ศาสตร์ละศลป์ของการป็นนักว·จัย...

ศาสตรและศลปของการเปนนกวจยพเลยงทด 1


mentor-mentee-mentoring ศาสตรและศลปของการเปนนกวจยพเลยงทด

พมพครงท 2

ฉบบปรบปรง

บรรณาธการ

ยอดหทย เทพธรานนท

ประมวล ตงบรบรณรตน

ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ มลนธบณฑตยสภำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย

ISBN: 978-616-12-0009-1


mentor-mentee-mentoring ศาสตรและศลปของการเปนนกวจยพเลยงทด พมพครงท 2 ฉบบปรบปรง

บรรณำธกำร ยอดหทย เทพธรำนนท

ประมวล ตงบรบรณรตน

ผจดพมพ มลนธบณฑตยสภำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย

พมพครงท 2

ฉบบปรบปรง สงหำคม 2552

จ ำนวนพมพ 5,000 เลม

ISBN 978-616-12-0009-1

สงวนลขสทธ © ตำมกระรำชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2548

ผลต ออกแบบและสรำงสรรค งำนสอสงพมพ ฝำยสอสงพมพและมลตมเดย ส ำนกงำนพฒนำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงชำต 111 อทยำนวทยำศำสตรประเทศไทย ถนนพหลโยธน ต ำบลคลองหนง อ ำเภอคลองหลวง จงหวดปทมธำน 12120 โทรศพท 0 2564 7000 โทรสำร 0 2564 7004

ขอมลทำงบรรณำนกรม mentor-mentee-mentoring: ศาสตรและศลปของการเปนนกวจยพเลยงทด พมพครงท 2 ฉบบปรบปรง บรรณำธกำร ยอดหทย เทพธรำนนท และ ประมวล ตงบรบรณรตน. กรงเทพฯ: มลนธบณฑตยสภำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, 2552, 296 หนำ: 24 ซม. 1. นกวจย-คมอ 2. นกวจย-ไทย 978-616-12-0009-1


ค านยม

ส ำนกงำนคณะกรรมกำรอดมศกษำ (สกอ.) และส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.) รวมกนสนบสนนใหมลนธบณฑตบณฑตยสภำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (บวท.) จดพมพหนงสอเลมนขนเปนครงทสอง เพรำะเลงเหนถงควำมส ำคญของกำรเปนนกวจยพเลยงทด หนงสอเลมนมกำรเพมเนอหำสำระขนอก 6 บท จำกผทรงคณวฒผมประสบกำรณอนยำวนำนของกำรเปนนกวจยพเลยงทงทประสบกบตวเองและทไดพบมำ โดยสะทอนมมมองสวนตวออกเปนกำรเลำเรองรำวอยำงมชวตชวำเปนกรณศกษำใหเหนภำพของนกวจยพเลยงทดวำควรจะเปนอยำงไร นบวำเปนหนงสอทมประโยชนในกำรท ำงำน รวมทงเปนบทเรยนทใชไดกบทกวงกำร

ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ ภมใจเปนอยำงยงทไดมโอกำสสนบสนนกำรจดพมพหนงสอเลมนรวมกบส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจยและขอขอบคณมลนธบณฑตยสภำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย รวมทงผเขยนทนทำนทใหควำมรวมมอเปนอยำงด และหวงเปนอยำงยงวำหนงสอเลมนจะเปนประโยชนตอวงกำรวจยของประเทศตอไป

ดร. สเมธ แยมนน เลขำธกำรคณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ


ค านยม หนงสอ “mentor-mentee-mentoring: ศาสตรและศลปของการเปนนกวจยพเลยงทด” เลมน รวมกนเขยนโดยอำจำรยหลำยๆทำน ทมประสบกำรณในกำรเปนอำจำรยทปรกษำของนกศกษำปรญญำโทและเอก และเปนพเลยงของนกวจยรนใหมทเพงส ำเรจกำรศกษำระดบปรญญำเอกมำไมนำน ทำนเหลำนไดถำยทอดประสบกำรณในกำรท ำหนำท mentoring และไดใหค ำแนะน ำทดๆมำกมำย จำกมมมองตำงๆ

นกวจยใหมทก ำลงจะเปน mentee และอำจำรยทก ำลงจะเปน mentor ควรจะไดอำนหนงสอเลมน เพรำะจะไดทรำบถงกระบวนกำร mentoring ควำมคำดหวงของแตละฝำย ฯลฯ เพอวำควำมสมพนธระหวำงสองฝำยจะไดรำบรนและประสบควำมส ำเรจตำมเปำหมำย แมแตผทก ำลงเปนหรอเคยเปน mentor กยงสำมำรถเรยนรจำกหนงสอเลมนไดมำกทเดยว

ผมเองกเคยเปน mentor ใหอำจำรยทจบใหมสหำทำน ซงมทงทสมฤทธและไมสมฤทธผลตำมวตถประสงค หำกมองยอนหลงไป ถำผมไดอำนหนงสอเลมนกอนกำรท ำหนำทเปน mentor กคงจะท ำหนำทไดดขนมำกอยำงแนนอน

ทำยนผมขอฝำกขอคดหนงทผมไดรบจำก Professor John B. Thomas (ท Princeton University) ซงเปนอำจำรยทปรกษำระดบปรญญำเอก และเปน mentor ทำนหนงของผม หลงจำกทผมเรยนจบแลว ผมไดไปขอบคณทำนและปรำรภกบทำนวำ ททำนชวยอะไรตออะไรมำกมำยนน ผมไมทรำบจะตอบแทนทำนไดอยำงไร ทำนกตอบวำ วธตอบแทนบญคณทดทสดกคอ ใหผมปฏบตตอลกศษยของผม ดงททำนไดปฏบตตอผม ซงกตรงกบขอเสนอ “pay it forward” ทปรำกฏในบทควำมของหนงสอเลมน

ศาสตราจารย ดร. สวสด ตนตระรตน ผอ ำนวยกำร ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.)


ค าน า หนงสอ “mentor – mentee – mentoring – ศาสตรและศลปของการเปนนกวจยพเลยงทด” พมพครงท 1 เมอป พ.ศ. 2548 โดยมลนธบณฑตสภำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (บวท.) เปนผลสบเนองมำจำกคณะกรรมกำรบรหำร บวท. เหนวำระบบ mentoring นนมควำมส ำคญมำกตอกำรสรำงนกวจยรนใหม ดวยเหตทผทจบกำรศกษำระดบสงสวนใหญไมสำมำรถเรมท ำวจยไดเอง เนองจำกอปสรรคควำมขำดแคลนปจจยพนฐำน และกำรชแนะจำกผทมอำวโสทำงวชำกำรมำกกวำ บวท. จงไดเรยนเชญนกวจยทประสบควำมส ำเรจหลำยๆทำนจำกหลำยสำขำวชำใหเขยนบนทกจำกประสบกำรณในเรองทเกยวกบระบบ mentoring และรวบรวมเปนเลม ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.) และส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ (สกอ.) เลงเหนประโยชน จงรวมกนเปนเจำภำพออกทนทรพยทงหมดให โดยทงสองหนวยงำนมจดประสงคในกำรน ำหนงสอนไปมอบใหนกวจยทรบทนจำกหนวยงำนของตน

หนงสอ “mentor-mentee-mentoring” จงไมมจ ำหนำย แตมไวแจกเทำนน

แทบไมนำเชอวำหนงสอปกสทองซงพมพจ ำนวน 4,500 เลม จะไดรบควำมนยมและหมดไปในระยะเวลำอนสน นกวจยและผบรหำรหลำยทำนในหลำยหนวยงำนทไมไดรบแจกกพยำยำมขวนขวำยเพอใหไดอำนและมไวในครอบครอง บรรณำธกำรและผเขยนบทควำมยงไดรบเชญไป บรรยำยเรอง mentoring ในทตำงๆอยบอยครง

ฝำยวชำกำร สกว. และ สกอ. จงสนบสนนให บวท. จดท ำหนงสอนขนมำใหม เนองจำกเปนกำรพมพครงท 2 บรรณำธกำรจงไดใชโอกำสปรบเนอหำในหลำยบทควำมเดมใหกระชบและตรงประเดนมำกยงขน ทส ำคญ คอ ไดเชญทำนปรมำจำรย ศำสตรำจำรย ดร. เจตนำ นำควชระ ใหเกยรตเปนผเขยนบทท 1 และยงไดเชญ mentor-mentee หรอกลมวจยทประสบควำมส ำเรจมำรวมเขยนถำยทอดประสบกำรณตรงเพอใหเปนตวอยำงทดแกผอน รวมไปถงกำรบนทกแนวคดของนกวจยรนกลำงทเปน mentor ของนกวจยรนเยำว และเพอใหสมบรณแบบทสดยงไดเชญผทคร ำหวอดในวงกำรอำชพมำรวมเลำเรองในแงมมตำงๆทแปลกออกไป อนเปนกำรเพมอรรถรสของหนงสอทพมพครงท 2 น แบบครบเครอง

หวงวำหนงสอ “mentor-mentee-mentoring – ศาสตรและศลปของการเปนนกวจยพเลยงทด” ฉบบพมพครงท 2 น จะเปนประโยชนตอผอำนเชนเดมหรอมำกกวำเดม

ศาสตราจารย ดร. ยอดหทย เทพธรานนท ศาสตราจารย ดร. ประมวล ตงบรบรณรตน

สงหำคม 2552


สารบญ ค านยม............................................................................................................................................................ ............................................................4

ค าน า.............................................................................................................................................................................................................................6

บทน า.............................................................................................................................................................................................................................9

ศาสตราจารย ดร. วชย บญแสง

บทท 1 mentor: พชาย-พสาวทแสนด................................................................................................................................................13

ศาสตราจารย ดร. เจตนา นาควชระ

บทท 2 ความส าคญของพเลยงและวธการเปนพเลยงทด......................................................................................................18

ศาสตราจารย ดร. สมชาย วงศวเศษ

บทท 3 mentor: นกวจยทปรกษา ... นกวจยพเลยง..............................................................................................................29

ศาสตราจารย นายแพทยยง ภวรวรรณ

บทท 4 Research mentor: นกวจยพเลยงของโครงการทขอทนวจย...................................................................35

ศาสตราจารย ดร. วชระ กสณฤกษ

บทท 5 mentor: กลยาณมตร..............................................................................................................................................................41

ศาสตราจารย ดร. เกอ วงศบญสน

บทท 6 mentor: ทปรกษาวจย..............................................................................................................................................................53

ศาสตราจารย ดร. ปราณ กลละวณชย

บทท 7 mentor กบนกวจยรนใหม....................................................................................................................................................58

ศาสตราจารย ดร. ม.ร.ว. ชษณสรร สวสดวตน

บทท 8 Academic mentoring: กนซอทางวชาการ.............................................................................................................65

ศาสตราจารย ดร. พระศกด ศรนเวศน

บทท 9 mentor มใชเปนเพยงทปรกษาธรรมดาๆ อยางทคด.........................................................................................74

ศาสตราจารย ดร. อารนต พฒโนทย

บทท 10 mentor: ทปรกษาเชงพเลยง.............................................................................................................................................87

ศาสตราจารย ดร. วลลภ สระก าพลธร

บทท 11 ประสบการณของการเปน mentor..............................................................................................................................100

ศาสตราจารย ดร. ยงควมล เลณบร

บทท 12 แนวคดของ mentor..............................................................................................................................................................108

ศาสตราจารย ดร. ทว ตนฆศร


บทท 13 mentor - mentee...กวาทศวรรษของรากฐานการวจยทเขมแขงมนคง............................................117

ศาสตราจารย ดร. นททพย กฤษณามระ

ผชวยศาสตราจารย ดร. นพ. นรตถพล เจรญพนธ

บทท 14 ถอดบทเรยนความส าเรจของระบบ mentor-mentee..................................................................................130

ศาสตราจารย ดร. ปยะสาร ประเสรฐธรรม

ศาสตราจารย ดร. สทธชย อสสะบ ารงรตน

ผชวยศาสตราจารย ดร. บรรเจด จงสมจตร

ผชวยศาสตราจารย ดร. จงใจ ปนประณต

รองศาสตราจารย ดร. นวดล เหลาศรพจน

บทท 15 mentor กบการพฒนาเยาวชน......................................................................................................................................147

รองศาสตราจารย ดร. อดมศลป ปนสข

ศาสตราจารย ดร. กฤษณะ เนยมมณ

บทท 16 นทานของ mentor และ mentee................................................................................................................................157

ยอดเยยม เทพธรานนท

บทสงทาย อาจารยสตางค มงคลสข: super mentor......................................................................................................174

ศาสตราจารย ดร. ยอดหทย เทพธรานนท

ทายสด ระบบ Mentoring ในสหรฐอเมรกา ........................................................................................................................185

ดร. กญญวมว กรตกร


บทน า ฝำยวชำกำร ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.) มพนธกจหลกในกำรสรำงนกวจยทกระดบตงแตนกวจยรนใหม รนกลำง และรนอำวโส ตลอดจนกำรสรำงประชำคมวจยทเขมแขง ซงสงนจะเกดขนไดจำกกำรพฒนำนกวจย โดยเฉพำะอยำงยงนกวจยรนใหม ทงในดำนปรมำณและคณภำพใหเพมมำกขน ทงนกลไกหนงทส ำคญอยำงยงในกำรพฒนำนกวจยรนใหม คอ กำรมระบบ mentoring ทเขมแขง นนคอ นกวจยรนใหมซงหมำยถงผทส ำเรจกำรศกษำระดบปรญญำเอกมำไมเกน 5 ป ทยงอำจยงขำดประสบกำรณในกำรท ำวจยโดยเฉพำะวธกำรแกปญหำจำกอปสรรคทเกดขนจำกงำนวจย รวมทงยงขำดขอมลงำนวจยเพอน ำไปตอยอด หำกมผรทมควำมช ำนำญ และประสบกำรณในกำรวจยในสำขำนนๆ เปนผใหค ำแนะน ำอยำงใกลชด กจะเกดประโยชนแกนกวจยรนใหมเปนอยำงยง เพอใหนกวจยรนใหมทมำรบค ำปรกษำ (mentee) ไมตองเสยเวลำลองผดลองถก สำมำรถท ำวจยไดอยำงตรงเปำตำมค ำแนะน ำของนกวจยทปรกษำ (mentor) ซงกระบวนกำรนนบเปนกำรไดประโยชนดวยกนทงสองฝำย เนองจำก mentor จะชวยถำยทอดประสบกำรณ ใหค ำแนะน ำ ตลอดจนชวยสรำงเครอขำยงำนวจยทงในและตำงประเทศ และเปนตนแบบทดใหกบนกวจยรนใหม ขณะเดยวกน mentor กอำจไดรบรองคควำมรใหมๆ และเทคโนโลยสมยใหมทเกดขนในระดบสำกลจำกนกวจยรนใหมดวย ระบบ mentoring ทด ตองประกอบดวย mentor ทมควำมรควำมสำมำรถในงำนวจย มเวลำใหค ำปรกษำอยำงใกลชด รวมทงมเมตตำจตทจะพฒนำ mentee ดวยควำมบรสทธใจ ซงนกวจยรนใหมในมหำวทยำลยหลกจะคอนขำงไดเปรยบกวำนกวจยในมหำวทยำลยภมภำค เนองจำกอยในสภำพแวดลอมทเออตอกำรวจย คอ มควำมพรอมทงในสวนของนกวจยรนกลำงและรนอำวโส ซงมควำมเชยวชำญและมประสบกำรณดำนงำนวจยจ ำนวนมำก รวมทงมเครอขำยวจยทกวำงขวำง และควำมพรอมดำนอปกรณเครองมอและสถำนทในกำรวจย ดงนนนกวจยรนใหมในมหำวทยำลยภมภำคจงตองขวนขวำย กระตอรอรนทจะเสำะหำ mentor ทเกง มควำมเชยวชำญงำนวจยสง เพอขอเขำรวมอยในทมวจยดวย นอกจำกนผบรหำรมหำวทยำลยควรสงเสรมและสนบสนนกำรพฒนำนกวจยรนใหม โดยสนบสนนใหนกวจยเหลำนไดไปท ำงำนรวมกบนกวจยอำวโสทมควำมสำมำรถในมหำวทยำลยหลกของประเทศเปนเวลำ 3 เดอนถง 1 ป หรอไปท ำวจยหลงปรญญำเอกในตำงประเทศ ซงจะเปนกำรเสรมสรำงกำรเรยนรและชวยเพมพนประสบกำรณใหแกนกวจยรนใหมไดเปนอยำงด

นอกจำกกำรใชระบบ mentoring ในกำรพฒนำนกวจยรนใหมแลว ฝำยวชำกำร สกว. ยงเหนอกวำกำรท ำวจยของนกศกษำโครงกำรปรญญำเอกกำญจนำภเษก (คปก.) และอำจำรยทปรกษำซงมกจะเปนผรบทนจำกฝำยวชำกำรอยแลว กถอเปนตวอยำงทดของกำรใชระบบ mentoring ในกรณเชนนนอกจำกอำจำรยทปรกษำจะใหค ำแนะน ำในดำนงำนวจยแกนกศกษำแลว ยงสนบสนนในดำนงบประมำณเพอจดซอวสดส ำหรบกำรท ำวจยของนกศกษำระดบปรญญำเอกจำกทน คปก. ซงมกจะไมเพยงพอ โดยเฉพำะอยำงยงในสำขำวชำวทยำศำสตรชวภำพ จงจ ำเปนตองใชทนวจยอนๆ ซงอำจำรยท


ปรกษำไดรบอยดวย ในอกมมหนงนกศกษำกถอเปนผชวยวจยทส ำคญตองำนวจยของอำจำรยทปรกษำได เมอทงสองสวนประกอบกนจะกอใหเกดงำนวจยทจะประสบควำมส ำเรจยงขน

ฝำยวชำกำร สกว. เหนควำมส ำคญของกำรน ำระบบ mentoring มำใชในกำรพฒนำนกวจยรนใหม จงไดจดใหมโครงกำรเจยระไนเพชร น ำโดย ศ. ดร.ประมวล ตงบรบรณรตน ซงเปนผประสำนงำนททมเทในกำรจดกจกรรมใหนกวจยรนใหมไดมโอกำสพบปะและแลกเปลยนควำมคดเหนกบนกวจยอำวโสทมประสบกำรณดำนกำรวจยสงมำกกวำ 10 ครงในสถำบนตำงๆ ซงสวนใหญจดขนทมหำวทยำลยในภมภำค โดยเชญผทรงคณวฒจำกสำขำตำงๆ ไปรวมใหค ำแนะน ำแกนกวจยรนใหมทตองกำรสมครทน รวมทงใหขอคดเหนตอขอเสนอโครงกำรทนกวจยพฒนำขนเพอสมครขอรบทน ดงจะเหนไดจำกตวอยำงของกำรประชม “พบปะนกวจยรนใหม” ของโครงกำรเจยระไนเพชร ณ มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ ประสำนมตร เมอวนท 26 กมภำพนธ พ.ศ.2546 ซงมผเขำรวมประชมจ ำนวนมำกกวำ 450 คน จำก 31 สถำบน โดยไดรบเกยรตจำกผทรงคณวฒและเมธวจยอำวโส สกว. จ ำนวนถง 6 ทำนมำใหควำมรและขอคดในหวขอตำงๆ ทนำสนใจ อำท ดร.วนย พงศศรเพยร ไดใหทรรศนะเกยวกบ “ท ำอยำงไร...จะไดโจทยวจยทด เขยนโครงกำรแบบใด...ทนำจะไดทน” และ ศ. ดร.ประพนธ วไลรตน ไดใหขอคดเหนในหวขอ “ท ำไมตองม mentor และท ำอยำงไรจะไดมำซง mentor ทเหมำะสม”

นอกจำกนยงมกำรจดประชมดงกลำวทมหำวทยำลยอบลรำชธำน เมอวนท 24 -25 พฤษภำคม พ.ศ. 2546 โดยมนกวจยรนใหมจำกมหำวทยำลยอบลรำชธำน มหำวทยำลยรำชภฎและรำชมงคลใกลเคยงเขำรวมประชมมำกกวำ 300 คน ซงโครงกำรเจยระไนเพชรไดจดใหมกำรบรรยำยของผทรงคณวฒจำกหลำกหลำยสำขำในหวขอทมประโยชนตอนกวจยรนใหม อำท ศ. ดร.อำรนต พฒโนทย บรรยำยเรอง “ท ำอยำงไร...จะไดโจทยวจยทดและกำรเขยนโครงกำรแบบใด...ทนำจะไดทน” และ ศ. ดร.เกอ วงศบญสน บรรยำยเรอง “นกวชำกำรทำงสงคมศำสตร...ควรท ำวจยเรองอะไรด” รวมทงยงจดใหมกำรประชมเชงปฏบตกำรเรองกำรอบรมกำรเขยนขอเสนอโครงกำรวจยแยกตำมสำขำวชำ โดยใหนกวจยรนใหมทสนใจเขำรบกำรอบรมไดยนรำงขอเสนอโครงกำรเขำมำพจำรณำดวย ทงนโครงกำรเจยระไนเพชรไดรบเกยรตจำก ศ. ดร.ยอดหทย เทพธรำนนท ทกรณำสละเวลำรวมเดนทำงไปบรรยำยเกยวกบประสบกำรณกำรท ำวจยในฐำนะนกวจยอำวโสดวยทกครง

นอกจำกโครงกำรเจยระไนเพชรแลว ฝำยวชำกำร สกว. ยงไดจดใหมโครงกำรสงเสรมและสนบสนนกำรวจยของผไดรบทนพฒนำศกยภำพในกำรท ำงำนวจยของอำจำรยรนใหม น ำโดย ศ. ดร.จ ำรส ลมตระกล ซงคณะผประสำนงำนโครงกำรนมควำมตงใจจรงในกำรจดกจกรรมเพอชวยสงเสรมคณภำพงำนวจยของผรบทน ทงทสวนใหญเปนนกวจยอำวโสและมภำรกจมำก โดยไดไปเยยมโครงกำรทสถำบนตนสงกด เพอใหกำรสนบสนนดำนวชำกำรและขอมลกำรวจย โดยเฉพำะอยำงยงกำรรบทรำบควำมกำวหนำโครงกำร ปญหำและอปสรรคของงำนวจย ตลอดจนใหค ำปรกษำและขอแนะน ำทเปนประโยชนในกำรท ำงำนวจยใหลลวง ทงนเพอใหเกดประโยชนสงสดแกนกวจยรนใหม


นบตงแตฝำยวชำกำร สกว. สนบสนนใหมระบบ mentoring เมอป พ.ศ. 2540 ตลอดระยะเวลำกวำ 12 ปทผำนมำจะไดเหนถงประโยชนและผลกระทบของระบบ mentoring ทมตอเครอขำยควำมรวมมอวจยระหวำงสถำบน ดงแสดงในรำยงำนกำรประเมนโครงกำรสรำงนกวจยรนใหมของประเทศของฝำยวชำกำร ซงม ศ. ดร.ยอดหทย เทพธรำนนท เปนหวหนำคณะผประเมน เมอเดอนธนวำคม ป พ.ศ. 2551 สรปไดดงน - ประสบกำรณของ mentor มสวนส ำคญในกำรแกปญหำของนกวจยรนใหม ท ำใหผลงำนวจยตอหนวยกำรลงทนมโอกำสบรรลควำมส ำเรจสง - กำรท ำงำนรวมกนระหวำง mentor และ mentee ท ำใหเกดกำรใชทรพยำกรรวมกน สงผลใหจ ำนวนผลงำนตพมพตอตนทนสงกวำทนอนๆ - ระบบ mentoring ท ำใหเกดควำมตอเนองในกำรพฒนำงำนวจยของประเทศในระยะยำวและเหมำะสมกบสงคมไทย - ระบบ mentor-mentee ยงมสวนโดยตรงในกำรท ำใหเกด “เครอขำยควำมรวมมอวจยระหวำงสถำบน” โดยเฉพำะกรณ mentor และ mentee อยคนละสถำบน และยงเปนระบบทมประสทธภำพสงในกำรเออใหมหำวทยำลยทประสบควำมส ำเรจ สำมำรถชวยเหลอมหำวทยำลยทเลกกวำหรอมอำยนอยได คณะผประเมนยงไดแสดงใหเหนวำ ระบบ mentoring ของ สกว. กอใหเกดเครอขำยงำนวจย รวมถงเครอขำยกำรพฒนำนกวจยรนใหมทตอเนองไดอยำงมนยส ำคญ ดงจะเหนไดจำกกำรทนกวจยรนใหมซงม mentor ทด สำมำรถพฒนำตนเองจนไดเปนเมธวจยอำวโส สกว. จ ำนวน 6 คน ภำยในระยะเวลำ 8-12 ป และขณะนกเปน mentor ทดใหแกนกวจยรนใหมดวย นบไดวำควำมส ำคญในเรอง mentoring กอใหเกดผลกระทบเชงบวกตอประเทศชำตอยำงยงในระยะยำว ทงในแงของกำรสรำงงำนวจยพนฐำน กำรพฒนำก ำลงคนระดบสง และท ำใหประเทศไทยสำมำรถแขงขนกบประเทศพฒนำแลวไดอยำงทดเทยม จำกกำรเหนควำมส ำคญของระบบ mentoring ดงกลำว สกว. และ ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ (สกอ.) จงไดรวมกนสนบสนนให มลนธบณฑตยสภำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (บวท.) ด ำเนนกำรจดพมพหนงสอ Mentor-Mentee-Mentoring ศำสตรและศลปของกำรเปนนกวจยทด เปนครงแรกในป พ.ศ. 2548 ซงไดรบควำมสนใจจำกประชำคมวจยตงแตนกวจยรนใหมจนถงระดบนกวจยอำวโสเปนจ ำนวนมำก

ในครงนจงไดรวมกนสนบสนนให บวท. ด ำเนนกำรจดพมพหนงสอดงกลำวเปนครงท 2 โดยไดปรบปรงเนอหำในบำงบท อกทงยงไดเพมเตมมมมองของนกวจยอำวโสใหหลำกหลำยมำกยงขน ซงถอเปนกำรถำยทอดประสบกำรณตรงจำก mentor ตวจรง เสยงจรง จำกหลำกหลำยสำขำ ทงวศวกร แพทย นกวทยำศำสตร และนกวชำกำรในสำขำมนษยศำสตรและสงคมศำสตร ผอำนจะไดรบรทกแง ทกมม ในแตละศำสตรถงคณสมบตของ mentor และ mentee ทพงจะเปนอยำงละเอยด รวมทงมหลำยประเดนท mentee ควรร นอกจำกนเรองรำวในแตละบทยงนำอำน ชวนตดตำม เพรำะเปนกำรเลำเรองอยำงมชวตชวำ มสสน และมกรณทเกดขนจรงประกอบดวย


ทำยทสด ผมขอแสดงควำมขอบคณและรสกเปนเกยรตทไดมโอกำสแสดงควำมคดเหนในบทน ำน และขอขอบคณ บวท. ในควำมปรำรถนำดตอสงคมวจยของประเทศ ทไดรวมผลกดนใหเกดหนงสอดๆ เลมนขนมำ ผมแนใจวำหนงสอเลมนจะเปนประโยชนตอวงกำรวจยของประเทศอยำงกวำงขวำงตอไป

ศาสตราจารย ดร.วชย บญแสง

ผอ ำนวยกำรฝำยวชำกำร สกว.

mentor: พชาย-พสาวทแสนด: 13

บทท 1

mentor: พชาย-พสาวทแสนด ศาสตราจารย ดร. เจตนา นาควชระ

คณะอกษรศำสตร มหำวทยำลยศลปำกร

เมอป 2530 ผมไดรบเชญใหเขยนบทควำมลงพมพในหนงสอ ๗๐ ป จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผมเลอกวธเขยนบทควำมอยำงไมเปนทำงกำรนก โดยตงชอวำ “พชำยทแสนด : พนธกจของมหำวทยำลยเกำในระบบอดมศกษำไทย” และกน ำเนอรองของเพลงไทยสำกลบทหนงชอ “พชำยทแสนด” มำคดลงไวเปนเสมอนงำนของนกคดทสำมำรถชทำงใหแกพวกเรำทอยในวงกำรอดมศกษำได ตวอปมำอำจจะเปนเรองของบคคล ของควำมสมพนธระหวำงบคคล แตแนวคดของผมในขณะนนยงผกอยกบเรองระบบ อยกบเรองสถำบน 22 ปผำนไป ผมกลบมำครนคดถงเรองอดมศกษำของเรำ และผมกเรมขำดควำมมนใจวำกำรจะสรำงคณภำพดวยระบบ ดวยโครงสรำง ดวยกำรออกแบบทตำยตว เปนทำงออกทดทสดละหรอ รนพผม 2-3 คนทอยในฐำนะทสรำงควำมเปลยนแปลงใหแกอดมศกษำได (หรออำจจะรวมถงกำรศกษำทกระดบ) ลวนคดเปนระบบ คดระดบมหภำคทงนน เขำเหลำนนเปนคนทปรำดเปรอง คดอะไรออกมำแลวสำมำรถอธบำยไดอยำงเปนเหตเปนผล แตผมกคลำงแคลงใจอยวำพวกเขำทงกระดำนด ำกบชอลกและทงหองปฏบตกำร ทงประชำคมครอดมศกษำ ออกมำเรวเกนไปหรอไม เรวเกนกวำทจะเขำใจวำ ระบบกด สถำบนกด สรำงขนมำดวยฝมอมนษย และกเดนหนำไปไดเพรำะมนษยเปนตวขบเคลอน ในระยะ 20 ปมำน ผมชอบพดถงเรอง “มนษยสมผสมนษย” เรอง “ทววจน” (dialogue) ในหมสมำชกของประชำคมอดมศกษำ งำนเขยนทำงวชำกำรของผมทเกยวกบวฒนธรรมกมกจะใหน ำหนกกบ “กำรดน” (improvisation) และผมกมกชอบทจะยอนกลบไปคดถง “วฒนธรรมมขปำฐะ” (oral culture) ดงเดมของเรำ ซงผมพยำยำมจะพสจนใหเหนวำมควำมแขงแกรงเพยงใด

หนงสอทวำดวย mentor-mentee-mentoring ตรงใจผมมำก เพรำะเปนกำรตอกย ำจดยนทวำดวยหลกกำรของ “มนษยสมผสมนษย” ผมเตบโตมำทำงวชำกำรในแนวน มพชำย และพสำวทแสนดทผมพงได ซงพรอมเสมอทจะใหเวลากบผม (เรองเวลำอำจจะเปนปจจยส ำคญทสด และในระบบของพเลยงในกำรวจยนน เวลำคงมหลำยมต ทงเวลำทจะตดตำมผลงำนของนองชำยนองสำว เวลำทจะอำนงำนของพวกเขำอยำงพถพพน เวลำทจะคดใครครวญวำจะแนะน ำเขำใหดทสดไดอยำงไร และเวลำทจะไดพบปะสนทนำกนตวตอตวระหวำงพกบนอง) บทควำมจ ำนวนหนงในหนงสอเลมนเขยนอยำงเปนระบบ และเขยนอยำงมระบบ มขนตอนทนำเชอไดวำเปนกำรกรองมำจำกประสบกำรณ แตคนทชอบด


