelligentise recurrit. Igiturquo-niam donum intellectus quod accipitur vix cumlot difficultaiibus custoditur, curandtim valde est neoiio torpeat, curandum ne incilationes operis vilio

clationis evancscant. Sancti namque viri iuinime cx-

shliatii, cum cngnnscunt quae faciunl, sed cum fa-

ciunt quae cogiioverunt ; etsi inlelligendo largiores

cong iiiilcnt a munere largitoris ,moereiites lamen

considerant debitum operis, ul vidclicet actione per-solvnt quod eis proVogaturri cst in cogitalione.Stnltiis nam

j

ue est debitor, qoi gaudens pecuniasnnituas accepit, ct tempus quo reddere debel nonatiendit. Moderatur attiem laetitia accipiendi, quandosnlerti provideolia cliam constitutum lempus red-dendi cogitatnr.

diex anlem Syr!(e pugnabd! contra Israclem; consi-

liumqtie iniit cum ietih suis dicens : In locoillo etitlo

ponamus insidias, et reliqua. Hex Syrisc Samariam

obsidens, diaholi gcstabnt typum, qui atueailventumSalvaioris Judsenrum populum sua obsidioneconclu-

scrai, cujus saevili.e aiijue occultx insidlafc , quas hu-maiio pnetend ;hat generi veri Elissei, hoc est, UominiSalva toris prxscientia aique virtute frustmtie sunt.

E*et"cit«s regis Assyriorum, qtti ad capiendlim Eli-

sjciim ab ipso missits esl, Scribarum et Pharisseorumhabuiiuul lyptim, qui instinclu diaboli ad persequen-diim Deum iustigali sunt , ei pcr vinotem ejusdemDoniiniciSalvatoris nosirijnsto judicio obcoccatisunt,et rursiim per misericnrdiam illms pane verbi Dei

Qnatuor ergo viri eranl 'eprosi jltxtaintroitumportce,qui dixerunl ad invicem. Quid kie esse volumus douecmoriamur ? et reliqua. Quatuor leprosi qiii extra <i\i-latcm positi futuram Israeli defensionem pronuntiant,ilios indicasse videntur qui e.v populo Juibeoiuni im-niiitiditiam peccatoriiiu suortifri prius caeteris con-Icsm sunt, elad lanlam pervcnircincrueriiiiigraliam,ut vieliim atque liigatum diabolum per victoriain eru-cis Chrisii coeieris anniintiarent Quinque equi qui iuSatnaria prac inopia famis tanlummodo rcmansissediruntur, carnalem Judieonuii populum sub quinqiielibris legis derelictum figurassc ecriuni est. Dtixillc

qui futurain frumenti abtind antiam per Elisxum ven-tur.un andiens, credcre noluit.Scribarum alque Pha-risoeorum geslavit lisjuram, riui fertililatem in Eecle-sia diviiiitus collalaiii yidii, el quia ciedere noluit.abhac iiripielate sua niortutts

,a (idelibus coucnlcatus

est. Mulier Sunariliiis, qu.c ob inhpiam faihis cousultuElisaei de Jnd.ca ad terram Phili liim transivii, pri-

g inilivaiiiEccleslsiii), qna; per ai'ostold.s ex circumci-

sione in Chiisto credidii, prasighavit; <ju:o ICci lcsia

hbinlideiilaleni Judifeorum, atqueihopiam verbi Dei,

qiia: illos obtinuii, revelante silii diviuo Spirilu «1

populiiiii geiiiium trausmigravit : lucc enim in (ine

nuindi, postquaai plenitudo gcnlium introierit, ad

pnorcm pppiibim' rcvertens, ptseclicahte Elia,e!eciosex oadcm

]lebe quasi prisiihain patcrnoium suorum

[ios issioneiii inpfoprio jiire reripicl, et titne otiuiis

hraei Salvus liet (Hom. xi). Quod ail Joiada pontifexsaccrdotibiN et levitis in

tcmplb, proferens Joasfiliuin Azaria;, q'iem sex annis, quibus rcgnavitAthalia, clam hutriebat in lerhplo.

XXlll. ve Jou unctbtnregem, IV I!eg. xi —Terliiantem pars vehruih ihtrbeat subbato, cl obscrvc: excu-biium domus rcyis; terlia auleth pdrs sit ad portamScijr, et lerlia pdh ad

porlinii qum est posi habiiacutumscutariorum. Cus'.odielf> excnbitum itoinus Messd

fduat

vero parles c iobis omnes tarediehw uibbalo, custo-

diant excubitum aomus Bomini circum regem, et valla-

sunt pasti, ct aqna scicnlia; refecti. MeritO inovet C bitis einn, habehles arma in mahibus veslris, clc. qmcibidein dida vel facla coinnieiiioranlur, melius intel-

ligunuir, si de locis tenipli in quibiis actuin cst,

latins aliqua repliceniur. Temjiltim qniileui ip-u:a,

cxcepllsporticlblis, quibus omni ex parie sibi adluc-

rentibus circumdabatur, habebai Inira parietes: hocc

eslcnini ineastira prima qiiani Verba dieriiin hoini-

nanl : Scxayinla cubilos longitudinis , vigihti auterA

latitudiiiis ; cujus oiiinis ambilus atrio tnbus cubilis

alio etiit circiimdattis, habente iiiiroitiiin a paite01 iealis, cnjus in libro Regum ita nieminit Scriplura,Et adificavil alrium inlcrius tribus ordinibus lapidumpolilorum, el uno ordinc•

lignorum Cfc/ri: inlcrius vide-

licet hoc appellans alriiim,eo quoil alia circa hoc

exteriora sinl facta. Poiro iri Yerbisdierum ita ; Fecit

etiam alriumsacerdolum,elbat>ilicam grandem,el oslia

in busilica; qiiie lcxit mre (II Par.iv): atrium videlicet

sacerdotiim hoc iioniiuans, quia iiimiiuin ad hoc er.it

faciuin, utab ingrcssu lempli caiteros arceret, solis-

qir>(! jy (|ii<; hoc saconl.tibus Iicere desiguarel. Erat autemhoc idem atriuni abaiistrali.ab occiilenlali etscptcn-trionali parle viciaius niaio teinpli. Porro ad poiiamSolis, nnde et inlroiluni per gradus habebat, in ma-

gnam se prolixilatein a templo prolcndebat : utpole

quod in illa sui parie altare holocausti, in illa lule-

rcs bis (|uinos, iu quibus hosli* lavarentur, in illa

inare oeheum, iu quu intraluri ad ininistcriiim sacer-

dotes Iavarenliir, in illa sacerdoluni immolantium ct

psallcniiurii habebat choros levitai um. Circunidaba-

luT boc atriuni undiqiic versiiin a longa xde perinaxiriia iri quadrum ; cujus interior paries , id est,

qui templurii a quaiuor niuudi partibus respiciebat ,

inlcriui erat per lotiim iu arcubus conslruclus, ulte-

noi vcio lirma soliditale fiindaius , et januas habens

a:re:is , ut sapra dictum nieiiioraviiiius , et ostia iu

basilica , qu;e lexit ;cre; qux eiiain poriicibus coin-

inunita, inaximis eiqjjjiqrlllliis

eial discrelaCflpna-

culis ; et furtiis extra hauc cdcm in gyro cllura

quo modo poliieiiint Syri isti ire iu Sanianam, si

lali crant cii-ciiatc peicussi at oimiiiionihilviilereni.

Hac aoiasia cl am illi percussi SUllt qui qmcrebantostiani Lo!h : b ic <aim rnOtlo siia calamilate turbati

amcnles facti siint, i:sqae dutii ireal in Simariain, et

ullerius prophelam tali modo comprcliendere nonniat.

XXII. Deob idio;v Satnariw. IV Reg. vi.—Factumcst auiem pust hxc, conyregavil Bcrcnlab rex Syruenniicrsuin \rcrcilum sutim

,ct ascendit, ct obscdit Sa-

mari.im Facia est aulem fai in Stimaria, ct

tamdiu obttfgSa csi civitai doncc tenmh&areiiir caputasini octngiula arycnteis, ct quarla pars canislri ster-

eoris cohmibarvm iiuinijue artjenlcis, clc. F.imes Sa-

uiariae illata inopiam significit vcrlii Dei,

sive ege-Etaiem (idii .pertiiiam diabilas anie a .Ivcntiim Sal-

vatoris Dei popnl.im eonelirserat. Cajnrl asini ocio-

ginta argeir.cisveiiumilainnisig; ificat superbiam qti.c

iniiiuin est ( niui pcccati ; per a-inum Ciiin

iinnniiiiliiia est niiiaal, oinnia vilia diiiboliprrjefigu

il n diibium Csl, i|iion:ni, ul dicliim est, ciputest supeiliia. Ilanc reprobioinncs, neglccto dccalogo

. atque ogdoada Evai.gelii, in qtia imagocslDci,in cibum irialueiiint suineic quam paaein verbi Dci.

Q ':,ina vero pars canistri stercoris coluniliarum ,

quod ijiiin pie argiiileis cmptum, in cibiim sumere

(iicilur, boc li;,'iirasse videliiv, qnod popalus rejiro-

bus, relicta cultura Dci, atque (juiaque corporis sen-

sil.iiSMibditus, iieridoloniinculturaiiictsinnilatioiienivelat (|iiodanl fct<>ie i>e.'caloruni pisli, diabolo saiis-

faiebarii. DUae laalicres , qiiariun una fanus iaojiia

coacta liiium suiini comedit, leprobam plciiem ex

Jud.-eis^ignilicasse non dubium est,qii30 omne bonumonod iu se oiiginalitci' balmit inopia fidei con-sulia consuinji-ii. Alia vero qiue in tale faeiuus con-seiisuin prx-bere renuit,<lcciain plcbem procul dubio

liguravli.

1131 AD OPEKA S. EUCHERII APPENDIX. 1192

Sitr.ili schemate facla ; sed ettertia niliilominus circa A videlicet libro distinctius haec cuncta replicantur

am eodem ordinc facta per gyrum, interiora omnia

longe latequecircuibai, in hoctamum a prioribus di-

sians aedibus, qnod orienlalis et septentrionaiis ejus

paries ostia minimehabebal.eo quod uterqueeorumad muros pertineret civitatis. Huec antein sunt atria

de quibus cauitur in psalmis, Qui stntis in domo Do-

mini, in atriis dotnus Dei nostri (Ps. cxxxw). Et quo-niam ipsa domus Domini mediocri loco constructa

erat, fiebal ut atria quanto exteriora fuerint, tamoaltiores haberent parieles, ulpote inferius funda-

menta habenies, adeo ul uliima quadringenlos in

atliludine cubitos baberent, nec tamen aequandae

templi altiiudini aliquantuliim appropinquaieni, quo-rum oinnium in libro Paralipomennn ita generalis flt

mentio. Dedit autem David Salomoni filio suo descri-

plionemporticus, el templi,et ceilariorum,et ccenaculi,

et cubiculorum in adylis , et domus propiliationis , nee

non et omnium quce cogitaverat alriorum et exedrarum

per circuilum in thesauros domus Domini,

el in the- .

sauros sanctorum (I Paral. xxvm). Sed et Josephi•

scriptura, vel pictura ab aniiquis formaia , plenius

quo sint haec ordine facla distinguit (Joseph., Aniiq.Jud. lib. viii, c. 5). His vero ila composiiis, in sancia

sanctorum sunimi lantuni sacerdotis erat semel in

anuo ingredi,cum sanguinehnstiarum; in sanctuario

ante oraculum sacerdutes lantuin purilicati imro-

ibanl; in airio interiori sacerdoies omnes et leviLe ;

circa hoc atrium sub divo , vel si tempestas arcebat ,

in aadibus circnmpositis viri tsraeliiae ad orandumsive audiendum verbum Dei conveniebant. In lertio

orditie atriorum stabant ad orandum mulieres Israe-

litica? sub divo,velsitempestas iionsinebat,proxinia

circumpositarum sedium tecta subibant. Porro iu

ultimo ordine atriorum genliles, qui ad orandumforie convenerant, intrabant, ubi etiam post tempora

dispersionis ii qui de geutihiis nuper advenerant

Israelitse, septem diebus punficati, sic tandein in in-

teriora sanctorum petebant. Quae autem intra atria

vel in atriiserant pavimenta, lapide variosuntoinnia i

strata. lia vero ostia in aedibuscontra invicem posiia

erant, ut ii etiam qui in tiltiinis consistebant lem-

plum possenl intueri. Erant autem sorles viginti

quatuor et sacerdotum, et levitarum, et janitorum,

qui per lotidem septimauas sibi ex ordine succede-

rem; sabbato nova lurma intrante ad offleium, et

post sabbaiiun ea qiias proxima septimana ministra-

verai, donium redninte. Sed bic poniifex proponitnecessitatem augendi circa iiovuin regem exercitus,et eos qui intrandi scpiimanam habebanl, suscepit in

ordinem, et illos qui jam suam septimanam mini-

Sirando iinpleverant, ne abirenl, relinuit, qui alios

quosque levilas de cunclis urbibus Juda simul et

principes familiarum Israel, missis in hoc centtirio-

nibusHierosolymam, congregaverat,ut Verba dierum

narrant; quos edncturus lilius regis tali ratione dis-

linxit, ut omnes qu iimpleveruni sabbatum et egres-suii eranl, in duas divisi partes regem in interioribus

Teriia pars veslrum, qui veniunl ad sabbatum, sacer-

dolum el levitarum et junilorum erit in porlis ; tertia

vero pars ad domum regis, el tertia in porta, qute ap-

peltatur Fundamenli; omne vero reliquum vulgus til in

alriis domus Domini, nec quisquam alius ingredialurdomum Domini, niii sacerdotes, et qui ministrant de

iecilis, ipsi tanlummodo ingredianiur, quia sanclificati

sunt, el omne reliquum vulyus observel custodias Do-mini. Levilce aulem circumdenl regem, habentes sin-

guli arma sua, etc. Quud sequitur deeodem: Pro-

duxitque filium regis, et posuil super eum diadema, et

testimonium in diademxte insigne capiiis regium, in

lestimonio designat decrela legis Dei , quibus quidagere rex debeat, qualiler vivere, prcecipitur. Deui-

que in libro Verboruni dierum apcrlius : Elimposue-runt, inijuit , ei diadema, dederuntque in manu ejuttenendam legem; et magnse utique erat salularisque

prudeniia;, ut per lyrannicae impiajque reginae neceinsuccedenle in regnuin fllio regi: legilimi, cum ipso

regni habilu simul disciplina legis Dei servanda co-

mitetur; ei qui se praelaium regendo videret, ipse se

regeiidum divinis legibus subdi debere meminisset.

Qnod insiaiiratum templum Doniini tempore prsefaii

regis Joas dicilur; et non fiebat ratio hishominibus

qui accipiebant pecuniam, ut distribuerent eam arli-

ficibus, sed in fide traciabanteam, devoiionemosien-diteorum, de quibus sermo est, qui tantuin studii in

religione habueruiil, ut nullus dubitaverit quin pecu-niam Doniini sine alicujus fraudis suspicinne tra-

clarent, et hanc de «rario sublaiam fldeliter ariiflci-

bus ad miiniendamdomum,proiit singulisopus essei,offeireni.

Post hasc mortuus est, inquit, Eli$mus,etsepelierunteum. Lalrunculi vero de Moab venerunl in terram ipsovideticel anno. Quidam autem sepetientes hominem ,

viderunt luiruncutos,elprojecerunt cadaver in sepulcroEliswi ; quod ambulnvit, cum leligii ossa Eliswi, con-

tinuoque reiixil homo, el slelit super pedes suos. La-trunctili eniin Moab liguraliier daemones intelligendisunt, qui ad iucestum et omne opus exsecrabilevitiorum stiomlis perurgeiit infelicium menies. Quivero mortuuoi sepeliebant, ii accipiendi sunl, qui, ut

aposlolus Jacobus ait, impios ei peccatores aberrorcvi:e sua; assidua exlioriaiione converlunt ad tramitem

pielatis etcasiiiatis, animas eoruiii salvantes a per-

petua inorie, conperinnt multitudinem peccatorum.Sive aliler : Sepelientes monuum ac latrunculos fu-

gientes illi merito appellandi stini, qui pie viverevolenles iu Christo, fugiunt ac declinant vitia uni-

versaaique peccata.quia moriem videlicet operanlur ;

corporaque in fontem projiciunt baptismi, in quosecuudum Apostolum credentes sepeliiintur ciiin

Christo, ut per communionem corporis et sanguiniscjus deinceps possint vivere cum Christo.XXIV. De Amasia rege. IV Reg. xn.—Quoddicitur

de Amasia rege Juda , Ipse percussit Edom in valle

Salinarum decem inittia, et apprehendit Pelram in

atrii locis armati circumstarent; reliqua vero multi- q prwlio vocavitque nomen ejus Jeciehel. Vallis Salina

tudo, id est, qui non erant de stirpe Levi , extei iorcs

atriorum januascontra furorem reginae, si quid forte

adversi moliretur, custodirent. Porro qui nuper adsabbatum venerant sacerdoies.et levilae, et jauitores,in tres divisi parles, domum regis, id est, palatiumobservarent, ne vel hoc regina collecto exercilu con-tra regem defenderent,servarentetportainhabitaculiscutariorum, per quam de lemplo ad palatium de-

scendebaiur, sicut infra dicitur (II Parat. xn). Duxe-

runtque regem de domo Domini, et venerunt perviam portae scutariormn in palatium et sedit superthrimum regium, ubi eliam porta Seyr, et domusMessa, tjiiae ciiin porta scutariorum iiominaotur, essevidentiir. Scuiarins auiem tutores regis appellat ,

teslanie libro Paralipomeiioii, qui, ctim Roboamscuta serea pro aureis (ecisse, coniiiiemorasset ,

adjeeil, El tradidit itlaprincipibus sculariorum

, quicustodiebant vestibulum patalii (II Paral. xxillj.li) quo

rum erat, tibi salesfaciebant, vel feno videlicel salsu-

ginis, ut multis in locis deciso, exsiccaio etincenso;vel aquis puleorum salis fervefactis,et usijue ad salis

flrmiiatein coquendo perductis, vel alio quolibetordine, quo sal flcri coiisuevit;in quoeliam loco Jnabduodecini millia Iduma^orum percussisse legilur.Necpraeiereundum quod pro valle Salinarum vetus edilio

quasi nomen regionis Gemela posuit. Petra autemcivitas est Arabiae nobilis in eadem terra Edoiu,

quae in libro Numerorum Recem dicilur , et a

Syris hodieque sic appellatur. Jectehel vero, quodAniasias victor ei noinen imposiiit , interpretaiurCoeius Dei, vel Auxilium Dei, agente eo fideliier,

ut perenni inderetur memoriae, quod hanc vel ccetu

populi Dei, vel Deo auxiliante ceperit.XXV. De Jeroboam rege. IV Reg. xiv. — Quod

diciturde Jeroboam rege Israel, Ipseresiituil termi.

noshraelab inlroilu Emath usque ad mareSolitwlinis,

IIOS COMMENTAMI IN LIBROS REGUM. LIB. III. «104

Emath qnre nnnc Epiphania dicilur, septenlrionalis A cAtum carneum, vobiscwn Dominus Deus nosler, quiauxiliator est twslri. pugnalqtie pro nobis. El ecnfo:latus est, inquit, populns hujuscemodi verbis Etucltim

(II Par. xxxn). Omle Rabsaccs destrtiere vuii t|uodille consfruvral, el Inqii llirad p(lpii'iim: Son :edu-cal vos ExvcMai, et non tebii ttibual /iduciam superDomino l>eo(lsui. xxxvt). Rursuinqmj adjicicns eom-iiiinatinnem el lerrorcm : Ut coiitednnl, iiniuil, ster-cora sua, et bibant urinain pedum suoruin vobiscum ;

per qnse osteoilil. famein eos et peuuria siiiquc esso

capiend 'S; simulquo illcehram jungi fnrmidini, m(|uns lerrore n<>n vicerai , reproiuis-ionibus et per-ttnshwc decipiat d crns :

Facite mecum qnod esl utile. Ergo sensus est : Fa-Cile, iuquil, qnod vohis prnsil el in lieneiliclionemveslram proflcial. Sive boc dicit : Bencdicite regiAssyrioriuii.ct l.imlate eumutdoinimim.coiifitcmini,ut pnemia coose iiiamini.

„ Et donec revertar dc iEgypio, sive capta Lobna re-Ddeam, hahitare in urlie vestra, et rebns vestris frui-

miiii. poste.i atiom veniam el transferam vos in ler-

ram qncc limilii est terrat veslrm. Quidam putantlerraui eis Medi.e reproinilti , qua! habebat lerncJu<l;cc siinilinidiinMii lam iu siln qn.mi in frugibiis.

Qiiodipni inferi , Ubi est Deus Emath, et Arphalh, et

Sepharvaim? Nttmquid liberaverunt Samaiiam de ma-nu men? oslcndit o nnioiu civilalum sive gentiumdiis scrviisse Samariias ; et qnia non crant dii, sedidola, meriio eultores vanititis, ui (teccbat, esse sub-mersos ostendit. Est auteoi urbs Coelesyria), quainiioc Epi|iliania dicilur. juxia Eme-an", ut supramonuimus. Arpbat urlis D;unasci, quam expugnaiaina rege Assyriorum eiiam Jeremias scribil. Sephar-vaiio , (piod iiumero plurali libros vel liitcras sonat,nomen est locorum, de quiliis Assyrii iransmigrau-tcs baliiiavruiil iu Samarii, ut in Locorom libris

invcniinus. Veriim in Isaia boc <piO;|ue vocabulumr. e-se civilalis anparet, ubi aperle dicilur , Ubi est

Deus urbis Sepliarvaim ? Tamelsi pluraliter diclum,

ui Tbeliarnm, Atneuariim. I'ro Ana el Ava velns

editio i|uasi unius urhis nomcn Ana el Ava posuit ;

cl qnidem in Hebneo ita scriptum esi. Veriim quiasyllaba v, qirc in medio uominis posila cst, coujun-ciinnein a.iodcos siguilicat, potest ctiam iia dislinguiut dicatur Anie el Gavc, ut Aquil.i transtulii, siveAna ei Ava, 111 nosicr verlit ioierpres.

Tacuitqne omnis populns, el non retpondil ei quid-quam. Siqnidem prwceplnm regis acceperant, ut nonresponderent. Vrro jusius Ezechias agebat cimcia fi

dcliier, universa cum coosilio ; ideo enim jusscrniblaspheinami Assyiio n<>n respondere , ne eum admajores bfispliemias provocuet. Et ingressus ett

Eliacliim ct cwleri cum eo ad Ezecliiam scissis vcsii-

bus. Perspicna relb.quentes ,ca lanlum , in quibus

laiens sensos e-l disserainus. Scindunt vestes, quiaKahsaccn aodierant bla-pbemamem. Scindit et ipserex vestimenla sui, quia pcccaiormn suoriim et po-puli esse crcdeb.it, quod Habsaces usque ad portasHierusatem venerit, et contra Dominuui lalia sit !<>•

D cultis Pro regio ergo cullii obvolulns est sacco , el

ile nalalio a<i teinpliim gradiens, Eliacliim pontificem,ct Sobnam scribam, et seniores de sacerdolibusmitit adIsaiam filiuni Amos proplielnm. In quo regis conside-rauda est bumiliias alque prudciitia. Ip-e pergit ad

lempliim , principes populi ct senes saccrdotumnon stolis saccrdnialibus, sed ciliciis cooperios mit-lit ad I-aiam prnpbeiam filium Amos. Dixerunt, in-

quil, ad eum : Hoec dicit Ezecliias, Dies tribulationis,el corruptiimis, ei blaspheinia? ; dies b»C Iriliulalionis

nostnr, corruplionis Dei , bla-phemiai liostium. Po-

niique similiiudinem pnrturicmis mulieris et dolen-tis

, quod venerunl filii usque ad partum , et vire-

nou liabet paituriens. Uxc juxta liiieram peccalisfacieiiiihus videmus

, quia cum bosles irruunl, de-fensores iinslri prxparautur, scd nullatenus ad pr*tparala cnnv.ilescunl. Scriplum namque est , Heqttit-tcet super eum spirilus consilii et fortitndinis. Qnta

38

cr.U termiiius Israel. Mare aulem soliludinis , quodHehraice dicitur Araba, mare Mnrtimm designal ,

quod in iongitudine perstadia 580 nsque ad Zoaras

Arabia?, io latiiudine per USOusque ad vicina Sodo-

mnrtiui priitenilitur.