ลเกอยำงผมกคงอดทจะตงไมไดวำ โปรดอยำลมเวนทไวส ำหรบกำร “ดน” บำง นนคอกำรขบปญหำทเกดขนโดยทฝำยใดฝำยหนง หรอทงสองฝำยไมไดคำดคดไวกอน แตถงอยำงไรกด ถำไดเจอหนำกนบอยครง กคงจะชวยกน “ดน” หำทำงแกไขปญหำไปได

ผมชอบทจะพดถง “ขนบ” มำกกวำ “ระบบ” กำรไดไปเรยนปรญญำตรในองกฤษท ำใหผมมควำมส ำนกในเรองของ “ขนบ” อยเสมอ ซงมไดแปลวำผมเหนวำทกอยำงดไปหมด ในขนบขององกฤษ มหำวทยำลยทผมไปเรยนแบงกำรด ำเนนกำรออกเปน “วทยำลย” (colleges) ซงเปนเสมอนบำนใหแกนกศกษำ ส ำหรบผมในฐำนะผทมำจำกวฒนธรรมกำรรบประทำนทเหนอกวำองกฤษมำก กำรทถกบงคบใหรบประทำนอำหำรรวมกนสปดำหละไมนอยกวำเทำนนเทำนครง เปนกำรกระท ำทคอนขำงโหดรำย เพรำะอำหำรองกฤษในยคทผมเรยนหนงสออยทนน คณภำพและรสชำตนำสมเพชมำก แตเมอมองยอนหลงกลบไปครงศตวรรษ ผมอดไมไดทจะส ำนกบญคณขนบทวำน เพรำะนนกคอกำรสรำงกลไกทท ำใหสมำชกของประชำคมมทววจนตอกนตลอดเวลำ และสวนหนงของกำรสนทนำแลกเปลยนควำมคดเหนกนกอำจเปนเรองของวชำกำรทมควำมสลกส ำคญกได 30 ปใหหลง ผมเพงจะไดมโอกำสกลบไปทวทยำลยตนสงกดของผม และไดรบเชญใหรวมโตะอำหำรกบอำจำรยของวทยำลยนน (ซงเรยกตำมภำษำของสงคมทชอบแบงชนวรรณะวำ high table) วนทผมไปรบประทำนอำหำรกลำงวนนนอำจจะเปนวนด เพรำะอำจำรยมำนงกนเตมโตะไมขนำดยำวประมำณ 20 กวำคน ผมสงเกตวำทำนเหลำนนมำจำกสำขำวชำทแตกตำงกนและกคงจะคนเคยกนดมำก เพรำะสวนหนงคงอยมำตงแตหนมจนแก คน 20 คน มำจำก 20 สำขำวชำ สนทนำกนมำ 20 ป คงจะไมมขนบใดทสรำงควำมเบงบำนทำงสงคมและควำมมงคงทำงปญญำไดดกวำน วนนนผมนงขำงอำจำรย 2 คน คนหนงเปนนกวทยำศำสตร อกคนหนงเปนอำจำรยดำนภำษำและวฒนธรรมรสเซย ผมไมไดสงเกตเลยวำ เขำพดกนไมรเรอง และเขำพดกบผมไมรเรอง

แมวำผมจะอำยขนเลขเจดแลว ผมกยงม “พชำยทแสนด” ท ำหนำทเปน mentor ใหแกผม ทำนเองอำยขนเลข 8 ไปนำนแลว แตยงแขงแรง และคงควำมปรำดเปรองทำงวชำกำรอย เพรำะยงท ำงำนวจยและเขยนหนงสออยเปนประจ ำ ผมพบกบทำนครงแรกเมอป ค.ศ. 1981 ตอนนนทำนเปนศำสตรำจำรยในวชำวรรณคดเยอรมนและวรรณคดเปรยบเทยบ และด ำรงต ำแหนงอธกำรบดมหำวทยำลย Free University Berlin ผมไดรบทนจำก German Academic Exchange Service (ทรจกกนในรปของอกษรยอจำกชอเยอรมนคอ DAAD) ใหไปเยยมสถำบนตำงๆ ในเยอรมนทมกำรสอนวชำวรรณคดเปรยบเทยบ วนทผมไปหำทำนทส ำนกงำนอธกำรบดนน ทำนเพงจะเดนทำงกลบมำจำกกรงปกกงได 1 วน กอนไดพบทำน อำจำรยผชวยของทำน (ซงตอมำเปนนกวชำกำรทมชอเสยง) ดกผมอยหนำหองอธกำรบด และสนทนำกบผมรำวกบเปนกำรสอบปำกเปลำ ทำนอธกำรบดไดสงประวตและรำยชอผลงำนวชำกำรของผมใหอำจำรยผชวยไปศกษำมำลวงหนำ ผมจ ำไดวำมบทควำมบทหนงทผมเขยนเปนภำษำไทย แตมชอเปนภำษำองกฤษปรำกฏอยในรำยชองำนวชำกำรของผม เปนกำรศกษำววฒนำกำรของละครตะวนตกในกรอบของมโนทศนทวำดวย “ควำมโหดเหยมทำงปรชญำ” (ผมเพงได


พบกบ mentor ของผม เมอเดอนทแลว (พฤษภำคม 2552) และเลำใหทำนฟงวำลกนองของทำนสอบปำกเปลำผมในตอนนน ทำน ดใจมำกทมลกนองทเอำจรงเอำจงกบงำนวชำกำรเชนน) ในกำรพบกนครงแรกนนทำนอธกำรบดกพำผมกบภรยำของทำนไปรบประทำนอำหำรกลำงวนรวมกนทรำนอำหำรกลำงปำ (ปำเมองเยอรมนไมใชปำดงดบอยำงแนนอน) ชอ Swiss Chalet และหลงจำกนนกไปเดนเลนกนในปำ ชอ Grunewald (และเมอเดอนทแลวเรำกไดไปรบประทำนอำหำรกลำงวนกนอกทนน) นนคอจดเรมตนของมตรภำพ วำไปท ำไมม ผมเปนใคร และทำนเปนใคร เหตใดทำนจงมเวลาใหผมถง 3 ชวโมง! มอธกำรบดสกกคนทจะมเวลำใหกบนกวชำกำรชำวตำงประเทศททำนยงไมไดรจกมำกอน ควำมสนใจทำงวชำกำรรวมกนกเปนสงทเออใหเกดมตรภำพอนถำวรได

หลงจำกนนมำทำนกเปน mentor ใหผมมำโดยตลอด ทกครงทผมเดนทำงไปท ำวจยในเยอรมน ทำนจะเปนพเลยงใหกบผม ทงในลกษณะทเปนทำงกำรและไมเปนทำงกำร เมอตอนทผมไปท ำงำนวจยท Centre of Literary Research, Berlin ซงทำนเปนผกอตง ทำนใหเกยรตถงขนำดทใหผมใชหองท ำงำนรวมกบทำน เมอผมอำย 60 ป มตรและศษยรวมกนท ำหนงสอรวมบทควำมวชำกำรใหแกผม ซงวงวชำกำรตะวนตกเรยกเปนภำษำเยอรมนวำ Festschrift เลมหนงเปนภำษำไทยลวน อกเลมหนงเปนภำษำตำงประเทศ และมค ำแปลภำษำไทย ทำนใหเวลาเปนปอำนงำนทผมเขยนเปนภำษำตะวนตกทงหมด และเขยนบทสงเครำะหขนำดยำวทท ำใหผมเขำใจตวเองดขนในหลำยประเดน บทควำมของทำนเขยนเปนภำษำเยอรมน และมผแปลเปนภำษำองกฤษและไทย ชอภำษำไทยคอ “เจตนำ นำควชระ : ผเชอมประสำนระหวำงวฒนธรรม” ผมไดกลำวไวในตอนตนของบทควำมนวำ สงท mentor มจะใหแก mentee ทมคาทสด คอ เวลา! ทำนมเวลำใหผมมำตลอด เมอผมไดรบทนวจยจำกมลนธ Alexander von Humboldt ใหคนควำในเรอง “ววฒนำกำรของวชำวรรณคดเปรยบเทยบเยอรมนในชวงหลงสงครำมโลกครงท 2” ทำนกเปน mentor อยำงเปนทำงกำรใหแกผม ลำสดทำนอตสำหเดนทำงโดยรถไฟจำกเบอรลนมำยงเมอง ทบงเงน (Tübingen) เพอกลำวค ำประกำศเกยรตคณใหแกผม ในวำระทไดรบปรญญำดษฎบณฑตกตตมศกดจำกมหำวทยำลยแหงนน มเกรดเลกๆ ทผมอยำกจะเลำเกยวกบกำรท ำงำนรวมกนระหวำงผมกบ mentor นนกคอชวงทควำมคดเรำแลน และแลกเปลยนควำมคดเหนกนอยำงมชวตชวำทสดกคอ ระหวำงกำรรบประทำนอำหำร เรองกนกบเรองวชำกำรเชอมโยงกนอยำงแนบสนทในชวตของผม! (ผมอำจจะโชคดท “ศำสตรำจำรยประจ ำบำน” ของผมเปนแมครวฝมอดดวย)

จำกเรองควำมสมพนธกบ “พชำยทแสนด” ชำวตำงประเทศ ผมขออนญำตกลบมำทเรองของควำมสมพนธฉนพ-นองในวงกำรของไทย เรองทจะเลำนอำจจะตงชอไดวำ “ฝรงดองผกสมพนธ” มอยชวงหนงทผมไปส ำนกเกำของผมบอยครง (ซงผมมโอกำสไดเรยนทนนเพยง 1 ป) คอ คณะอกษรศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย เพรำะไดรบเชญใหไปเปนอำจำรยพเศษ เรมตนดวยกำรสอนวรรณคดเยอรมน และวรรณคดฝรงเศส จำกนนกผนไปสวรรณคดวจำรณและทฤษฎวรรณคดส ำหรบบณฑตศกษำของภำควชำภำษำไทย ผมชอบไปนงท “โตะกลำง” ของภำควชำภำษำไทยทตก 4 ของคณะอกษรศำสตร กำรจดวำงหองท ำงำนผดแผกจำกหนวยอนคอ หองท ำงำนจะอยรำยรอบพนทวำงตรงกลำง ซงมโตะ


กลำงไวเปนทสงสรรค และแนนอนทสดไวรบประทำนอำหำรรวมกน แมจะไมใชวนทผมไปสอนพเศษ ถำเขำมำกรงเทพฯ จำกนครปฐมเมอใด ผมกมกจะไปแวะไปนงทโตะกลำงนน มฝรงดองอยเจำหนงทจอดรถเขนอยรมตกอกษรศำสตรเปนเวลำหลำยทศวรรษ เมอผมไปทภำควชำภำษำไทยครำวใด ผมกไดรบประทำนฝรงดองทกท ทโตะตวนนจะพบอำจำรยทงทเปนรนครของผม รนพ เพอนรวมรน และรนนอง ทผมหนมำสนใจวรรณคดไทยควบไปกบวรรณคดตะวนตกกดวย “ทววจน” ทเกดขน ณ ทนน มนชำงคลำยกบ high table ของวทยำลยเกำของผมทองกฤษเสยนกระไร ระบบ mentor – mentee เกดขนทนนตลอดเวลำ บำงครงกมนสตเขำมำขอค ำปรกษำ อำจำรยกใหค ำปรกษำทโตะกลำงนนแหละ ไมตองจดใหเปนทำงกำร ไมตองมกำรนดหมำยลวงหนำ (appointment) บำงครงผมกเสนอตวขอรวมสนทนำกบเขำไปดวย “วฒนธรรมฝรงดอง” ทเออตอควำมเบงบำนทำงปญญำไดสญสลำยไปแลวเมอมกำรสรำงตกหลงใหมอนโอฬำร และมกำรจบอำจำรยเขำหองแอรอนแสนจะคบแคบ เมอไมม “โตะกลำง” ทววจนอนไมเปนทำงกำรกไมเกดขน สงทสญสลำยไปอำจจะเปนแกนของวฒนธรรมไทยทเออใหเกดวฒนธรรมทำงวชำกำรกได

ทกลำวมำทงหมดนอำจเปนทศนะของคนทตกโลกไปแลว เพรำะมอคตทจะไมเชอกำรสรำงระบบ ไมเชอในเรองของกำรปรบใหเปนทำงกำร (institutionalization) ถำใหผมไปบรหำรโรงพยำบำล คนไขคงตำย ถำใหไปจดกำรโรงงำน เครองจกรกลคงพงพนำศ แตอดมศกษำโดยทวไปไมใชโรงพยำบำล ไมใชเวชบ ำบด ไมใชโรงงำน แตเปนประชำคมทเปนกำรรวมตวของปจเจกบคคลทมำรวมกนสรำงควำมรและปญญำ และถำยทอดควำมรและปญญำ ผมคงอดทจะแสดงควำมชนชมกบส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.) ไมได เพรำะอยในคณะกรรมกำรก ำกบทศทำงชดแรก และกเปนสกขพยำนตอกำรตดสนใจทส ำคญๆหลำยประกำร ระบบกำรใหทนของ สกว. เรมตนทกำรเนนกำรสนบสนนผวจย มคนเกงทไหน สกว. จะเขำไปสนบสนน ถำคนเกงยงไมปรำกฏตว กหำทำงไปลอใหเขำปรำกฏตวขนมำ มศกยภำพทไหน กไปดงศกยภำพนนใหกลำยมำเปนผลงำน ควำมสมพนธ mentor-mentee จงเปนหวใจของกำรท ำงำนวจยท สกว. ตองกำรใหเกดขนและงอกงำม

ผมส ำนกดวำกำรทผมเนนเรองของปจเจกบคคลอำจท ำใหเกดควำมเขำใจไขวเขวได แตผมกยงเชอวำความแขงแกรงของบคคลและความเอออาทรตอกนในการทจะชวยพยงผทยงไมแขงแรงใหไดพฒนาตนเองไปสระดบทสงขนคอ หวใจของวงวชาการ ระบบทดเปนตวเออ กฏเกณฑทยตธรรมเปนตวสนบสนนใหงำนด ำเนนไปดวยด ผมก ำลงเกดควำมวตกกงวลวำในขณะนรฐบำลทเนนนโยบำยประชำนยมก ำลงจะแจกขนมใหแกวงกำรอดมศกษำ โดยคดวำพวกเรำเปนพวกทเอำใจงำย ถำพวกเรำคดวำกำรวจยส ำคญ รฐบำลกยงตองทมเงนวจยลงมำใหมำก เพอทพวกเรำจะไดมควำมสข และควำมสขทวำนกนำจะเปนควำมสขของกลมคนทแขงขนกบผอนไดในระดบนำนำชำต เมอเขำมกำรจดอนดบมหำวทยำลยกนและเรำยงอยปลำยแถว เรำกตองเขยบขนไปใหอยตนแถวใหได และทำงออกทงำยทสดกคอ ทมเงนจ ำนวนมหำศำลลงไป มใชทนกวชำกำรระดบบคคล แตทตวมหำวทยำลยเอง โดยทหำรไมวำกำรจดอนดบมหำวทยำลยเปนสงทนกวชำกำรชนน ำของโลกไมเชอถอ เพรำะเปนสงทขำด


ควำมแมนตรง กำรประเมนทยงพอเชอถอไดกคอ กำรประเมนในระดบสำขำวชำ แตนกกำรเมองกตดสนใจไปแลว และตอไปเรำกคงม “มหำวทยำลยวจย” ทมอนดบสงขนในกำรแขงขนระดบนำนำชำต (ซงหนงสอพมพในองกฤษเปนผจด!) แนหรอวำ มหำวทยำลย “อวน” จะท ำหนำท “พชำยทแสนด” ไดอยำงสมภำคภม และแนใจหรอวำ มหำวทยำลย “ผอม” จะไรนกวชำกำรทอยในระดบแนวหนำ อนอำจจะรวมถงแนวหนำ “ระดบนำนำชำต” กได

ผมขอจบดวยเรองสวนตวอกครงหนง ผมเคยไปฝำกตวเปนศษยของพระเถระชนผใหญทำนหนงคอ สมเดจพระพทธโฆษำจำรย (ฟน ชตนธโร) วดสำมพระยำ ทำนเปนเถระทมควำมเปนสมถะ อำบน ำกลำงแจงและซกจวรเอง และไมมรถเบนซประจ ำตว! เวลำไปประชมมหำเถรสมำคมกขอใหรถตกรมกำรศำสนำมำรบ แตทำนเปนพระททนสมย แมนพระบำล และมควำมสำมำรถในเชงวเครำะหเปนเลศ ผมปรกษำทำนไดทกเรอง แมแตเรองงำนวชำกำรเฉพำะทำงของผม วนหนงผมก ำลงเตรยมเขยนเอกสำรเพอจะไปเสนอในกำรประชมใหญของสมำคมเยอรมนศกษำนำนำชำต ผมก ำลงสนใจงำนของ แบรทอลท เบรคชท (Bertolt Brecht) กว นกประพนธละคร และผก ำกบกำรแสดงผทผมยอมรบนบถอระดบโลก ผมสำธยำยใหสมเดจฯ ทำนฟงวำผมก ำลงตประเดนเรองของเบรคชทอยำงไร ทำนฟงไปคดไป และเมอผมพดจบ ทำนกตอบผมอยำงสนๆวำ “ความคดของพวกคณเนนเรองสงคมมากเกนไป และทของบคคลละอยทไหน” ตงแตบดนนมำผมพยำยำมมองประเดนทง 2 ดำน ทงในดำนของสงคมและในดำนของปจเจกบคคล และพยำยำมหำควำมสมดลใหได

พดอยำงก ำปนทบดนกคอ ปจเจกบคคลเทำนนทไปถงพระนพพำน ถำตควำมไมด กจะกลำยเปนวำ เรำก ำลงสงเสรมควำมเหนแกตว แตถำตรองใหหนก ขอคดของสมเดจพระพทธโฆษำจำรยมนยทำงปรชญำและทำงสงคมทลมลกมำก ทง mentor และ mentee นำจะกลบไปท ำเปนกำรบำน เพอหำทำงสรำงประชำคมวชำกำรทมคณภำพ และตงอยบนรำกฐำนของไออนแหงควำมเปนมนษย

ความส าคญของพเลยงและวธการเปนพเลยงทด 18

บทท 2 ความส าคญของพเลยงและวธการเปนพเลยงทด

ศำสตรำจำรย ดร. สมชำย วงศวเศษ ภำควชำวศวกรรมเครองกล

มหำวทยำลยเทคโนโลยพระจอมเกลำธนบร

ความหมายของ mentor

ควำมจรงแลวค ำวำ “mentor” เปนค ำเกำแก กลำวคอ “Mentor” เปนชอของทปรกษำและคนสนทของ “Odysseus” (หรอเรยกวำ “Ulysses” ในภำษำละตน ) กษตรยนกรบทมชอเสยงและไดรบกำรยกยองอยำงสงสงของกรกโบราณ “Mentor” ไดรบควำมไววำงใจจำกกษตรย “Odysseus” ถงขนำดทใหเปนผดแลและสงสอนพระโอรส “Telemachus” และเมอไมนานมานเองวงการวชาการไดน าค าวา “mentor” มาใชแทนบคคลผซงสอน ดแล หรอใหค าปรกษา และใชค ำวำ “mentoring” แทนกระบวนกำรตำงๆในกำรสอน ดแล หรอใหค ำปรกษำ

ส าหรบในภาษาไทยเราใหความหมายของ “mentor” วา “พเลยง” ซงกใกลเคยงและสอควำมหมำยพอใช ควำมจรงสงคมไทยเรำใชค ำวำ “พเลยง” มำนำนแลว เชน พเลยงนกกฬำ พเลยงนกมวย หรอแมกระทงพเลยงทเลยงเดกตำมบำน อยำงไรกตำม เรำเพงจะใชค ำวำ “พเลยง” ในวงกำรศกษำและวจยเมอไมนำนมำนเอง ค ำดงเดมทใชในสถำบนกำรศกษำและมควำมหมำยคลำยๆกนคอ “adviser” ซงภำษำไทยใชวำ “อำจำรยทปรกษำ” ควำมจรงแลว ”adviser” และ “mentor” มควำมแตกตำงกนอยบำง โดย “mentor” จะท าหนาท “mentoring” คอ ใหค าปรกษา แนะน าในเรองตางๆอยางใกลชด ชวยเหลอ ใหก าลงใจ เปนพเศษ เปนสวนตวมากกวา มงเนนใหคนทอยภายใตการดแลมความแขงแกรง เชอมนในตวเองสามารถท างานไดเองตามล าพง และประสบความส าเรจดงทตงเปาหมายไว ซงผดกบ “adviser” ซงท ำหนำท ”advising” ซงมลกษณะออกไปในทำงใหค ำปรกษำ ค ำแนะน ำตำมหนำทไมมจตใจผกผนใดๆ นนท ำใหเหนชดวำอำจำรยบำงคนเปน “adviser” ได แตเปน “mentor” ไมได ในทนจะกลำวถง “mentor” และ “mentoring” ในวงกำรศกษำ ดงนน ถำกลำวถง “อำจำรยทปรกษำ” ขอใหเขำใจวำหมำยถงอำจำรยทปรกษำทท ำหนำทพเลยงดวย


ความส าคญของ mentor

คงคนเคยกบส ำนวนไทยโบรำณ เชน “ศษยมคร” (หมำยถง คนเกงทมครเกง) หรอ “เดนตามหลงผใหญ” (หมำยถง ประพฤตตำมผใหญยอมปลอดภย) จำกทงสองส ำนวนกจะเขำใจทนทวำในสงคมไทยนน ครหรอผใหญมบทบำทและอทธพลตอวถชวตของคนไทยอยำงมำก ทเปนเชนนเพรำะ ในอดตครไมเพยงมหนาทสอนหนงสอเทานน แตท าหนาทเหมอนพเลยงหรอญาตผใหญดวย สงคมไทยโบรำณยกยองครถงขนำดใครท ำไมดจะโดนประณำมวำ “ศษยนอกคร” (หมำยถง ศษยทประพฤตไมตรงตำมค ำสงสอนของครบำอำจำรยโดยปรยำย) ในปจจบนสภำพสงคมเปลยนไป จ ำนวนประชำกรเพมมำกขน วฒนธรรมไทยโดนแทรกแซงจำกกระแสโลกำภวตน สงคมซบซอนมำกขน ภำรกจทแตละคนตองท ำมำกขน กำรท ำงำนไมวำสำขำอำชพใดกจะท ำกนไปตำมหนำท แตควำมผกพนทำงจตใจกลบมนอยลง

เรำทกคนทเตบโตมำในยคนลวนผำนกำรมพเลยงทงนน ในเรองกำรศกษำเลำเรยนเรำจะมครประจ ำชนครแนะแนว อำจำรยทปรกษำ เหลำนเปนตน คร/อำจำรยบำงทำนท ำไปตำมหนำททไดรบมอบหมำย ในขณะทบำงทำนดแลเรำเปนพเศษ ใหควำมสนทสนมเหมอนเปนญำตพนอง ชวยสงสอนอบรมแนะแนวในเรองตำงๆ นอกเหนอจำกกำรเรยน ปลกฝงใหเรำรบรในสงตำงๆ คร/อำจำรยทท ำหนำทลกษณะนจะไมใชเปนเพยงแคอำจำรยทปรกษำธรรมดำ แตจะเปน “mentor” หรอ “พเลยง” และแนนอนวำในความส าเรจ หรอความไมส าเรจ สวนหนงกจะมปจจยมาจากพเลยงดวย พเลยงนนมอทธพลในกำรหลอหลอมบคคลทอยภำยใตควำมดแล กำรเลอกพเลยงจงเปนเรองส ำคญถำมพเลยงไมดกจะเขำขำยวำ “แมปสอนลกป” ในสงคมมหำวทยำลยจะเหนชดเจนวำ อำจำรยเปนอยำงไร...เดกทอยในควำมดแลกจะคลำยๆกน ทงควำมคดและพฤตกรรม

พเลยงทกลำวถงนไมไดหมำยถงเฉพำะ “พเลยงทเปนทำงกำร” ซงถกจดใหตำมระเบยบเทำนน แตหมำยถงบคคลอนๆ ซงนกศกษำไวใจและเลอกคบหำเองเพอขอรบค ำปรกษำ/ชแนะในเรองตำงๆ เชน อำจเปนเพอนหรอรนพของนกศกษำเอง นกศกษำทสำมำรถหำพเลยงทดเสรมไดจะเปนประโยชนกบตวเอง ทงนเพรำะอำจำรยทปรกษำทเปนทำงกำรอำจมภำรกจมำกมำยจนไมมเวลำเพยงพอทจะใหควำมดแลนกศกษำอยำงทวถง กำรใชระบบพเลยงในตำงประเทศมมำนำนแลว และเขำจะใหควำมส ำคญกบระบบพเลยงมำก ตวอยำงหนงในประเทศเยอรมน เวลำเขยนประวตกจะเขยนชอ Professor ทดแลเขำขณะเรยนไวหลงชอของตวเอง (เชน Dr. B.V.T. Tast ม Professor Borvortor เปน supervisor เขำจะเขยนวำ “Dr. B.V.T Tast bei Professor Borvortor”) สงนสะทอนใหเหนวำสงคมใหควำมส ำคญถงผทสรำงและหลอหลอม และคอนขำงจะเหนไดชดวำ ใครทจบมำจำก Professor ทมชอเสยง ทไดรบกำรยอมรบในสงคม จะคอนขำงกำวหนำและไปไดดในหนวยงำนตำงๆ มใชเฉพำะในวงกำรศกษำเทำนน ในทกๆวงการ พเลยงมความส าคญและมสวนในอนาคตของเรา ดงนน จงมใชเพยงแสวงหาเพอใหม “พเลยง” เทานน แตตองม “พเลยงทด” ดวย


ภารกจของ mentor

มหำวทยำลยหรอสถำบนกำรศกษำตำงๆ จดใหมอำจำรยทปรกษำไวคอยใหค ำปรกษำแกนกศกษำ ซงอำจำรยทปรกษำเหลำนควรท ำตวเปนพเลยงดวย กลำวคอ ตองมใจผกพนกบนกศกษามากกวาการเปนแคอาจารยทใหค าปรกษาตามปรกต ในมหำวทยำลยนนประกอบดวยนกศกษำหลำยระดบ กำรท ำหนำทพ เลยงจงไมใชเรองงำยเพรำะตองเผชญกบโจทยมำกมำย กำรท ำหนำทพ เลยงในมหำวทยำลยมเพยงจ ำกดเฉพำะกบนกศกษำเทำนน แตรวมควำมไปถงกำรท ำหนำทพเลยงใหอำจำรยใหมทยงขำดประสบกำรณดวย อยำงไรกตำม ไมวำจะใชวธใดๆในกำรแกปญหำ เปาหมายหลกของพเลยงยงคงคงเดม คอ ใหความชวยเหลอ ชแนะในศาสตรตางๆ สรางคนใหเปนคนทมความคดรเรม มความเชอมนในตวเอง และสามารถท างานไดดวยตวเองตอไปจนประสบความส าเรจ

ภารกจในการดแลนกศกษา

ในปสดทำยของหลกสตรวศวกรรมศำสตรและวทยำศำสตรจะมวชำบงคบชอ วชำโครงงำน (senior project) โดยนกศกษำ 1 คน หรออำจเปน 2-3 คน รวมกนท ำงำนชนหนงโดยพยำยำมประยกตพนฐำนควำมรภำคทฤษฎทตนเองเรยนมำ ผลตงำนขนมำ 1 ชน ซงงำนดงกลำวอำจเปนงำนเชงทฤษฎค ำนวณหรองำนภำคปฎบตกได กำรท ำงำนจะอยภำยใตกำรดแลของอำจำรยทปรกษำโครงงำน ซงงำนดงกลำวถอเปนงำนวจยขนำดยอมๆไดถำอำจำรยทปรกษำรจกวำงแผนงำนใหด อำจำรยทปรกษำควรท ำหนำทเปนพเลยงทด โดยเรมตงแตกำรหำหวขอ พจำรณำวำงำนดงกลำวมขนำดเหมำะสม ไมยำก ไมใหญหรอเลกจนเกนไป สอดคลองกบเวลำทมอย สำมำรถท ำใหเสรจลงไดในเวลำทก ำหนด และตองเปนงำนทอำจำรยทปรกษำเชยวชำญและก ำลงแสวงหำค ำตอบบำงอยำง อำจำรยทปรกษำตองชวยในกำรวำงแผนงำน ก ำหนดตำรำงเวลำ แบงงำนใหนกศกษำแตละคนในกลมอยำงเหมำะสม ตลอดจนตองเตรยมเงนทนในกำรท ำโครงงำนไวดวย โดยควรมแหลงทนสนบสนนโครงงำน ในกรณทไมมแหลงทนรองรบอำจำรยทปรกษำอำจหำงำนวจยเชงทฤษฎค ำนวณใหนกศกษำท ำกเปนได ถำนกศกษำสนใจเพรำะเสยคำใชจำยนอยกวำซงกสำมำรถสรำงองคควำมรใหมไดเชนกน แตงำนทกชนตองมกำรตดตำมอยำงใกลชด หวของำนทท ำโตรงงำนกอำจเปนสวนหนงของวทยำนพนธนกศกษำระดบปรญญำโทหรอระดบปรญญำเอกกได ในกำรควบคมตดตำมจงอำจใหนกศกษำปรญญำโทหรอปรญญำเอกเหลำนนชวยดแลรวมดวย เพรำะทกฝำยจะไดรวมกนท ำงำนเปนทม ขณะเดยวกนกเทำกบเปนกำรตรวจผลงำนวจยไปในตว เนองจำกงำนดงกลำวถอเปนงำนวจยเลกๆชนหนงทเปนสวนหนงของงำนวจยชนใหญ ท ำใหสำมำรถตดสนใจไดวำตวนกศกษำเองจะเดนทำงตอไปในอนำคตดวยอำชพงำนเชงวจยหรอไม? จดนถอเปนจดพลกผนเลยทเดยว เพรำะมนกศกษาจ านวนมากทจบปรญญาตรแลวไมเรยนตอระดบโท/เอก หรอไมกไปเรยนในสาขาอนทไมเกยวของกบทเคยเรยนมาเลย สาเหตหนงกมาจากความไมประทบใจในขณะท าวชาโครงงานในปสดทาย ซงอำจเปนเพรำะวำขำดควำมชวยเหลอจำก


อำจำรยทปรกษำ ขำดแนวทำงทแนนอน ไมไดรบควำมรเพมเตม ไมสำมำรถสรปผลจำกโครงงำนทท ำได เปนตน ซงทงหมดท ำใหเกดทศนคตทไมดตอกำรท ำวจย

นกศกษำบำงคนมปญหำสวนตว เชน ปญหำกำรขดสนเงนทอง ปญหำเรองครอบครว ปญหำกำรเขำสงคมไมได ปญหำสขภำพ ปญหำเรองควำมรก ปญหำเรองกำรมอคตตอสงคม และปญหำทำงจต เปนตน อำจำรยทปรกษำตองท ำหนำทพเลยงอยำงสมบรณแบบจงจะชวยแกปญหำเหลำนได ผทเปนอำจำรยมหำวทยำลยจะทรำบวำตนเหตของปญหำของนกศกษำแทจรงแลว คอ ปญหำสวนตวแทบทงสน ถำสบกนใหชดจะพบวำปญหำเรองกำรเรยนกจะเปนผลกระทบมำจำกปญหำสวนตว ทำงแกปญหำไมมสตรตำยตว พเลยงตองคอยๆด และคอยๆแกเปนกรณไป วธหลกๆในกำรแกไข คอ กำรใหก ำลงใจโดยใชประเดนเดนทนกศกษำแตละคนม โดยทวไปอำจำรยทปรกษำตองรสำเหตควำมเปนไปกอน หลงจำกนนจงจบประเดนกำรใหก ำลงใจ แลวคอยๆพดกนเปนสวนตวเพอไมใหนกศกษำอำยเพอน ทำทำงกำรพด น ำเสยง กมควำมส ำคญ อำจำรยทปรกษำตองแสดงออกใหเหนถงควำมเหนอกเหนใจและควำมจรงใจ ทงนทงหมดตองออกมำจำกควำมรสกจรงๆ อาจารยทปรกษาทดตองฟงมากกวาพด (Diogenes นกปรชญำกรกโบรำณ ในชวง 412 - 323 ปกอน ค.ศ. กลำวไววำ “We have two ears and only one tongue in order that we may hear more and speak less” หรอ “ เรำมสองห แตมลนเพยงลนเดยว เพอวำเรำจะไดฟงมำกหนอยและพดนอยหนอย”) ตองเปนผฟงทด ตองใหนกศกษำพดใหหมดและพยำยำมจบประเดนใหได อยำดวนสรปหรอตดบทเอง เหมอนไมใหควำมส ำคญกบค ำพดของนกศกษำ อาจารยทปรกษาทดตองมจตวทยา แตตองมใชการเสแสรง

อำจำรยทปรกษำอำจตองชวยถำนกศกษำทมปญหำเรองกำรเงน ซงอำจท ำไดโดยชวยหำทนกำรศกษำ จำงนกศกษำท ำงำนโดยใชเงนวจยทตนเองมอย หรอตดตอหำงำนทไมซบซอนจนเกนไปทงจำกภำยในและภำยนอกมหำวทยำลยใหนกศกษำท ำลวงเวลำ ในหลกสตรของวศวกรรมศำสตร มวชำบงคบใหนกศกษำตองฝกงำนในภำคอตสำหกรรม พเลยงตอง มสวนชวยในกำรหำสถำนฝกงำนทเหมำะสมกบควำมสำมำรถของนกศกษำ ตองกระตนใหนกศกษำเหนคณคำของงำนภำคปฏบต เพรำะเปนกำรเสรมทกษะจำกวชำทำงทฤษฎทตนเองเรยนในชนเรยน และตองชใหเหนวำกำรฝกงำนในองคกรทดนอกจำกจะไดควำมรแลวยงจะมประโยชนตอกำรสมครงำนในอนำคตอกดวย

อำจำรยทปรกษำอำจตองมสวนชวยตดสนใจเลอกเสนทำงชวตหลงส ำเรจกำรศกษำ เพรำะมประสบกำรณพอจะบอกนกศกษำไดวำ “คะแนนทท ำไดขนำดนเหมำะทจะท ำอะไรตอไป” อำจำรยทปรกษำตองชวยใหค ำแนะน ำวำจะเรยนตอด? หรอท ำงำนด? ถำเรยนตอจะเรยน สำขำอะไร? เรยนทไหน? ถำท ำงำนจะเลอกงำนประเภทใดจงจะด?

ในปจจบนสงคมไทยใหควำมส ำคญกบกำรเรยนระดบบณฑตศกษำเปนอยำงมำก ในควำมเปนจรง มโนคต (concept) ดงเดมในการเรยนการสอนระดบบณฑตศกษา คอ การมงเนนผลตคนใหมความสามารถในการวจยโดยนกศกษำตองทมเวลำสวนใหญกบกำรท ำวทยำนพนธ เพอฝกใหม


ควำมคดสรำงสรรค สำมำรถสรำงองคควำมรใหมได มใชเปนเพยงผเรยนและใชองคควำมรเดมทมอยเทำนน แตเมออปสงคมำกขน อปทำนกมำกขนตำมมำ จนท ำใหปจจบนมกำรเปดหลกสตรขนมำกมำยตำมมหำวทยำลยตำงๆ จนจะกลำยเปนธรกจกำรศกษำไปหมด บำงหลกสตรเนนกำรเรยนโดยไมตองท ำวทยำนพนธ ซงกแนนอนวำจะกระทบไปถงเปำหมำยในกำรสรำงคนและคณภำพของบณฑตทจบดวย ถำไมมกำรดแลเปนพเศษ ประเทศของเรำอำจเขำสสถำนกำรณทเรยกวำ “ความรทวมหวเอาตวไมรอด” นอกจำกประสบกำรณและควำมรในเรองทวๆไปแลว ผท เปนอำจำรยทปรกษำในระดบบณฑตศกษำ จะตองมควำมสำมำรถและช ำนำญในศำสตรนนเปนพเศษ มำกกวำอำจำรยทปรกษำทท ำหนำทเปนพเลยงของนกศกษำในระดบปรญญำตร

หลกสตรกำรเรยนกำรสอนในระดบปรญญำโทในประเทศไทยมดวยกนอย 3 แบบ คอ 1. เนนทงเรยนและทงวทยำนพนธ 2. เนนวทยำนพนธ 3. เนนกำรเรยน ใชเวลำเรยนตำมหลกสตร 2 ป

แบบท 1 นนเปนแบบดงเดม ถำเปนในสำขำวศวกรรมศำสตรในมหำวทยำลยตำงๆ กจะเรยนวชำบรรยำยประมำณ 24-30 หนวยกต และท ำวทยำนพนธประมำณ 12 หนวยกต

แบบท 2 เปนแบบเรยนเพยงเลกนอย มวชำบรรยำยประมำณ 12 หนวยกต ทเหลอท ำวทยำนพนธ

แบบท 3 เปนแบบเรยนเปนสวนใหญ แตตองท ำกำรศกษำพเศษ (special study) ประมำณ 6 หนวยกต

ส ำหรบแบบ 1 และแบบ 2 นน ภำรกจของอำจำรยทปรกษำจะหนก เพรำะตองดแลกำรท ำวทยำนพนธ ส ำหรบในระดบปรญญำเอกโดยทวไปจะมวชำเรยนประมำณ 12 หนวยกต (ส ำหรบผทจบปรญญำโทแลว) สวนทเหลอเปนวทยำนพนธใชเวลำโดยทวไปตำมหลกสตรประมำณ 3 ป อำจำรยทปรกษำของนกศกษำระดบปรญญำเอกตองมประสบกำรณ และควำมสำมำรถเฉพำะทำงสงเพรำะตองชวยแกปญหำงำนวจยซงลกซง เชนเดยวกบในระดบปรญญำตรทอำจำรยทปรกษำจะตองชวยในกำรเลอกวชำเรยนของนกศกษำดวย อำจำรยทปรกษำอำจแนะน ำใหนกศกษำลงเรยนวชำตำงสำขำนอกภำควชำของตนเอง ซงกคงตองเหมำะกบควำมถนดและกำรน ำไปใชประโยชนในกำรท ำวทยำนพนธตอไป

กำรท ำวทยำนพนธถอเปนหวใจหลกของกำรศกษำระดบบณฑตศกษำ โดยทวไปอำจำรยทสอนจะเปนผเสนอหวขอวจยเอง ซงอำจท ำไดโดยกำรประกำศใหนกศกษำผทสนใจมำตดตอ และกเชนกนทอำจำรยทปรกษำทดตองท ำหนำทเปนพเลยงดวย เรมตงแตกำรรวบรวมบทควำมทเกยวของจ ำนวนหนงและมอบใหนกศกษำ สรปประเดนวำเรำก ำลงจะท ำอะไร? ท ำไปท ำไม? มควำมส ำคญอยำงไร? ตองกำรหำอะไร?จำกงำนดงกลำว ตลอดจนวธด ำเนนงำนวจยท ำอยำงไร? หวขอทเลอกจะท ำกควรเปนงำนท


อำจำรยทปรกษำมควำมเชยวชำญจรงๆ เปนงำนทเปนไปได สำมำรถท ำใหเสรจไดในเวลำทก ำหนด ก ำลงอยในควำมนยม เปนกำรคนพบองคควำมรใหม และถำสำมำรถน ำไปประยกตไดในทำงปฎบตภำยในประเทศกจะดมำก เคยมนกศกษำชำยระดบปรญญำ โทคนหนงมำพรอมกบคณพอเพอเขำพดคยกบอำจำรยทปรกษำ โดยคณพอทำนนนเสนอวำ อยำกใหลกของตนท ำวทยำนพนธทเกยวกบกำรเกบกระแสไฟฟำทไดจำกฟำผำ เพรำะเปนเรองทจะแกปญหำพลงงำนไดโดยตรง อนทจรงแลวเรองดงกลำวไมใชเรองเหลวไหล แตเปนเรองทนำสนใจดวยซ ำ อยำงไรกตำม ถำพจำรณำปจจยรอบดำนกพบวำไมเหมำะสม อำจำรยทปรกษำจงแนะวำแมเปนหวขอทมควำมคดสรำงสรรคดเยยม แตตวอำจำรยทปรกษำไมแนะน ำ เพรำะเวลำทมส ำหรบท ำวทยำนพนธคงจะไมพอ และคำใชจำยคงมำก ตองรจกคาดคะเนระหวางความอยากร กบโอกาสทจะประสบผลส าเรจ ถำตองกำรเรยนจบคงตองหำเรองทจะสำมำรถท ำจบได ถำดอดงท ำเรองนไป คงจะไมจบแน หรอใชเวลำนำนมำกกวำจะจบได

เปนทแนนอนวำหวขอวทยำนพนธระดบปรญญำเอกตองใหญและลกกวำระดบปรญญำโท อำจำรยทปรกษำบำงทำนแบงงำนบำงสวนของวทยำนพนธปรญญำเอกออกเปนวทยำนพนธระดบปรญญำโทและใหนกศกษำปรญญำโทชวยท ำวจย ซงอำจำรยทปรกษำตองชวยในกำรก ำหนดตำรำงเวลำ วำงแผนงำน มกำรควบคมอยำงใกลชดและตอเนอง อำจำรยทปรกษำตองถำยทอดประสบกำรณใหลกศษยอยำงเตมท มกำรท ำ group discussion โดยใหนกศกษำแตละคนเสนอผลงำนและชวยกนวจำรณ โดยมอำจำรยทปรกษำและอำจำรยทำนอนๆรวมอยดวย เงนทนทใชในงำนวจยในระดบปรญญำเอก โดยทวไปจะมำกกวำในระดบปรญญำโท โดยเฉพำะงำนทตองมกำรทดลอง อำจำรยทปรกษำจ ำเปนตองเตรยมทนวจยไว ซงอำจเปนทนวจยทอำจำรยทปรกษำมอยแลว ในปจจบนมองคกรใหทนเรยนและทนท ำวจยระดบปรญญำเอกอยหลำยหนวยงำน อำจำรยทปรกษำตองขอทนเตรยมไวส ำหรบนกศกษำเหลำน ไมควรใหนกศกษำตองออกเงนในกำรท ำวจยเอง

ส ำหรบหลกสตรปรญญำเอกและปรญญำโทบำงหลกสตร นกศกษำตองตพมพบทควำมในวำรสำรระดบนำนำชำต อำจำรยทปรกษำตองสอนและชวยในกำรวำงแผนกำรตพมพ กำรเขยน กำรวจำรณ สรป ตลอดจนเลอกวำรสำรทเหมำะสม หลงจำกไดรบกำรตอบกลบจำก editor อำจำรยทปรกษำตองชวยในกำรแกไขบทควำมและในกำรโตแยง (rebuttal) กบ reviewer(s) การเขยนเพอตพมพผลงานถอเปนศาสตรอยางหนง และเปนสวนส าคญมากทสดสวนหนงของการท าวจย และเปนเรองยำกทเดยวส ำหรบผเรมท ำงำนวจยใหมๆ อำจำรยทปรกษำทมประสบกำรณตองคอยๆสอน และถำยทอดกลยทธให

ทส ำคญคอ อำจำรยทปรกษำตองปลกฝงใหนกศกษำมคณธรรม รกเกยรต และมวนย ตองแสดงใหเหนวำศลธรรมเปนเรองส ำคญ อำจำรยทปรกษำอำจแสดงออกใหเหนวำเสนทำงกวำจะประสบควำมส ำเรจของตนนน เดนในสำยวชำกำรพรอมๆกบคณธรรมควำมถกตอง กำรจดกจกรรมทเปนประโยชนกเปนเรองส ำคญ เชน รวมกนท ำบญ หรอรวมกนไปเลยงเดกในสถำนเลยงเดกก ำพรำ เหลำนเปนตน


ในสงคมไทยนนควำมรสกและจตใจมควำมออนไหวมำก อำจำรยทปรกษำตองค ำนงถงจตใจนกศกษำใหมำก อำจำรยบำงทำนทจบจำกตำงประเทศใหมๆไมคอยค ำนงถงขอน ดงนน กรยำ ค ำพด น ำเสยงทพด ลกษณะกำรพด กำรแสดงอำรมณ เปนสงทตองระวง ตองใหเกยรตนกศกษำ ไมควรคดวำนกศกษำ คอ คนทอยในอ ำนำจของเรำ จะสงกำรอยำงไรกได แตตองคดวำ นกศกษา คอ เพอนรวมงานทมความสามารถ เปนเพอนทเคารพรกเรา เชอฟงเรา และพรอมทจะรวมทกขรวมสขกบเรา

อำจำรยทปรกษำจะตองกระตนใหนกศกษำเกดควำมฮกเหมในกำรท ำงำนและตองแสดงใหเหนวำอนำคตทดก ำลงรออยขำงหนำ นโปเลยน โปนำปำรด จกรพรรดและนกกำรทหำรฝรงเศส (ค.ศ. 1769 - 1821) เคยกลำวไววำ “Victory belongs to the most persevering.” ซงมควำมหมำยวำ “ชยชนะเปนของคนทมควำมอตสำหะทสด” ซงกชดเจนในตวเอง อำจำรยทปรกษำตองชใหนกศกษำเหนวำ อาจารยมหาวทยาลยทท างานวจยเกงๆและประสบความส าเรจ สวนใหญผานความยากล าบากตอนสมยเรยนระดบปรญญาเอกมาแลวแทบทงสน ยงคนทตองท าเองทกอยางดวยแลวจะแกรงเปนพเศษ

ภำษำเปนสงส ำคญโดยเฉพำะภำษำองกฤษ อำจำรยทปรกษำตองพยำยำมกระตนใหนกศกษำเหนควำมส ำคญและพยำยำมฝกใหนกศกษำทงเขยนและพดเปนภำษำองกฤษ ซงอำจท ำไดโดยกำรใหมกำรน ำเสนอควำมกำวหนำเปนภำษำองกฤษตำมชวงเวลำทก ำหนด โดยมเพอนและอำจำรยทำนอนๆรวมฟงดวย และนอกเหนอจำกกำรตพมพลงในวำรสำรระดบนำนำชำตแลว ตองกระตนใหสงผลงำนไปยงทประชมวชำกำรระดบนำนำชำตหรอทประชมทตองพดเปนภำษำองกฤษ โดยกอนไปอำจำรยทปรกษำและ นกศกษำตองชวยกนท ำเอกสำรและซอมกำรน ำเสนอผลงำนดวยวำจำกอนทจะลงในสนำมจรง

นอกจำกน ตองมกำรจดกจกรรมสนทนำกำรบำง เชน เลนกฬำดวยกน รบประทำนอำหำรดวยกน หำโอกำสจดงำนเลยงสงสรรคพรอมๆกบกำรกระตนใหนกศกษำมก ำลงใจ เชน เลยงฉลองคนทส ำเรจกำรศกษำ เลยงฉลองเมอมใครในทมไดรำงวล เปนตน โดยอำจำรยทปรกษำตองเปนผออกคำใชจำยทงหมด กำรเลยงแตละครงตองใหนกศกษำแตละคนมสวนชวยดำนแรงงำน ในกำรเตรยมกำรเลยงควรมกำรประชมและแบงหนำทกนท ำงำน สงนจะชวยสรำงควำมรกควำมสำมคคในกลมท ำงำน อำจำรยทปรกษำควรท ำตวตำมสบำยและใหเวลำอยำงเตมทกบงำนเลยง และควรใชโอกำสนในกำรพดคยในเรองทวไป รวมถงเรองสวนตวกบนกศกษำอยำงเปนกนเอง

อำจำรยทปรกษำตองพยำยำมเฝำสงเกตดพฤตกรรมของนกศกษำอย เสมอ ถำเหนวำมพฤตกรรมทผดสงเกตกจะตองเขำไปชวยเหลอ เชน นกศกษำบำงคนซมเศรำผดหวงจำกปญหำผลกำรเรยน ปญหำกำรเงน ปญหำทำงบำน ปญหำดำนสขภำพ หรอผดหวงจำกควำมรก ถำอำจำรยทปรกษำซงมอำวโสกวำมประสบกำรณมำกกวำเขำชวยเหลอ แมแตเขำไปปลอบโยนวำในความโชครายนน


ยอมมความโชคดแฝงอย (เหมอนสภำษตทวำ “Every cloud has a silver lining.”) กจะสรำงก ำลงใจใหนกศกษำไดมำก

ภารกจในการดแลนกวจยระดบหลงปรญญาเอกและอาจารยใหม

ผทศกษำจบปรญญำเอกไดปรญญำดษฎบณฑตซงถอเปนขนสดสดของกำรศกษำนน อำจท ำงำนวจยตอในชวงเวลำหนงดวยทนหรองบประมำณทพเลยงหำใหโดยท ำวจยในสถำนทเดยวกบพเลยงดวยงำนวจยทเปนงำนทตอจำกงำนวทยำนพนธเดมหรองำนใหมกได หรออำจท ำวจยโดยมพเลยงหรอสถำบนเปลยนไปจำกตอนท ำปรญญำเอกกได คนกลมนจะรวมเรยกวำ postdoctoral fellow ผทท ำวจยหลงปรญญำเอกและอำจำรยใหมทง 2 กลมจบกำรศกษำระดบปรญญำเอกแลว เปนผใหญแลว และอยในชวงเรมตนชวตกำร กำรเปนพเลยงของนกวจยระดบนเปนงำนททงงำยและยำกพรอมๆกน สวนงำยกคอ มควำมเปนผใหญและผำนกระบวนกำรเรยนกำรท ำวจยมำมำก สวนใหญรวำตองท ำอะไร ส ำหรบสวนยำกคอ งำนวจยทท ำเปนงำนทกำวหนำทนสมย ดงนน พเลยงตองมควำมเขำใจอยำงลกซงในงำนวจยทดแลอย พเลยงจงตองขยนและท ำงำนหนก เพอใหสอดรบกบงำนและปญหำทตองชวยกนแก ส ำหรบกรณนกวจยหลงปรญญำเอกโดยทวไปพเลยงจะเปนคนเสนอหวขอวจยเอง ซงกคอ งำนทพเลยงก ำลงท ำอยนนเอง พเลยงตองเตรยมเรองทนหรอคำใชจำย ซงแนนอนวำตองมำกกวำกำรเรยนในระดบปรญญำเอกโดยเฉพำะเงนเดอน ในสำขำวศวกรรมศำสตรกำรท ำงำนในภำคเอกชนจะไดรบเงนตอบแทนสงกวำมำก ดงนน จงมผท ำวจยหลงปรญญำเอกไมมำก ยกเวนวำผนนสนใจงำนเรองนนอยำงจรงจงหรอตองกำรเปนอำจำรยมหำวทยำลยในอนำคต ดงนน ถำนกวจยพเลยงตองกำรนกวจยในระดบนชวยงำน กจ ำเปนตองเตรยมงบประมำณมำกกวำปรกต พเลยงตองมควำมพรอมของหองทดลอง อปกรณ เครองมอ เครองใช ชำงเทคนค ตลอดจนอปกรณส ำนกงำน

ส ำหรบกำรเปนนกวจยพเลยงใหอำจำรยใหมนน กมลกษณะคลำยๆกบนกวจยทท ำวจยหลงปรญญำเอก เพยงแตบำงครงหวขอวจยเสนอโดยอำจำรยทำนนนเอง แตกยงคงอยในกลมสำขำเดยวกบพเลยง ถำเปนพเลยงใหอำจำรยในมหำวทยำลยเดยวกนกคอนขำงงำยเพรำะสำมำรถพบปะพดคยกนไดตลอด แตถำอยตำงมหำวทยำลยกควรตดตอกนผำนสอตำงๆอยำงสม ำเสมอ พเลยงตองพยำยำมใหอำจำรยใหมเหลำนมสวนรวมในงำนทำงวชำกำร เชน วทยำนพนธระดบปรญญำโท/เอกทพเลยงดแลอย พเลยงตองชวยเรองกำรตพมพผลงำน ตงแตกำรวำงแผนจนถงกำรตอบโตและแกไขผลงำนหลงจำกไดรบกำรตรวจสอบแลว

ผทเพงจบปรญญำเอกมำใหมแทบทกคนจะภมใจและมนใจในศำสตรทตวเองเชยวชำญ ในขณะเดยวกนจะมควำมเชอมนในตวเองและคดวำตวเองรทกเรอง รสกวำตนเองเปนหนงในโลกน ซงสงเหลำนเปนสงทด และไมผดปรกต อยำงไรกตำม กำรเรยนระดบปรญญำเอกกเหมอนกบกำรท ำงำนเลกแตลกเรองหนง เปนงำนทมกระบวนกำรสงเครำะหหรอวเครำะหทมแบบแผน ผทจบปรญญำเอกควรมควำมภมใจ แตในขณะเดยวกนกตองใชกระบวนกำรคดทตวเองถกฝกมำพฒนำตวเองและสงคม ผทจบ


ปรญญำเอกและท ำวจยอยำงตอเนองไปสกระยะหนงจะพบวำ ยงมอะไรอกมากมายทเรายงไมร และคงไมมวนจะรทงหมดได เรองเหลำนเปนเรองทพเลยงตองคอยๆถำยทอดประสบกำรณใหรนนอง ตองพยำยำมบอกวำ เพยงแคหยดนงไมท าอะไร กเทากบเราถอยหลงและพายแพแลว

อำจำรยทเขำมำท ำงำนใหมบำงคนโดยเฉพำะผทไมคนเคยกบสถำบนแหงนนหรอไมกเพงจบกำรศกษำมำจำกตำงประเทศจะมอำกำรอยอยำงหนงทผใหญบำงคนพดเสมอๆวำเปน “Young Ph.D. Syndrome” ซงตรงกบส ำนวนทวำ “ฝนตกกแชง..ฝนแลงกดำ” คอ บนตลอด โดยเฉพำะในเรองของควำมไมพรอมตำงๆ บำงคนบนเรองคณภำพของนกศกษำ บำงคนบนกำรจรำจรทตดขดวำเปนอปสรรคท ำใหเสยเวลำ บำงคนบนแมกระทงดนฟำอำกำศวำเมองไทยรอนท ำงำนล ำบำก สงเหลำนเปนหนำทของพเลยงทตองใชจตวทยำในกำรพด คอยๆอธบำยถงควำมเปนจรงของชวต อำจยกตวอยำงของบคคลทประสบควำมส ำเรจภำยใตสภำวะแวดลอมเดยวกน หรอทเลวรำยกวำ เปนตน

อำจำรยในมหำวทยำลยบำงคนไดทนไปเรยนตำงประเทศ เพรำะอยำกไปตำงประเทศ อยำกไดวฒ แตไมมใจรกในกำรเปนครเปนอำจำรยท ำใหไมมก ำลงใจในกำรท ำงำนในมหำวทยำลย พเลยงตองพยำยำมดงคนเหลำนกลบเขำมหำวทยำลยและหำงำนใหท ำ ตองชใหเหนถงขอดของกำรเปนอำจำรย อำจตองหำทำงเสรมรำยไดใหอำจำรยเหลำนนโดยใหเปนผวจยรวม เปนตน

พเลยงตองเปนทพงในกำรใหค ำปรกษำตำงๆนอกเหนอจำกกำรใหค ำปรกษำเรองงำนวจย พเลยงทดตองท าตวเหมอนเพอนทพรอมจะใหความชวยเหลอตลอดเวลา อยำงไรกตำม ตองแนะน าใหสามารถเดนไปตามล าพงไดดวยตนเองดวย ประเดนปลกยอยตำงๆ ส ำหรบกำรท ำหนำทพเลยงทบรรยำยไวแลว สำมำรถน ำมำประยกตใชกบบคคลในกลมนได

ลกษณะของพเลยงทด

ถำถำมงำยๆวำ พเลยงทดมลกษณะอยางไร ค ำตอบทสนและงำยๆ กคอ “เกงและด” อยำงไรกตำม ค ำตอบนเหมอนก ำปนทบดน และคงน ำไปใชงำนยำก เพรำะกไมรวำเกงเทำไรถงจะพอ? และดขนำดไหนถงจะเรยกวำด? แลวมหรอไม? คนททงเกงและด ควำมจรงแลว คนเกงอำจไมใชคนด ในขณะเดยวกนคนดกไมจ ำเปนตองเกง เปนทรกนวำประเทศของเรำมคนเกงอยมำกมำยแตกำรพฒนำประเทศมแตปญหำ ดงนน กำรสรำงคนใหเปนคนด คอ ภำรกจเรงดวนทประเทศชำตตองท ำ

“ความเกง” เกดจำกปจจยหลกๆ คอ สตปญญำและควำมร ใครมสตปญญำด มมนสมองทด หรอทเรยกวำ “หวด” กถอเปนคนโชคด อนนคงแขงกนยำกเพรำะเปนมำตงแตเกด สวนควำมรนนไดจำกกำรศกษำ กำรเรยนรกำรฝกฝน อลเบรต ไอนสไตน (ค.ศ.1879-1955 นกวทยำศำสตร รำงวลโนเบลสำขำฟสกส ป ค.ศ. 1921) กลำวไววำ “Imagination is more important than knowledge.” หรอ “จนตนำกำรส ำคญกวำควำมร” ถำจะแปลงำยๆ กคอ กำรมควำมคดส ำคญกวำควำมร ค ำพดนถกตอง


แนนอน แตถกบนเงอนไขของไอนสไตน เรำตองเขำใจวำคนพดเปนอจฉรยะ ถำเปนคนท มสตปญญำธรรมดำ ไมมควำมร ไมมควำมมำนะ ไมมควำมเพยรทจะเรยนร คงไมสำมำรถคดอะไรทมสำระออกมำได กจกรรมตำงๆในโลกนคงหยดหมด ถำเรำยอนอดตขนไปอก โทมส เอ. เอดสน (ค.ศ.1847-1931 นกประดษฐชำวอเมรกน) กลำววำ “Genius is one percent inspiration and ninety-nine percent perspiration.” หรอ “อจฉรยะ คอ พรสวรรค 1 เปอรเซนต บวกกบอตสำหะ 99 เปอรเซนต” อนนจะชวยตอกย ำเขำไปอกวำคนทขยนไฝควำหำควำมร มควำมเพยรพยำยำมในกำรศกษำเลำเรยน หรอในกำรประกอบสมมำอำชพ กจะประสบผลส ำเรจไดและกเปนคนเกงไดเหมอนกน ในโลกปจจบนกำรดวำใครเกงไมเกงนนไมยำกเพรำะมเครองทำงวตถบงชใหเหนไมวำจะเปน วฒ เกยรตบตร รำงวล หรอผลงำนตำงๆ

“ความด” เปนเรองทสลบซบซอนยงกวำ ถำจะกลำวถงควำมดกตองโยงไปเกยวพนกบหลกธรรมค ำสงสอนของพระพทธเจำ และหลกธรรมพนๆทมประเดนทเกยวของกบเรองพเลยง ไดแก พรหมวหารส ซงประกอบดวย เมตตำ กรณำ มทตำ อเบกขำ

เมตตา หมำยถง ควำมรกและเอนด และควำมปรำรถนำใหผอนไดสข

กรณา หมำยถง ควำมสงสำรคดจะชวยใหผอนพนทกข

มทตา หมำยถง ควำมมจตพลอยยนดในลำภยศสรรเสรญสขของผอน

อเบกขา หมำยถง ควำมเทยงธรรม ควำมวำงตวเปนกลำง ควำมวำงใจเฉยอย

พเลยงทดตองมทง 4 ขออยในตว เพรำะภำรกจหลกของพเลยงกคอ กำรเขำชวยเหลอ สงสอน ใหค ำแนะน ำ จนคนทอยภำยใตกำรดแลน ำพำตวเองไปไดจนประสบผลส ำเรจ หรอถงแมไมประสบผลส ำเรจกควรไปไดไกลทสด ซงจะท ำดงนไดกตองมควำมสมพนธทำงจตใจเขำมำเกยวของ มควำมรก มจตใจทปรำรถนำใหผอนมควำมสข มควำมสงสำรอยำกเขำไปชวยแกปญหำใดๆกตำมทคนๆนนประสบอย และตองอยชวยจนบคคลผนนสำมำรถเดนไดตำมล ำพงจนเขำใกลเปำหมำยทวำงไวใหมำกทสดและหลงจำกบคคลผนนถงเปำหมำย พเลยงกจะยนดปรดำกบควำมส ำเรจนนดวย เรำตองส ำนกเสมอวำถาตองการใหประเทศกาวหนา คนรนหลงเราตองดและเกงกวาเรา พเลยงทดตองเขำใจและสนบสนนควำมจรงขอน ควำมจรงพรหมวหำรสเปนเพยงธรรมะขอหนง ยงมธรรมะอกหลำยขอทสำมำรถน ำมำประยกตกบกำรพจำรณำคนได แตถำทำนทงหลำยสงเกตด ถำเปนคนดมธรรมะในจตใจ ไมวำจะพจำรณำโดยใชหลกธรรมขอไหนกจะพบวำเปนคนดอยด ดงนน เฉพำะอทธบาทสกนำจะเพยงพอในกำรใชเปนคณสมบตของพเลยงทดไดระดบหนง มำถงตอนนบำงคนอำจเรมไมมนใจแลววำตนเองจะเปนพเลยงทดไดเพรำะดแลวเหมอนตองเปนคนดวเศษเลอเลศมำก อนทจรงคนเรำสำมำรถพฒนำตนใหเปนคนทมอทธบำทสไดโดยกำรฝกฝน ซงกไมยำกอะไรเลย โดยเฉพำะถำทงสงคม ผบรหำรประเทศ


สถำบนกำรศกษำ หรอองคกรทมสวนในกำรใหทนสนบสนน รวมกนปลกฝงคำนยมใหทกคนตระหนกถงธรรมะขอน เรำจะมพเลยงดมำกมำยไวสอนคนรนหลง