XXVI. De colonis in Samariam dttclis ab Assyriis.

IV Keg. xvit.—Qnod dicimr debis, qu;e iuSanianama rege Assyrioroiu adduclx sunl, nationihus, !:l

unaqiurque getis fabricaia est Denni stium , posueruut-

que eos in flnis exeetsit, qna; fceraiSntuarilana gens,

el qens in urbibus $uis , in qnibus liabitabant: virienim

Dabtjlonii feceruni Socliot Benotli ; viri aulem Chu-

twni [ecerunt Scrgel, el riri de Einetha fecerunl Asima ,

porro Ev<ri [eceriiut Hebuaz et Tltarliu; in libro qui-dem Locorum legilnr quoil Benolhel Nergel fiiemnt

(ivitaics , quas constnixeruiit io rejiinoe Jmbcie Sa-

marilaoi, qni dc liabyloiiia irausicraiil. Asiuia ipio-

i)ueoppiduiii,(piod a.ilificavernnl qui adeam venerant

oe Eoialh. Nebaaz eiiaui ct Tlianiia civiiaics . quasEviei in eaileoi .Iiiil;c;e lerra coiididerunl. Videinr

aulem , juxla ccnseipienliam senuouis, eliam iilnlo-

ruoi, qnibus b:e gemes i>rius in lerra sua -eivierunt,hic |>o-se iuiclligi vocabula : qnia ciim ilicium essel,

J5l unaqitwque gens fubricata e l deum suum ,quasi ad

exi>leti<uieiii seoienlia! hubjuuctuni esi, Viri enim

Babytonii (ecerunt Sochol , ide-t, taberiMcula Be-

nolii; et ineluis, ni fallor, f.icerel iolerpres, si

Socbot Laiioe in taberuacula veiicret, et noiuen

idoii llciiolb absolute poneret;et siculin sei|iieniil>us

manifesle dicilur: Iiautem qui eraitl de Sapliarvaim ,

comburehanl ftlws suos igni A iremalech et Anamalech

diis Sepharvaim, ubi osiemiiliir Ailremalecli el Ana-malccb idola luisse urbis Sepliarvaim : ita viiletur

coiiseqiiens, nl eliam tNergel Ciurh.innruni , Asioia

Emelliauoruin , Nebaaz cl Tli.irilia idula fueriut

tva;i>rmu.

XXVII. De Sennacherib. IV Reg. xix. — Anno

quuto decimo regis Eze.hite asecndii Sennacherib rex

As>yrioritm super omnet eieittites Judie mnuilas, et

ceptt eas, cte. Lli-lorii inanifesia csi, cl inieiprela-lioue i.oii iml gel. lu veibisauleoi Kab-acis arrogan-lia Coiisid. randa e^t, qu:c velut coutraria qiuvdaiuforlit do iiuilatur con-iietudiiicui prophetarum : llt

quod iili solcnt in prolog s pooere, Haicdicit Domi-

uus, qoo auctorilaiem ct iiiagiiiliiiliocin Inqiwirtis

Osteiidoii, isle iiiioc dixerii, llcec dicil rex iiutgnus,rex Assyriorunt. Coii>ideieoius vcrb i Kalisac.is , ac

priiuum qiiod dicil : Confidis super baculum aruudi-

neum cun\raclum islum, stiper /kgfjplUM, falsiim est;

noila euim narrat bi-tnria qvod Kze<hias ad jEiiy-

ptos un.-eiii, d Piiiraonis auxilium f.osiul .ril.

Qmxbpie nifcrt, Si retponderis milii, Iu Domino Deo

noftro cofiiHiuns, wroni est ; sel rursiiui jungil

nicuil iciiiiii veritati, quod absiuleril Ezschitis excelsa

illiusc; aliaria; liuc cniin noo coiiira D uuiniim, scd

pro D uiiiiio leccral, ut idololalria et vcte;i crrore

deslruclo, juberel Dominuio adorare in llierusaleui,

ubi eial lcmpliim ejus. Quod |(ie paucitaleni obses-

soriiui voleus ustenderc, cquoruiu duo miliia polli-

celur, (piornm Ezechias ascen-orcs pr;ebere non

possei, i d<! iinbecillilatc veoit Jiidajornin, qui

eqoitan li eareliaui scieniia ; sed de nb.-ervatiune

iii,.ii.lat..niin Dci, qui per Moysen super regein pr;e-

CDeral l-racl, iVon mnltipticabil sibi equos, el uxoret

pliirinias non hnbibit {Deut. xvn). Ad id autem quodil \eiai, iii responderis milii, In Dnmino Deo confidi-

mui, calbde piudeinerqiie rcspondit sc noii sua vo-

I ii a e, se<i Doiniui veuisse praweptis. El diiil l.lia-

ln.n .1 ca-ieri ad Italis.icen :

Loquert nd scrvot tuos Syra lingua, si qttid intettigi'

mut, et castera. Accu.-aiio Rali-acis Ezethia! lcstimo-

oiuiii e.-l. quoil capiis cunctis urbibus Judxx,in

l)..niioo Deo confisus sit , dixentque ail popubim,i\ulile tiinere, nfc pnvea.is regem As yriorum, elttni-

tersttm milllitudinem qnee esl citin eo : tnullo enim plu-

res uobiicllM lunt quam cum illo. Cum ilto ett bra-

Patrol. L.

119» AD OPERA S. EUCHEUII APPENDIX. 11'«

utraque necessario sibi juncta suni , qnia neque vir- A aggerum, hoc intelligi poiest juxia historiam , quodtus sine consilio esse uiilis valet, neque cousilium

sine virtuie. Quid igitur prosunt qui per consilium

praeparaniur,dnni ad pr.vlium per fortiiudinem non

procedunl ? AfQictus igiltir atque turbatus Ezechias

rex loqiiilur dicens : Diet tribulaiionit et btasphemicedies iste; venerunt filii usque ad parlum, el vires nonhabct parturiens. Filii quippe usque ad pnrtum ve-

niunt , quando apta consilia usque ad desiderium

elliciendi operis procedunt; sed virtuiem non habet

parluriens ,duni infirmus quisque consilia hsec ad

utiliiaiem aliquam per partum operis non pcrducit.

Sequiiur,Si forle audial Dominus luus universa verba Rabsa-

eit, quem misil rex Assyriorum dominus suus. Noneniin audemus Dominum omnium uosirum Dominumdicere, quo irasceute lanta palimur; scd luum dici-

mus Doinimim, ei hanc babemus ullionis liduciam ,

quoniam vivens Deus blaspliemalur a culiore idolo-

pro niullitudine exercilus omnia fluenia ;:ccaverit,ut |ni cos sibi fodere sil compillsus. . juxla uausla-

lionem, qnod onincs po|>ulos, qui sub aquarum no-miue iiiiordum scrihuiilur, suo vasiaret exercitu.

Numquid non aidisti quce olim fecerim ex diebut

anliquis ? Eqo plusmavi illuil, el nunc adduxi. Erunl-

que in columuam, collium pugnnntium civitates muni-

tm, et qui sedent in eis humiles mauu contremuerunt,et confusi sunl. Facti sunt quusi fenum agri, el vireus

herba tectorum ; quw arefacta esl antetiuam veniret admalurilulim. Ilaoilaculum et egressum lnum, et viani

lutim egti prcctcki, cl furcrem tuum contra me. Insa-

nisti in me , et tuperbia tua ascendit in anrts meas.Hac ex persona Domini conlra verha A^syrii sen-

liemla simt, quod ad b'asplieiniaiii cjus sic icspon-

deril Doininus. Num ignoias quod h;ec quae fecisli

mea feceris voluntate, et ego hanc fulura pradixe-rnn , ac pcr te facienda piandaverim. Iiaquc qund(jllOlliaiu mh:ii3 i'i lo .fi.13 j'ii' iii.uui ii iinniii: iiui.ii- iiiu, .it yvi il i.uu.ini.i ni.i n 'i.i \ i;i un . iuii]in; <>uui

rum mortuorum. Cumque venissent servi regis Eze- B olini decreveram, hoc expictum est lempore, ut col

chiae ad Isaiam, pracvenit eos Laias; eliam absenteni

regem audierat ,et dicit quod respondere deberent

Domino suo, huuiiliiate mixta liducia coiiscieiuiie.

Dicile, inquii, Dominovestro, ipii vester est Domi-iuis

;meus enim haic dicit Dominus : Noli timere

verba, quibus non lu, scd ego sum blasphematus. Ecce

ego mittam cispirilum, el audiel nuntium, et reverte-

tur in terram suam, et dejiciam eum gladio in terra

sua. Ut duo pnritcr Ezechias, qinc opiabat, nudirei,se de obsidione ci periculo liliciandiiin, et iniinicuin

iratumque regcm in sua terra esse moritiinim. Re-

versus autem Rabsaccs, invenil regem Assyriorum ex-

pugnunlem Lobnam, ctc. Pugnasse autem Scnuaclie-nli icgeui Assyriorum conlr.iiEgyptios, et ohsedissrt

Pelnsium, jamque exsiruciis ajcgcribus urbe capien-

da, veuisse Thracam regcm iElhiopuui in auxilmm,et una nocie juxia Hierusalciu 185 millia excrcilus

Assyrii pestileniia corruisse narrat tlerodotus , et

plenissime Ucrosus Chaldaica: scriptor historiae. rlttique cum accepisset Eiechias litteras de manu *-*

nuniiorum, el legissel eas, ascendit in domum Domini,el expandit eascoram Domino, elc. Coutra Sennache-rib icgis blaspbemiassolida Ezechias arma arripuit,

rtirsumque pergit ad leinplum, et cpistolas expanditcorain hoiuino , audacter Dominuiu deprccalus , et

solum Deum asseril esse viveulem, per quem idola

inlc ligiinos iinaginum iiiortuoriiin.

Misit autem Itaias ad Eiechiam dicens, Ilccc dicil

Dominus Deut Itrael: Quce deprecntus es me superSennacherib rege Assyriorum, audivi. Isle est sermo

quem luculus esl Dominusde eo. Sprevil te et tubsan-

navil virgo filia Sion ; pott lergum tuum cuput movit

filia Hierusalem. Quia tam audacter Ezechias Doini-

nuiii dcprecaius est, nec misit ad Isaiam, ut prius

miserai, non ipse prophela pergit ad cuin, scd mitiit

Duntios qui ci dicereut verbum Dei. Supra Senna-cherib , contra qucm rogas , Domiui ista seiitemia

est : Virgo filia Sion el jilia Uierusalem, qitac ideoj)

virgo appellatnr et lilia, quia cuiictisgenlibus simu-lacra adoraiitibus , b.cc sola conserval castilatein

religionis Dei et uriius divinilatis ciiltum. Subsanna-vit te atque despexit, et qn.c ne ad majurcs le bla-

sphemias conciiaret, pr.cscoti non rcspondebat ,

post, tc abeunie, movebit capul suuin, ccrta de ul-

tione, sccura dc poeua, et bsec loculus est: INon con-tra ine , sed contra Dominum superbisti , ncc ipse

per le, sed per servos tuos, ut major essei arrogantia

blaspht:iiiaiiiis;dixislie:iiin quod inquadrigaruiniua-riim muUiliidine asccnderis altiiudinem moniiuiii, et

juga Libani succideris, cedros aiqne abietes illius ;

qux vel dc cunctis gentibus melaphorice principi-

busque earum debeiims accipere; vel Ilierusalem

quae interpreiaiur Libanns, ut cedros ejus aiqueabietes ad potemes quosque ct opti.naics , alliludi-

nem vero siiinmitatis illius, saltuinqne Carincli re-

feramus ad teuiplum. Quodque inferl, Ego fodi et bibi

aquawt, et exticcavi vettigia pedis mei , omnes rivot

les, id est, princi|ics, qui inter se puguabani, ct ci-

vilales munilissiiuae, me contrahenie m niiiu meamnec solit.nii piocbeme auxilium, eradicarentur, et

contrcmiscerenl ac perireni, el compararenlur nonolivae ct viuca: Iruciuosisque arboribus, sed feno et

gramini berbisqne doiiiatum qu.ne fmgibus impedi-menia sunt. et anie marcescunt quam ad maluriu-lem pervenianl. Itaque scssionem et egre^suni et

inlroiluiu liium ante cognovi, insaiiiain qua contra

me debacclialurtis eras . propbetis valicinantibiis

sum lociitus, per quos oliin diclurum esse te nove-ram : In ccelum ascendam, super sidera cceli ponamthronum meum, eroque similis Allissimo (Isai. xiv).

Il.ique furor tuiis et superbia lua pervcnit in aures

nicas, et nequaquam le ultra portabo, ut iniclligas

qiiod poluisii, nou luis te poimsse viribus, sed meoarbiirio. Merebanlur eniiu impiie gemes et infru-

cluosa; arbores,ul per te quasi seciiriin ct serram

meam succiilerentiir et caderent. Ponam itaque cir-

culum in naribus tuis , el camum in labiis luis,

ul

blasphemantium ora constringain , et nequaqii nnultra talia louui audeas, freniimque iojiciam labiis

tuis, quod tuatn ferociiatem domct, ei te reducat in

Assyrios.Tibi autem, Ezechia, hoc erit signum, Cometle hoc

anno quce repereris, el in anno secundo qum spontenascuntur; porro in anno terlio seminate el melite ,

planlate vineas et comedite fruclum earum. Oionia b;ec

prophi ta pcr nuiilios ad Ezechiam loquitur; quidScnnaclierib dixeril, quid ei Doininus rcsponderit,ikiii a I ip uni sermonein lacit, ne forsiian ilubitei fu-

tura qua'dicta sunt, et idcirco vel maxiine pr>>phetoe

apud populuin sermonum siioruni habebaul lidein ,

quia iioii soluui de bi.; quae nnilia poslsxcula futura

erant , sed etiam quae in contiuenii , ei post nmi

grandis len poiis spaiium' csseut implenda , memo-rabant, et quod inira biennium el rex Assyrioriim

interirel, et urbi Hicrusalem securitas rcddereiur.