สรป

บทควำมนไดบรรยำยดวยเรองของ “mentor” หรอ “พเลยง” ในวงกำรศกษำ ในทน ค ำวำ “อำจำรยทปรกษำ” หมำยถง อำจำรยทปรกษำทท ำหนำทเปน “พเลยง” ดวย เนอหำในบทควำมประกอบดวย “ควำมหมำย” “ควำมส ำคญ” “ภำรกจ” และ “ลกษณะพเลยงทด” โดยไดแบงภำรกจของพเลยงในมหำวทยำลยเปนกลมๆตำมกลมบคคลทพเลยงดแลอย ไดแก นกศกษำ นกวจยหลงปรญญำเอกและอำจำรยใหม โดยทวไปสรปไดวำ ภำรกจหลกของพเลยงคอ เปนผสอน อบรม ใหควำมชวยเหลอ ชแนะในศำสตรตำงๆ สรำงคนใหมควำมคดรเรม มควำมเชอมนในตวเอง และสำมำรถท ำงำนไดดวยตวเองอยำงเปนอสระ จนประสบควำมส ำเรจ ส ำหรบวธกำรด ำเนนกำรนนไมมสตรตำยตว ขนกบแตละบคคล แตหลกกำรพนฐำนกคอ ท าดวยความจรงใจและเหนประโยชนสวนรวมเปนทตง พเลยงทดตองมทงควำมร คณธรรมและจตวทยำ ถงแมวำค ำบรรยำยทปรำกฎทงหมดในบทควำมนจ ำกดวงเฉพำะในวงกำรวชำกำร แตเนอหำสำระสำมำรถน ำไปประยกตใชกบ “พเลยง” และ “กำรท ำหนำทของพเลยง” ไดในทกวงกำร

mentor: นกวจยทปรกษา ... นกวจยพเลยง 29

บทท 3 mentor: นกวจยทปรกษา ... นกวจยพเลยง

ศาสตราจารย นายแพทยยง ภวรวรรณ ศนยเชยวชำญเฉพำะทำงดำนไวรสตบอกเสบ

ภำควชำกมำรเวชศำสตร คณะแพทยศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย

เมอไดรบกำรตดตอใหเขยนเรอง “mentor” ในฐำนะผเขยนทสวมหมวกหลำยใบตงแตเปนแพทย (ประกอบวชำชพ) เปนอำจำรย นกวจย นกวทยำศำสตร และเปนนกวจยพเลยงทปรกษำ (mentor) ใหกบนสต อำจำรย/นกวจยรนใหมจ ำนวนมำก โดยเฉพำะทำงวทยำศำสตรกำรแพทย จงอยำกจะเขำใจควำมหมำยของ mentor กอน

Webster dictionary ใหค ำจ ำกดควำมของ mentor ไววำ

“a trusted counselor or guide: a tutor or coach”

mentor จงเปรยบเสมอนผท าหนาทหลายอยางในเวลาเดยวกน โดยท าหนาทผกระตน (motivator) ผแนะน าและผใหค าปรกษาชแนะทศทางการมงหนาเพอการประกอบอาชพใหมนคงในอนาคต ดงนน ในภำพรวม mentor จงมบทบำทและควำมรบผดชอบมำกมำย และเนองจำกงำนวจยในปจจบนมควำมสลบซบซอน ในบำงครงนกวจย/นกวทยำศำสตรมกมอปสรรคในกำรท ำวจย โดยเฉพำะนกวจยรนใหมทจะกำวเขำมำสนกวจยอำชพ กำรมนกวจยพเลยงทคอยใหค ำปรกษำเมอเรมตนท ำงำนวจยกจะเปนวธกำรหนงในกำรใหงำนวจยนนบรรลวตถประสงคตำมเปำหมำยไดอยำงรวดเรว

โดยทวไปแลวผทส ำเรจกำรศกษำไมวำจะเปนระดบปรญญำโท/เอก (บำงคนกไดผำนวจยงำนหลงปรญญำเอก บำงคนกไมไดผำนงำนวจยหลงปรญญำเอก) กำรท ำกำรศกษำวจยในหลกสตรของปรญญำโท/เอกสวนใหญจะอยภำยใตกำรดแลของอำจำรยทปรกษำและอยในสถำบน/ส ำนกทมควำมพรอมทำงดำนงำนวจย ท ำใหงำนวจยบรรลวตถประสงคตำมค ำแนะน ำของอำจำรยทปรกษำ ตอเมอผทส ำเรจกำรศกษำแลวนนมำท ำงำนวจยดวยตนเองจงจะพบวำมอปสรรคนำนำ ประกำร และเปนควำมจ ำเปนอยำงยงทจะตองมนกวจยพเลยงหรอนกวจยทปรกษำคอยใหค ำแนะน ำในกำรเรมตนท ำงำนวจยในประเทศไทย


ท าไมจงตองมนกวจยทปรกษา

งำนวจยในประเทศไทยในปจจบนยงเปนงำนวจยแบบแยกสวน โดยท ำกำรวจยตำมควำมสนใจของนกวจยเอง ผลทปรำกฏคอ บำงทำนประสบควำมส ำเรจ บำงทำนกไมประสบควำมส ำเรจเทำทควร ในขณะทการท างานวจยเปนกลมจะท าใหไดผลงานเปนชนเปนอน ประสบความส าเรจ เปนรปธรรมไดเปนอยางด มคณคาของงานสง ทงน จ ำเปนอยำงยงทในกลมวจยจะตองมนกวจยหลำยระดบ นบตงแตนกวจยอำวโส นกวจยรนกลำง นกวจยรนใหม รวมทงนสตนกศกษำทเขำมำรวมท ำกำรวจยเพอกำรเรยนรของนกวจยทกรนทเออประโยชนตอกนและกน นกวจยอำวโสจะเปนผทใหค ำปรกษำ และสำมำรถสรำงเครอขำยกบงำนวจยในศำสตรและสำขำทเกยวของทงในและตำงประเทศไดเปนอยำงด ดงนน นกวจยรนใหมทมนกวจยอำวโสเปนทปรกษำกยอมมองเหนลทำงสควำมส ำเรจไดเปนอยำงด

นกวจยทปรกษาทด...เคยเปนนกวจยทมทปรกษาทดมชอเสยงมากอน

กำรเปนนกว จยทปรกษำทดสวนมำกจะเคยเปนนกว จยท มทปรกษำทดมำกอน จำกประสบกำรณของผเขยนกเชนกน ในตอนเรมตนของกำรท ำงำนวจยกมนกวจยทปรกษำทคอยใหค ำปรกษำแนะน ำในกำรด ำเนนกำรตำงๆ เชน กำรขอทนท ำวจย กำรเขยนโครงรำงงำนวจย และขนตอนตำงๆในกำรด ำเนนกำรวจย ท ำใหสำมำรถท ำกำรวจยไดเปนอยำงดมำจนทกวนน ตวอยำงทเหนไดชดของกำรไดนกวจยทปรกษำทด เชน Gunter Blobel นกวทยำศำสตรกำรแพทยชำวเยอรมนทไดรบรำงวลโนเบล สำขำวทยำศำสตรกำรแพทยในป พ.ศ. 2542 เรอง intracellular protein traffic หลงจำกทำนจบปรญญำเอกไดรวมท ำงำนทมหำวทยำลยนวยอรค โดยอยในส ำนกของอำจำรยทปรกษำทมชอเสยง คอ George E. Palade ซงท ำงำนเกยวกบ cell biology และไดรบรำงวลโนเบลในป พ.ศ. 2517 ในเรอง intracellular aspects of the process of proteins secretion อก 25 ปตอมำลกศษย คอ Blobel ไดมกำรพฒนำจนไดรบรำงวลโนเบลเชนเดยวกบอำจำรยทปรกษำ จงนบวำ Palade ไดมบทบำทของกำรเปนทปรกษำทด นอกจำกอยกบอำจำรยทปรกษำทดแลว Blobel ยงมเพอนและทมงำนทดและอยในส ำนกวจยทด ส ำหรบประเทศไทยผเขยนอยำกใหมกลมวจยทมชอเสยงลกษณะนจ ำนวนมำก อยำงเพยงพอตอกำรสรำงนกวจยรนใหม และสรำงควำมแขงแกรงใหกบนกวจยรนกลำง

นกวจยทปรกษาทด...ควรเปนตวอยางทด

กำรเปนนกวจยทปรกษำจ ำเปนอยำงยงทจะตองเปนตวอยำงทดของนกวจยรนใหม ขอยก ตวอยำงในสมยอดตกำล ในส ำนกของทำนพระปณณมนตำนบตรเถระ (ทำนปณณเถระเปนบตรของพรำมณ ชอ มนตำน) มบรรพชตอยในส ำนกของทำนถง 500 รป ซงทกทำนไดยดมนในกถำธรรมปฏบตธรรมบรรลเปนโสดำบนทงหมดเปนทเลองลอ ทงนเพรำะทำนพระปณณมนตำนบตรเถระยดมนในกถำวตถ 10 ทประกอบดวยควำมปรำรถนำนอย สนโดษ ควำมสงด ไมคลกคลดวยหมคณะ ควำมเพยร ศล สมำธ ปญญำ ควำมหลดพน และควำมรควำมเหนวำหลดพน ทำนไดปฏบตตนอยำงเครงครดเพอเปน


แบบอยำง หลกกำรสอนของทำนกคอ ทำนจะยดมนในพทธศำสนสภำษตทวำ “ยถำวำท ตถำกร: พดอยางใดท าไดอยางนน” และปฏบตตนใหดเปนตวอยำง ในกำรปฏบตตนของพระปณณมนตำนบตรเถระนนทำนด ำรงตนตงมนอยในคณธรรมเชนไร กสงสอนบรรดำศษยและพทธบรษทนนดวยใหด ำรงอยในคณธรรมเชนนน ดวยเหตนจงท ำใหบรรพชตทงหมดทกรปทอยในส ำนกของทำนจงไดส ำเรจเปนพระโสดำบนทงหมด คณลกษณะดงกลำวกสำมำรถน ำมำเปรยบเทยบกบกลมวจยหรอส ำนกวจยทม mentor ยดมนในคณธรรม และพรอมทจะใหค ำปรกษำ โดยเฉพำะกำรท ำใหดใหเปนตวอยำงกบลกศษย และนกวจยรนนอง/รนใหม ใหประสบผลส ำเรจไดเชนเดยวกนกบ mentor

นกวจยทปรกษาทด คอ ผใหทไมหวงผลตอบแทน

นกวจยทปรกษำจะตองปฏบตตนเหมอน “ผให” ผเขยนจ ำไดวำไดเคยอำนจำกหนงสอเกยวกบค ำพดของ Sir Willium Osler ทำนไดกลำวไววำ “การท าอะไรกตามอยาหวงผลตอบแทน ผลตอบแทนตางๆจะตามมาเอง” กำรเปนหมอหนมกจะไมมงหวงในอำมสสนจำง เงนทอง สงทงหลำยจะตำมมำเอง จะมงปฏบตตองำนและดแลผปวยใหดทสด ในท ำนองเดยวกน กำรท ำหนำทนกวจยทปรกษำกตองไมหวงผลตอบแทน มงหวงใหกลมวจยหรอ trainee ทอยกบเรำ ไดรบประโยชนและเดนไปขำงหนำได สำมำรถขำมอปสรรคตำงๆได นกวจยทปรกษำตองกลำพอทจะทกทวงชแนะในกรณทเหนวำนกวจยรนใหมไดเดนทำงผด พรอมชแนะดวยควำมจรงใจ ตรงไปตรงมำโดยไมตองมค ำวำ “เกรงใจ”

คณสมบตความพรอมของนกวจยทปรกษา

นกวจยทปรกษาจะตองมความพรอมและมความรจกพอ ในทน “ควำมพรอม” หมำยถง พรอมทจะน ำควำมรประสบกำรณตำงๆทไดสะสมมำ ถำยทอด/ชแนะใหกบ “ศษย” ทเปนนกวจยรนใหมเพอใหด ำเนนกำรไดอยำงถกตอง พรอมทจะเขำไปชวยเหลอดวยควำมเตมใจ สงทส ำคญทสดจะตองไมเอำผลงำนของศษยหรอนกวจยรนใหมมำเปนของตน จะเหนไดวำในบำงครงทอำจำรยอำวโสทเปน mentor น ำเอำผลงำนของศษยมำใสชอตนเปนชอแรกหรอ principle investigator อนเปนกำรไมสมควรเปนอยำงยง ทงน mentor อำวโสทพรอมจะชแนะดงกลำว ควรมชออยในล ำดบสดทำย และพรอมทจะเปนผรบผดชอบ correspondence ของงำนชนนน ในปจจบนสงคมของวทยำศำสตรไทยเรมเขำใจถงบทบำทของ correspondence มำกขนกวำแตกอน กำรเปนนกวจยทปรกษำซงไดผำนประสบกำรณมำกอนเปนจ ำนวนมำก ท ำใหมควำมพรอมทจะชแนะในเกอบทกเรองไดเปนอยำงด เชน ในกำรสงผลกำรวจยไปลงตพมพเผยแพร นกวจยทปรกษำจะมประสบกำรณในกำรคดเลอกวำรสำร กำรเขยนจดหมำยโตตอบกบบรรณำธกำร รวมทงพรอมแกไขปญหำตำงๆทเกดขน นกวจยรนใหมกจะไดเรยนรกลยทธตำงๆจำกอำจำรยทปรกษำ ผเขยนเคยเหนอำจำรยทปรกษำเขยนจดหมำยน ำเพอสงผลงำนลงพมพวำรสำรประเภททม high impact ใชค ำวำ you should publish เพรำะเหตผลตำงๆนำนำ แตถำเปนนกวจยรนใหมโดยเฉพำะคนไทยจะไมกลำเขยนเชนนน โดยมกจะเขยนแบบถอมตน


หลกธรรมการเปน mentor ทด

กำรเปนนกวจยทปรกษำทดนอกจำกจะเปน “ผให” แลว ยงจะตองมคณสมบตแสดงตนประกอบดวยกลยำณมตรธรรม 7 ประกำรดงน

1. นารก มเมตตำกรณำ สรำงควำมเปนกนเองกบศษยเพอนรวมงำน ทกคนทอยดวยกจะมควำมสข

2. นาเคารพเปนผหนกแนนประพฤตสมควรตอฐำนะ วำงตวเปนทพงไดเหมำะสม 3. นาเจรญใจ มควำมรจรงทำงภมปญญำแทจรงและฝกฝนปรบปรงตนอยเสมอ มควำม

เชยวชำญในศำสตรของตน 4. รจกพดใหไดผล สำมำรถชแจงใหเขำใจ พรอมวำกลำวตกเตอนใหค ำปรกษำทดอยำงม

เหตผล รวำเมอไรควรพดอะไร 5. อดทนตอถอยค า พรอมรบฟงค ำปรกษำไมเบอหนำย เสยอำรมณ 6. แถลงเรองล าลกได พรอมชแจงใหเขำในใจแนวลกทซบซอนใหไดเขำใจงำย พดสงทยำก

ใหเขำใจไดงำย 7. ไมชกน าในทางทเสอมเหลวไหล พรอมทจะประสทธประสำทควำมรแบบมขนตอนม

เหตผลดวยจตเมตตำ โดยไมหวงอำมสสนจำงใดๆทงสน ถำยทอดควำมรใหทงหมด มงในเนอหำไมยกตน

ในหนงสอของพระพรหมคณำภรณ ทำนยงกลำวถงกำรม “ลลาคร” ครบทงส ซงใชเปนลลำของนกวจยทปรกษำไดเปนอยำงด คอ ชใหชด สานใหปฏบต เราในกลาและปลกใหราเรง หรอทำนกลำวใหจ ำงำยๆในเรองกำรสอน คอ สอนใหแจมแจง จงใจ แถลงกลา ราเรง

บทบาทหนาทความรบผดชอบของทปรกษานกวจยจากประสบการณ

กำรจะรบเปนนกวจยทปรกษำใหกบนกวจยรนเยำว/รนใหม นกวจยทปรกษำทำนนนจ ำตองมควำมพรอม โดยเคยท ำงำนดำนวจยและผำนขนตอนตำงๆมำกอน และเตมใจเสยสละ พรอมทจะใหควำมชวยเหลอโดยไมหวงผลตอบแทนในกำรทจะพฒนำบคลำกรในประชำคมวจยใหมควำม สำมำรถ ควำมรบผดชอบของนกวจยทปรกษำหรอพเลยงมควำมส ำคญอยำงยง ไมใชเพยงแตวำใหนกวจยรนเยำว/รนใหมอำศยสถำนทท ำกำรทดลอง หรอเจอหนำกนเพยงครงเดยวเพอลงนำมตำมแบบกำรขอทนของนกวจยรนใหมเพอใหครบถกตองตำมก ำหนด แลวไมเคยเจอปรกษำหำรอกนอกเลยในทำงปฏบต ควรไดมกำรพดคยปรกษำหำรอตงแตเรมรำงโครงงำนวจย และมควำมคนเคยเชอมนเปนพเลยงทปรกษำใหไดด


ขอบเขตความรบผดชอบและแนวปฏบตทควรท าของนกวจยทปรกษามดงน

1. ใหควำมเปนกนเองและสรำงควำมคนเคยกบนกวจยรนใหม/รนเยำว เมอนกวจยรนเยำว เขำมำปรกษำ ควรแสดงควำมเปนกนเอง ปฏบตตนเปนกลยำณมตรดงไดกลำวมำแลวม กำรพดคยถงเรองงำนวจยทจะท ำรวมทงขอบเขตของงำน ซงนกวจยรนใหมอำจคดกำร ใหญเกนไปหรอเลกเกนไป เพรำะยงไมมประสบกำรณกำรท ำงำนในประเทศไทยมำกนก ดงนน กำรคนเคยและควำมมศรทธำเกดขนตอตวนกวจยทปรกษำจงมควำมจ ำเปน

2. มกำรพดคยปรกษำวำงแผนแกไขอปสรรคพรอมกนอยเปนนจสำมำรถท ำไดโดยกำรจด research meeting แลกเปลยนรำยงำนควำมกำวหนำ นอกจำกนในทำงปฏบตนกวจยพ เลยง/ทปรกษำตองพรอมตองมเวลำใหนกวจยรนใหมเขำมำหำเพอปรกษำหรอถำ นกวจยทปรกษำจะลงไปดรำยละเอยดของงำนวจยทท ำพรอมใหค ำแนะน ำจำก ประสบกำรณกจะเปนกำรดเปนอยำงยง

3. พรอมทจะใหเวลำและแกไขปญหำอปสรรคตำงๆทเกดขนในงำนวจยตลอดจนกระทงได ผลงำนเกดขน และจนกระทงถงกำรเขยนผลงำนวจยกจะตองใหค ำปรกษำในเรองกำร เผยแพรวำควรทจะตพมพวำรสำรใดโดยเขำไปรวมและใหขอเสนอแนะตำงๆ รวมทงถำ มอปสรรคตำงๆ ควรหำทำงออกแกไขทเหมำะสมและพรอมใหก ำลงใจกบนกวจยรนใหม

4. พยำยำมใหก ำลงใจสนบสนนใหนกวจยรนใหมไดเปนผวจยหลกอยำงเตมควำม ภำคภมใจผลงำนทเกดขนผวจยหลกหรอนกวจยรนเยำวจะตองเปนชอแรก

5. ยนดรบฟงควำมคดเหนรวมทง feedback จำกเพอนรวมงำนและในทมกควรท ำกำรวจย ดวยควำมเตมใจ และพรอมทจะปรบปรงใหกลมวจยใหมควำมแขงแกรงยงขน

โดยรวมแลวนกวจยพเลยง/ทปรกษำจ ำเปนตองมเวลำใหควำมเปนกนเอง และพรอมทจะแกปญหำตำงๆทเกดขนใหกบนกวจยรนใหม นกวจยทปรกษำไดเคยผำนประสบกำรณกำรท ำวจยมำกอนแลว ยอมเหนปญหำและพรอมทจะแกไขใหบรรลวตถประสงคไดโดยงำย โดยอปสรรคบำงอยำงนนถำใหนกวจยทปรกษำเขำไปแกไขด ำเนนกำรจะงำยกวำนกวจยรนเยำวด ำเนนกำรเอง เชน กำรตดตอเครอขำย กำรขอวสด/ผลตภณฑทจ ำเปนตองกำรใชในงำนวจยจำกศนยวจยตำงๆ ทวโลก ซงกำรขอโดยนกวจยทมชอเสยงหรอมส ำนกทเปนทรจก ยอมงำยกวำกำรทนกวจยรนใหมจะด ำเนนกำรเอง

ส ำหรบประเทศไทยจ ำเปนอยำงยงทจะตองมส ำนกวจยเกดขนเพอใหเกดกลมวจย เพมจ ำนวนนกวจยและนกวจยทปรกษำ เพอใหประชำคมวจยมควำมแขงแกรงและมอนำคตทมนคงตอวงกำรวทยำศำสตรในประเทศไทย จงมควำมจ ำเปนทจะตองใหควำมส ำคญของระบบวจยทจะตองมนกวจยพ


เลยง/ทปรกษำ ส ำนกวจย กลมวจย เครอขำยวจยทมคณภำพ และพอเพยงกบนกวจยรนเยำวทเพมขนในอนำคต

Research mentor: นกวจยพเลยงของโครงการทขอทนวจย 35

บทท 4 Research mentor: นกวจยพเลยงของโครงการทขอทนวจย

ศาสตราจารย ดร. วชระ กสณฤกษ คณะเทคนคกำรแพทย มหำวทยำลยเชยงใหม

ค ำวำ “mentor” จำกพจนำนกรม หมำยถง ทปรกษำหรอพเลยง ผเขยนเขำใจวำควำมตงใจของหนงสอเลมนคงหมำยถง research mentor พเลยงนกวจย หรอนกวจยพเลยง ค ำวำ “นกวจยพเลยง” ไมแนใจมำมมำตงแตเมอใด แตส ำหรบผเขยนเรมไดยนค ำนกจำกส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.) เมอ สกว. ไดจดใหมทนสงเสรมนกวจยรนใหมขน โดยก ำหนดเงอนไขวำผขอรบทนทเปนนกวจยรนใหมนนจะตองมนกวจยพเลยง และก ำหนดบทบำทของนกวจยพเลยงใหท ำหนำทดแลและใหควำมชวยเหลอนกวจยรนใหม ระบบนกวจยพเลยงนโดยหลกกำรเปนเรองทดมำกและจดวำเปนระบบทดทเดยวส ำหรบนกวจยรนใหมทเพงเรมตนท ำวจย เรมสรำงเนอสรำงตวเพอกำรเปนนกวจยอำชพในอนำคต กำรมพเลยงเปรยบเหมอนกำรมทปรกษำทคอยใหควำมชวยเหลอ นกวจยใหมจะไดไมตองดนรนเองมำกมำยในเรองตำงๆ และไมตองท ำวจยแบบเดำผดเดำถกมำกนก แตจะมผคอยใหค ำแนะน ำและแกปญหำตำงๆใหในระดบหนง ระบบนกวจยพเลยงควรจะเออตอกำรสรำงนกวจยรนใหมใหเปนนกวจยทมศกยภำพในเวลำอนสน

ส ำหรบตวผเขยนเองไดเขำมำสมผสระบบนกวจยพเลยงและไดเปนพเลยงของนกวจยรนใหมหลำยคน ทงทเปนพเลยงแบบทำงกำรและไมเปนทำงกำร รวมทงยงไดพบเหนนกวจยพเลยงทำนอนๆมำพอสมควร ในบทควำมน ผเขยนจงไดรวบรวมประสบกำรณกำรเปนนกวจยพเลยงทงทประสบกบตวเองและไดพบพำนมำ โดยสะทอนมมมองสวนตวออกมำเปนกรณศกษำเพอใหเหนภำพของนกวจยพเลยงทดวำควรจะเปนอยำงไร?

กรณตวอยางท 1: ความส าเรจของระบบ mentoring

อำจำรยใหมทเพงจบปรญญำเอกมควำมสนใจและกระตอรอรนทจะท ำวจยอยำงมำกจงเขำพบอำจำรยอำวโส (อำวโสในเชงวจย) ทมประสบกำรณกำรวจยทอยในภำควชำเดยวกน และขอใหอำจำรยอำวโสทำนนนเปนพเลยงในกำรท ำวจย (mentor) โดยอำจำรยใหมทำนนนตงใจจะขอทนพฒนำศกยภำพในกำรท ำงำนวจยของอำจำรยรนใหม ท สกว. สนบสนนรวมกบส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ (สกอ.) อำจำรยอำวโสทำนดงกลำวตอบตกลงทนทเพรำะถกใจในระบบ mentoring ททำง สกว./สกอ. ก ำหนดไว และเชอวำระบบนจะพฒนำ


อำจำรยรนใหมของภำควชำ และจะพฒนำงำนวจยของอำจำรยและภำควชำในทสด อำจำรยทงสองทำนจงมำนงคยกนวำจะท ำว จยเรองอะไรด ทงค เขยนโครงกำรว จยรวมกน เปนโครงกำรวจยทเชอมประสำนอยำงลงตวระหวำงงำนวจยของอำจำรยอำวโสและองคควำมรใหมๆทอำจำรยรนใหมม และเมอสงโครงกำรวจยขอรบทนจำก สกว ./สกอ. กไดรบทนวจยสมปรำรถนำ เมอไดรบทนแลวทงคท ำงำนรวมกนอยำงลงตวมกำรพบปะกนแทบทกเชำบอยครงททงนกวจยรนใหมและพเลยงนดเจอกนวนเสำรหรออำทตยรวมกนวเครำะหผลกำรวจยถกปญหำ รวมกนแกปญหำอยำงจรงและมกแกปญหำไดอยำงสมฤทธผล เรองทนวจยหรอเครองมอวจยกไมเปนปญหำเลยส ำหรบนกวจยรนใหมนกวจยใหมสำมำรถใชหองปฏบตกำรนกวจยพเลยงไดอยำงเตมทในเวลำไมนำนนกวจยรนใหมกสำมำรถผลตผลงำนวจยทมคณภำพ ทงคคยกนถงกำรตพมพผลงำนวจยปรกษำกนวำจะตพมพทวำรสำรใดจะเขยน manuscript ในลกษณะใดนกวจยใหมลงมอเขยน manuscript นกวจยพเลยงดแลแกไข สดทำยกสำมำรถตพมพผลงำนวจยไดหลำยเรองในระยะเวลำอนสน ในเวลำตอมำนกวจยรนใหมกลำยเปนนกวจยทมชอเสยงไดรบทนระดบอนๆของ สกว . อยำงตอเนองและยงคงท ำงำนประสำนกบนกวจยพเลยงเพอสรำงผลงำนวจยทมคณภำพตอไป

ตวอยำงนเปนกรณทแสดงใหเหนถงควำมส ำเรจของระบบ mentoring นกวจยรนใหมเพงจบจำกกำรศกษำมำไมนำนกสำมำรถสรำงเนอสรำงตวและสำมำรถเปนนกวจยชนน ำไดในเวลำอนสน เมอพจำรณำในรำยละเอยดของกรณตวอยำงน ทงนกวจยรนใหมและนกวจยพเลยงเรมตนดวยกำรเขยนโครงกำรวจยรวมกน ดงนน โครงการวจยทไดจงเปนความคดรวมกนของทงสองคน ทงคมสวนรวมในโครงกำรวจยและมควำมสนใจและเขำใจในโจทยวจยมำตงแตตน และแนนอนโครงกำรวจยนจะเปนโครงกำรวจยทด เพรำะเปนกำรประสมประสำนระหวำงแนวคดของผมประสบกำรณและองคควำมรสมยใหมของนกวจยรนใหม กำรเขยนโครงกำรวจยรวมกนมประโยชนอยำงมำกในกำรสรำงนกวจยรนใหม เพรำะท ำใหนกวจยรนใหมไดเรยนรตงแตกำรคดโจทยวจย เรยนรแนวคดในกำรตอบโจทยวจย กำรเลอกวธกำรท ำวจย ตลอดจนไดเรยนรถงวธกำรเขยนขอเสนอโครงกำรวจย และแนนอนทสดวำโครงกำรวจยนจะเปนโครงกำรวจยทอยในควำมสนใจของทงนกวจยพเลยงและนกวจยรนใหม และอยในทศทำงควำมช ำนำญของนกวจยพเลยงทจะสำมำรถใหค ำแนะน ำไดอยำงเตมท โครงกำรวจยทไดจะสมบรณและมโอกำสไดรบทนสนบสนนจำกแหลงทนวจยสง เมอไดรบทนและท ำวจยในกรณนจะเหนวำนกวจยรนใหมและพเลยงมกำรพบปะกนดวยควำมถทสงมำก ทงนเพรำะเรองทท ำวจยเปนควำมสนใจของทงค และทงคท ำงำนในภำควชำเดยวกนจงมโอกำสพบกนไดบอย การไดพบกนและรวมกนวเคราะห-วภาคผลการวจย ถกปญหารวมกนแกปญหาอยางจรงจง จงท าใหผลงานวจยออกมาด นกวจยรนใหมจะไมมปญหำในเรองงบประมำณวจยและเครองมอในกำรท ำวจยเลย เพรำะนกวจยรนใหมถกนบเปนนกวจยคนหนงในทมของนกวจยพเลยง กรณนจะเหนไดวำนกวจยรนใหมและนกวจยพเลยงจะเขยน manuscript รวมกน นกวจยรนใหมไดเรยนรวธกำรเขยน manuscript เพอตพมพ โดยทนกวจย


พเลยงสำมำรถใหขอเสนอแนะในกำรเขยน manuscript ไดอยำงเตมทเพรำะเปนเรองทอยในควำมสนใจและตนเองถนด สดทำยจงมผลงำนตพมพหลำยเรอง

กรณศกษำท 1 น จงเปนระบบนกวจยพเลยงทถกตอง ทควรจะเกดขน และจะน ำไปสกำรสรำงนกวจยรนใหม ทเพงจบมำ ใหเปนนกวจยอำชพอยำงแทจรง

กรณตวอยางท 2: ความลมเหลวโดยสนเชงของระบบ mentoring

อำจำรยใหมทำนหนงเพงส ำเรจกำรศกษำระดบปรญญำเอกมำ และมควำมสนใจทจะท ำวจยโดยตงใจจะขอรบทนสนบสนนกำรวจยประเภททนพฒนำศกยภำพในกำรท ำงำนวจยของอำจำรยรนใหมจำก สกว./สกอ. เชนกน จงลงมอเขยนขอเสนอโครงกำรวจยเพอท ำวจยในเรองทตอเนองจำกวทยำนพนธปรญญำเอก และน ำขอเสนอโครงกำรฯไปหำอำจำรยอำวโสทมชอเสยงดำนกำรวจยทท ำงำนอยในอกคณะหนง โดยไมไดพจำรณำถงทศทำงกำรวจยหรอควำมถนดของนกวจยอำวโสเลย นกวจยอำวโสทำนนนอำนโครงกำรฯแลวเหนวำไมตรงกนงำนวจยทตนเองถนด จงปฏเสธกำรเปนนกวจยพเลยงให แตนกวจยใหมขอรองใหรบเปนนกวจยพเลยงเพอจะไดขอทนวจยกบ สกว ./สกอ. ทงน นกวจยรนใหมเชอในชอเสยงของอำจำรยอำวโส และมนใจวำหำกไดชอวำทำนเปนนกวจยพเลยงใหโครงกำรวจยของเขำ เขำยอมจะไดรบทนจำก สกว./สกอ. แนนอน นกวจยอำวโสทนค ำขอรองไมได จงจ ำใจรบเปนนกวจยพเลยง และโครงกำรวจยดงกลำวกไดรบทนวจยจรงๆ หลงจำกไดรบทนทงคแทบไมเจอกนเลย นกวจยรนใหมมปญหำมำกมำยในกำรท ำวจย กำรวจยของนกวจยใหมไมสำมำรถด ำเนนไปไดอยำงมประสทธภำพ ผลงำนวจยจงไมดนก และไมสำมำรถตพมพไดเลยเมอสนสดโครงกำร