Iloc eritsigniim eorum, quae fulura pronunlio, quodhoc auno ea comedas qua; repereris ; aiino auicmsecundo qua: spoute nascuniur. in anno autem ler-

tio, fugalo jaui Assyrio etobsidionc laxala, seuiinate

et metiie, plantaie vineas eiconiediic fructus earum :

siquidcm urbis bujus reliquiae, qu;e nunc hnslili val-

laniur exeicitu , et evasuras esse non creduol, tan-

lam rccipicr.t rcrum omnium abundanliani ac lelici-

latem, ut instar arboris , alla radicc fiindatc, pomisdeusUsimi.s iinpleanliir. Et quodcumqttereliquum fue-

rit de domo Juda, miltet radtccm deorsum, et fur.iet

jructum sursttm. Quid hoc loco radicuni noiiiine nisi

ialenlcs cogitationes accipimus, quae iu occulio pro-

deuni, scd in oslentatione opcris per apeiium sur-

gunt? Iladicem ergo deorsum mitiere, est cogiiaiio-

nem bonam in abdiiis muliiplicare. Fiucium vero

sursiim facere, est efficacia operis recia qu;e cogiia-

vit ostendere. Mittit ergo radicem deorsum ut faciat

frucium sursum,ac si aperte diceretur : In imis

11/1 COMMENTARII 1N LIBROS REGUM. Uls. IV.

A

1198,

posteros hominumsed majorum virlute

rever-

1'aral.

rogitaiio nascilur, ul in summis reiribulio rcddatur.

De Hierusalem elenim el de monle Sion egredientur

reliquia, ct implebimt terram Juda?am non suo nie-

rito, sed Dei ini^ericordia, immo zclo quod adversus

impins zelaius est populum suum. Quod auiem ad

iltremurri Infert : Propler me el propler David ser-

titm meum, illud significat, quod iinn meriio suo, sed

Dei clenu-ntia conservi-ninr ; iinmo patris eorumDavid menioria. in quo admonentur el suac ncgligen-1'ni', et illius litlei

:ili|iie jusiitiae, quod in tannim ju-sliiniiii ilni-Ml Deiis , ut eliam

samiorum noh suo meritoluenlur.

Fuclum est igiturin nocieilla, venil anqelus Dominiel percussit castra Assyriorum 185 mitlia. De lioc

qiioiue in Paralipnmeiiiin legitur: Et misit Dominus

anyelum qui peictissil omncm virum rubustum el bella-

torem el princip m exercitus regis Assyriorumsusque est cum ignontinia m lerram suam (II

xxmi). 185 millia loiti-simoruiii virorum ab uno

angiln ima nocte cnedunlirr, et absque vnliierftihs

occisoruin ihors srva discmrit, excludens a cnrpo-ribtis aifhnas , Domini voliinlate ; et ipse rex Assy-riornin idcirco servalus esl, ul scint potcniinui Dei

ei blaspheinantia ora comprimerel, fieietque testis

illius majestaiis ipiem paulo ante coniempserat. Delalibus aulcm relius agil mnlta omnipotens Deus per

angelns, non ui ipse ab eis discai, sed tit ab illo fjfti

per verbum ejns agani aut uumient sine corporalisono eliam quod volnerit, ab eo niissi ad quos vo-

luerit, toium ab illo per verbum illuil ejus audientes,id est, in ejus veriiate invcnieules quid sibi farien-

duiii, quiil, quibus, qiiamlo, liunlianiliini sit. Sed in-

men non ex angelis hoiuiiies, scil ex se ipso sicut

angelos, ila lininiiics bc.itificat; nec aliqua ex aliquo

tempore, aut ab angelis, aul ab lioiuinlbus coynovititlnosset. seil futura omni i leinpnialia, atque in eis

etiam quid ei qtinndo ab illo |ieiituri lueranuis, el

quos et de quihus renus vel exaudiiurus , vel inn

in hoc inundo bominibus eveniunt, absque omnipo-tenlis Dei ncculto consilio finnt : nam ciincta Deuslutura pr.Tseiens, anie soecula decrevii qualiter persascula di-ponanlnr. Slatiilum qtiippe jam hotnini cstvel i|nan.iuii) Imnc inundi pros|ierilas sequalur, vel

quanluni nniimquemque adver^ias fefial, ne elcctos

ejus aut immoderata prosperitas elevet, aut nimraailversitas gravet. Siatutum quoque est in reierna ve-riiate quantum in isla vita mortali nniisquisi|ue lem-puialiicr vival, quia, etsi annos quinilecnn Fzechlte

regi ad vitam ailditlit, oinnipotens taiiien Deus, cumeum mori permisit, tunc eum pra?sri\it es-e nioritu-riim (Jua in re quvstio oritur quo modn ei pcr pro-phetam dicalur : llispone domui tuw, quia morieiis ftj

etnon vives, rni niortis seiitentia dicta est, sed pro-linus ad cjns lacrymas esl nddiia vila. Sed per prd-pheiam Dnminus ttix.it quo lompore mori ipse debe-bat, per lar^ilateni vern msericordire illo eiim lem-pore a morte distulit, quo ante sarcula ipse praesci-vil. Nec propbela igiinr fallax. quia tempus mortis

imioiuii, quo vir ille mori nierebatur, nec Doininicainsiiluta convulsa sunt, quh ut largiiate Dei aiini

vil:e crescerenl, hoc quoqne anle saecula pralivumfuii, atque s|>aiiiiin viiir quod innpinaie foris est ad-diluni, sine augmeniopra;scienlia?fnil iiitiis-tatulum.

Conveiiitque Ezechtas faciem suam ad pnrietcm. Quiaad teinplum ire uon polcrat, adpariciem templijuxlaquod Salomon palatium cxstruxerat; vel absolute arj

parieiem, ne laciymas suas assidentibus sibi oslen-.

tare videreiur.

Et ail : Obsecro, Domine, memento, qiuvso , quomodo ambutmerim coram te in veritute et in corde perfecto, et quod placilum est coram te fecerim. Perfrctio-

nem cordis nunc in eo dicil, quod idola desiruxcrit,

lempli valvas aperuerit, serpeniem seneum commi-nuerit, et creiera fecerii quae Scriptura libris Itegumet Paialipnmenon commemoral.

Flevitque flelu magno, propler promissionem Do-inini ad David, quam videbai in sua mnrte perilu-

exanditurus esset, sine initio antc pnescivit. Univer- C ram. Eo enim tempure Ezechias lilios non hibebat ;

\

sas aulein creaturas suas el spirilales et curporale*-non quia sunt , ideo novit , sed ideo suiil , qui>novii.

Cnmque dituculo surrexisset, vidit omnia curporamortuorum

,et frendens abil , et reversus est Senna-

cherib rex Assyriorum , el mansil in Nmive. Cumqueadoraret in tempto Neesrach deum suum, Adremelechet Sarasar filii ejuspercusserunt eum qladio, [ugerunt-

que in terram Armeniorum, et regnnvu pro eo Asora-

than filius ejus. Cum enim rex isie reversus esset

Niniven urbem seilem regni sui, el adoraret in tem-

plo Nesrach deum suuin, quasi victnriain de bosti-

bus reportaret, et deliibruin idoli sui triumphaior

gratulabuniius ingrederetur, coniempior vcri Dei iu

fano falsi numinis irucidatur, nec angeli periil gladio

quod erat commune cum pluribiis , sed parricidioliliorum qui fugerunt in lerram Araralh, in qua Scri-

ptura Asorathan filium ejus qui regnavit pro eo le-

siatur misisse bahiiatores Samaria:. ne terra rema-

neret inculta. Ararath autem rcgio Aruieniorum'

campesiris, per quam Araxis fliiviu» fluii, incredi-

bilis est ubertatis ,ad r.dices Tanfi inouiis , quse

|usque illtic exienditur. Ergo et arca in qua liberatus

est Noe cum bberis suis, cessanie diluvio, non ad

inonles gencraliier Ainienic delata esl, quaj appel-laiur Araraih, sid atl montes Tauri a;:U.-iinos, quiAraratb iminineiit campis.

XXVIII. De wgrotalione Ezechiai. IV Reg. xx.—Iniliebns illis wgrotavit Exechias utque ad morletn, et

venit ad eum Isaiat filiiisAmos prophetes, dixitqueei :

llirc dicit Dominus : Disp'>ne domui tuw, morieris

entm tu el non vives. Quem diligit Dominus corripit,

casiigat omnem fitium quem rccipil (Hebr. xn). Ne ele-

vareiur cor Ezei lnic posi incredibiles iriiuuplios et

vicloiiam de irifilia capilivilale, inlirinilale corporis

visiiatur, el audil se esse moriturum, ut conversus

ad Dumiiiuiu llcciai senteiniam cjus. Sed nulla qua)

|iost lertiuni cniiii aiiiium concessa; vilae, Manassen

gcn lit, Ergo i^le omnis cstflems, quia desperaveratt.lirisiuni de suosemiuc nascituruin : plcrumqiieeniinjusli aliquibus necessitatibus alflicli sua opera cogun-tur fateri, sed cumeorum dicla injusti audiunt, lnec

per elaiionem polius quam per vcritatem existimant

prolata : e* suis eniin cordibus verba justorum pen-sanl, et iliti humililer po.se vera bona non existi-

mani. Sicut enim gravis culpa est sibi hoc hominem

arrngare qimd nou est, sic pleromque rulpa nulla

e-t, si humiliter bonuin dicat quod esl. Unde srepe

ci.nlingit utjusii el injusti haheant verba similia, sedliinen cor semper longedissiniile: et exquibus dictis

Dominus ab injustis offcndiiur, in eisdem qunque a

jusiis placatur : nam Pharisasus ingressus leinplumdicebat : Jejuno bis in sabbalo, decimas do omnium

quw possideo, sed juslificalus tnagis publicanus quamille exiit (Luc. xvm). Ezecbias quoque rex cuiii mo-lesiia c..rporis alflittus ad extremitatem venissei, in

oralione conipiiuclus dixit : Obsecro, Domine, me-tnenlii quomodo ambulaverim coram te in veritale et

corde perfecio. Ncc lanien Dominus hanc conlessio-

ii ' -ni pcrfeciionis ejns tlespexit ani renuit, qnem moxin suis prtcibus cxaudivit. Ecce I'haris,cus se ju-.ti-

licavil in opere, Ezechias ju-luni se asseruil cliam

in cogilatinne; aique nnde ille offendii, inde istc Do-mino placnii. Cur ilaque hoc, nisi quia omnipotensDens singuloruin verba ac cogitationes pensat, et in

ejus aiiriiuis superba non suni, quae liumili corde

proferuntur?Et (actum esl verbum Domini ad Isaiam dicens :

Reverlere et dic Ezechia duci poputi tnei : Audivi ora-

tionem tuam, vidi lacrumas tuas, Ecce ego sanavi te,

el die terlio ascendes iemplum Dommi. Vocalur quo-

que Ezechias dux populi et filius David, cujus operaseciabatiir : fecerat enim reciuui juxta omnia qua' f«-

cit. David paler ejus ; el auditur ejus oratio, viden-

1409 AD OPERA S. EUCHEMl APPENDIX. i400*

itirque lacrymse quo modo ambulaverat cnraui Dn-

mino in veriiale et conle pcrfccio, ci lleveral flelu

ni; gno et quod placiium est in oculis ejns fecerat.