ในกรณนเปนควำมลมเหลวโดยสนเชงของระบบ mentoring ซงควำมลมเหลวเกดขนตงแตยงไมไดเรมลงมอท ำงำนวจย นกวจยใหมอาจไมมความเขาใจในระบบนกวจยพเลยง และอาจไมเคยนกวานกวจยพเลยงจะมประโยชนอยางไร? หรออำจเชอวำตนเองสำมำรถท ำวจยไดโดยไมจ ำเปนตองมพเลยง กำรทไปหำนกวจยอำวโสกเพยงเพอตองกำรควำมมชอเสยงของนกวจยอำวโสเทำนน เพรำะเชอวำหำกไดนกวจยอำวโสทำนนมชอเปนนกวจยพเลยงในขอเสนอโครงกำรฯกจะไดรบทน จะเหนไดวำนกวจยใหมมำหำนกวจยอำวโสโดยไมพจำรณำถงควำมช ำนำญของนกวจยอำวโสเลย นกวจยอำวโสกไดปฏเสธไปแลว แตนกวจยใหมกยงคงยนยนทจะใหนกวจยอำวโสเปนพเลยงใหได และหากมองมาทางดานนกวจยอาวโส การรบเปนนกวจยพเลยงในกรณนถอเปนความผดพลาดทใหญหลวงเชนกน อยำงไรกตำม นกวจยอำวโสหลำยทำนมกตกอยในสถำนกำรณทยำกจะปฏเสธ เพรำะนกวจยรนใหมคนนนอำจเคยเปนลกศษยมำกอน หรออำจไดรบกำรรองขอมำจำกนกวจยอำวโสทำนอนใหชวยท ำหนำทเปนนกวจยพเลยงให หรอมกจะไดรบกำรขอรองจำกนกวจยรนใหมดวยขออำงวำจะตองสงโครงกำรวจยภำยในวนน หำคนอนไมทน และทเกดไดบอยคอ นกวจยอำวโสมกเปนผมน ำใจ


คดวำหำกไมรบเปนพเลยงจะท ำตดโอกำสกำรท ำวจยของนกวจยรนใหมทมควำมตงใจจรง โดยไมทนนกในทำงลบวำกรณนเปนการท าลายนกวจยรนใหมทางออม

เมอพจำรณำรำยละเอยดของกรณศกษำน โครงกำรวจยทด ำเนนกำรวจยนคดขนโดยนกวจยรนใหมเอง นกวจยพเลยงไมไดมสวนรวมและอำจไมเหนดวยกบโจทยวจยตงแตตน ดงนน นกวจยพเลยงจงไมมควำมสนใจในงำนวจยนและไมสนใจทจะทรำบผลงำนวจย ไมสนใจทจะใหค ำแนะน ำหรอทมเทให อกทงโครงกำรวจยกอยในทศทำงทนกวจยพเลยงไมถนด จงไมสำมำรถจะแกปญหำทเกดขนไดมำกนก นกวจยใหมกเหนวำนกวจยพเลยงไมถนดในเรองทท ำวจยจงไมมำขอค ำปรกษำ อกทงเนองทงคอยคนละคณะ โอกำสกำรเจอกนจงมนอยหรอไมมเลย ดงนน กำรท ำงำนในฐำนะนกวจยพเลยงจงยงลดลงไปอก เมอเทยบกบในกรณตวอยำงท 1 ททงคอยในภำควชำหรอคณะเดยวกน ประเดนตำงๆเหลำนจงท ำใหค ำวำ “นกวจยพเลยง” เปนแคเพยงในนาม ระบบพเลยงทแทจรงไมไดเกดขนเลยแมแตนอย ในกรณนผลจงลงเอยทไมไดผลงานวจยทมคณภาพ และทส าคญ คอ ไมมการสรางนกวจยรนใหม

กรณตวอยางท 3: แมจะอยไกลกน...กยงสรางนกวจยรนใหมทดได

นกวจยรนใหมอยในมหำวทยำลยตำงจงหวด เขยนขอเสนอโครงกำรวจยและตองกำรนกวจยพเลยง แตในมหำวทยำลยทสงกดไมมนกวจยทท ำงำนในทศทำงเดยวกนเลย จงตดตอนกวจยอำวโสทท ำงำนใกลเคยงกนในมหำวทยำลยแหงหนงในกรงเทพฯ โครงกำรฯนเปนโครงกำรวจยทนำสนใจ นกวจยรนใหมและนกวจยอำวโสตดตอกนทำง e-mail และแลกเปลยนขอคดเหนเกยวกบโครงกำรวจย สดทำยนกวจยใหมกไดโครงกำรวจยทด และเชนกนไดรบทนสนบสนนกำรวจยจำก สกว./สกอ. เมอนกวจยรนใหมเรมด ำเนนกำรวจย กมปญหำเกดขนหลำยประกำร ทงในเรองเครองมอทใชในกำรวจย สำรเคม และวธกำรท ำวจย อยำงไรกตำม นกวจยรนใหมไดตดตอกบนกวจยพเลยงอยำงสม ำเสมอทำง e-mail และนำนๆครงททงคไดมโอกำสพบปะกน ค ำแนะน ำของนกวจยพเลยงมประโยชนบำงในระดบหนง และกำรศกษำวจยในโครงกำรด ำเนนไปได แตลำชำกวำทควรจะเปน เมอสนสดระยะเวลำทก ำหนดในโครงกำรวจย งำนวจยจงยงคงไมแลวเสรจตำมขอเสนอโครงกำรฯ อยำงไรกตำม นกวจยรนใหมยงคงท ำวจยตอไป และในทสดกมผลงำนวจยทสำมำรถตพมพได

กรณนคลำยกบกรณตวอยำงท 1 ทขอเสนอโครงกำรวจยทขอรบทนนนเปนโครงกำรวจยทคดรวมกนระหวำงนกวจยรนใหมกบนกวจยพเลยง ทงคท างานวจยอยในสาขาวชาเดยวกน นกวจยพเลยงมความรและสามารถใหค าปรกษาในเรองทวจยไดอยางเตมท ปญหำมอยเพยงวำทงคอยคนละจงหวด แตการตดตอกนทาง e-mail สามารถท าได แมจะไมสำมำรถลงรำยละเอยดไดมำกเทำในกรณตวอยำงท 1 กำรเจอกนบำงระหวำงนกวจยรนใหมและนกวจยอำวโสยงนบวำไมเพยงพอ ท ำใหกำรแกไขปญหำวจยไมสำมำรถท ำไดรวดเรว และกำรทนกวจยรนใหมอยในมหำวทยำลยตำงจงหวดทอำจไมมเครองมอวจยพรอมเฉกเชนมหำวทยำลยทตงอยในกรงเทพฯ ซงแมจะไมมเครองมอในสถำบนตนสงกด


ของตนกยงสำมำรถไปขอใชเครองมอในสถำบนอนๆไดบำง กรณนนกวจยพเลยงอำจชวยไมไดมำกนกในดำนนเพรำะทงคอยคนละจงหวด

จำกกรณตวอยำงน ถงแมสดทำยนกวจยรนใหมจะสำมำรถสรำงผลงำนและตพมพไดตำมวตถประสงค แตกใชเวลำในกำรศกษำวจยมำกกวำทควรจะเปน ในบำงครงกำรลำชำของกำรศกษำวจยอำจท ำใหพลำดโอกำสในกำรตพมพหรอกำรเปนเจำของสทธบตรผลงำนวจยได อยำงไรกตำม หำกพจำรณำแบบเชงบวก กรณตวอยำงท 3 นอำจเปนกำรสรำงนกวจยรนใหมไดดเชนกน เพรำะนกวจยรนใหมจะตองชวยเหลอตวเองในระดบหนง การชแนะจากนกวจยพ เลยงเปนระยะๆมสวนพฒนาวธการคดและสรางประสบการณวจยใหกบนกวจยรนใหมไดเชนกน ผเขยนเชอวำนกวจยรนใหมทกำวผำนกำรท ำวจยแบบนไปไดจะเปนนกวจยทดตอไปไดเชนกน

กรณตวอยางท 4: ระบบ mentoring แบบทไมไดสรางนกวจยรนใหม

อำจำรยผมประสบกำรณวจยแลวทำนหนง เหนวำมอำจำรยรนใหมเพงจบมำจำก มหำวทยำลยมชอในตำงประเทศดวยผลงำนวจยทดเยยม จงตองกำรอำจำรยใหมทำนนนมำรวมทมเพอหวงจะสรำงผลงำนใหกบตนเอง จงเขำพบและชกชวนใหเขยนขอเสนอ โครงกำรวจยเพอขอรบทนท ำวจย โครงกำรวจยทเขยนขนเปนโครงกำรวจยทดมำกทแนวคดสวนใหญเกดจำกนกวจยรนใหม โครงกำรวจยไดรบทนจำก สกว./สกอ. โดยมอำจำรยอำวโสกวำทำนนนเปนนกวจยพเลยงของโครงกำรฯ โดยทในกำรท ำวจยทงหมด น ก ว จ ย ร นใหมจะด ำเนนกำรวจยเอง แกปญหำเอง เพรำะเหนวำนกวจยพเลยงไมมควำมถนดในเรองทตนท ำวจย และเนองจำกนกวจยรนใหมเปนผมควำมสำมำรถมำกอยแลวจงแกปญหำตำงๆไดลลวงดวยตนเอง โดยแทบจะไมขอรบค ำปรกษำจำกนกวจยพเลยงเลย จะมกเพยงแตไปขอใชเครองมอวจยบำงในบำงครงในหองวจยของนกวจยพเลยง สดทำยโครงกำรวจยนไดผลงำนวจยทดและสำมำรถจะตพมพในวำรสำรทดได อยำงไรกตำม ปญหำใหญเกดขนกบทงค เมอทงคตำงคดวำตนเองสมควรเปนชอแรกในกำรตพมพ ผลงำนวจยชนนน ผลสดทำยทงคไมสำมำรถท ำงำนรวมกนไดอกตอไป นกวจยรนใหมเกดควำมเบอหนำยและทอแทในระบบวจยและหนหลงใหกบงำนวจย ควำมมงหวงทจะใหระบบนกวจยพเลยงมำพฒนำนกวจยรนใหมใหเปนนกวจยชนยอด และเปนก ำลงส ำคญใน หนวยวจยของนกวจยพเลยง เปนส ำคญของคณะ ของมหำวทยำลย และของประเทศ จงไมเกดขนในกรณน

ส ำหรบกรณน คงไมมค ำอธบำยใดๆ เรำคงไดแตหวงวำเหตกำรณเชนนจะไมเกดขนอก


สรป

จำกกรณตวอยำงทยกมำทงหมดน ผเขยนเชอวำคงจะสะทอนใหเหนไดวำระบบนกวจยพเลยงทดควรเปนอยางไร นกวจยพเลยงทดจะตองเปนอยางไร และหวงวำกรณตวอยำงเหลำนจะสะทอนและชวยพฒนำระบบนกวจยพเลยงของประเทศเพอชวยพฒนำนกวจยรนใหมใหเปนนกวจยมออำชพ เพอพฒนำงำนวจยของประเทศตอไป

mentor: กลยาณมตร 41

บทท 5 mentor: กลยาณมตร

ศาสตราจารย ดร. เกอ วงศบญสน วทยำลยประชำกรศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย

mentor นนอำจแปลควำมไดมำกมำย เชน นกวจยพเลยง นกวจยทปรกษำ ซงกำรแปลควำมทแตกตำงกนนน อำจสะทอนบทบำทหนำทในรำยละเอยดทแตกตำงกนไปไดในระดบหนง ในบทควำมนผเขยนจะน ำเสนอ “แนวคดเกยวกบการเปน mentor บนฐานแนวคดเชงกลยาณมตร” ในกำรสรำงและพฒนำทนมนษยทำงกำรวจยดวยควำมสมพนธอนยนยำว เสรมสรำงควำมรรวมกนอยำงใกลชด โดยแตละฝำยมควำมเตมใจทจะถำยทอดและรบกำรถำยทอด หรอแลกเปลยนควำมรตลอดจนทกษะตำงๆซงกนและกน โดยไมเหนแกตว หำกแตค ำนงถงผลประโยชนของอกฝำยหนงอยำงแทจรง เพออ ำนวยใหนกวจยรนใหมไดคนพบกำรเรยนรดวยตนเอง และพฒนำสกำรเปนนกวจยทมควำมรควำมสำมำรถ ตลอดจนเปนกลยำณมตรแกผอนตอไป

ความหมายของ mentor

นกวจยพเลยง (mentor) หรอบำงครงเรยก นกวจยทปรกษำ นน ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.) ใหควำมหมำยไววำ “mentor หมำยถง นกวจยผทมควำมรควำมสำมำรถ และมผลงำนวจยตพมพในวำรสำรวชำกำรระดบนำนำชำตอยำงสม ำเสมอ และมเวลำใหค ำปรกษำแกผรบทนไดตลอดเวลำกำรรบทน รวมทงจะเปนผมชอรวมในผลงำนทตพมพในวำรสำรวชำกำรนำนำชำต ” อยำงไรกตำม ผเขยนจะใชค ำวำ “กลยาณมตร” แทน นกวจยพเลยง

mentoring มำจำกภำษำกรกทแปลตรงตววำ enduring เปนค ำทสอควำมหมำยถง ควำมสมพนธอนยนนำนระหวำงผเยำวกบผใหญ โดยผใหญเขำไปมสวนรวมอยำงตอเนองในกระบวนกำรเรยนรของผเยำว โดยกำรใหกำรสนบสนน ค ำแนะน ำปรกษำ ตลอดจนควำมชวยเหลอตำงๆ เพอใหผเยำวสำมำรถผำนพนชวงเวลำแหงควำมยำกล ำบำก เผชญกบควำม ทำทำยใหมๆ และหำทำงแกไขปญหำตำงๆ ทผำนมำได

George Lucas กลำววำ ผทเปน mentor เปนผทคอยชวยเหลอใหผทเรมหดใหม (novices) หรอสมาชกใหมในสงคม ใหสามารถเรยนรดวยการปฏบต (learning by doing) จากทฤษฎความรตางๆ อกทงยงเปนผทคอยกระตนใหผเรมหดนนมแรงดลใจทจะบากบนอตสาหะ ซงเปนลกษณะ


ควำมสมพนธท George Lucas นนไดน ำมำใชในภำพยนตรเรอง Star Wars ทกตอน โดยหวงวำผทเปนครบำอำจำรยทงหลำยจะไดน ำแนวคดไปใชประโยชนในกำรปรบปรงตนเองและผอน โดยเฉพำะอยำงยงในชวงแรกๆของกระบวนกำรเรยนกำรสอนซงเปนชวงทส ำคญ

ผทท ำหนำทเปน mentor ในวงกำรวจยนน มกเปนคณำจำรยซงสงกดโครงกำรวจยหรอหองปฏบตกำรแหงใดแหงหนง เปนผทสำมำรถพดคยสนทนำโตตอบกบนกวจยใหมๆวำจะมโครงกำรใดบำง?ทนำจะมกำรท ำวจย เปนผทชวยใหนกวจยรนใหมเขำสกระบวนกำรศกษำวจยดวยตนเองตงแตขนแรกเรม ชวยใหนกวจยรนใหมไดรบกำรฝกฝนเรยนรเทคนคตำงๆทจ ำเปน ชวยอ ำนวยทรพยำกรตำงๆใหในกำรวจยหรอทดลอง ชวยหำทำงออกแกปญหำตำงๆในระหวำงกำรท ำวจย ตลอดจนใหขอคดเหนเกยวกบควำมกำวหนำของโครงกำรวจย

ผเขยนพจำรณำวำกำรเปน mentor นนเปนกระบวนการทางสงคม (socialization) ในลกษณะของกำรแบงปน แลกเปลยนและถำยทอดควำมรฉนทกลยาณมตรระหวำงปจเจกชนอยำงนอย 2 คน ซงใชเวลำอยดวยกน ท ำกจกรรมสรำงควำมรรวมกนอยำงใกลชด โดยแตละฝำยมควำมเตมใจทจะถำยทอดและรบกำรถำยทอด หรอแลกเปลยนซงควำมรและทกษะตำงๆซงกนและกนโดยไมเหนแกตว หำกแตค ำนงถงผลประโยชนของอกฝำยหนงอยำงแทจรง กระบวนกำรนมควำมลกซงยงกวำกำรสอนความรในระดบสมาธจต (explicit knowledge) ดวยวำจำหรอลำยลกษณอกษร เนองจำกกระบวนกำรทเรยกวำ socialization น เปดโอกำสใหเกดควำมเขำใจอยำงลกซงถงควำมคดและควำมรสกของแตละฝำย พลงของกระบวนกำรนคอ กำรทกำรแลกเปลยนและถำยทอดประสบกำรณนนมควำมเกยวของกบอำรมณควำมรสกและสถำนกำรณเฉพำะทท ำใหประสบกำรณควำมรและทกษะตำงๆทแบงปนแลกเปลยนถำยทอดตอกนนนฝงตวลกลงเปนความ รในระดบจตใตส านก (tacit knowledge)ไปได กำรทปรมำจำรยทำงศลปะถำยทอดวชำควำมรแกศษยทเฝำตดตำมตลอดเวลำเปนตวอยำงทดอยำงหนง

กระบวนกำรฝงรำก “ความรในระดบสมาธจต” กลบเขำไปเปน “ความรในระดบจตใตส านก” อำศยวธด ำเนนกำร 2 ขนตอน ไดแก

ขนตอนทหนง การใชประสบการณทงหมดทมอย (whole body of experience) เชน ในกำรสมมนำเชงปฏบตกำรเพอฝกครฝก (training the trainer) ผท ำกำรฝกอบรมครฝกจะถำยทอดขอมล ควำมร ศำสตรและเทคนคตำงๆ เกยวกบวตถประสงคของกำรเรยนร กำรตงค ำถำม กำรใชโสตทศนวสดเพอกำรเรยนร เปนตน ประสบกำรณทงหมดทไดรบจำกกำรฝกอบรมนนจะเปนปจจยชวยในกำรแปลงกำรผสมผสำน “ควำมรใหมในระดบสมำธจต” ใหเปน “ควำมรจำกระดบจตใตส ำนก” ดงนน ควำมรใหมในระดบสมำธจตทผสมผสำนมำแลวนนจงฝงลกเปนคำนยมและกำรกระท ำจำกกำรทไดผสมผสำนกนหรออำจแทนทกรอบแนวคดเดมและทกษะสวนตวทมอยกอนแลวของผรบกำรฝกอบรม


ขนตอนทสอง การใชความรคดพจารณาดวยปญญาตนเองอยางตรกตรอง (reflection) ในลกษณะกำรตรกตรองเชงตรรกะ (logical reflection) และกำรตรก ตรอง เช ง วพำกษ (critical reflection) ตงสมมตฐำนถงเหตปจจยตำงๆ เปนตน เพอใหเกด กระบวนกำรเรยนร แบบองครวม (holistic learning process)

ความส าคญของกลยาณมตร

กำลเลโอ กลำววำ “ไมมใครสอนใครได อยางมากทท าได คอ ชวยใหเขาคนพบการเรยนรดวยตนเอง”

ค ำกลำวดงกลำวสอดคลองกบทพระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) กลำวไววำ

“ในทำงพทธศำสนำทำนสอนหลกกำรส ำคญในกำรศกษำของมนษยวำ กอนทมนษยจะมชวตทดงำมหรอจะเรมตนพฒนำตวเองไดดนน มองคประกอบ 2 อยำงมำน ำมำชวย คอ องคประกอบภำยนอก กบองคประกอบภำยใน องคประกอบภำยนอกเรยกวำ ปรโตโฆษะ แปลว ำ เสยงจำกผ อ น ค อ อทธพลจำกภำยนอก…ปรโตโฆษะอย ำงน ก กลำยเปน กลยำณมตร…กลยำณมตรเปนองคประกอบส ำคญทจะเกอหนนใหคนมชวตทดงำม โดยเขำมำชวยหนนกำรศกษำ ทำนเรยกวำเปนปจจยแหงสมมำทฐ คอ ชวยชกน ำใหเกดควำมรควำมเขำใจถกตอง ท ำใหรเขำใจควำมจรงและรคณคำของสงทงหลำยทงปวงทเขำไปสมพนธ…กลยำณมตรมหนำทน จงเปนผชกน ำในกระบวนกำรศกษำทงหมด อกดำนหนงคอ ปจจยภำยใน ไดแก โยนโสมนสกำร หมำยถงกำรรจกคดพจำรณำดวยตนเอง กำรรจกคดพจำรณำดวยตนเอง กำรรจกใชปญญำ คดเองเปน…ไมตองอำศยกลยำณมตร แตส ำหรบคนทวไป จะตองมำเขำคกน กลำวคอ องคประกอบภำยนอกเปนปจจยทำงสงคม ไดแก กลยำณมตร และองคประกอบภำยในเปนปจจยสวนตว ไดแก โยนโส มนสกำร”

ดงนน ควำมส ำคญของกลยำณมตร หรอนกวจยพเลยง จงอยทกำรเปนนกวจยพเลยงทมควำมรควำมสำมำรถ และมผลงำนวจยตพมพในวำรสำรวชำกำรระดบนำนำชำตอยำงสม ำเสมอ กลำวคอ นกวจยพเลยงตองเปนกลยาณมตรใหกบตนเอง ใหเปนทยกยองสมควรตอการทจะไดรบมอบหมายใหเปนกลยาณมตรใหกบนกวจยรนใหม เพอชวยใหนกวจยรนใหมไดคนพบกำรเรยนรดวยตนเองเพอเปนนกวจยทมควำมรควำมสำมำรถตอไป

วธการเปนกลยาณมตรทด

การจะเปนกลยาณมตรทดนน อยางนอยตองเปนกลยาณมตรทดของตวเอง มควำมใฝรใฝเรยน มควำมรควำมสำมำรถ และมผลงำนวจยตพมพในวำรสำรวชำกำรระดบนำนำชำตอย ำงสม ำเสมอ ในกำรเตรยมตวเพอเปนนกวจยทมควำมรควำมสำมำรถและมผลงำนวจยตพมพใน


วำรสำรวชำกำรระดบนำนำชำตอยำงสม ำเสมอดงกลำวนน หำกพจำรณำจำกทนของฝำยวชำกำรของส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.) (ทบำงทนมกำรสนบสนนรวมกบส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ (สกอ.)) เหนไดชดวำแนวทำงกำรใหทนดงกลำวเปนกำรเพมกำวกำรเดนทำงเปนนกวจยทมคณภำพรวมทงเปนกลยำณมตรทดในอนำคต

กำรจดกลมใหทนของฝำยวชำกำร สกว. ท ำใหสำมำรถแยกกลมผมสวนรวมในกำรท ำวจยออกไดเปน 2 สวน คอ ผทพรอมจะสนบสนนความร และ กลมทตองการความร กำรแยกกลมดงกลำว ท ำใหงำยตอกำรทจะอ ำนวยใหนกวจยรนใหมไดมโอกำสสมผสและเรยนรจำกนกวจยผทรงคณวฒทสำมำรถใหควำมชวยเหลอตำงๆ ในกำรท ำวจยตำมเปำหมำยทมคณคำได ทงน อำจน ำแนวคดของ Collison และ Parcell มำปรบเปนตำรำงและรปเพอพจำรณำกลมตำงๆได ดงน

1. กลมเมธวจยอาวโส สกว. ซงในทนเรยกวำ กลม (ก) เปนกลมทในปจจบน (current) มผลกำรประเมนคณวฒ (assessment หรอ performance score) อยทระดบ 5 (คำตำมแกนตงของรป) ซงเปนระดบเดยวกบทไดมกำรตงเปำไว (target) ดงนน กลมนจะเปนกลมทมคำผลตำงระหวำงระดบคณวฒเปำหมำยกบคณวฒปจจบน (target minus current level) เทำกบศนย (คำตำมแกนนอนของรป) หรอเปนกลมทไมตองปรบปรงอะไร ยกเวนวำในอนำคตคำกำรประเมนคณวฒในปจจบนจะต ำกวำคำคณวฒเปำหมำย (target) กลมนจงเปนกลมทพรอมจะสนบสนนควำมร (suppliers of knowledge)

เมธวจยอำวโส สกว.

(ก)

วฒเมธวจย สกว.

(ข)

เมธวจย สกว.

(ค)

นกวจยรนใหม

(ง)

Current Target Current Target Current Target Current Target

5 5 4 5 2 3 1 3


2. กลมวฒเมธวจย สกว. หรอในทนจะเรยกวำ กลม (ข) จะเปนกลมทในปจจบน (current) มผลกำรประเมนคณวฒ (assessment หรอ performance score) อยทระดบ 4 (คำตำม แกนตงของรป) ซงเปนระดบต ำกวำระดบทไดมกำรตงเปำไว (target) ดงนน กลมวฒเมธวจย สกว. หรอ กลม (ข) จะเปนกลมทมคำผลตำงระหวำงระดบคณวฒเปำหมำยกบคณวฒปจจบน (target minus current level) เทำกบหนง (คำตำมแกนนอนของรป) หรอเปนกลมทยงตองปรบปรงใหมงำนวจยทมคณภำพเพมมำกขนใหตรงกบเปำทตงไว อยำงไรกตำม เนองจำกกลม (ข) น มคำกำรประเมนคณวฒ (performance score) อยทระดบ 4 จงเปนกลมทพรอมจะสนบสนนควำมร (suppliers of knowledge) ใหกบนกวจยกลมอน (กลม ค และ กลม ง)

3. กลมเมธวจย สกว. หรอในทนจะเรยกวำ กลม (ค) จะเปนกลมทในปจจบน (current) มผลกำรประเมนคณวฒ (assessment หรอ performance score) อยทระดบ 2 (คำตำมแกนตงของรป) ซงเปนระดบต ำกวำระดบทไดมกำรตงเปำไว (target) โดยในกลมนคำทตงเปำไวอยทระดบสำม ดงนน กลมเมธวจย สกว. หรอ กลม (ค) จะเปนกลมทมคำผลตำงระหวำงระดบคณวฒเปำหมำยกบคณวฒปจจบน (target minus current level) เทำกบหนง (คำตำมแกนนอนของรป) หรอเปนกลมทยงตองปรบปรงใหมงำนวจยทมคณภำพเพมขนใหตรงกบเปำทตงไว อยำงไรกตำมเนองจำกกลม (ค) นมคำกำรประเมนคณวฒ (performance score) อยทระดบ 2 จงเปนกลมทยงมควำมตองกำรไดรบกำรสนบสนนควำมร

ก

ข

ค

ง

Suppliers of Knowledge

Demand for Knowledge

5

4

3

2

1

0 1 2 3 4

Assessment Score

(Performance)

Target minus current level


(demand for knowledge) จำกกลม (ก) และ/หรอ กลม (ข) อย ควำมตองกำรสนบสนนอำจอยในรปกำรท ำงำนเปนทมกบกลม (ก) และ/หรอ กลม (ข) หรอหำรอในเรองงำนวจยอยำงใกลชดกบสองกลมดงกลำว

4. กลมนกวจยรนใหม หรอในทนจะเรยกวำ กลม (ง) จะเปนกลมทในปจจบน (current) ม ผลกำรประเมนคณวฒ (assessment หรอ performance score) อยทระดบ 1 (คำตำมแกนตงของรป) ซงเปนระดบต ำกวำระดบทไดมกำรตงเปำไว (target) โดยในกลมนคำทตงเปำไวอยทระดบสำม ดงนน กลมนกวจยรนใหม หรอ กลม (ง) จะเปนกลมทมคำผลตำงระหวำงระดบคณวฒเปำหมำยกบคณวฒปจจบน (target minus current level) เทำกบสอง (คำตำมแกนนอนของรป) หรอเปนกลมทยงตองปรบปรงใหมงำนวจยเพมมำกขนโดยใหมคณภำพเพมขนใหตรงกบเปำทตงไว อยำงไรกตำม เนองจำกกลม (ง) นมคำกำรประเมนคณวฒ (performance score) อยทระดบ 1 จงเปนกลมทยงมควำมตองกำรไดรบกำรสนบสนนควำมร (demand for knowledge) จำกกลม (ก) กลม (ข) และ/หรอ กลม (ค) อย ควำมตองกำรสนบสนนอำจอยในรปกำรท ำงำนเปนทมหรอหำรอในเรองงำนวจยอยำงใกลชดกบกลมดงกลำว

ยำงกำวแหงกำรเดนทำงสกำรเปนนกวจยทมคณภำพ รวมทงเปนกลยำณมตรทดในอนำคตดงกลำวขำงตน ยงอำจน ำแนวคดของ Collison และ Parcell เกยวกบล ำดบขนควำมพยำยำมของผเชยวชำญ (expert effort) พจำรณำประกอบตำมภำพตอไปน

Awar

eness

Expert

effort

Start Consoli

date

Embed Start Support

Time

ทมำ: Collison and Parcell (2004, p. 263.)


กลำวคอ เสนทำงสกำรเปนนกวจยทมคณภำพ ควรทจะผำนขนตอนตำงๆ เปนล ำดบ ดงน

1. ขนสรำงควำมตระหนก (awareness)

2. ขนเรมงำน (start)

3. ขนผนกควำมคดและควำมรวมมอในกำรด ำเนนงำน (consolidate)

4. ขนฝงตวใหเปนนกวจยทด (embed) และ

5. ขนใหกำรสนบสนนชวยเหลอผอน (support)

1. ขนสรางความตระหนก เชน กำรสรำงควำมตระหนกของกำรสรำงควำมรใหมจำกกำรวจยทดและมคณภำพ โดยหวใจของงำนวจยทดและมคณภำพคอ ควำมรอบคอบรอบร และควำมชดเจนในเรองตอไปน

ค ำถำมวจยนนจะเนนประเดน (issue) หรอเนนทปญหำ (problem) หรอตองกำร วจยเชงศำสตร (discipline)

กำรเขำใจเนอหำของประเดนปญหำ ทตงเปนค ำถำมในกำรวจย

กำรใชระเบยบวธวจยทเหมำะสม เพออธบำยปญหำหรอขอค ำถำมทตงไว

กำรรวำเมอไรควรจะหยดกำรวจย

กำรวจยทเนนเกยวกบ ประเดน เปนกำรเนนประเดนทจะเกดขน เชน กำรปนผลทำงประชำกร (demographic dividend) จำกกำรเปลยนแปลงโครงสรำงประชำกร หรอท Williamson เรยกชวงดงกลำววำ รำงวลทำงประชำกร (demographic gift) และ UNFPA เรยกวำ ชวงหนำตำงของโอกำส (window of opportunity) หรอ ชวงผลตอบแทนทำงประชำกร (demographic bonus) จำกกำรเปลยนแปลงโครงสรำงประชำกร สวน Vallin เรยกวำ ชวงวยทองทำงประชำกร (demographic golden age) ประเดนดงกลำวเปนประเดนปจจยทำงประชำกรทเกยวกบกำรเปลยนทำงอำยของประชำกร กำรเปลยนแปลงดงกลำว ยงมประเดนกำรท ำวจยอกหลำยเรอง เชนเมอพจำรณำรนอำย (generation) กจะมควำมตำงระหวำง baby boomers generation (Born 1943-1960) กบ generation X หรอบำงแหงเรยกวำ 13th generation (Born 1960-1981) และตำงกบ generation Y (Born 1982-2001) ซงบำงทเรยกวำ millennial


generation หรอ I generation สวนรนอำยทเกดระหวำง 2002-2025 ถกเรยกวำ cyber generation

นอกจำกนยงมประเดนเพศสภำพ (gender) เชน ประเดนบทบำททขดกนระหวำงกำรท ำงำนกบกำรมและกำรเลยงบตร ประเดนกำรเปลยนแปลงสถำนภำพสมรสทมสดสวนกำรเปนโสดเพมขน ทงนยงมประเดนทอำจศกษำถงแนวโนมของกำรเปลยนแปลงโครงสรำงประชำกรวำสงผลใหเกดควำมแตกตำงอยำงไรกบกำรเปลยนแปลงชวงชวตของประชำกรตงแตอยในครรภของมำรดำจนกระทงเกด และเปลยนแปลงจำกเดกเปนวยรน วยท ำงำน มครอบครว มหลำน และเขำสวยสงอำย กำรศกษำดงกลำวอำจโยงควำมแตกตำงของกำรเปลยนแปลงชวงชวตของประชำกรกบเรองสขภำพอนำมย กำรศกษำ และกำรฝกอบรมตำมชวงเวลำทเปลยนแปลงไป

สวนกำรวจยทเนนเกยวกบปญหา เชน ปญหำทจะตองเตรยมเมอสดสวนประชำกรสงอำยมมำกขน โดยอำจตองเตรยมทงปญหำระยะสน ระยะกลำง และระยะยำว

ในขณะทนกวจยทเนนศาสตร เชนนกวจยดำน bio-demography กอำจศกษำเนนทจะลดภำวะกำรเจบปวย ลดภำวะกำรตำย เพอใหประชำกรอำยยนขน โดยไมสนใจประเดนหรอปญหำของกำรทประชำกรอำยยนขนจะสงผลตอโครงสรำงประชำกรอยำงไร เชน มกำรศกษำวำหำกประเทศในยโรปตะวนตกสำมำรถลดภำวะกำรตำยไดรอยละ 85 ในทกกลมอำยของประชำกร อำยคำดหมำยเฉลยของประชำกรเมอแรกเกดอำจสงถง 100 ป

ส ำหรบหวใจขอทสองของงำนวจยทดและมคณภำพทกลำววำ นกวจยตองตระหนกและเขำใจเนอหำของประเดนปญหำของค ำถำมทตงขนนน ในขนตนอำจตองพจำรณำวำประเดนปญหำทตงขนนนมควำมแตกตำงระหวำงลกษณะทเปนอย (What is?) กบลกษณะทควรจะเปน (What should be?) หรอไม? ถำหำกไมตำงกนหรอหำกควำมตำงมแคประเดนหรอปญหำเดยวกไมจ ำเปนตองมกำรท ำวจย นอกจำกกำรทตองเขำใจเนอหำของประเดนปญหำของค ำถำมทตงขนนน กำรเลอกใชระเบยบวธวจยทเหมำะสมเพออธบำยปญหำหรอขอค ำถำมทตงไวกมควำมส ำคญไมนอยเชนกน

2. ขนเรมงาน กำรวจยทมคณภำพมกขนอยกบควำมแหลมคมของกำรตงประเดน หรอตงปญหำโจทยวจย ควำมแหลมคมดงกลำวมกขนกบประสบกำรณกำรท ำวจย กำรอำนงำนวจย รวมทงกำรเขำรวมประชมสมมนำทำงวชำกำร กำรอำน และกำรเขำรวมประชมสมมนำเปนกำรสรำงกำรจบประเดนควำมรใหมประเภทความรในระดบสมาธจต แลวน ำขอมลใหมๆเหลำนนมำผสมผสำนกบควำมรในระดบสมำธจตทมอยแลว

กำรมองภำพในอนำคต (What should be?) อำจไดจำกประสบกำรณกำรท ำวจย หรอไดจำกกำรประชมสมมนำกบผมประสบกำรณในกำรท ำวจยทยำวนำนกวำ กำรมองภำพอนำคตไมใชแคกำรถำมควำมเหนจำกผเชยวชำญ หำกแตตองถำมใหไดขอโตแยง และเหตผลของขอโตแยงดงกลำว ทงนเพรำะ


วทยาศาสตรเปนกระบวนการความรเกยวกบความจรงทเกดขน รวมทงเหตผลและขอโตแยงตางๆ ขอโตแยงนเองทท ำใหควำมรของผเชยวชำญมคณคำ ตำมแนวคดทำงวทยำศำสตรนน กำรพจำรณำขอโตแยงโดยอำศยกำรถกเถยงกนไปมำจะท ำใหตดสนใจไดอยำงมประสทธภำพ

ความเหนของผเชยวชำญอำจไมจ ำเปนตองมกำรโตแยงกน แตความรของผเชยวชำญจะตองมกำรโตแยงกน โดยเฉพำะอยำงยงเมอถงกระบวนกำรทจะตองมกำรท ำนำยถงสงทจะเกดขนในอนำคต กำรคำดกำรณสงทจะเกดขนอนำคตนน ควำมรทกเสยวอณของผ เชยวชำญตองไดรบกำรประเมนโดยอำศยกรอบกำรโตแยงเปนฐำน

เหนไดชดวำขนสรำงควำมตระหนก และขนกำรเรมงำนวจยทดและมคณภำพของนกวจยในแตระดบจะมควำมยำกงำยตำงกน โดยนกวจยในระดบทหนงทอำจเปนอำจำรยหรอนกวจยรนใหมอำจจ ำเปนตองมนกวจยพเลยงทมประสบกำรณและมผลงำนเปนทยอมรบในสำขำทใกลเคยงกบผสมคร คอยใหค ำแนะน ำถงประเดนปญหำ หรอแนววจยเชงศำสตร เนองจำกนกวจยรนใหมยงมประสบกำรณนอย ในขณะทนกวจยระดบสงขนกจ ำเปนตองมกำรตดตำมอำนวำรสำรวจย และเขำรวมประชมวชำกำร รวมทงปรกษำหำรอนกวจยทเคยเปนนกวจยพเลยงหรอเพอนรวมทมวจยอยำงตอเนอง

3. ขนผนกความคดและความรวมมอในการด าเนนงาน เปนกระบวนกำรด ำเนนงำนซงเรมจำกกำรมองภำพองครวม ซงจะท ำอะไรอยำงไรนนขนกบลกษณะของปญหำทำทำยพลงแหงกำรเรยนร และกำรจดล ำดบควำมส ำคญในกำรเรยนร โดยอำศยควำมรวมมอเปนคณะท ำงำนในกำรศกษำวจยและค ำแนะน ำจำกกลยำณมตรผร ซงนอกจำกจะเขำมำมสวนรวมโดยตรงกบคณะท ำงำนในกำรศกษำวจยนนแลว ยงชวยเปดทำงใหควำมรวมมอในกำรท ำวจยนนขยำยขอบขำยไปยงผคนตำงๆมำกขน ขนตอนนจดเปนควำมพยำยำมสงสดตำมกรำฟในรปขำงตน โดยอำจจดเปนชวงกำรเขยนโครงรำงกำรวจยเพอขอแหลงทน ซงมควำมจ ำเปนทตองรวบรวมทมงำนทมประสบกำรณวจยมำรวมกนเขยนโครงรำงกำรวจย ในขณะเดยวกนนกวจยรนใหม รวมทงนสตนกศกษำปรญญำเอก โท และตร กตองชวยกนคนเอกสำรทงจำกงำนวจยทเกยวของจำกวำรสำร จำก website, e-journal ฯลฯ รวมทงอำจตองไปสมภำษณผเชยวชำญในเรองทเกยวของตำมค ำแนะน ำของกลยำณมตรผรซงมสวนรวมในกระบวนกำรตงแตตน เพอใหงำนเขยนโครงรำงวจยครอบคลมเนอหำทงประเดน ปญหำและศำสตรททนสมยทสดเทำทจะรวบรวมได

ขนตอนนยงสำมำรถน ำมำปรบใชหลงจำกไดรบอนมตงบประมำณในกำรวจยดวย เชนในชวงเตรยมเกบขอมลกำรวจย ซงจ ำเปนตองมกำรสมมนำกลมนกวจยทงทมประสบกำรณวจย กบนกวจยรนใหม รวมทงนสตนกศกษำในคณะวจย เพอเตรยมกำรใหไดขอมลทเปนตวแทนของเรองทจะศกษำ ทงน อำจจ ำเปนตองมกำรขยำยควำมรวมมอไปยงบคคลตำงๆ โดยเฉพำะอยำงยง หำกเปนงำนวจยทตองโยงกบผใช เชน กระทรวง กรม กอง สภำอตสำหกรรม โรงงำน ฯลฯ


4. ขนฝงตวใหเปนนกวจยทด ขนตอนนเปนขนทนกวจยรนใหมรบบทบำทเตมตวในกำรด ำเนนกำรวจย ในขณะทกลยำณมตรผรท ำหนำทเปนพเลยงใหค ำปรกษำอยหำงๆ โดยอำจชวยเสนอแนะระเบยบวธวจยใหมๆทนกวจยรนใหมอำจจะยงไมรมำกอนเนองจำกมประสบกำรณนอยกวำ ขนตอนนจงเปนขนตอนส ำคญทนกวจยรนใหมจะเปลยนระดบควำมรจำกควำมรในระดบสมำธจตเปนความรในระดบจตใตส านก

5. ขนใหการสนบสนนชวยเหลอผอน ขนตอนนควรจะเปนขนทนกวจยผำนจำกกำรเปนนกวจยรนใหมสกำรเปนนกวจยรนกลำง คอ เตรยมพรอมทจะเปนเมธวจย และวฒเมธวจย โดยกลยำณมตรผรทเปนเคยพเลยงชวยเหลอ ยงใหควำมชวยเหลออยหำงๆ หรออำจจะอยในกลมวจยเดยวกน

วธการหากลยาณมตร

จำกทกลำวมำแลวอำจสรปไดวำ กระบวนการ“กลยาณมตร” เปนแนววธทพยายามเชอมโยงผทรงคณวฒเขากบผตองการเรยนร หรอเปนกำรเชอมโยงใหนกวจยรนใหมไดมโอกำสสมผสและเรยนรจำกนกวจยผทรงคณวฒทสำมำรถใหควำมชวยเหลอตำงๆในกำรท ำวจยตำมเปำหมำยทมคณคำ

วธกำรหำกลยำณมตรอำจมขนตอนตำงๆ ดงน

1. กำรหำผทนำจะเปนกลยำณมตร (potential mentors)

2. กำรศกษำแนวกำรวจย (area of research) ของผทนำจะเปนกลยำณมตรนน

3. กำรเรมตดตอขอใหผทนำจะเปนกลยำณมตรนน เปนกลยำณมตร

4. กำรสำนตอกำรสอสำร

5. กำรพบปะเสวนำกนในรำยละเอยด

กลำวคอ ในกำรหำกลยำณมตรนน นกวจยรนใหมควรเรมจำกกำรดวำอำจำรยหรอนกวจยในคณะวชำหรอสถำบนตำงๆทเกยวของนนสนใจท ำวจยในดำนใดบำง (area of research) จำกนนควรอำนผลงำนกำรวจยเหลำนนใหเขำใจ อยำงนอยในระดบพนฐำนจำกบทคดยอและค ำน ำ กอนทจะขอควำมอนเครำะห ซงในกำรตดตอในชนแรกนน เปนกำรพดคยแนะน ำตว พรอมสอเอกสำรตำงๆทจะอ ำนวยใหผทจะขอควำมอนเครำะหนนมควำมรสกทด และทรำบขอมลเกยวกบควำมสนใจของนกวจยรนใหม พนฐำนกำรศกษำ ประสบกำรณ และผลงำนทผำนมำในลกษณะประวตสวนตวทกระชบและชใหเหนถง


จดเดนตำงๆอยำงชดเจน ทงนบำงครงอำจจ ำเปนตองมหลกฐำนทยนยนถงควำมส ำเรจทำงกำรศกษำและผลงำนทผำนมำนนประกอบดวย โดยใหเวลำแกผทขอควำมอนเครำะหนนในกำรพจำรณำตดสนใจ เชน ประมำณ 1 สปดำห หลงจำกนนควรหำทำงสำนตดตอเพอสอบถำมควำมสนใจในกำรเขำมำมสวนรวมในโครงกำรศกษำวจยและ /หรอกำรพดคยในรำยละเอยดเกยวกบควำมเปนไปไดในกำรท ำงำนรวมกนในโครงกำรศกษำวจย

ในกำรสนทนำกนในรำยละเอยดนน นกวจยรนใหมควรเตรยมตวอยำงดในกำรทจะอธบำยใหผทขอควำมอนเครำะหนนทรำบวำตนคำดหวงอะไรจำกประสบกำรณกำรศกษำวจยนน เหตผลทผวจยสนใจในแนวทำงหรอผลงำนกำรวจยของผทขอควำมอนเครำะหนน ลกษณะแนวทำงกำรศกษำวจยทผวจยสนใจ อยำงนอยในลกษณะแนวทำงกวำงๆ ตลอดจนควำมจรงจงหรอควำมตงใจจรงในกำรศกษำวจย ทงนนกวจยรนใหมควรหำทำงใหผทขอควำมอนเครำะหนนเลำเกยวกบโครงกำรวจยตำงๆทก ำลงด ำเนนกำรอยดวย ซงหำกไดพบวำผทขอควำมอนเครำะหนนเปนผทนำจะเปนกลยำณมตรจรงและโครงกำรวจยทผนนก ำลงด ำเนนกำรอยเหมำะสมกบผวจย นกวจยรนใหมควรรองขอใหผนนเปนทปรกษำโครงกำรวจยของตนอยำงเปนทำงกำร ตลอดจนควำมเปนไปไดในกำรอนญำตใหไดมสวนรวมในโครงกำรวจยของนกวจยทำนนนในลกษณะผชวยหรอผฝกใหม เพอนกวจยรนใหมจะไดเรยนรเพมเตมจำกประสบกำรณกำรท ำงำน ตลอดจนกำรรบกำรถำยทอดควำมรทกษะตำงๆผำนกระบวนกำรปฏสมพนธอยำงใกลชด ตอเนอง ฉนทกลยำณมตร

สรป

กลยำณมตรเปนผมบทบำทส ำคญ 2 ประกำรคอ กำรสรำงสำนควำมรดวยกำรเปนครตวอยำง และกำรแบงปนควำมร เวลำ และวสดกำรเรยนรอยำงเตมอกเตมใจเพอพฒนำคนรนใหม ในลกษณะของสมพนธภำพทมนษยพงม (human relationships) และใหกำรสนบสนนทำงเทคนค โดยทผใหกำรสนบสนนทำงเทคนคและสรำงสำนแบงปนควำมรนนสำมำรถเรยนรไปพรอมกนกบคนรนใหมนน กำรเปน mentor นนเปนกระบวนกำรทำงสงคมในลกษณะของกำรแบงปน แลกเปลยนและถำยทอดควำมรฉนทกลยาณมตรระหวำงปจเจกชนอยำงนอย 2 คน ซงใชเวลำอยดวยกน ท ำกจกรรมสรำงควำมรรวมกนอยำงใกลชด โดยแตละฝำยมควำมเตมใจทจะถำยทอดและรบกำรถำยทอด หรอแลกเปลยนซงควำมรและทกษะตำงๆซงกนและกน โดยไมเหนแกตว หำกแตค ำนงถงผลประโยชนของอกฝำยหนงอยำงแทจรง เปดโอกำสใหเกดควำมเขำใจอยำงลกซงถงควำมคดและควำมรสกของแตละฝำย

กระบวนกำรทำงสงคมในลกษณะของกำรแบงปน แลกเปลยน และถำยทอดควำมรฉนทกลยาณมตรดงกลำวเปนกำรเปลยนพฤตกรรมตำงๆทงหลำยทงปวง เปนพฤตกรรมทด กลำวคอ เปลยนกำรท ำงำนทไมมกำรตงเปำหมำย เปนกำรท ำงำนทมกำรตงเปำหมำย และเปรยบเทยบผลทไดในปจจบนกบเปำหมำยทตงไว เพอใหเกดกำรท ำงำนทด ทงนหำกสงคมวจยของประเทศไทยมกลมกำร


ท ำงำนทดเพมมำกขนโดยมกลมทพรอมจะสนบสนนควำมร (suppliers of knowledge) ทมคณภำพเพมมำกขน กลมทตองกำรควำมร (demand for knowledge) กนำเพมเปนเงำตำมตวไปดวย และในทำยทสดกควรทจะเกดสงคมทมคำนยมทเปนสงคมแหงกำรใฝร ใฝทจะวจย ใฝทจะแบงปนแลกเปลยน และถำยทอดควำมรฉนทกลยาณมตร ซงกนและกน

mentor: ทปรกษาวจย 53

บทท 6 mentor: ทปรกษาวจย

ศาสตราจารย ดร. ปราณ กลละวณชย ภำควชำภำษำศำสตร คณะอกษรศำสตร

จฬำลงกรณมหำวทยำลย

ทปรกษาวจย

เมอผเขยนไปรวมประชมเพอหำรปแบบและวธกำรทจะชวยสนบสนนอำจำรยนกวจยรนใหม และไดยนค ำวำ “เมนถอร” ครงแรก กรสกวำค ำนนำจะมค ำไทยใชเรยกได เพรำะเสยง “เมนถอร” ฟงไมเพรำะหส ำหรบผเขยน แตกยงนกค ำไทยไมออก จนออกจะคนๆกบเสยง “เมนถอร” ไปแลว

เมอผเขยนจะเขยนเรอง “mentor” ในครงน จงคดวำนำจะลองใชค ำวำ “ทปรกษาวจย” ดเผอจะมกำรตอบรบ จะไดมค ำไทยส ำหรบ mentor

ควำมคดเรอง mentor น ถำจะกลำววำเปนเรองทไดรบอทธพลจำกวงวชำกำรตะวนตกกไมนำจะผดไปนก เพรำะค ำ mentor เองกมำจำกเทพปกรณมของกรก ซงม Mentor เปนทปรกษำของโอดสซอส (Odysseus) Mentor เปนทปรกษำทซอสตยและคงใหค ำปรกษำทดจงไดเปนทปรกษำของทงโอดสซอสและโอรสของพระองค กเลยมกำรน ำชอ Mentor มำใชเปนค ำนำมสำมญในภำษำองกฤษวำ mentor หมายถง ผใหค าแนะน า และผเขยนก ำลงเสนอใหใชค ำไทยวำ “ทปรกษำวจย”

ทปรกษาวจยในวฒนธรรมไทย

เมอยงเปนอำจำรยรนเยำวแลวเรมเขยนบทควำมทำงวชำกำร จ ำไดวำมควำมไมมนใจในเรองควำมชดเจนในกำรสอผลหรอควำมรแกผอำน ผเขยนจงไดขอใหอำจำรยทปรกษำวทยำนพนธปรญญำเอกบำง เพอนทเคยรวมชนเรยนบำง หรออำจำรยรนนองในภำควชำบำง ชวยอำนและวจำรณบทควำมให อำจำรยทปรกษำวทยำนพนธไดเปนตวอยำงทดในกำรปรบบทบำทจำก “อำจำรยทปรกษำวทยำนพนธ” มำเปน “ทปรกษำวจย” ใหแกผเขยน เมอถงครำวทผเขยนตองท ำหนำทแบบเดยวกน อำจำรยอำวโสอกทำนหนงซงไมเคยสอนผ เขยนในชนเรยน แตเปนอำจำรยซงมควำมรและควำมช ำนำญสงในสำขำภำษำไทยเปรยบเทยบ คอ ศำสตรำจำรย ดร. คณหญงบรรจบ พนธเมธำ กไดกรณำเปนทปรกษำวจยใหแกผเขยน


เพรำะทำนไดแนะน ำและใหควำมรตลอดมำจนกระทงทำนเสยชวตไป ทำนไมเพยงแตตชมบทควำมของผเขยน แตยงใหหนงสอทเปนประโยชน ทงใหเลยและใหยม กำรปฏบตประกำรส ำคญของทำนทเปนบทเรยนแกผเขยนคอ กำรทบอยครงทำนจะบอกวำเปนควำมเหนของทำนซงไดจำกประสบกำรณและควำมรเดมยงไมไดสบคนหลกฐำน ขอใหผเขยนไปคนหำหลกฐำนจำกแหลงขอมลเอง เนองจำกทำนไมมเวลำพอ ผเขยนกไดเรยนบทเรยนกบทำนวำทปรกษาวจยไมจ าเปนตองรไปเสยทกเรอง นอกจำกนผเขยนกเคยขอใหอำจำรยรนนองซงผเขยนเหนวำมควำมรใหมๆในเรองทผเขยนเขยน ดงนน จงอำจมมมมองทแตกตำงไปจำกทผเขยนน ำเสนอกได อำจำรยรนนองทผเขยนวำนใหอำนนผเขยนเรยกวำ กลยาณมตร เพรำะเขำอำนและกลำใหขอคดเหน บทเรยนทผเขยนไดจำกอำจำรยรนนองกคอ ทปรกษาวจยอาจจะออนอาวโสกได และอาจจะมประสบการณต ากวากได แตควรเปนผทสนใจเรองเดยวกน มความรพนฐานรวมกน แตอาจมความรทแตกตางในมมมองทสบเนองจากการไดรบการฝกฝนทแตกตาง กำรไดอภปรำยควำมเหนทแตกตำงกอ ำนวยประโยชนใหกบทงสองฝำย

โดยสรปกคอ โดยทวไปทปรกษำวจยอำจเปนอำจำรยโดยตรงมำกอนหรอไมเปนกได อำจเปนเพอนหรอผออนอำวโสกวำกได (แตตองไมออนกวำในทำงวชำกำรและประสบกำรณวจย) กำรทมทปรกษำวจยเปนประโยชนกเพรำะนกวชำกำรทยงมปญญำไมแกกลำ ยอมตองอำศยกำรฟงค ำแนะน ำ และควำมคดเหนจำกผอน แลวน ำมำพจำรณำไตรตรองเพอท ำใหควำมคดของตนมควำมแมนย ำเพมขน หรอท ำใหเกดควำมคดทกวำงขวำงกวำเดม ถงหำกจะมปญญำแกกลำแลว กำรรบฟงควำมคดเหนของผอนดวยจตใจทเหนวำ ควำมคดเหลำนนเปนประโยชนแกตนไมทำงใดกทำงหนง กยงเปนสงทควรปฏบตอยนนเอง พระพรหมคณำภรณ (ป.อ. ปยตโต) ไดยกภำษตในพระสตตนตปฎก ในเรองกำรรบฟงควำมคดเหนของผอนไวหลำยภำษต ในทนจะยกมำเพยง 1 ตวอยำงคอ “มญาตพวกพองมากยอมเปนการด เหมอนหมไมมากหลายในกลางปา ตนไมทขนอยโดดเดยว ถงจะงอกงามใหญโตเทาใด ลมกพดใหโคนลงได (พทธธรรม น.626)” ผเขยนเหนวำภำษตนเหมำะกบวฒนธรรมไทยทมวฒนธรรมอนดงำมของกำรอยรวมกนและพงพำอำศยกน แมจะมผมองตำงมมวำ กำรเอำพวกพองของคนไทยมผลเสยท ำใหคนไทยไมรจกกำรพงพำตนเองกตำม แตถำหำกค ำนงวำสรรพสงในโลกนไมมสงใดทดเลศบรบรณหรอเลวต ำตอยทงหมด หรอสงเดยวกนอำจมองไดหลำยมม และผทรจกมองและน ำมมทเหมำะของสงนนมำใช กจะไดรบประโยชนสงสดแลว กำรพงพำอำศยกนอยำงสรำงสรรคกลำวคอ พงพาขอความเหนตองานทตนท าแลว มใชพงพาโดยทตนไมท าอะไรเลย กนบวำเปนเรองทอ ำนวยประโยชนมำกกวำเสยประโยชน

เหตใดจงตองมทปรกษาวจย

ทปรกษำวจย หรอ mentor ทฝำยวชำกำร ส ำนกงำนกองทนสนบสนนงำนวจย (สกว.) และส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ (สกอ.) จดใหมขนส ำหรบอำจำรยทจบปรญญำเอกและเปนผไดรบทนวจยเพอพฒนำควำมสำมำรถในกำรวจยนน กนำจะมฐำนควำมคดเดยวกนในเรองการพงพาอาศยกนอยางสรางสรรคดงไดกลำวไวในตอนทแลว หำกจะพจำรณำจำกมมของผใหทนซงตองกำรใหม


ผลงำนเสรจตำมก ำหนดเวลำ ทงตองกำรใหผลงำนมคณภำพแลว กเขำใจไดวำ สกว./สกอ. ผนวกเอำวฒนธรรมของกำรพงพำอำศยชวยเหลอกนของนกวจยท มประสบกำรณสงกบนกวจยทยงดอยประสบกำรณมำรวมกบกำรขอใหทปรกษำวจยตดตำมกระตนใหอำจำรยผวจยด ำเนนกำรวจยใหแลวเสรจ และใหเปนไปตำมวตถประสงคของโครงกำรวจยทไดรบกำรสนบสนน อำจถำมไดวำท ำไมจงตองมสวนหลงของงำนของทปรกษำวจยน เหตใด สกว./สกอ. จงไมถอวำเปนวนยของผไดรบทนวจยท จะตองรบผดชอบท ำงำนใหเสรจเอง ผเขยนมควำมคดเหนวำอนทจรง สกว./สกอ. กคงเชอวำอำจำรยผวจยเปนผมวนยวจยอย แตในชวตอำจำรยซงตองท ำภำรกจตำงๆในแตละวนไมนอย หำกอำจำรยผวจยไมมระบบบรหำรเวลำทด กอำจมผลท ำใหงำนวจยไมเปนไปตำมก ำหนด ถงตอนนทปรกษำวจยนำจะมบทบำทในกำรกระตนถำมไถกนบำง อำจำรยผวจยจะไดระวงตนไมหลงลมเวลำทจะตองท ำงำนวจยตำมทตนมพนธะสญญำไว ส ำหรบงำนสวนแรกของทปรกษำวจยคอ สวนทใหค ำปรกษำใหควำมเหนนน ถำหำกอำจำรยผวจยไมมำขอควำมเหนแลว สงททปรกษำวจยจะมชองใหควำมเหนไดกนำจะมแตเฉพำะตอนทอำจำรยผวจยสงรำยงำนควำมกำวหนำมำใหอำน ผเขยนเหนวำแมอำจำรยผวจย (บำงคน) มไดตองกำรควำมเหน เพรำะไมเคยมำหำค ำปรกษำและเพยงแตสงงำนควำมกำวหนำใหอำนตำมงวดเวลำท สกว./สกอ. ก ำหนด แตทปรกษำวจยกควรอำนรำยงำนและใหควำมเหน สวนอำจำรยผวจยจะสนใจควำมเหนของทปรกษำวจยหรอไม? กตองแลวแตเขำ ส ำหรบทปรกษำวจยแลวกถอวำไดท ำหนำทโดยครบถวนแลวทงในสวนแรกและสวนหลง

ทปรกษาวจยกบทปรกษาวทยานพนธ

ทปรกษำวจยท ำหนำทเปนกลยำณมตรของอำจำรยผวจย กลำวคอ พรอมทจะใหค ำแนะน ำ และควำมเหนถำอำจำรยผวจยตองกำร ในขณะเดยวกนกท ำหนำทผตดตำมทเปนมตรคอยไถถำม เตอนไมใหอำจำรยผวจยลมก ำหนดเวลำ ทปรกษำวจยตำงกบทปรกษำวทยำนพนธในหลำยประกำร ประการแรก อำจำรยผวจยซงทปรกษำวจยรบเปนทปรกษำใหนนเปนผมประสบกำรณในกำรท ำวจยมำแลว เพรำะผำนงำนกำรคนควำระดบปรญญำเอกซงเปนกำรศกษำขนสงทเปนกำรเรยนรดวยตนเอง และกำรด ำเนนคนควำวจยดวยตนเองในกำรท ำวทยำนพนธระดบปรญญำเอกมำแลว สวนนสต/นกศกษำระดบปรญญำเอกยงขำดกำรศกษำคนควำดวยตนเอง และยงตองกำรกำรดแล ชแนะ ตดตำมอยำงใกลชดจำกอำจำรยทปรกษำ ประการทสอง ควำมสมพนธของอำจำรยทปรกษำวทยำนพนธอยในฐำนะครกบศษย ในขณะททปรกษำวจยกบอำจำรยผวจยมควำมสมพนธกนในฐำนะเพอนวชาการ ถงแมวำในบำงกรณอำจจะเปนเพอนอำวโสกตำม วธกำรด ำเนนวจยและผลกำรวจยของนสต/นกศกษำปรญญำเอกนนสวนใหญอำจำรยมสทธถงขนทอำจจะไมอนญำตใหนสต/นกศกษำจบ หำกไมแกไขวทยำนพนธให เรยบรอย ในขณะทวธด ำเนนกำรวจยและผลกำรวจยของอำจำรยผวจยนน ทปรกษำวจยไมมสวนรบผดชอบเชนนน ควำมเหนทใหแกอำจำรยผวจยกเปนควำมเหนทอำจำรยผวจยตองน ำไปพจำรณำไตรตรองและอำจไมเหนดวย ในกรณนก ไมจ ำเปนตองชแจงวำไมเหนดวยอยำงไร และทปรกษำวจยกไมมสทธในกำรยบยงอำจำรยผวจยแตอยำงใด อำจำรยผวจยเปนผรบผดชอบหรอรบรองงำนของตนอยำงเตมท ถงแมวำใน