/•.'l addam cliebus tuis quindecim annos, sed et de

manu regis Astyriornm liberabo te el civiiatem hanc,

tt protegam nrbem istam propler me el propler Duvid

teivum menm. Secundum quasdain causas linurorimi

miirilnriis eral Ezechias, cni Deusaddidil qiiindt-cim

aunos ad vitam, id uiique faciens tpiod ante cmisti-

tuloncui muiidi se facinruiu csse prarsi iebat, ci iu

sua vuluntale servabai. Nnn ergn id fecil quud futu-

rinii non erat, hoc euiin magis eral fuliiruin quod se

factiirmn csse pr;rsciel>ai : l.imen illi anui addilinon

recie dicercnlur, nisi ad aliquid ailderentiir, quod se

aliier in aliis eausis habitcrai. Secundum aliquas igi-

ttir causas iufcriores jam vilain linierat; secuudiim

illas autein quas sunt iu voluniale cl pr.escienlia Dei,

qui ex ivternilate nnverat quid illo leiupore faeturus

erat, ct boc vere fuiiiruin crai, lunc eral (iniiunis

vilam quando flnivii vitain ; quia elsi oranli conces-

suin esi, eliam sic euni nr.tliiriiin ut lali nralinni " bus, quiaconcedi oporteret, ille uiiquc praisciehat cujus pra;-

icieniia f >lli uon poterat, et ideo quod prusscicbat,

;iecessario fuiuruni erat. Quindccim anni Ezechias

regi, miseranie Deo, proielali ad viiam suutei, my-siice figurantes quiaquicumqiie iiiiiusqueTcsiameuii

plcniiiidinein cusiodiunt, ;t:lernae salulis pi'a>niium

conseqiiuniur, ac per legis consiiinmaiiuneiii et Evan-

gelii plenitudinemad viiaj aiieriiac transeunt bcati-

tudinem.

Dixitque Isaias : Afferle tnihi massam ficorum :

quam cum attulissent et posuissent super ulcus ejits,

sanatum est. Ac per lioc non spernendatn csse medi-ciuaiu quae usii cnnstet et experiuienio, quia el li.inc

fecerit Deus. Posihtcc ait lsaias: lloc erit signumaDomino, quod facturus sit Dominus sermonem quemlocutus est. Vis ut ascendat umbra decem lineis, an re-

vertatur totidem gradibus? El ait Euchias : Facile esl

umbram crescre decem lineis; nec hocvolo ut fial, sedui icverlatur retrorsum decem gradibus. Invocavit ita- fi

que Isaias prophela Domtnum, et reduxil uinbnun perlineas quibut jam descenderat in horologio Achaz decem

grndibus. Idem noincn graduum qund et linearum

signiflcal, id cst, distinciionein linraruin, quas dun-deciin per diem in Iiorologio nolare solemus. lta

erant exstrueli gradus arle iiieclianica, ut per singu-los unibra descendcns, linraruin spaiia tcrminaret.Erat auiem bora die deciina, quando iiacc regi Inque-batur. Vis ergn, inquil, ul ascendal umbra decctn lineis

prucedente sole super icrrani per biireale- plagas

usque ad oricntetn, quod siibtus terram qiinlidianacnusiietudine cursus sui erai faclinns; an ut rever-tatur umbra lolidcm graililms cnnversa relrois;ini,sole ipso qunquc per auslraliin plagaiti ad nricnieiti

regresso! At rex : Facile est, inquil, iiinbriim crescere

dece.m lineis ; nec hoc volo ut futt, sed nl rev< rl-itur re-

irorsum decem grad.bus. Vidil nam<|iie quia inajnrismiraciili csse poterat, si sol cintraiiiim suo tunri

ciirsum agerct, qiiain si consueto prncessu inceden-, r»

lamet-i uuilio altius, id est, snpra lerras elaius ad

orientem, quasi secundi diei nianc nulla imerve-iiienie nncte faclurus atholaret. Nam et lioc qui in

insula Thyle, qu;n ultra Brilnnniam esl, in iiliimis

Scytliarum (inihus degunt, omni ojstate dielms ali-

quol lieri vidinl ; quia sol eaHero orbi iu occasu et

stih terra po«ilus, uihilo minus loia nocle supra ter-

r.un appareat, cl qun do aperle occidensatl orien-lem humilis redeal nianifeslc videalur, donec lem-

pore oppnrtuno dcnuo loto nrlii cntniiiiini exortu red-datur : >icnl el velcrinn bistorix et nostri homiiies;tvi, qui illis dc pariibus iidveiiiunt almiidauiU-siino

produnt. Numquam autem ii qui koteriora anslri in-

cohint, videre solem per nieridiauas plagas queuntad orienlein aboccasu redirc. Ui uianilesliorcm enimsensiiin legcnlibus facerei, qttnd siguuut ct pra-seniistempnris et fnturi typus erai, ut qun inodo sol rever-tebatur ad cxordlum sui, ita et Ezeehiaj wita addita

annos redderet, nobis quoqne in hebdomade ei

ogdoade viveniibus, per resurreclinnem Chrisli vi(aj

spatia prolelemur. Vel certedeceni gradus in deseensii

tolis leuiporutB ordines siiut, per quo» uiiihra fi r ii-

rarum Chrisli descenderat, etperquns itermu Sol

jnsiitia: Chrisiu- per resurrcctinnem ascendii.

Primus iiaqne giaitus dcscensionis in angelis fuit,

in quo anliqiiis patribus apparere dignalus esi, quia

inagni consilii iuiniitis eral; denique et :id J >cob sic

loquilur : Et dixit, itiquil, angelus Dei : Ego sumLeus cui unxisti titulum et vovisti votum (Gen. xxxi),ut ct angelum ct Deuiii nsicmletet. Seiiinilus gradusdescensiniiis iu patriarehis fuit, ouia iu nnuiili s, ut

Apnslnlus ait, ipse cst i>peratus. Terlius in legis da-

tione, quia el iu lege ipse locuius est. (Juarlus grailusin Jesu .N.ive. i|tii pi>piilum m leir.im reprntnissinuisii.lrniltixil. Quiuliisiii judicilius, quia cuiniliii popu-lum per eos ipse regebai. Scxius in regihu- Judu-o-

ruui, qtiia in cis ip«e i.

gnaliat. Septimus in pinplie-tis, qtiia per eos csl nimtialiis. Ociavus iu pontilici*

ip-e siiinnnis Saceidos esl P.ilris. Noniisin homine. Deciiiius in passi. n •. Per hns eniiii gra-dns decem, quos ipse per mnbram legis <>liri-ius

descend.t, ac ritrsus p si resiirrectionem snam Sol

jusiitiae Chrisius pcr ensdem gradus a-cendit in ioe-

luiii, et nmnem illam umliram legis veiiialis radiis

illustravii, obscura revelaus, clau-a reserans, et om-nia recia denudans.

In tempore ilto misit Marodachnladan rex Babylonislitleras el munera ad Ezechiam; nudieral niim quodagrotasset. Iu lempure ill», hoc cst, in eodem annoquo lia-c gesia guut qu.x superius narraniur, misitMatoil .'clialadiin ie\ liabyloms lilirus et iniinera ad

Ezeciiiam, quia apud eos a.-troriun observiintia est,

stellarimiqiie cursus lungo usu ct exerciiaiinne cn-

gniliis, quud et in Dei uaiiviiate inuns raiur. Iulel-

lexerunt solem rever-um, diei spatia dn licata, scr-

vire ci quem soluni Deiim pulabant. Cnmque cau-as

bujus ntiraeuli raiionemque perquirereni, fama petomnes geutes voliiunte, didicerunt prnpier a grnia-liuuem regis Jud.e etiam cur-um signi claiissiini

comuiuiiittiin. Qiiud eiiam lilier P.ualqioinei.nn ple-iiissiinc lesiaiur dicens : Ipse es' Ezechias, qui fecitin omnibus suis prosvere qux voluit ; attamen in lcga-tione principum Babylonis qui missi fiurunt ad eum,ut inlerrogarent de • orlento qnod acciderut niptr ler-

ram, reliquit eum Dt-us, ul tentaretur, et nolu fierentvnviiii qua; eranl in corde rjus (II Paral. xxxn). Id-

circo aiitem leiiiaiioni reliclus csi, quia posl tautamvicloriam el solis refire-sum ct congratiila.ionem

regni poiciilissimi, cor illitts elaiiim e-t. Denique in

coilem viiliiiniiie scribiiur : Unlii defcrebanl hostiat

ct sacri/icia Dominoin llierusalcm. elmuntra Ezechiat

regi Judie, el exultalus est corcim ctinclis gentittts. Indiebus illis wgroiavil tisque ad tnorlem, ei oravil Domi-iium, et exiuidivil eum, el deilil ei signum ; ted non

jiixla bene/iciu qua' acceperni retiibuit, quia e.ruliatum

est cor ejus, et facta ett contra eum ira, el contra Ju-v rffltii et lliertisalcin (Ibid.). Kiirsiiinque Scripiura san-cia el ilinneiu cnrdis ejus tlicil poenilenlia miligaiaminferens : lluniilialus est poslea, eo quod exattutumesscl cor ejus, ttini ipse qttam tutbiiuiores Hierutalem ;

el idcirco non venit super eos ira Domini. In diebusttlis Ezechius lalaius esl in adventu trgittnrum Maro-dathaladuii , <|

iiein palieni fuissc Naliiich.nlounsnr

IleLir.ii aulimiant, el in oblatinnc niUiieruui cl cou-

graiulaiioite sauilaiis snac.

XXIX. Dc Ezechio? iipitms per jnclaionem oslen-

tatis. IV Reg. xx.— Osiendilque eis domim momaiti n

suorum, ei lliesauros argenti et auri, ei oiloraiuenlv-

ruiu et unguenti optimi, et imtnes ihesaurns vusorum

snornm; non fuit res quam Ron osteud.til tis in aouosua et in otnni potesinte sua. Uinie iram Dei jusnssu>i>:

niereliaiur, qiiud uun siiIiiiii ilie-ainn- sins aiqiie

palalii, sed ct t mpli nsl lerel ; qnod cene fmt pn-te.-liis ejtts de cujus valvis aureas lamiuM antei ai>.

tulerat.

«sr.i COMMENTARII IN LIBROS HKGUM. LIH. IV. fSOI

Introivit autem Itaiasprophelaadregem Exechiam. A di:»ntibus hoslihiis, undc praedenlur. Ilorimi ergoviiam ill.i cunctis noiisshna Kzeclii»! culpa (iguravit.

qui pnsii|uaiii una precc cl sul) unius noctis spaliocentiim octogima quinque millia liostiiiin, angclo fe-

rienie prostravit, po-iqunm occasui proximmu, atl

alliora roeli spalia solem reduxit, postqiiam viiam

propiiiquanie jam tennino coarciaiain in lcmporalnngiora protelavit, susceptis li.ibylomei regis nun-tiis bona ninnia qu;c possidebat osiendil; sed pro-phelaj proiiuus vocein audivii : Ecce dies veniunt, et

auferentur onmii qua in domo tua snnt in Babylonem,et non relinqnelur qnidquam, dicil Dominus. Sic nimi-rum bypocrilse, posiquam niaguis viriulibus excre-scmii, quia cavcre maligriorum spirituum insidias

negligmii, el celari in eisdeni viruiiibns noliinl,bona sua oslendendo, liosiium faciuni; et prodentessubilo amilliinl quidquid diulius sludentes operan-lur. Ilinc per Psalmistam dicilur : Tiadidit in capli-vilalem virlnles eorum, et pulchritudines eorum in ma-

rniii, inqnil, ad inc. <|iiod dehiiciai dicere : Vcnerunt n nns inimici (Ps. lxxvii). Virlus quippe et pulthntudoi/l nlnfilliikii.l l\ .iiiii ni'n Liirm • i i airn I ) >> n ,1,. -*-* iipnnitni.iim» »!.•.»! Laa < !•.._ :. .

Rursiiinque post cnrporis sanitaiem el signi magnitudineni offerri cernimus aliam nccasioiiem super-l)i;i'. quam ul prudcns et l)ei culior vitare dcbuerat,nec inon-liaie alienigenis diviiias suas, quas Deotriluienle pos-ederal, ex qno juxta legis tropologiamdi.sciinus non miitrndas margariias ante porcos, necd.iiidimi sanrium canibus (Matth. vu) : qui enim li-

delis cst spiritu abscnndil ncgutia, ei qiiicum<|iie bocttnn feceri', omnis virlus illius enervalur, periiique

pisteriias; et amisso virili roborc, in muliebrem

redigiiur mnliiiudinem.Iiureiliinr ergo Isaias ad regein ; et quasi nescius

scisciialur : Quid dixeruut viri isti? el unde venerunt?