กรณททปรกษำวจยอำจมสวนในกำรชวยชแนะ แตทปรกษำวจยไมควรถอวำงำนทส ำเรจลงนนเปนผลจำกตน

การเลอกทปรกษาวจยและการรบเปนทปรกษาวจย

สกว./สกอ. ก ำหนดใหอำจำรยผวจยทขอรบทนมทปรกษำวจย ขอนไดกลำวแลววำเปนเพรำะเหตใดในตอนตน กำรเลอกทปรกษำวจยควรตองพจำรณำไมเพยงแตทปรกษำวจยเปนผมชอเสยงในกำรท ำวจย และหำกรบเปนทปรกษำวจยแลวโอกำสในกำรทผขอทนจะไดรบกำรสนบสนนทนควรจะมมำกขน แมจะเปนควำมจรงวำทปรกษำทมชอเสยงเปนทรจกจะเปนปจจยทท ำใหผใหทนคำดวำผขอรบทนหรออำจำรยผวจยนน จะไดรบกำรแนะน ำและไดควำมเหนตลอดจนควำมรทกวำงขวำงลกซง ท ำไปสพฒนำกำรของอำจำรยผวจยและน ำไปสผลกำรวจยทมคณภำพกตำม แตหำกทปรกษำวจยและอำจำรยผวจยไมมควำมรจกกนแมแตนอย หรอทปรกษำวจยมงำนมำกจนไมมเวลำใหแลว ทปรกษำวจยกจะเปนเพยงผลงนำมในแบบฟอรมตำงๆเทำนน โอกำสทจะเรยนรจำกทปรกษำวจยกเทำกบศนย กำรไถถำมขอควำมเหนควำมคดจำกผรโดยทวไปนนเปนคนละประเดนกบกำรพบปะขอควำมเหนกบทปรกษำวจย กลำวคอ อำจำรยผวจยสำมำรถเขยน e-mail ไปถำมปญหำกบผรซงเปนนกวจยชอกองโลกไดโดยไมตองรจกกน และมกจะไดรบค ำตอบกลบมำถำอำจำรยผวจยจะรจกตงประเดนค ำถำมทแสดงภมรพนฐำนของตนพอสมควร เมอเปรยบเทยบกบทปรกษำวจย ทปรกษำวจยไมเพยงแตจะใหค ำแนะน ำแตตองมเวลำใหพบปะกบอำจำรยผวจยเสมอ และขอส ำคญคอ มใจและควำมเมตตำใหกบอำจำรยผวจย รวมทงมวธกำรด ำเนนชวตทอำจำรยผวจยสงเกตเหนได อำจำรยผวจยจงไดเรยนรวธปฏบตตน ตลอดจนควำมคดเหนเรองอนๆของทปรกษำวจย ดงนน การเลอกทปรกษาวจยนนผขอรบทนหรออาจารยผวจยควรจะตองแนใจวาก าลงเลอกแบบอยางทตนอยากจะเปน หรออยางนอยเปนผทตนหวงไดวาจะไมเพยงแตเรยนรความรใหลกซงขน แตเรยนรประสบการณในการวจยและในการด ารงชวตทดงามดวย

ส ำหรบกำรรบปำกวำจะเปนทปรกษำวจยนน ผเขยนมประสบกำรณวำเมอมผมำขอให เปนทปรกษำวจยนน ผเขยนคดเปนเบองแรกวำอำจำรยผวจยกบทปรกษำจะมโอกำสพบปะกนมำกกวำตอนลงนำมในแบบฟอรมมำกนอยเพยงใด หำกโอกำสนนมนอยมำกในกำรพบปะ เชน อำจำรยผวจยอยภำคเหนอ ทปรกษำวจยอยภำคกลำง โอกำสในกำรพดคยกนอำจจะไมมำก และยงทปรกษำวจยไมรจกกบอำจำรยผวจยในระดบหนงแลว ผเขยนกคดวำทปรกษำวจยอำจจะไมไดท ำหนำทไดตำมทสมควร ประกำรส ำคญทสดกคอ ผเขยนตองแนใจวำมควำมรในเรองทอำจำรยผวจยก ำลงจะท ำวจยเพยงพอ (ผเขยนคดวำไมมผใดเปน “ผรทว”) หำกเรำไมรสกวำรในเรองนนๆเพยงพอแลว ผเขยนกเหนวำเปนกำรถกตองทจะปฏเสธ นอกจำกนผเขยนขอเสนอวำ การจะเปนทปรกษาวจยและอาจารยผวจยกนนน ทง 2 ฝายตองมศรทธาซงกนและกน ตองมความรจกกนเพยงพอในระดบทจะรบฟงความเหนโดยจรงใจของแตละฝายได กลำวคอ ทปรกษำวจยสำมำรถบอกควำมเหนอยำงตรงไปตรงมำกบอำจำรยผวจยได และอำจำรยผวจยกสำมำรถแสดงควำมคดเหนโตตอบกบทปรกษำวจยได ในทสดแลวทงทปรกษำวจยและ


อำจำรยผวจยตำงกไดเรยนรเพมขนในทำงวชำกำรไปพรอมกน การทไดเหนอาจารยผวจยมพฒนาการทดในเสนทางของการวจยทมคณภาพ เชอมนในตนเอง และรจกทจะฟงเสยงจากผอนอยางมสมมาทฐนน กเปนเรองททปรกษาวจยภาคภมใจและถอวาเปนรางวลแกตนแลว

mentor กบนกวจยรนใหม 58

บทท 7 mentor กบนกวจยรนใหม

ศาสตราจารย ดร. ม.ร.ว. ชษณสรร สวสดวตน ภำควชำชวเคม และหนวยวจยโครงสรำงและกำรท ำงำนของโปรตน

คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยมหดล

ประเทศไทยขาดนกวจย

เปรยบเทยบกบหลำยประเทศ ประเทศไทยยงขำดนกวจยทจะสรำงนวตกรรมตำงๆทจ ำเปนส ำหรบกำรแขงขนกบตำงประเทศ ในระยะเวลำ 5 ปทผำนมำ มนกวทยำศำสตรจบกำรศกษำในระดบปรญญำเอกมำกขน ทงน เนองจำกมทนสนบสนนมำกขน ซงอำจเปนทนรฐบำลเพอไปศกษำในตำงประเทศ หรอทนสนบสนนโครงกำรปรญญำเอกในประเทศไทยทไดรบกำรสนบสนนจำกแหลงตำงๆ เชน ส ำนกงำนกองทนสนบสนนงำนวจย (สกว.) ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ (สกอ.) หรอ Asian Development Bank เปนตน นกวทยำศำสตรรนใหมเหลำนนบวำเปนอนำคตของประเทศไทย เพรำะสำมำรถสรำงนวตกรรมทจ ำเปนส ำหรบประเทศ และยงสำมำรถชวยผลตนกวจยระดบปรญญำเอกรนตอๆไปดวย แตถำนกวทยำศำสตรรนเยำวนยงไมสำมำรถเรมท ำงำนวจยภำยใน 3 ป คงจะไมสำมำรถท ำงำนวจยอยำงจรงจงตอไป ท ำใหประเทศไทยขำดทรพยำกรบคคลทส ำคญจ ำนวนหนง หนาทของนกวจยทปรกษา (mentor) คอ พยายามชวยใหนกวจยรนใหม และ postdoctoral สามารถทจะท างานวจยทมคณภาพระดบนานาชาต ณ สถานทท างานของตน

นกวจยรนใหมจ าเปนตองม mentor หรอไม ?

มค ำถำมอยบอยครงวำนกวจยรนใหมซงจบกำรศกษำระดบปรญญำเอก ซงกยอมจะเคยท ำวจยและเขยนวทยำนพนธมำแลว จ ำเปนตองม mentor หรอไม? กอนอนคงตองพจำรณำวำผทจบปรญญำเอกดำนวทยำศำสตรควรตองมคณสมบตอยำงไรบำง? เรองนเปนเรองทส ำคญ เนองจำกในปจจบนมโครงกำรปรญญำเอกเปดขนใหมอยเรอยๆ ไมใชเฉพำะในประเทศไทย แตทวโลก ดงนน สหพนธชวเคมและอณชววทยำนำนำชำต (International Union of Biochemistry and Molecular Biology; IUBMB) จงไดใหกรรมกำรทำงดำนกำรศกษำ (Education Committee) รำงมำตรฐำนส ำหรบกำรศกษำระดบปรญญำเอก (Standards for the Ph.D. Degree) เมอป ค.ศ. 2000 โดยคณะกรรมกำรไดปรกษำขอขอคดเหนจำกอำจำรยทำงดำนชวเคมและอณชววทยำจำกจ ำนวน 100 กวำคน จำก 60


ประเทศ (รวมทงผเขยนดวย) มำตรฐำนน (http://www.iubmb.org) มประโยชนมำก เนองจำกกลำวถงคณสมบตทส ำคญส ำหรบผทจะส ำเรจกำรศกษำในระดบปรญญำเอกอยำงละเอยด โดยจะครอบคลมทงทำงดำนหลกกำรและแนวปฏบต โดยสำมำรถสรปใจควำมสนๆ ไดวำ “A holder of a Ph.D...….should have the knowledge, skills, perspectives and understanding to be capable of self–directed scientific work of a quality satisfactory to others in the field” ดงนน ในหลกกำรแลว หำกผทจบปรญญำเอกทำงวทยำศำสตร มควำมร (knowledge) ทกษะ (skill) มมมอง (perspective) และควำมเขำใจ (understanding) ในศำสตรของตนทจะสำมำรถด ำเนนงำนตำงๆดวยตนเอง ใหผลเปนทพอใจของนกวทยำศำสตรทวโลกจรงแลว นกวจยรนใหมคนนนอำจไมตองม mentor กได แตอยำกใหขอคดในทำงวชำกำรวำ ไมมใครท างานวจยเองไดคนเดยว หรอบนเดยวได การท างานวจยใหไดผลด มความกาวหนา ตองอาศยความรวมมอกน ควำมชวยเหลอเกอกล ไมวำจำกเพอนๆนกวจย หรอจำกนกวจยรนทเปนผใหญกวำ ซงควำมสมพนธนนอำจไมจ ำเปนตองเปนทำงกำรกได อยำงไรกด กำรใหทนวจยแกอำจำรยใหม/นกวจยรนใหม ทง สกว. และ สกอ. ก ำหนดไววำตองม mentor อยำงเปนทำงกำร ซงเปนเงอนไขหนงทผสมครขอทนตองปฏบตตำมอยำงเครงครด

ประสบการณตอนเปนนกวจยรนใหม

ผเขยนเรยนทประเทศองกฤษตงแตเดกจำกอำย 6 ป จนจบปรญญำเอกอำย 24 ป โดยเรยนปรญญำตรสำขำชวเคม และปรญญำเอกสำขำอณชววทยำท มหำวทยำลยเคมบรดจ ซงเปนมหำวทยำลยชนน ำของโลก โดยเฉพำะอยำงยงหองปฏบตกำร MRC Laboratory of Molecular Biology ทผเขยนท ำวจยระดบปรญญำเอกอยนน มนกวจยไดรบรำงวลโนเบลหลำยทำน และอำจำรยทปรกษำของผเขยน Cesar Milstein ตอมำกไดรบรำงวลโนเบลเชนกนจำกกำรคนคด monoclonal antibodies เมอกลบมำเมองไทย ภำษำไทยของผเขยนยงไมคอยดมำก แตโชคดวำเขำมำท ำงำนทภำควชำชวเคม คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยมหดล ซงในชวงนนยงมอำจำรยชำวตำงประเทศอยหลำยคนทไดรบกำรสนบสนนจำกมลนธรอกกเฟลเลอร ในภำควชำจงใชภำษำองกฤษกนมำก ท ำใหผเขยนไมคอยล ำบำกใจนก

เมอเปรยบเทยบกบหองปฏบตกำรทเคยอยสมยเรยน เหนไดชดวำทเมองไทยมควำมไมพรอมอยหลำยดำน ผเขยนคดวำคงจะไมสำมำรถท ำงำนวจยชนแนวหนำของโลกเหมอนทเคยท ำในตำงประเทศไดอยำงแนนอน จงตองคดหำปญหำวจยทเหมำะสมกบประเทศไทย ตอนนนมนกวจยรนใหมจบปรญญำเอกจำกตำงประเทศอก 3 คน จงไดท ำงำนรวมกนเปนกลมของนกวจยทำงชวเคมของระบบสบพนธในเพศชำย ซงตอไปกไดขยำยกลมจนมอำจำรยรวม 6 คนเมอมนกวจยรนใหมกลบมำจำกตำงประเทศอก ปญหำวจยนนบวำเปนทนำสนใจเนองจำกอตรำกำรเพมประชำกรในประเทศไทยยงสง ท ำใหสำมำรถขอทนจำกตำงประเทศได เนองจำกยงขำดควำมรพนฐำนทำงชวเคมดำนนและสำมำรถเกบตวอยำงวจยไดสะดวกกวำในตำงประเทศ ซงอนทจรงแลวในกลมนกวจยของเรำกไมเคยมใครท ำงำนดำน

http://www.iubmb.org/


ชววทยำของระบบสบพนธมำกอน เพยงแตไดเรยนรเทคนคตำงๆทสำมำรถน ำมำใชในกำรศกษำปญหำของชวเคมในระบบสบพนธชำย ไดแก กำรศกษำเอนไซม โปรตน และระบบเมตำบอลซมในเซลลสบพนธชำยเทยบกบเซลลปรกต เพอหำโปรตนทอำจเปนเปำเพอใชพฒนำยำคมก ำเนดในเพศชำยตอไป

ดงนน ในกรณของผเขยนเองอำจถอวำไมม mentor แบบเปนทางการ แตมกลมนกวจยรนใหมรวมกนท างานเกดเปน critical mass ชวยกนคดและชวยกนท า แตนอกจำกอำจำรยรนใหมดวยกนแลว ยงตองมอาจารย “ผใหญ” เปนผบรหำรองคกร หรอหวหนำหนวยงำน ซงกมควำมส ำคญเชนกน โดยทหวหนำภำควชำในขณะนน คอ Professor James A. Olson ซงนอกจำกจะใหก าลงใจ ยงใหการสนบสนนทงในกำรจดซอเครองมอวจยทจ ำเปนให รวมทงจดจำงผชวยวจยไวชวยเหลอในกำรท ำงำน ท ำใหสรำงทมวจยขนได หวหนำภำควชำทำนตอๆมำกไดในกำรสนบสนนชวยเหลอนกวจยเดกๆ ทกคน

เนองจำกในขณะนน ประเทศไทยยงขำดเครองวเครำะหปรมำณของกรดอะมโน ผเขยนยงไดสงตวอยำงไปประเทศองกฤษ โดยขอใหอำจำรยทปรกษำเกำชวยวเครำะหใหโดยไมคดคำใชจ ำย ซงเปนตวอยำงของควำมรวมมอระหวำงอำจำรยและศษยเกำทผเขยนไดพยำยำมท ำใหศษยของผเขยนเองตอมำ

ดงนน แมเกอบจะไมม mentor แตมผใหญสนบสนน นกวจยเดกๆทท ำงำนเปนกลมกสำมำรถท ำงำนไปได โดยจดตงหองปฏบตกำรและผลตผลงำนวจยระดบนำนำชำตได ทงนยงเปนกำรเรมงำนวจยในหวขอทไมเคยศกษำมำกอนดวย

mentor คอ อะไร?

mentor คอ พอและแม ในทางวชาการ

mentor คอ นกวจยทมควำมอำวโสในทำงวชำกำร ในทำงวทยำศำสตรคอ ผทสำมำรถชวยใหนกวจยรนใหมท ำงำนวจยทมคณภำพระดบนำนำชำตได โดยกำรใหสนบสนนทกๆดำนทจ ำเปน และชวยพฒนำวชำชพของนกวจยรนใหม ทงน ควำมสมพนธระหวำง mentor กบนกวจยรนใหมเปนไดหลำยแบบ ขนกบวำมควำมคนเคยกนมำกเพยงใด ถำรจกกนดกจะท ำงำนรวมกนไดด ถำมควำมสนทสนมมำกกอำจชวยแกปญหำอนๆ นอกจำกงำนวจย เชน ปญหำสวนตว อยำงไรกด ความสมพนธระหวาง mentor กบนกวจยรนใหมตองตงอยบนฐานของความเคารพ ความจรงใจ ความไววางใจ

คณสมบตแรกของ mentor คอ ตองเปนผทม track record ทด มผลงำนวจยตพมพในวำรสำรวชำกำรระดบนำนำชำตมำแลว มฉะนนกจะไมสำมำรถใหค ำแนะน ำกบนกวจยรนใหมในกำรเขยนบทควำมทำงวชำกำร และกำรสงบทควำมไปตพมพได ทงน mentor ตองเขำใจปญหำของกำรท ำงำน


วจยในประเทศไทยทมขอจ ำกดทำงดำนตำงๆ ซงท ำใหท ำงำนไดยำกกวำในตำงประเทศมำก จงจะชวยแกปญหำใหนกวจยรนใหมได mentor ควรเปนผไดรบกำรยอมรบเชอถออยำงนอยในระดบประเทศ ถำเปนผทไดรบกำรยอมรบจำกตำงประเทศดวยยงเปนกำรด mentor ตองมเวลาใหนกวจยรนใหม ซงดวยควำมรจรงในสำขำของตน mentor กจะใชเวลำไมมำกนก แตท ำใหไดสำระครบถวน สำมำรถใหค ำแนะน ำไดตรงจด

จะขอทน... และท างานวจย mentor ชวยท าอะไรไดบาง?

mentor แตละคนอำจจะมบทบำทในกจกรรมทแตกตำงกนไป กจกรรมบำงอยำงบำงคนท ำได บำงคนท ำไมได โดยเฉพำะอยำงยง mentor อำจชวยท ำอะไรเปนพเศษหรอสนบสนนอยำงเตมทถำเหนวำนกวจยรนใหมคนนนมควำมสำมำรถสงจรงๆ

ในกระบวนกำรวจยดำนวทยำศำสตร บทบำทของ mentor เรมจำกกำรชวยทำงดำนยทธศำสตร ตงแตกำรชวยในกำรพจำรณำวำควรเลอกท ำวจยดำนใด? ชวยมองวำอะไรเปนเรองทเหมำะสมทควรจะท ำในประเทศไทย? โดยดจำกหลำยองคประกอบ อำท ดจำกภมหลงของนกวจยนนๆวำจบกำรศกษำดำนใด มควำมถนดหรอประสบกำรณมำอยำงไรบำง ซงงำนวจยทท ำเมอตอนเรยนในตำงประเทศอำจไมเหมำะสมกบสภำพสงแวดลอมของประเทศไทย mentor จะชวยแนะโครงการวจยทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมของนกวจยและสถานการณของประเทศ เปนเรองทไมแขงขนจนเกนไป พอจะท ำวจยเองได และขอทนวจยได โดยมโอกำสตพมพในวำรสำรวชำกำรระดบนำนำชำตได เมอลงมอเขยนขอเสนอโครงกำรวจย mentor จะชวยอำน ชวยใหขอคดเหนในกำรเขยน เสนอแนะและแกไขจนไดขอเสนอโครงกำรวจยทดพอ จำกนน mentor กจะชวยแนะน าแหลงทนทเหมาะสม ซงนกวจยรนใหมบำงคนสมควรทจะเรมชวตนกวจยอำชพดวยกำรขอทนจำกมหำวทยำลย/สถำบนตนสงกดระยะหนงสนๆ เชน 1 ป เพอเปนกำรเตรยมควำมพรอม กอนทจะเขำระบบกำรขอทนจำกหนวยงำนใหทนวจยระดบประเทศ เชน สกว./สกอ. ซงตองท ำวจยอยำงไดผล ในทำงวทยำศำสตรและเทคโนโลย หมำยถง มผลลพธเปนบทควำมทตพมพในวำรสำรวชำกำรระดบนำนำชำต ทงน ในกำรพจำรณำใหทนวจย ขอเสนอโครงกำรวจยทม mentor ทมผลงำนวชำกำรมคณภำพ และไดรบกำรยอมรบนบถอ ยอมจะท ำใหแหลงทนใหควำมเชอถอ และมสวนท ำใหขอเสนอโครงกำรมน ำหนก

เมอไดรบกำรจดสรรทนวจยแลว นกวจยรนใหมตองออกแบบกำรทดลอง ลงมอท ำกำรทดลอง ซงกปรกษำ mentor ได รวมทงในบำงกรณทนกวจยขำดควำมถนดในบำงเรองบำงเทคนคทตนเองไมมประสบกำรณมำกอน mentor สามารถชวยพฒนาเทคนคนนได เชน ใหมำเรยนรเปนระยะเวลำชวงสนๆ ในหนวยวจยของ mentor หรอของผเชยวชำญท mentor แนะน ำ นอกจำกน ในกำรวเครำะหบำงอยำงทตองอำศยเครองมอพเศษทไมมในสถำบน นกวจยรนใหมกสำมำรถขอให หนวยวจยของ mentor ชวยท ำกำรวเครำะหใหกได แตนกวจยรนใหมควรตงหองปฏบตการเพอท าวจยในสถาบนของตนใหไดในทสด ตองมความเปนตวของตวเอง มพฒนาการท างานวจยในทของตน


ใหได ไมมำอยในหองวจยของ mentor โดยตลอด และเมอไดผลกำรทดลองแลวตองท ำกำรประเมนผล ซงถำไดผลไมดกตองปรบแผนกำรทดลองใหม mentor กจะชวยใหค ำปรกษำหำรอเกยวกบผลงำนวจย ชวยแกไข ใหค ำแนะน ำ ใหแนวคด การมผมประสบการณชวยคดและใหค าแนะน าจะชวยท าใหผลงานวจยมความถกตอง แมนย ามากยงขน และในบำงครง mentor อำจชวยจำงผชวยผวจยเพอใหนกวจยใหมไดท ำงำนเตมท รวมทงอำจชวยซอเครองมอทจ ำเปนตองใชเมอพจำรณำเหนวำผวจยมควำมสำมำรถสงและควรจะไดรบกำรสนบสนนเปนอยำงยง

จะเผยแพรผลงานวจย mentor ชวยอยางไรด?

ถงตอนทเสรจสนกำรทดลองแลวตองรวบรวมผลงำนวจยเพอน ำเสนอในรปแบบตำงๆ เชน เขยนบทควำมตพมพในวำรสำรวชำกำร ท ำเปนรำยงำน หรอเสนอในกำรประชมวชำกำร mentor กสำมำรถจะชวยไดเชนกน ทงน นกวจยควรจะตงเปาหมายวาผลงานวจยตองตพมพในวารสารทดได ถาเปนวารสารวชาการระดบนานาชาตไดกยงด เมอนกวจยให mentor ด “รำง” บทควำมทเขยนขน mentor กจะมองเหนแงมมตำงๆ ทเปนจดออนตองแกไข เชน อำจพบวำผลกำรทดลองไมดพอ หรอยงขำดขอมลบำงประกำร สมควรท ำกำรทดลองเพมเตม นอกจำกนอำจพบวำ บำงจดทอธบำยยงไมกระจำงชดเจน ดงนน อำศยประสบกำรณของ mentor ทเคยตพมพมำแลวมำกพอสมควร กจะท ำให “รำง” บทควำมของนกวจยรนใหมมคณภำพดขน โอกำสไดรบกำรตพมพในวำรสำรทดกยอมจะมมำกขน mentor ผทมความแตกฉาน และมความเปนผน าในศาสตรแตละสาขาจะสามารถใหค าแนะน าในเรองระดบหรอประเภทของวารสารทางวชาการ และความยากงายในการตพมพอกดวย

ยงไปกวำนนแลว mentor อำจชวยแนะน ำกำรประชมวชำกำรทมคณคำเหมำะสมกบกำรทนกวจยรนใหมจะไปเขำรวมประชม และเสนอผลงำนว จย mentor บำงทำน ยงหำทนสนบสนนในกจกรรมดงกลำวอกดวย หรออำจจะแนะน ำใหนกวจยสมครแขงขนขอทนจำกผจดกำรประชม โดยท mentor ซงเปนผทมควำมกวำงขวำงในแวดวงวชำกำรยงจะออกหนงสอรบรองเพอสนบสนนนกวจยรนใหม หนงสอรบรองเปนเรองส าคญมาก ซงตองเขยนแบบตรงไปตรงมา ใหความจรง บอกสวนทด ซงนกวจยรนใหมแตละคนกจะมระดบดทตำงกนไป ผทดเลศกควรไดรบกำรสนบสนนอยำงเตมทใหนกวจยผนนไดพฒนำตนเองอยำงเตมศกยภำพ กำรมโอกำสไดไปในทประชมตำงๆกบ mentor ซงจะแนะน ำนกวจยใหมใหรจกกบนกวจยทำนอนๆ ทมชอเสยงทงในประเทศและตำงประเทศ กจะเปนประโยชนมำก เพรำะถาผทนาเชอถอแนะน ามากจะเปนการสรางความเชอถอไดงายและเรวกวากำรทนกวจยใหมจะแนะน ำตนเองแลว นกวจยอำวโสผทแนะน ำนกว จยเดกกตองระวงไมใหเกนควำมจรงไป กำรไดเรยนรและเชอมโยงกบนกวจยในตำงประเทศโดยตรง อำจสงผลใหนกวจยใหมมโอกำสตดตอขอทนไปท ำวจยระยะสน หรอฝกเทคนคของกำรใชเครองมอบำงอยำงทสนใจในหนวยวจยของนกวจยทมชอเสยงเหลำนน ดวยความชวยเหลอของ mentor ทรจกเปนการสวนตวกจะชวยท าให


ลดขนตอนทยงยากของระบบลงไปไดมาก สำมำรถด ำเนนกำรไดในเวลำทสนลง คลำยระบบ “เสน” หรอระบบคนรจก

mentor ควรเปนคนไทยหรอชาวตางชาต?

บทบำททส ำคญของ mentor คอ แนะน ำนกวจยใหมใหรจกธรรมชำตของวชำกำรในสำขำของตน มจดใดบำงทควรร ควรท ำวจย ซงบำงสำขำยงตองกำร mentor ชำวตำงประเทศ แตถาม mentor ชาวไทยกจะดกวา เนองจากนกวจยไทยเขาใจธรรมชาตของวชาการแบบไทยไดมากกวา เนองจำกไดท ำงำนวจยภำยใตเงอนไขควำมกดดนในทท ำงำน สภำพกำรด ำเนนชวตประจ ำวนในสงแวดลอมแบบไทยๆมำแลว และสำมำรถเอำชนะอปสรรคตำงๆโดยจดสรรภำรกจงำนประจ ำวนทงงำนสอนและกำรคมปฏบตกำรไดอยำงลงตว mentor ชำวไทยกยอมจะเขำใจวถทำงกำรปรบตวไดดกวำ mentor ชำวตำงประเทศ mentor ชำวไทยจงสำมำรถใหค ำแนะน ำนกวจยใหมไดอยำงเหมำะสม ชวยแกไขปญหำตำงๆ รวมทงใหก ำลงใจ สนบสนนทกดำนไมใชเฉพำะดำนกำรวจย อยำงไรกด เปาหมายสดทาย คอ อยากใหนกวจยใหมยนไดดวยตนเอง ในสถานทของตนเอง สามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทมอย มพฒนาการทด โดยไมอาศย mentor ตลอดเวลา แมยงรกษำควำมผกพน และท ำงำนทเชอมโยงกน รวมทงเปนเครอขำยโยงใยกบนกวจยในตำงประเทศ

กำรไดเรยนรดวยกำรเดนตำม mentor จะท ำใหนกวจยใหมเหนดวยตนเองวำอะไรไปไดดวยด สงใดงำนใดไมควรท ำ พยำยำมทจะเรยนรตวอยำงตำงๆ จำก mentor ใหท ำตำมในสงใดทด และพยำยำมหลกเลยงสงใดทไมด แตทงน นกวจยใหมตองมวจารณญาณของตน อยาเชอ mentor ในทกเรอง โดยเฉพำะอยำงยง คอ นกวจยใหมตองกลาคดกลาท าในสงทเหนวาดกวา แมจะไมตรงกบควำมคดของ mentor กตำม

คณสมบตของนกวจยรนใหมทพงประสงค

นกวจยรนใหมท mentor อยากเหน คอ ผทมความทมเทใหกบการวจย พรอมจะลงมอ ลงแรง มความพยายามอยางมากในทกวถทางทจะท างานใหส าเรจ โดยตองจดสรรเวลำใหสำมำรถท ำวจยใหได นกวจยรนใหมจงตองไมรบท ำงำนบรหำร มงมนอทศตนใหกบงำนสอนและงำนวจยอยำงเตมท และชวยท ำงำนบรกำรเทำทจ ำเปน เชน เปนอำจำรยทปรกษำของนกศกษำ ตองตงเปำหมำยแนวแนทจะผลตงำนวจยทสำมำรถตพมพไดในวำรสำรวชำกำรระดบนำนำชำต

นกวจยรนใหมตองมกำรตดตอกบ mentor อยำงสม ำเสมอ ถำไดเจอกนบำงกจะเปนกำรดเพรำะกำรรจกคนเคยจะท ำใหเกดกำรดดซบแนวคด กำรพบปะกนจะท ำใหแลกเปลยนเรยนรและเขำใจทศนคตของอกฝำย แตถำไมสำมำรถเจอกนไดโดยตรง กควรตดตอกนทำง e-mail ซงอนทจรงแลว mentor และนกวจยรนใหมตองมจดมงหมายรวมกนทจะท าใหสามารถผลตผลงานทมคณภาพด


ความสมพนธเปนแบบ 2-way process คอ ตางฝายตองเปนทงผใหและผรบ กำรระดมควำมคดจะท ำใหตำงฝำยตำงมองเหนประเดนในแงมมทตำงกน จงชวยเสรมกน ท ำใหไดผลงำนวจยทด

Academic mentoring: กนซอทางวชาการ 65

บทท 8 Academic mentoring: กนซอทางวชาการ

ศาสตราจารย ดร. พระศกด ศรนเวศน ภำควชำพชไรนำ คณะเกษตร ก ำแพงแสน

มหำวทยำลยเกษตรศำสตร วทยำเขตก ำแพงแสน

mentor: กนซอทางวชาการ

ผเขยนไดยนค ำวำ “mentor” นเปนครงแรกเมอจบปรญญำโทแลว ขณะไปฝกอบรมทศนยวจยขำวนำนำชำต (International Rice Research Institute; IRRI) ประเทศฟลปปนส ในป พ.ศ. 2517 โดยไดยนจำกผทมำจำกแถวตะวนออกกลำง แถบอนเดย และฟลปปนส ทมำท ำวจยหลงปรญญำเอก (postdoctoral fellow หรอทนยมเรยกกนสนๆวำ postdoc) ท IRRI กลำวถงอำจำรยทปรกษำของเขำ (สวนใหญเปนนกวจย) วำเปน “เมนตอรรร” (ทพมพ ร เรอ 3 ตวนน ไมไดพมพผด เพรำะคนทเคยฟงส ำเนยงคนเหลำนนพดค ำน กคงไดยนลกษณะกำรรวลนอยำงนนจรงๆ) แตเนองจำกภำษำองกฤษของผเขยนตอนนนออนแอมำก ไดยนค ำวำ “เมนตอรรร” แลว นกไมออกเลยวำสะกดอยำงไร ไดแตเดำๆเอำวำ นำจะเขยน mentor หรอ mentore ซงหนงในขอเดำของผเขยนกถกตอง แตจนแลวจนรอดกยงไมเคยเปดพจนำนกรมตรวจสอบตวสะกดสกท จนไปเรยนตอทอเมรกำกไดยนพวก postdoc เรยกอำจำรยทปรกษำวำเปน “เมนทอร” บำง “เมนเตอร” บำง ปนๆกน ผเขยนกเลยไดมโอกำสเปดพจนำนกรมตรวจสอบตวสะกดของค ำนและไดทรำบวำ มควำมหมำยตรงกบ advisor หรอ adviser นนเอง แตวำรำกศพทมำจำกภำษำกรก เพรำะชำวกรกนบถอและใหเกยรตคนมควำมร และชอบถำยทอดควำมรใหกนและกน เมอลองเปด Webster’s Dictionary ด กพบค ำจ ำกดควำมของ mentor วำ ‘a wise, loyal adviser’ (ดแลว mentor เปนอะไรทศกดสทธนำเคำรพจรงๆ) สวน Oxford’s Dictionary เลมเลกทม กใหค ำจ ำกดควำมวำ “advisor and helper (of an inexperienced person)” (ฟงแลว mentor ตองรบภำระหนก) แตไมวำ mentor จะมควำมหมำยไปทำงเปนผรบภำระหนกหรอผศกดสทธกตำม ผเขยนคดวำเรำทกคนทเปนอำจำรยและ/หรอนกวจยกตองเคยเปนอำจำรยทปรกษำในกำรท ำงำนวจยของนกศกษำหรอผทยงมประสบกำรณไมมำกมำบำง แตแปลกมำกทผเขยนไมเคยไดยน mentor ทงหลำยในตำงประเทศ เรยกนกวจยหลงปรญญำเอกวำ mentee เพงมำไดยนทเมองไทย เมอ 4-5 ปมำน เมอลองเปดพจนำนกรมด กไมพบค ำวำ mentee ดวย จะเปนกำรแผลงค ำกนเองของฝรงหรออยำงไรกไมแนใจ เพรำะคนไทยเรำเองกชอบใชสระในกำรแยกเพศ เชน ยกษ (ยกษำ กบ ยกษ) หรอกระเปำรถเมล (กระเปำ กบ กระป) เปนตน เมอค ำวำ mentor หมำยถง adviser ในบรรยำกำศสบำยๆ เรำกอำจ