Dno interrogai: quiii locuii sunl, et uude venerunt.Ille :nl iiiitnu rcspondit, alicro prxiermisso :

De terra tonginqua venerunt ad me, de Babtjlone,

quod qnanto tcrra longior sil umle venerunl, tanto

iste rex gonosior pioi ler quein veneriinl. Et vene-

ad glorilicandniii Deuni, pni signi magiiiliidine de

Babylnne, quae urbs in l«tu orbe potenlissima est,

ltursuinqne lsaias, Quid, inquit. liderunt in damotitu ! Ki illi' i espundil ex parte veruin, quod oiiinia

vid:rint in <i< ino illius; ncc fueril res quam iion

osieuilerit eis in the auris suis ; sed alieruni tacuil,

dequo vei<lianir offensam, quod osiemlerit ei cuncla

qn.i: hahiieiit in p lcsale sus. Iiaiul iliiliiiiiu quin et

icmpli siip<'ll<:< tilein. Propter qu;e Is.uas Dei ser-

luone profert senieiiliaui :

Am'.i verbitm Dumini exerciluum : Veniet lenipus

quiiiidiioiiiu.n linr qiue in ilonw tua siuil. elnon tua,sed palrirn liioriim lubore quasmta, in Bubylonem Irans-

frnu ur, et de seni.ne lno jinni eunuclii in aulu regis.\i\ qtm llehrai vnlunt Dniiielein, Ana.ii nn, Misahe-lein el Azariam, <|iii focrutde rvgio semine, fartos

esse euiinclios ; quos iu mini-.erio fu sse Nabuclio-donos.ir nou duluiiiu est. Kiilliichoseniui

Stissoo, noil IKgaiiins aliqilOS fuissC d

i<l est, ab-

eniine regioin i>alaiio rcgis Bahylnnis, juxli pmplieliam beati

Isai.i'. Daniel et sncios ejus rredendum uullo inmlo

est; <|uo<l si . ss.-in, de pulchriludiue corporis et

aspeciu illnriiin iion limeret dux lil ", qni eos ailliuc

pueros emdiebat, quia species faciei solei dcperirein pueris abs:i-sis. Fuit auieiu consiieiudn ct apudnul.quus, cuomhos rocnre culiiciil.rios el cuslodes

pdilii, <|iii uxoies liabibant, el abci.-si corpore nonfue inii.

Dixilqur Ezerhios, Bonum verbum Domini quod to-

cutus est ; fiat tiiiiium pax in diebus meis. lu quo ab

lleiir eis reprelK-udiiiir, cur nnn sii imiiatus bonila-

lem Mnysis, <|ni loeu usesi ad Deum : Aui dimiile eis

hanc iiuxum, aul si non fucies, delc nie de libro quein

scriptisti (Exud. xxxu). Quul Imc lo o proplieia:

scntentia conira Lzecliiain reyena, nisi arrogauliuin

liyp iciiiarnm cogiiaiiones snas in exquiieiidalionii-ii it 1 1 1 adiiiirali<:m: signilical? Pcr nnuie eiiim qnoil

liypo<rita: faciuut, occuliis cogiiiiiunm requiruiit. Operatnri qgilanl ;

laudali aulein seciim lacili iii cogitaiionibus

versaut, eaiulciii se precibus in liinnan» vestc aciinneclaiuisse. Cumque inlla i favoribus apud semeiipsosiniuinesciinl, ssepe niirantiir laciii eiiam ipsi qundsunt, videri quotidie semetipsis aliiorcs cupiunt, ac

miris inveniioiiibus in opere exciescunt: quia sicut

virluies omne viiium enervant, sic arroganlia robn-

tai: cngit namque iiieniem juvenescere, et conira

vires valen- : qiiia el quoil negat vig<>r valetudinis,

imperat ainor lamlis. Unde ct factis siiis, ut diximus,ailni.ros inqiiiruot; si vero operi tesies ilecsse con-

lin^ai, narrant ipsi qu;c g<:sserint. Cuniqiie elTerri

favoribns roeperiut, s:cpe eisilem operibus suis, quaj

egis e se referunl, ineniUiidn aliquid adjungunl.Cuui veroel vera dicunl, bapc dicendo aliena f.Kiunl,

quia ipiaesiiis reinunerali favoribus, a vera ei iniima

leinbiiiioiie varant. In e<> ei im quod bona sua pa-

ttfaciunt, ostcndunl rnaligiiis spirilibus qiinsi insi-

alioiiibiis laudes lio

ippe lainles suas co-

arroganliuin iniuiici inanibus traditur, quia oinnebniuim, quod per coucupisrentiaiii laudum osiendi-

tur, oiculli adversarii viriluis iiiancipatur. HostetnaiiKine ad rapinani provocanl, qui suaseorum noti-tia: ilivilias denudaui : quousque eniin ab seiernse

patii.e sccuritaie disjiingimur. in laironum insidian-I i iii ii iier ainbiilamus. Qui ergo in itinere ilepraalari

fonuidat, absc.i ndat necesse cst booa <|ua: porlai.inis'ii,qui allec,iani<'S lamles lioiiiiinini, in semetipsis

dissipant Iruclus laliorum ! Cumqiie se oslcnderealieuis oculis apiielmit, danniaiit quod agunt. Quosuiiniruiii iualigni spiiit<is, cum nd iartantiain provo-cani, eornin, sicut ilixiuius, nper.rcaplivanles denu-ilant. Iliuc esi <'iiini quod per Kvangeliuin Veiilasdieil : Nesciat simstra lua quid fnciat dextera tua, ut

sil eleeinosgnn lua in ubscondito, et Dater luus qui vi-

dei in iibscondilo reaiUt libi. Ilince-t quod <le electo-

rmn Kcelcsia per Psalinislain dicilur: Omnis gloriaeius (Hia- regis ab inius (Ps. xliv). Ilinc Paulns ait :

C Gloria nostra Iiojc est, tesiimoniiim conscientias nostrai

(II Cor. i). Filia quippe regum Ecclesia, qua; iu bom>psi opere spiriialiuui principiiin pra'<licalione gene-r.ila, gloriam inius babel, ipna lioc <|iiod agil in

ostentaiimiis jnctanlia non haliet. Glnri.nn snain Pau-lu- tcsliinnuiiim con-cieuii:e uiemoral, quia dum !a-

vores ons alieni non appetil, vila: sikc gaudia exlra

semetipsiiio pmiere Iguorat. Occuliaiula suut ergoqu;e agiiuus. ne ba:c in bujiis vita' itiuere incaute

portauies latrociiianiiiim spiriiuum incursioue per-dainiis.

XXX. De Manasse rege. IV Reg. xxi. — Duodecimannorum eml Manusses cum regnnre ccepisset, el quin-

qitagiuta qttinque annis regnavil in llieritsulem. fecilqutn.alnm in conspectu Domini juxta idota gentium, quasdelevii Dominus a facie /iliorum lsrael; couversusqueet! et adi/icavit excetsa i/nie dissipnverat EteJiias pater

ejus; et erexit aras Baal cl fec.t lucos, sicut fcceratAchab rex Itraet, e' mloravit oinnem militiam caili et

D coluit eam, et exsirux.l aras in domo Domini, de quadixil Hominus : In llierusalem ponam nomen meum;et exsirnxit altaria i nivertm miliiia coeti in dnobutalriis tempti, et transdnxil fitiuin suum p<:r iqnem, el

ariolalus est, et observavit attguria; el fecil pyhonet, et

aruspices mutliplicavit, ul faceret matum coram Domi-no et irritarei eitm. Ila:c crgo oninia, id esl. sive au-

guratio, sivc aiispicium, sive quaelibet inunolali»,sive eiiani sorlitio, aut quiciiniquc molus aviuin vel

peciiduin, ei in-peciio qua3Ciimque flhrariim, aut ali-

quid qii<i<l de futuris viileatur oslendere, in opern-tioue ilaiinoiiiiin fleri non duhiln, ditigeiuiuiii ve!

avium vel pecudinn, vcl librarum inotus aut smliiiin

seciiiidutn ca signa quic dociieruni iidem d.rmonesobservnri ah bis quilius artis hojiis scientiani tradi-

ilernnl ; a qiiihns omnihus is qui limno Dei est, el in

porlione Dei niiincraius, penitus debcl esse alieiius ;

ii. c aliquid in his liaherc commune, qux occuliis

marbinis dimooei operar;ur, ne forte rursus per

H03 AD OPERA S. EUCHERH APPENDIX. 1204

b;rc daemonibus societur, atqtie eorum spirim ct A non dixisset Doininus Jesus : Contigit autetn mori

virtute repleatur, et ad idolorum cultuin denuo re-

pareiur.XXXI. DeJotia rege. IV Reg. xxt. —Post aliquan-

ta dicitur quod mlterit Josias nuntios ad Oldam prn-

phetissam uxorem Setlum, qtuv habitabal in Hierusalem

in secunda, propter librum tegis divinas qui invenlus

fuerat. Quid sil hoc quod dicit qtiod liatiitaverit in

secunda ,in superiori parte libri bujus scribiiur de

»ege Ezechia : AZdificavil quoque omuem murum qui

fuerat dissipatus, et exslruxit turres, et forinsecns al-

terum murum (II Paral. xn). Meminil hiijus loci et

Sophonias dicens : Vox clamoris ad portam pisciumet ululaius a secunda (Soph. i); pro qna veliis editio

quasi propitiuin nomen loci transtulit in Masana.Masana quipi>e interpreiaiiir Secunda. Qnod ergndiriiur ha'c proplielissa liabi:asse in secunda, in se-

rundi inuri p:>rle inielligere dcbeinus.

llrgi autem Jnda qni misit rns, ut consuleretis Do-minum sic dieetis : Hoec die.it Dominns Deus Israel :

Pro eo quod aurlisti verba volnminis hujus, et perter

ritum e.t cor tnum, et humiliatus es eoram Domino au-

ditis sermonitnts conlra loeum istum et liabitatores ejus,

quod videlicet fierent in stuporcm et miiledictum, et

scidisti vestimenlatua, et flevisti coram me, el ego au-

divi, dicil Dominus, idcirco cotligam te ad patres luos,

et cotligerisin sepntcrum tuum in pace , ul non videanl

oculi tui omnia mala quw adducturus smn super locumislnm. Territus isle Dei coiiimiii;ilioiii!>ns fleverat,

et sua veslimcnia consciderat, et (it ornnium niatorumfiitiiroriim de pr.vparata inorie securus, quod ita re-

qiiielurus esset in pace , nt illa omnia non vidorel.

Ibi ergo sunt spiriius defunciorum, ulii non vident

qiuecuinque agiintur aut eveniiinl in isla vila homi-num. Quo modo ergo vident tiinmlos Buol anl cor-

pora sna, utruin abjecta jaceant an scpulta? Quomodo intcrsunt miseriae vivorum

,cum vel sua ipsi

mala patiantui' si talia merita contraxerunl ;vel in

pace requiescant , sicui hnic Josise promissum est,

inopem illum el ufferri ab angclis in sinum Abruhas.

Nunc ergo liic, nunc lii illic esse potiieriint, qiii hinc

illiun, i|uem Deus voluil, abstulerunl. Possunl etiam

spiritus mortuorum aliqua quae hic aganlur, qua?hecessarium sit eos nesse, non solum pracsenlia vel

prasterita, veruin eliam fuiura, spirilu Dei revelanle,

cngnnscere; sicut non oinnes liomines, sed proplieiaeduin hic viverenl cngnoscebant, nec ip.-i omnia, sed

qu:c illis esse revelanda Dei provideutia judicabat.Mitli quoque ad vivos aliquos ex moriuis , sicut

econlrario Pauliis ex vivis in paradisum raptus est,

divina Scrlptura «Jestatur : niim Samuel propheta de-

funetus vivn regi Sauli eliam fultiruui prtedixit;

quainvis nonniilli nnn ipsum fuisse, qui potuissel

magicis artilms evocari, sed aliquem spirituni tamnialis operibus congruentem , ill.us exisliment simi-

liliidinem fignrasse. Ilaec per cxcessum idcirco pro-

tulimus, ul noverint bomines xternam veritalem

R qu.i-rere, qui voluni salvaii, a quo creati siimus, in

quo vivinius, per quem nioveuiur ei sumus; auimasautem sanetas, sanctas eas credamus csse, et nonhumunis miseriis interesse , sicut dicit Isaias adDeum i|ui eiat (ilius Alirahae : Tu. Domine, paler no-

tter es; Abruham nescivit nos,el Israel non cognovit

nos. Postha'C sequilur historia de gestis Josis, ita

dicens :

Contaminavit quoque Tophel, quod est in convatle

fHii Ennom, ut nemo consecraret filium suum aut fitiam

perignem Moloch. Frequens esl 111 Srripiuris liurum

meniio locorum, maxime in libro Regiiin et Jereniiae

firoubeloe.

Est aulem vallis Eniiom sive lilii Ennomuxia murum llierusaleni contra orienteni, in quanenius pulcherrimum Siloe fontihus iriigaiur. Tu-

phet aniem erat locus in eadcm ronvalle juxia pisci-

nam lullonis, ciijus meminit Scriplura, juxia agruinAcheldemach quiusque bodie nuuistraiur ad auslra-

lem plagam montis Sinn. Solcbant autem in Tophet,quia locus crat amcenissimus, unde hodieque horto-

ubi mala ulla nec paliendo susline:ml: Iiberaii ab G rum pnebet delicias, ara posita sacrificare dxmoni-omnibus malis, (|ii;e paiiendo ct compatiendo, cumhic vivereni, suslinebant. Dixeiil aliqnis : Si nulla

est mortuis cura de vivis, quo mndo ille dives qui

apud inferos lorquebatur rngiihat Aliraliani palremut mitiai Lizarnm ;\d quinqne fratres suos nondummoriuos, et agal cum cis, ne vrnlant et ipsi in eum-dem tornieniornin locnm. Sed numquid qui;i hoc ille

dives dixil, ideo quid fratres agerent \el quid pate-

reuliii illo teinpore scivit. Ila illi fuit cuia de vivis,

quainvis quid agerent omniuo nesciret, queinadiiio-duui esl niliis cura de moriuis, quamvis quid agantnli |iie nesciaiius : nam si nihil de inoriuis curare-

nius, non uiique pro illis Deo soppliearemus. Deni-

que Ahrahani nec Laz;iriun inisii, ei Moyem el pro-

pbetas lnc eos habere respondit , quos atnlire debe-reut, nt ad illa supplicia non venirent. Ulii rursnsoccurril quo modo, qnid ;igerelur, Abraham paler

bus, iiefandoque rogo suos conseorare liheros sive

holocaustiiin offerre, sicul in libro Verboriim dicrumde Acbaz rejie scriptum est : Jpse est qui adolevit

im ensum in valle Bennenom, et lustravit filios suos in

igne llennenom (II Paral. xxmi) : siquidein lilium

Ennom significat. Vallis aiitein Eunom llehraice di-

citur Gehcnnom, cujns nomine in nnvo Te-tamenio

pcena inferorum gelienna cognou inalur : quia nimi-runi sicut iu convalle Eiinom qui idolis servierunj,in ea propletis attestantibtis

perierunt,ita peccatu-

res ex his qux peccaverunt, oeieriia damnatione pu-ninniur. Denii|ue Jereinias ciini referret sihi prarce-

pisse Doiuiuum, ac dixisse ad vallem lilii Eiiuoin

qiiie esl juxia iulroillim porUe liclilis, p;uiIo post ifi-

cil : Et non vocabiiur locus isie amplius Ti-ph- 1 et val-

tis filii Ennom, sed vnllis occisionis; et dissipabo con-

iilium Juda et Hiirusalem in toeo islo,

et subverlam

ipse srieli;ii, ulii sciehat e-se Moysem t-t iropheias, n eos gtadio (Jerem. xix). Isaias quoque manifestissihie

idesl, lihris eornni quihiis honiine- ohediendo tormenta inferiKilia vilareul. Denique noveral divilcmilliiui in delic is, pauperem veio L:'Zaruni in l;ibori-

bu> vixisse; naiu el hoc illi ait : Memenlo, fili , qnia

recepisti bona in vitn ;ui, Lazarus autem mala (Luc.xvi). Sciebal ergo hjec qu;e uiiqne apud vivos gestafiier.nu; veruin non cum agerenturin vivis, sed ctimeis niortuis potuit, Lazaro iiidiraute, rognoscere, nef&ifrum sit quod ait propheta : Abraham ueseivit nos.Proiude faienduni est nescire qirldem mnrtuos qindhic ageiur, sed duin agiiur; postea vero audire abeis qui hinc ad eos moriendo pergunl, non qnideinoinnia, sed quae siuuntur iiulicare, cl illa Utitlimmeiniiiisse quse illos, qiiibus beee indicant, oportetaw.^re. Possuul el ah angelis, qui rebus qua; agun-lur hic praslo sunl, audire aliquid morlui, quoduiiuiu(|iieinque illorum audire debere judicat, cuieuncia subjecta sunt : nisi enim issenl angeli, quiposseni intcre.se et vivorum et mortuorum locii,

Topliet iiiferiiumiqipellat, qui cum perpetnuin dia-

boli i; teritum suli noinine Assur describerel, dicens :

A voee enim Domini pavebil Asiur virga pereussus , et

erit iransilus virtja: fundatus, quani requiescere faeie:Doainus super eum ; swiiim quomodo ei ubi esset pe-rilurus sulnlidii dicens : Prwpuruta enim ub heri To-

phit a regc,pra:piiraiii,profunda el dilatala(Isai. xxv);

putchre aii dilalata , quia Tophet dicitur Lailtmio.

Nulrimcnti, luqnlt, ejns ignis et ligna multa flatus Domini sicut lorrens tntphuris suceendcns eam (Ibid.).Loiitainin:ivil auiem ji-sias Topliel, vel ossa morliin-

riiiu iln , simt in sequenlibus de aliis idolorum locis

fecisse legitur, vel a'ia quselibet imnuiiida disper-

gc!is,quatenusabomiiialii>iiipotitis qii.nn delcclaiion

aplus oninibns , qui aspicercnl, incns appaierel.

Quod sequilur de eodein rcge. Josia : i46sli(/il quvqueequos quos dederant reges Juda soli in introitu templiDomini ; ei paulo posl : Currus autcm snlis combiissit

igni, ostendit omnium gcnlium idoloiairarum super-

istm COMMENTARIi IN LIBROS REGUM. LIB. IV. .300

stition i Judcros eo lempore fuisse mancipatos , ita ut A rant enim Philisthim, ne forte facerent Hebrati gla

in veiierationera solis , qiiem more geniilium Deumesse credebant, siniulacro ejus quod fecerant currus

equosque siibdiderint, ei hoc iu atriis templi Domini :

sic enim soleni gentiles piogere vel facere simula-

cruin solis, ut pueruin imberbem in curru ponentes,

e.uos eiilein quasi ciirru coelum pelenlessubjugent.Cui propterea pueri apianl imaginem , quia sol velut

quoiulie novo nrtu natus iiullum per sxcul

dium aut lanceam (I Regilli caverunt ne

qui arma ad repuguaiiilunid;e

xiii ): sicut enim lunc

haberent fabros ferrarios llcbt.vi

acerent, ita nunc Clial-

destruclallienisalemet vastaiaomni lerrarepro-missionis, satageruntut niilliisineareinancret ariifes,

niillus clusor, qui vel loedala urbismoenia componerevel possil resarcire disrupta : quin polius quidquid

apmiI gentein exlermiuataiii artis inveiierani, toium

Babyloniam irausferunt, ui vel ad nihilum valeat

ulira, vel illius civilaus iitilitatibus proficiat : cujus

taindeflendaehisloriiE, c|ii;e miiltum negligentia. no-

stri lempoiis cmigruil, nou opinqr allegoriam esse

relicendaui. Conslat iiamque quia Jerusulem el terra

Israel civitateni Christi, id est, Kcclesiam sanciam;Babylon auteiu et Chaldsei sive Philistaei, civiiatem

dialioli, id esi, omnem inaligiiorum spiiitnum sive

lioiiiiniim sive angelorum mnltiiiidinem designaiil.

u Serviique Israel Philisixis sive Clialdu.is, cmnnain si sermonis hujus una per accentum mutarelur

"fideles <iuii)iie nomine leiius iu Ecclesia consisten-

littcra, sol est; audienles Gr:cci ab hraelitis, quos tes, ab immiimlis vel spirilibus vel liominibus

seniuin

iiicidit. Ut aulem eidein currus et equos iribuant, de

miraculo sumptum Eli:« proplieue, quia curru igneo

et equis igneis esl raptus ad ceelum, Joamies Con-

stantiuupolit iiius episcopus ar-siiinat: qnia enim

Gr*ce hetiot dicitur sol,sicul eiiam Sedulius cum de

Eliae ascensu caneret, oslendit dicens :

Qiiam bene fulminei praeluccnssemita coeli,

Convenit Elise. meriloque el uoniine fulgens!Hac ope diguuserat:

divinas lilleras liabere fama prodebat, pra'dicai'i,

quoil Elia> curru igneo et equis sil igneis ad coeiestia

translaius, vel cerie hoc ipsuin inter alia deiiictum in

parieie videnles.crediderunl vicinia decepti nominis,solis bic transiium pcr coelos esse designatum; et

ii.raciilum divimtns factom, commuiarunl in argti-

iiieiiiiiin erroiis liumana stultitia couuneinlauim ;

quos imitati ipsi Jndaei satageruni ne in aliquo geu-tilium stullissimis miiiiis parerentstulti. Quod paulo

posl de eodem rege dicitur :

F.xcelsa quoque quce erant in llierusalem ad dextram

par:em moutis offenswnis, quce cedificaveral rex Salo-

mon Asiarulh idolu Sidoniorum et Chnmot offentioni

Moab, ei Melcho abominmioni filiorum Ammvn, pol-luit rex et conlrivit staluas, et succidit lucos, reple-

vitque locu corum ossibus mortuorum. Luee esl cla-

rius qimd exeelsa nominare solet Scriptura loca,

in collibus posita frondenlibus, in quibus vcl il.e-

monibus immolabani , vel ctiam Domino, loco-

ruiu anicenitate allccii, conlra inienlictum relicto

altari, quod erat iu templo, boslias nfferebant. Unde

gaipiu» ip boc libro de regjuus qui ininus perd-cie

justi fuere, dicitur: Verumiamen excelsa non absluiu.

Montiin autem ofrnsfonis moiueiii idoli dieit, qnia

niiiiirnm consiietudinis est Scripturaruin i flensio-

neui idola nuncopare, quia vcl in illis ofTenditur

Deus, vel offensionem et ruinam suis atFerunt cuho-ribus ; sicut in bac ipsa seulenlia subse<|t:eiiter inli-

malur, duin dicitur: Quod ced.ficaverai Salomon rex

Jsrael Aslarolh idolo Sidoniorum, el Chamot offensioiii

Moab, et momem abominationi fiiiorum Ammon. Ulii

quoque, ni fallor. palam osteudiuir, quod uiinain niiii

oslcnderetiir ! quia videlicet Salomon de aduiisso

idololatnre scelere mimqiiam perfecte |ioenituii. Namsi fructus poeniientia. dignos facerel, saiagerel ante

deeepti, aut avaritiae, aui luxuria:, aut altcri cuilibet

peccalo menils culla siibmiilunt. Abducit autem iSa-

buclwdonosor Jerusale n el univertos principes foriesqueexercilus tlecem miilia in captivilatem, cimi eis et ma-

gisiros populorutn el eos qui invincibili aniino Do-iiiino servin: , ac decalogum legis lideliter iu Dei ac

proximi videbaulur amore coriservare, cum subito

sive dlecebris mundi seu adversitatibus subacti, aut

majonbus se polluunt faeinoribiis, aut certe in bacre-

sim dcclinando aperioe apostasiae noiam incidunt.

Arma veroquibus cnntra diabolum repugnautes, li-

hertatein a lico uobis donatam ilefendamus, qune suntalia nisi eloquia Scripliirarum , in quibus et ipsiusDomini et saiiciorum ejus exempl.s quoordine iiella

vitiorum superari debe.uit, luce clarius disciinus.

S"d Philisiaei lilios Israel fahris armorum privant,cum maligni s| irilus auimos fldeiium a meditatiotie

facra; leclionis s_ceularia illis negolia inferendo re-

laidant : ne ve.l ipsi per liiijus exercilium resistendi

fiilm iam sumaot, vel aliquos forte, qui legere ne-sciuni ad resisiendnm viiiis exhorlindo aut corri-

piendo accemlant. Tolluni lahros armornm, cimi eos

qui sacraeloipiianorunt in laniumsceleiibusobruuiii,iii dicere bona qua; didicerant prnrsus eruhescant.

Tiaiisferiinl omnein artiliceui et clusorem in Babylo-niain de Jerusaleni, cum vo- qui mullif.iria virlnlum

operaiione pluribiis prodesse, <:t civiiaiem Deiconlra

irrupliones tenla ioniim iiiimirc soirbant, a propo.silo lU-llcctuni, aiquc ingcniiiin, quod luiiioni .siiiclre

Ecciesi.c inipcndere debueraiit, ad voluiilalem po-tius rcgis viiiorum dispensare compellunl. Quod si

clnsoreui hoc loco non oslinroiii sive miiroi uin , sedauri potios gemmariiinque inti-lligere voluerimus, adiiniim profei to euii>demqiie spiriialis exposilio linem

rcspicit. Dicium quippe cst de sapieulia, qui* aiiruni

oiimia ul iilol.i qiia; a-<li(i. averat de civiiate saucla n esl, et mnltiludo gemmarum , atque idco clusores._il__ ......_ -. -^,- :„ _._.*. _-_*________ ..f..M .... «..«. **

I __. _!___. :..- .1 :.. ._..•- _lollereiiinr, et non in .candalum stultontm, quae

ipse, cum liiissel sapienlissimus, erronee fecerat,

quasi sapienier ac recie lacia reliqiiis-et. M< ininit

supra el bojiis loci Scriplura dicens: Tunc cedificavil

Salomon funum Chnmiis idolo Moab in monte qui est

contra llicrusalem, el Moloch idolo (iliorum Ammon.Nec videri debet conlrarium quod ilii iimiis in <|iio

facia sunt luec idola cmilra llieriisal.m, 1 1 i- in Hie-

riisalem e-se posiius asscriliir; nimirum in .anla erai

urbis \icinia posilus, ut ad ipsam perlinere. et ad

lpsmii qiioi|iie sordibus, qua» in co congerebanliir,atiiiiircre videretur.

XXXil. Ue IV abuchodonotor . IV Reg. xxiv.—Quodrelereos de Nabuchodoiio^or.iiuia Iranslulerit omnemllierusalem, el universos principes, et omnes fortes

exercaut decem millia in capliuilatem, addidit Scri-

ptura dicens : Et omnem arliftcem el inclusorem; boc

estquodsupra eidem populo Israel Philisthim re-

gii.mies fecisse narrantur cum dicitur : Porro fabertrrariut non inveniebatur in omni lerra Itrael : cave-

horum iinii alios apiius, quain doclores intelligere

valeuins, qui i|iiamdiii recie vivunt ac docent, in nr-

lialuni -anclai civitalis indusiriam sua- arlis iinpcii-

dunt. At si f«rie erravennt, quid nisi a retie Clial-

cJii-oriim capiivi Babylo iam Iransferuiiiur'. Art fi.emet clnsoreii' ab Jcrosolymis iraiismigrareBaliyUniiam,csl lulentuiii verbi coelitus acccptuin in lerr.nii de-

loiliri, id est, sapientiam spiritalem ad pecc.ihriimnpera converli.

Postliaec inlVn Scriplura quod fugientem regemSeilechiaiu ab excrciiu Cbalila.ornni appreli. iisnin ,

duxerunt ad regem Babytonis in lleblatha, qui loculut

est cum eo judkittm : filios autem Sedech ce vccidit

coram eo, el ocittos ijus effodit, vinxilque eum eatenit,et abduxil in Babylonem . Dum sacra Scriptura Se-di'cln:e captivitaiein narr.it, ordinem Captlvitalis iu-

terne denuntiat. Rex quippe Babylonis esi anliquushosiis, possessor intimae confusionis, qui prius fllios

ante iniueniis octilos trucidat, quia saepe sic bouaopera interlicit, ut haec se amittere ipse, qui captus

1107 AD OPERA S. EUCHERII APPENDIX.

est dolens cern:ii : nam gemit pleruniquc animus , A qnorum rrgno peregrinanlur, qnod in illorum paee

et tnmen carnis sn:e delccialionibus victus, bona,

qux gt-nuit, amans peidit, ca que patitur danina

consiilcrat , nec tamen virtuiis hrachium coulra re-

gein Bibylnnis levat. Sed dum vithns nequilhe per-

petratioue percuiiiur, ad boc quandoque peccaio

supcrdiiciiur. ut ipso qunque rationis luinine prive-

uir. Unde B.ibylunis rex cx-iinciis prius liliis, Sede-

cliii- ocnlos eruil, quia uialiguus spiritus, suhduclis

prius bonis operibus. |>o tca iiitelhgenii;e lumcii

lobii. Quod recie Sedeehias in Rehiaiha paiilur.

Reblmha quippe, Multi bajc inlerprciaiur : ei eniin

quanduqnc ci lumcii ratioois cl.mdelur, qui pravousii ix n. i piilalis sua: mubiiudi >e gravatur : sicut

cuim i|iiart i die coelum iu iniiio creainrarum lumi-

narihus oruaiiim cxslilii, ila quarla alale inundi

lsr.ieliiiens |io|iii us coelcsti (ile iiiclyios. a prophe-tis quasi n si> llis iliiiminatiis , regiio D.ivid ci Salo-

moois glmiosii-, leinpli eiiam alliludine loto e-l no-

]ii>ilalus in nrbe. Sil accepil ve-peram, miamlo

erebre-centibus peccatis reguum ilind a Chaldx-is

dissii<aliim, tcinpliim ilirnlum, ct lota illa gens iu

Babyloinam esi irrmslala. Qua: qu<rta s:eculi aHaS

a h.ivid iisque ad transmigralioiicm Bibylonis,habci a >s joxta Hebraicam vcriiaicmccccLxxxiii,

jnxia EXX loterpreies :il qnot auiphus, genera-tioncs juxla nlri ruiiii|iie todires xvii, quas taiuen

evangeli.-la Mallhams ceni mysleiii graiia xiv pnnit;a qua vclnl juvcnili iriale in populn Dei [tcgiiin

teni|iora ccepcrunt. Ila>c uam>|iic in liominibus xlas

apta ad gtiberiiamluni sob>t exi-iere. Sedecbias au-

tem suprascripius lilius Josia: regnavit aunis xi.

Ilujus xi anno, rcgis aulcm ISahyiuiiis xviu, secun-

dum dies lunares mciisc iv, vdie mensi-, : jnxia so-

lares vtrodies, viu l.ab'nda> Julii, luna v, ijiit-tiiilli

qiiintum tbem cnmptiianl, fcri.i vu, aprria csi civi-

tas, ct ingrcssi snnl omiiespriticipesregislSabylonis,

eliam pax esscl isl> riim. cl adilicarrnt dumos, et

novellaienl vincas, ct plaularem hortnt : quis non

agnuscal quitl praTiguravt ril , qui aitemleril vcros

lsraeliias, iu qiiibus dolus m n esl, per Apn-ioliramdispciisaiiuneiu ciim Kvai gchco saeramcnlo ad te-

gnuiii genlium transmigrasse? umle nobis Apnstolustamquam Jcmnias repbcans ait : Volo ergo primumomnium fieri dcprecaliones, oraliones, iiilerpellationes,

gratiarum aciiones pro onmibns hummibiis, pro regi-bus el his qui insublimilate sunl , ul quielam el trtn-

quillum vilam iiganius in omni pitute et casiilale : hocenim bonum el acceptum est coram Sahatore nostro

Deo, qui omnes homines vult salvos fieri , cl in agni-lionem veriiatis renire (\ Tim. n. 1 seqq.). Ex hoc

quippe eiiam illis < rcilentihiis doiuiciba -unl coiistru-

cla pacis, ba-dic:c Clinslianoium coiigrcgatinnuni ,

et novt Ibitae viueac populorum liibdiuin , ct plantaliborti , ubi eliam in er omnia o'eia gtauuin illud si-

uapii regnai, sub cnjus umbraculis Imige laleque

porrcctis, eliamaliipctax supcrbia geulium lainquamiu cceli vol.itililius fOitfugieiido requiescit. Nam quodciiam post lxx aiuios secunilum ejosdem Jeiemiae

prophetiani rediiur ex captiviiale , ei icmplum rcno-

valnr, qnis lidclis Cbrisli non imclligal, pol evoluta

lcmpora qna: srpionarii dieruin nuiueri repciilinneIraiisciirriini , eliam nobis, id c-l

, Ecclesiae Dci adillam cocleslem Jerus tlem cx hiiju* s:ceuli pcregrina-ltiiii« icilciiiidum? Pcr quem nisi pcr Jcsiiin Cbri-stiim vcrc saccidolcm magiuim , ciijiis liguram gere-bai illc Jc-us saccrdos in.igiius illius tempnris, quolcmplum :i'tlilitaliim csl pnsl raptivilafem , qnemprnpbcia Zacharias vidit in snrdido babilu, ddiclo-

quediabolo, qni ad cjns acciisilioucm slabai, ahla-

l.im illi snriliilam ve-lcm cl tiaiiim imlumciiluin ho-uons etglnria

> : sicut cmpus Jcsti Cbrisli, tpiod esl

Ecelcsia advcr-ario in linc lcinpornm pcr jiidicium

possedciunique civiiaicm,ct iraiisiliixcruiii iiopiilmn <•> snperaio a luciii pcregrioaiiniiis in gloriani sempi-capiivum in Ualyloncm : et ind« poslea Nibuzadani prioccps mititiai cxeicims Habybmls mcnsev,x tlic mciisis lonaris, sularis vcro v kaicudas Angii-sii, lui :i x, qnani llclnxi dcciiiium dicm qniiui men-sisviicani, desiructi siint nuiri civilalis, et tcinpluin

parilcr inceiistim atque vastalum e-l, niino ex quoluiulaii coepit, cctxxxx. Si vero a ntc ipia:raiur perquid sci iii lioc, aul qtio modo polnit ln>c lieri , ut

talibus diebus vcl comprcltcu-a fucril ci-ilas, vcl in-

censa, rcspondco qnia ipso aiinn x kilt-ndas Aprilisexslitit sccuiidiim tlics lcuares anni pniicipium , el

primi tiien^is niiiiniii. Jam ipsa iu Baby'oniiMi traus-

migraiio, t|uocti.im -pinlns Dci pcr Jeieiniam pro-

pbciam jubct tit peiagant ct orcnt pro cisipsis, in

lcnia: salnlis assuinctur? Qtiod eliam iti psalmndedl*cationis domiis apcilissiinc camlur : Convertisti plan*ctuin meuin in gaudium mihi, etc. i l's. xxi\, 12). Quiapoiest ex occasione alierius operis nmiiia qnae in iliis

vclcribiis le^is ct piopliclarum liliris Clirisutm an-

nimiiaiii, quanlalibel brcviiaic pcr-inngerc, ne forie

quis piitcl ingeitio licri, ut cn qu:i: rcriini ordinesua lempnra ciicurrcrimi, ad Clinsti signilicaiiones

iiilcrpri:lando vcriantur? lioc furle Ju l;t:i pussuntdiccre sivc pagani, cis aiilem i|in sc Clirislianos pu-lari Voluol, preiuit ccrviccm Apnslobca ancicritasdiccus : Omnia luecin figurn couliugebnnl illis, et haec

omnia fujurai noslrm (uerunt (1 Cor. 1U)

SENTENTIA AD MONACHOS.

In buncferemodum arlifex mnndi Deiiscum c.ttera

animalia prmia in liunium lingi jnsscril, soliim bo-mincm rccium siibiimcmque faci babiiiidiuc ipsc

corporis ad conlemplalionem sni provocavil. Iliinc

nnn intcllexisse, Isc issc csi. Iiiiclliginius aulem, si

obscrvantiam mandatis cjus alfcr hiiiis. Maxima veroniandata li.cc siinl : Diliges Dominum Denm tuum extoto corde tuo, el ex tola mentc tun, el ex totn animatua (Deul. vi, 5; Matth. xxn, 37). Iiiioleraiiduin ,

quirs", aliqtnd aui ingralum pr;rcip,tnr t Oiligl sc a

nobj» jubel, cujtis doninn est, qu.e in nnbis, qu;rqneiptra

ito- iio.sira suoi. Ilic iminurlililaiein tiilx.it ;

iiic eamd.-inilci cpio rcparavit; liic mbis consiimenslegein; bic prnpbcias emisil ; bic pnsliemn prnpleroos iiniciim Filiuni siiuiii a ca:lo desccndere, nasci,altteciari, niori passus esl. Nonne bic diligi sc, si

iimi ailmoiieal pncccptis, cogit bcneliciis : Qnid re-

Iribuam Doinino pro omnibiis quce retribuil mihi (Ps.cxv, }2) ? llt diiigam euni ex toto cordc meo, et extota mente mea

jet ex toia anima mea. Sequens

mantlatum esl : Diliges proximum tiium sicut teipsum(Levit. xix, 18; Maith. xxu , 59). Ad bnjiis vero

mandali obcdienliam uon tam prirccpto, red nalnratlin imur. Quitl cnini lam commiine cunclis, qunm

p diligere prnximiiui ? aul quid laiu prnprium liiituaiio

generi, iroain ba?c qua: eliam ex nominc ipso uaclaesl liiiin uiiias ? Nam qnid nliud magis quain liic af-

fcclus nns a bellnis tli.-cernil? lia non rescrvala rha-rilalc, feritas cst. Et tamcn non iu Itac, ul in ple-

risque rebns. benelicium laiilum d.uiius, setl miiiuascoimexie cbarilaiis vices, fruclum ejus nou nnfispr.csiainus qtiam capinnis. Namquc diim proviiiiumaniamus, ul a ptovimo amemur nece.-sc esl. Diliga-iiiiis ergn omnes ciim cx lolo cordu nosiro. qui le-

gem sam it, iil miituo nosmelipsos ili ipamcs. Hcli-

ipra mandaioruiu Domini bis prirccptis roiiiiiicnlur.

Namque isla liiijusniodi siint, ut si qnis e> laninm

custodial, onnia implcl. Aitpie ha>c eliain ame :>d-

venium Dei Salvalorisque nbstri servata siiht. Nobisyero repeutioribus ipsuper praceptis, et Cliristo,