แปลวำ “กนซอ” ไดอกดวย แตเพอควำมเขำใจของผอำน ในทนผเขยนจะใหควำมหมำยของ mentor วำเปนทปรกษาหรอกนซอทางวชาการของนกวจยหลงปรญญำเอก (mentee หรอ postdoctoral fellow) เทำนน สวนนกศกษำปรญญำโท/เอก จะขอใชค ำวำ advisee และมอำจำรยทปรกษำเปน adviser แตเนองจำกกำรเปน mentor หรอ adviser มทงควำมเหมอนและควำมตำง จงขออนญำตกลำวถงกำรเปนอำจำรยทปรกษำของนสตนกศกษำ และกำรเปนนกวจยพเลยงแยกกน ซงผเขยนเองกเหมอนกบนกวจยทกทำนทเคยเปนผขอค ำปรกษำ (advisee) ในอดต แตผเขยนไมเคยเปน postdoctoral fellow จงไมเคยเปน mentee ปจจบนนผเขยนเปนผใหค ำปรกษำ (adviser/mentor) มำกกวำ ดงนน จงจะกลำวถงประสบกำรณและบรรยำกำศในกำรทเคยเปนทง advisee และ adviser/mentor ในบทควำมน

เราทกคนเคยมกนซอในการวจย

ผทถอวำเปนกนซอทำงกำรวจยทำนแรกของผเขยน กนำจะเปนอำจำรยทปรกษำระดบปรญญำโท คอ ศำสตรำจำรย ดร. สจนต จนำยน ปชนยำจำรยสำขำเกษตรศำสตรทำนหนง ซงผเขยนเปน ลกศษยของทำนในชวงป พ.ศ. 2514-2517 วธกำรฝกลกศษยของทำนท ำโดยเนนการท างานรวมกน กลำวคอ นสตระดบปรญญำโททกคนทมทำนเปน chairman หรอ committee จะตองแบงเวลำกำรท ำงำนวจยในโครงกำรปรบปรงพนธขำวโพดซงทำนเปนหวหนำโครงกำรอยในขณะนน ในขณะเดยวกนทำนกเปนผประสำนงำนของทงแผนงำนวจยขำวโพดแหงชำตอยดวย ทำนจงมองออกวำ โครงกำรปรบปรงพนธขำวโพดททำนเปนหวหนำอยนนจะตองท ำงำนรวมกบโครงกำรอนๆอยำงไร เชน ในระหวำงกำรคดเลอกสำยพนธขำวโพดใหตำนทำนตอโรครำน ำคำงนน นกวชำกำรโรคพชกจะตองไปวจยหำวธกำรปลกเชอ (inoculate) เพอใหเหนควำมแตกตำงระหวำงตนตำนทำนกบตนออนแอ อำจำรยทเปนหวหนำทมวจยโรคพชกมลกศษยในสงกดทจะตองมำท ำงำนรวมกบลกศษยของ อ.สจนต (คอ พวกผเขยนทเปนนสตปรญญำโท) เมอไดสำยพนธตำนทำนโรครำน ำคำงมำสวนหนง ทำนกสงไปทดสอบทโครงกำรเขตกรรม โครงกำรดนและปย และโครงกำรทดสอบในแปลงเกษตรกร ซงกมนสตปรญญำโทในสงกดอกกลมใหญ (ในเวลำนน มหำวทยำลยเกษตรศำสตร ยงไมมหลกสตรปรญญำเอก) เวลำเดนทำงไปท ำงำนวจยทศนยวจยขำวโพดและขำวฟำงแหงชำต (พวกเรำเรยกวำ ไรสวรรณฯ) ท อ.ปำกชอง จ.นครรำชสมำ กเดนทำงไปดวยกนเปนกลม โดยรถของโครงกำรบำง รถเมลบำง ท ำใหมโอกำสพบปะแลกเปลยนควำมคดเหนกนอยเสมอ และเขำใจโครงสรำงและงำนของทงแผนงำนไปดวยกน ทพวกเรำชอบมำกทสดคอ ตอนเดนทำงรวมไปกบอำจำรยทงหลำย สวนใหญ อ.สจนต ทำนจะเดนทำงไปไรสวรรณฯทกสปดำห สปดำหละ 1-2 ครง พวกนสตปรญญำโทสำมำรถจะเลอกเดนทำงไปกบหวหนำโครงกำรทำนใดกได แตผเขยนและเพอนๆทเปนลกศษยของ อ.สจนต กจะชอบไปกบทำน เพรำะทำนจะมเรองอะไรตอมอะไรคยใหเรำฟงอยเสมอ ทพวกเรำชอบฟงมำกคอ แนวควำมคดของทำนในกำรพฒนำพนธขำวโพดเขตรอน ซงทำนไมไดลอกต ำรำฝรงมำทงหมด แตใชขอมลทไดจำกกำรทดลองในประเทศไทยสอดแทรกดวยตลอดเวลำ ในทสดโครงกำรของทำนกไดพฒนำขำวโพดพนธสวรรณ 1 ซงในชวงประมำณป พ.ศ. 2520-2525 ถอวำเปนขำวโพดพนธผสมเปดทมผปลกมำกทสดในโลก นอกจำกนน กำร


เดนทำงไปกบทำนท ำใหพวกเรำสำมำรถขอค ำปรกษำทเกยวของกบวทยำนพนธของตวเอง โดยเรยนถำมอำจำรยในรถขณะเดนทำงเลย เพรำะปรกตอำจำรยจะเนนใหนสตคนควำเอง โดยทำนบอกค ำส ำคญ หรอ key word สนๆ ใหไปคนเปนชวงๆ กำรทงำนดำนพนธศำสตรและปรบปรงพนธพชตองวำงแผนระยะยำวซงมกมขนตอนมำตรฐำนอย 4 ขนตอน คอ (1) เลอกพอแมพนธ (2) ผสมพนธระหวำงพอแมพนธ (3) ปลกทดสอบหรอคดเลอก และ (4) วเครำะหขอมล นสตจงอำจมปญหำไดทกขนตอน พวกเรำทตงค ำถำมทำน ทานกจะตอบเพยงสนๆ ทงททานเขาใจเรองทงหมดอยางด แตไมอยากใหนสตหวงพงทานอยางเดยว แตควรจะไปคนควาดวยตนเองเพมเตมอกดวย ลกศษยของทำนจงรกงำนวจยเหมอนกบทำน และหลำยคนกเปนก ำลงส ำคญดำนพนธศำสตรและกำรปรบปรงพนธพชของภำครฐและเอกชนอยในปจจบน

กนซอทำงกำรวจยอกทำนหนงทผเขยนตองขอกลำวถงวธกำรฝกนกศกษำของทำน คออำจำรยทปรกษำในระดบปรญญำเอกของผเขยนท University of Illinois คอ Professor Dr. Henry H. Hadley ทำนเปนศำสตรำจำรยดำนพนธศำสตรและกำรปรบปรงพนธพชทมควำมสนใจหลำกหลำย ไมเนนดำนลกแตเนนดำนกวำง ชวงทผเขยนท ำวจยอยกบทำน (พ.ศ. 2519-2532) พบวำ ทำนท ำงำนวจยดำนพนธศำสตรของพช 2 ประเภท ซงแตกตำงกนอยำงมำก คอ ถวเหลอง ซงเปนพชใบเลยงคและหำทนวจยไดงำยมำกในขณะนนเพรำะเปนพชส ำคญทปลกปละนบสบลำนไรในมลรฐ Illinois กบอกชนดหนงคอ ขำวฟำงไมกวำด (broom corn) ซงแมจะหำทนวจยไดยำกมำกเพรำะมปลกไมกหมนไรในมลรฐนน แตทำนกไมทงงำนวจยขำวฟำงไมกวำดน เพรำะทำนเหนวำเปนพชทปลกมำกในประเทศยำกจนแถบแอฟรกำและกำรท ำวจยอะไรออกมำในตอนนนกนบวำเปนเรองใหมทงสน เนองจำกมนกวจยทท ำงำนดำน broom corn นอยมำก Professor Hadley เคยเปนผเชยวชำญอยในตำงประเทศหลำยประเทศ จงชอบรบนกเรยนตำงชำตเปน advisee และใชวธกำร mentoring คลำย อ.สจนต หลำยอยำง เชน ใหนกศกษาท างานรวมกนเปนทม ใหสอนงานกนเองแบบรนพสอนรนนอง และทพเศษคอ ถำทำนไดรบเชญใหเขยนหนงสอเมอใด ทำนกจะเกณฑนกศกษำของทำน (สวนใหญเปนชำตทใชภำษำองกฤษไดด) รวมเขยนดวย โดยทำนจะวำงเคำโครงใหนกศกษำไปหำเอกสำรประกอบกำรเรยบเรยง แลวทำนกจะมำเกลำภำษำ และใหไปคนควำเขยนเพมเตมมำใหทำนตรวจแกไขอกหลำยตอหลำยรอบ จนเปนทพอใจของทำน แลวทำนกจะใสชอผแตงชอแรกเปนนสตผนน ลกศษยทเขยนหนงสอรวมกบทำนบำงคน เมอจบกำรศกษำแลว กยงขยนเขยนกนอยจนถงปจจบน สวนหนงอำจเปนเพรำะไดรบแนวทำงกำรเขยนทดมำจำกทำนกได

เมอมประสบการณงานวจยมากขน...เรากมาเปนกนซอบาง

เมอผเขยนเรมเปนอำจำรยทปรกษำโดยรบลกศษยปรญญำโทคนแรกในป พ.ศ. 2523 หลงจำกนนมำตลอด 25 ป มลกศษยทผเขยนเปนประธำนคณะกรรมกำรทปรกษำโดยตรง จบกำรศกษำไปแลวรำว 50 คน เปนระดบปรญญำเอก 10 คน สวนทผเขยนเปนอำจำรยทปรกษำรอง นนมผจบกำรศกษำไป


แลวเกอบ 70 คน มำในระยะหลงทฝำยวชำกำร สกว. รวมกบ สกอ. (ในชวงแรกๆ เปน สกว. อยำงเดยว) ตงทนวจยหลงปรญญำเอก ซงตอมำพฒนำเปนทนพฒนำศกยภำพในกำรท ำงำนวจยของอำจำรยรนใหม ผเขยนกใหควำมรวมมอรบเปน mentor ใหกบนกวจยอยหลำยคน โดยทยอยรบปละคน ท ำใหไดประสบกำรณเพมขนมำอกและพอจะมขอมลมำเลำสกนฟง และเนองจำกประสบกำรณทผำนมำ ผเขยนไดพบควำมแตกตำงระหวำงกำรเปนอำจำรยทปรกษำนสตในระดบปรญญำโท/เอก กบกำรเปนนกวจยพเลยงของนกวจยหลงปรญญำเอกหรอนกวจยรนใหม จงจะขอกลำวถงกำรเปนกนซอของนกวจย 2 กลมนแยกกน และเนองจำกเรองทจะเขยนถงตอไปน เปนเรองทเกดขนจรงกบตวผเขยน จงตองขออภย advisee และ mentee ทอำจถกพำดพงไว ณ ทนดวย

ประสบการณการเปน adviser ของนกศกษาปรญญาโท และเอก

กำรเปนอำจำรยทปรกษำของนกศกษำโท/เอกนนเปนงำนทนบวำคอนขำงงำย โดยเฉพำะอำจำรยทปรกษำในสำขำวทยำศำสตรชวภำพสำยเกษตรศำสตร ทนกศกษำตองมำท ำวจยหรอท ำแปลงทดลองทกวน จะหลบไปทไหนกไมได อำจำรยทปรกษำดจะมอทธพลตอชวตของนสตในสำขำวทยำศำสตรมำก นกศกษำจะหำยหนำไปเปนเดอนๆเปนไมไดแน เพรำะงำนทดลองจะเสยหำย อำจำรยทปรกษำจงตองคอยสอดสองพฤตกรรม และหำทำงใหนกศกษำมำท ำงำนทกวน ในชวงงำนเรงๆ แมแตกลำงคนหรอวนหยด กไมละเวน วธเปนอำจำรยทปรกษำทผเขยนใชอย คงจะไมตำงจำกอำจำรยทปรกษำทำนอนๆ แตเพอใหเหนภำพชดขน จงขอกลำวถงกจกรรมทผเขยนใชฝกฝนนกศกษำเปนขอๆ ดงน

1. หาจดรวมนกศกษา โดยปรกตแลวภำควชำจะจดสโมสร หรอหอง study room ใหนกศกษำตงแตเรมเขำมำในปท 1 นกศกษำบำงคนเมอขนชนปท 2 มอำจำรยทปรกษำแลว มหอง วจยหรอแปลงทดลองทจะตองไปท ำงำนเปนประจ ำอยแลว กอำจเขำ study room นอยลง กำรอยใน study room รวมๆกน ใหผลดในแงทนกศกษำไดมโอกำสตววชำเรยน และชวยเหลอปรกษำหำรอกน ในขณะเดยวกนกำรทนกศกษำดำนกำรเกษตรตองมทงแปลงทดลองและหองปฏบตกำร จงตองก ำหนดจดรวมนกศกษำไวใกลหองท ำงำนของผเขยน โดยจดหองทมโตะใหญกลำงหอง 1 ตว เกำอหลำยๆ ตว มหมอตมกำแฟและกำแฟบรกำร มคอมพวเตอร 1 ตว และมลอคเกอรใหนกศกษำเกบของสวนตว โตะกลำงนมประโยชนทงกำรประชมและทำนขำวกลำงวนระหวำงอำจำรยกบนกศกษำดวย รสกวำชวงทำนขำวดวยกนสบำยๆน กลบเปนชวงทผเขยนสงงำนและใหขอคดเกยวกบงำนวจยและเรองตำงๆไดมำก ในหองนมไวทบอรดใหญๆ 1 แผน พรอมปำกกำหลำยๆ ส เพอใหมกำรเขยนบนทกทตองกำร เชน ก ำหนดแผนงำนวจยรวมกนในแตละฤดกำล แลวใหนกศกษำลอกไปเขยนตอใหละเอยด ตรงไหนไมเขำใจกกลบมำปรกษำหำรอกนไดอกเรอยๆ นกศกษำกจะเขำใจในงำนของตนมำกยงขนตำมล ำดบ

2. ประชมบอยๆ กำรเปนอำจำรยทปรกษำไมไดหมำยควำมวำ เรำจะตองใหค ำปรกษำเฉพำะกำรท ำวจยหรอวทยำนพนธเทำนน แตอำจจะจดกจกรรมเพอเสรมควำมร เชน กำรประชมรวมกบ


นกศกษำ ท ำใหนกศกษำไดรบควำมรและแนวคดตำงๆอยเสมอ ผเขยนมกจะมกจกรรมประชมกบนกศกษำอยบอยๆ ใน 3 โอกำส ดงน

2.1 ประชมกรรมการประจ าตวนกศกษา ผเขยนเปนคนทนดประชมกรรมกำรประจ ำตวนกศกษำบอยมำก ไมวำจะเปน chairman หรอเปน committee กตำม ถำนกศกษำมปญหำดำนกำรวจย (โดยเฉพำะนกศกษำปรญญำเอกซงมกท ำเรองทยำกกวำควำมรพนฐำนของผเขยนหรอคณะอำจำรยทปรกษำ) ผเขยนกจะขอเชญกรรมกำรทปรกษำของนสตคนนน ประชมใหค ำแนะน ำเพอแกปญหำทนท วตถประสงคกเพอจะชวยทงนกศกษำและอำจำรย เพรำะนอกจำกเรำจะเรยนรเรองนนไปดวยกนแลว เวลำนกศกษำเขยนวทยำนพนธมำใหคณะกรรมกำรทปรกษำวทยำนพนธชวยตรวจแก คณะกรรมกำรทปรกษำกจะเขำใจเรองในทนท และสำมำรถใหค ำแนะน ำทเปนประโยชนแกนกศกษำไดทนเหตกำรณ กอนทจะเกดกำรผดพลำดอกดวย

2.2 ประชมวางแผนงานของโครงการวจย เนองจำกโครงกำรวจยของผเขยน(โครงกำรเมธวจยอำวโส สกว. ทไดรบตงแตป พ.ศ. 2539 -2549) มอำจำรยรวมวจยอย 4-5 ทำน ซงประชมวำงแผนงำนกนอยเสมอ บำงครงผเขยนจะเชญนกศกษำเขำฟงกำรประชมของอำจำรยดวย เพอทนกศกษำจะไดเขำใจงำนทงหมดของโครงกำร และกำรเชอมโยงซงกนและกน นกศกษำทมประสบกำรณในกำรวจยมำกอน หรอเปนขำรำชกำรลำศกษำตอ มกจะไดประโยชนตรงกบงำนทตนจะท ำในอนำคต หรอบำงครงกสำมำรถใหค ำแนะน ำแกโครงกำรของผเขยนไดดวย เปนผลประโยชนรวมกน

2.3 ประชมวชาการ เชน โครงกำรจดประชมกนเอง โดยมนกศกษำผลดกนมำบรรยำยใหเพอนๆฟงถงควำมกำวหนำของงำนตนเอง นกศกษำบำงคนตองกำรฝกภำษำองกฤษกรบอำสำบรรยำยเปนภำษำองกฤษกม (นบเปนปรำกฏกำรณทคอนขำงหำยำกส ำหรบนกศกษำสำขำเกษตรศำสตร) ทจรงนกศกษำบำงคนมควำมรด (เนองจำกเตรยมตวดตงแตกอนพด) ถำจะจด journal club ใหไปหำเรองใหมๆ มำพด ทกคนจะเตรยมตวไดอยำงด

กำรประชมทำงวชำกำรน นบรวมไปถงกำรทสมำชกในโครงกำรวจยของผเขยนไดไปฟงนกศกษำในโครงกำรดวยกนพดสมมนำในหลกสตรดวยกได เวลำนกศกษำของผเขยนหรอตวเองตองไปบรรยำยทใด ผเขยนกมกจะชวนนกศกษำในโครงกำรไปฟงดวยเสมอ แมบำงครงจะตองลงทนบำง เชน จดรถรบสงให (เพรำะพวกเรำอยทวทยำเขตก ำแพงแสน) นกศกษำทอำสำไปเสนอผลงำนในกำรประชมระดบชำต ผเขยนกจะหำทำงชวยเหลอคำลงทะเบยนคำทพก ฯลฯ เพอเปนกำรสนบสนนใหนกศกษำไดฝกฝนตนเอง และเผยแพรผลงำนของโครงกำรวจยทผเขยนมสวนเกยวของอกดวย

3. กจกรรมอนๆ ยงมกจกรรมอกมำกมำยทจะสงเสรมกำรเรยนร และสรำงนกศกษำขนบณฑตศกษำใหจบไปอยำงมคณภำพ ตวอยำงกจกรรมเสรมทนกศกษำมโอกำสเรยนรเพมเตม ไดแก


3.1 กำรเตรยมขอเสนอโครงการ (proposal) รวมกน เกอบทกครงทมกำรเตรยมขอเสนอโครงกำร นกศกษำจะชวยหำขอมลท update ทสดในขณะเตรยมขอเสนอนน บำงคนมควำมเชยวชำญในเทคนคบำงอยำง เชน กำรหำเครองหมำยโมเลกล (molecular marker) กจะชวยตรวจควำมถกตองในสวนน

3.2 กำรใหชวยจดโปรแกรมประชมวชาการนอกสถานท

3.3 จด class ภาษาองกฤษ โดยผเขยนลงทนจำงอำจำรยชำวตำงประเทศมำสอนลกศษยนอกเวลำ ใหเขยนบทควำมทำงวทยำศำสตรเปนภำษำองกฤษ สงเกตเหนวำบำงคนเขยนไดดขน เปนกำรลดภำระกำรตรวจควำมถกตองดำนภำษำของผเขยนลงไปดวย

3.4 กำรตงหวหนากลมอยางไมเปนทางการ โดยเลอกจำกนกศกษำอำวโส เชน เปนขำรำชกำรลำเรยน จะชวยแบงเบำงำนของอำจำรยทปรกษำไปไดมำก นกศกษำปรญญำเอกบำงคนเปนอำจำรยมหำวทยำลยอยแลว เพยงฟงผเขยนอธบำยใหลกศษยปรญญำโทรอบเดยวกเขำใจตลอดแนวและชวยอธบำยแทนผเขยนไดทกครงทลกศษยปรญญำโทมค ำถำมแลวผเขยนไมอย (เพรำะตดประชมตำงๆ)

ประสบการณการเปน mentor ของนกวจยหลงปรญญาเอกและนกวจยรนใหม

กำรใหทนวจยแกนกวจยหลงปรญญำเอกเปนจ ำนวนมำกในประเทศไทยนน เปนด ำรของ สกว. แตรปแบบในกำรใหทนในปแรกๆ ไมเหมอนกบทหลำยประเทศเรยกวำ postdoctoral fellow หรอ postdoc ซงมกจะมกำรใหทนเปน 2 รปแบบใหญๆ คอ รปแบบแรกเปนโครงกำรวจยทคอนขำงใหญทมกมงบประมำณเพอจำง postdoc และจะมกำรรบ postdoc เขำมำในโครงกำรหลำยวธ อำทประกำศรบทวไปทำง website หรอหวหนำโครงกำรตดตอเพอนฝงในวงกำรเดยวกนใหหำลกศษย หรอหวหนำโครงกำรจำงลกศษยทเพงจบปรญญำเอกจำกโครงกำรของตนใหท ำงำนตอ อกรปแบบหนงคอ กำรรบโดยพจำรณำจำกจดหมำยทผจบปรญญำเอกใหมๆสงมำแนะน ำตวเอง ซงกรณหลงน ผสมครมกมประสบกำรณในกำรท ำงำนพอสมควร เชน เคยเปน postdoc ทอนมำกอนแลวอยำกจะเปลยนงำน ดงนน ผสมครจะตองแนบ curriculum vitae หรอ CV ของตนเองมำพรอมกบบอกวำ ถำไดรบเปน postdoc ในหองวจยนแลว จะท ำประโยชนอะไรไดบำง บำงครงผสมครเสนอหวขอวจยทท ำใหหวหนำโครงกำรสนใจมำก จนยอมเปลยนหมวดเงนอนๆมำเปนคำจำง postdoc กม ทงทไมไดมแผนจะจำง postdoc แตเกดชอบควำมคดของนกวจยรนใหมคนนน แมแตในศนยวจยทำงกำรเกษตรนำนำชำตทปจจบนมงบประมำณนอยลง กนยมใชกำรจำงนกวจยวธน เพรำะประหยดงบประมำณและไมเปนกำรผกมดศนยจนเกนไป กลำวคอ ทำงศนยนำนำชำตจะประกำศรบ postdoc โดยประกำศ ใน website หรอในวำรสำรทคำดวำจะมผมคณสมบตเหมำะสมมำอำน แตในคณสมบตทระบนนอำนดกจะเหนวำ ตองกำรนกวจยทมประสบกำรณคอนขำงสง เชน ประกำศเผอไววำตองจบปรญญำเอกไมเกน 10 ป อำยไมเกน 45 ป และ


จะตองมประสบกำรณเคยท ำขอเสนอโครงกำรขอเงนจำกหนวยงำนระหวำงประเทศดวย และยงบอกอกดวยวำจะตองบรหำรโครงกำรเองทงหมด (คอ เปนหวหนำโครงกำรนนเอง) โดยวธน ศนยนำนำชำตอำจไดนกวจยมอด จำกประเทศทก ำลงพฒนำ (หลำยคนเปน Associate Professor แลว) ไปท ำงำนวจยแบบเดยวกบ researcher ตวจรง แตจำงดวยอตรำ postdoc ของศนยเทำนน ดแลวศนยเอำเปรยบพอสมควร แตกเหนมผสมครจำกประเทศก ำลงพฒนำมำสมครใหเลอกไดมำกมำย เพรำะเงนเดอน postdoc กยงสงกวำเงนเดอนทตนเองรบอยหลำยเทำตว ทงมสวสดกำรทดกวำ และยงมโอกำสเปนนกวจยของศนยนน (โดยมกเรมจำกต ำแหนง Associate Researcher) ไดอกดวย ซงกำรใหทนนกวจยรนใหมของ สกว. ในระยะหลงๆ และระยะทรวมกบ สกอ. แลว (ทนพฒนำศกยภำพในกำรท ำงำนวจยของอำจำรยรนใหม ซงจะขอเรยกสนๆวำ “ทนพฒนำอำจำรยรนใหม”) สวนใหญเปนรปแบบกำรใหทนแบบทสองน คอ ใหผสมครบอกวำตนเองมคณสมบตอยำงไรบำง และถำไดรบทนแลวจะท ำอะไร แตผทพจำรณำไมใชหวหนำโครงกำร แตเปนคณะกรรมกำรผทรงคณวฒอยำงนอย 3 ทำน ท สกว./สกอ. รวมกนแตงตงใหมำศกษำทงตวผเสนอโครงกำร และ merit ของโครงกำรนนๆ กอนตอบรบหรอปฏเสธตอไป

ผเขยนเองเพงเปนนกวจยพเลยงของนกวจยรนใหมไดเพยงไมกคน ยงมประสบกำรณไมมำกเทำกำรเปนอำจำรยทปรกษำนกศกษำระดบปรญญำโทและเอก ทผำนมำผเขยนเหนพองวำกำรท สกว./สกอ. ก ำหนดใหผขอทนพฒนำนกวจยรนใหมตองมกนซอนน นบวำเหมำะสมอยำงยง เพรำะผจบปรญญาเอกใหมๆ ควรหาประสบการณเพมเตม ไมควรบนเดยวในทนท ผจบปรญญำเอกมำใหมๆ สำมำรถตดตอหำ mentor ทท ำงำนวจยคลำยๆกน จะไดมพเลยงใหค ำแนะน ำถงโอกำสในกำรตพมพในวำรสำรระดบนำนำชำต ซงเปน output ทส ำคญของทนพฒนำนกวจยรนใหม และเมอถงเวลำเตรยมตนฉบบเอกสำรเพอกำรตพมพ กสำมำรถขอค ำแนะน ำจำก mentor ได ตงแตกำรตรวจเอกสำร กำรสรปผลจำกขอมล ชวยอำนและตรวจแกไขรำยงำน หรอตรวจรำงเอกสำรตพมพ ทงยงไดพวงชอ mentor ไวใน paper ซง mentor สวนใหญกรจกวำรสำรตำงๆในแวดวงวชำกำรมำกพอทจะใหค ำแนะน ำวำรสำรทเหมำะสมกบงำนทท ำได ในขณะเดยวกน ผเขยนไดทรำบวำมนกวจยรนใหมบำงคน เลอก mentor ใกลๆตว โดยไมไดค ำนงถงวำทำนผนนจะใหค ำแนะน ำทำงวชำกำรอะไรไดหรอไม ตวอยำงเชน เลอกหวหนำภำควชำ หรอคณบด ซงอำจมต ำแหนงทำงวชำกำร ผศ. หรอ รศ. (นอยคนทเปน ศ.) แตเลกท ำงำนวจยมำนำนแลว ปรกตแลว ถำโครงกำรทน ำเสนอไวดมำกๆ ผประเมนกอำจแนะน ำใหเปลยน mentor เสยใหม แตถำโครงกำรม merit ปำนกลำง ประกอบกบ mentor ยงไมเคยท ำงำนวจยคลำยๆกนมำดวยแลว โอกำสทจะไดทนวจยกมนอย หรอบำงทม mentor ทท ำงำนวจยตำงสำขำกนมำก หรองำนวจยทตองท ำนนกไมตองใชควำมรควำมช ำนำญอะไรของ mentor เลยกม เชน นกวจยเสนอโครงกำรวจยดำนเมลดพนธ แต mentor เปนศำสตรำจำรยดำนชวเคมทำงกำรแพทย โอกำสทจะไดรบกำรสนบสนนกคงจะนอย ผประเมนบำงทำนไมอยำกจะใหนกวจยเปลยน mentor ในปน แตจะใหควำมเหนแกทำง สกว./สกอ. วำ mentor ไมมประสบกำรณเกยวของกบงำนทจะท ำ เผอปหนำนกวจยจะขอทนมำใหมจะไดเปลยน mentor ใหมโดยไมเสยควำมรสกของฝำยใดฝำยหนง เพรำะกำรจะไดทนพฒนำอำจำรยรนใหมหรอไมนน ผประเมนมสทธจะพจำรณำวำนกวจยรนใหมกบ mentor พงพำกนไดจรงหรอไมอกดวย เพรำะถำ


นกวจยตง mentor เพยงเพอใหครบตำมควำมตองกำรของผใหทน โดยไมสนใจวำจะมำขอค ำปรกษำหรอไม กไมควรจะขอทนพฒนำอำจำรยรนใหม แตอำจขอทนทสถำบนของตนมอย หรอทนเมธวจยของ สกว. ทนส ำนกงำนพฒนำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงชำต (สวทช.) หรอทนสภำวจยแหงชำต ซงไมตองมกนซอจะเหมำะสมกวำ

เมอนกวจยไดรบทนแลว บำงคนกไมอยำกให mentor มำใกลอก เพรำะไมตองกำรพง mentor ตงแตแรกแลว (แตจ ำเปนตองใสชอไปเพรำะเปนขอบงคบของขอเสนอโครงกำรวจย ) หรอเกรงวำ mentor จะมำแนะน ำอะไรทตนเองไมอยำกท ำ หรอมนใจวำตวเองมควำมรในเรองนดเทำกบหรอดมำกกวำ mentor แตกำรท สกว./สกอ. บงคบใหผรบทนจะตองสงรำยงำนควำมกำวหนำทก 6 เดอน ผำนทำง mentor นบวำเปนกำรควบคมกำรท ำงำนรวมกนไดทำงหนง ในทำงปฏบตแม mentor บำงทำนไมอยำกจะลงนำมผำนให แตกไมอยำกขดใจ ท ำใหกระบวนกำร mentoring สวนหนงไมบงเกดผลอยำงทตงเปำเอำไว แตกยงดกวำไมม mentor แนนอน เพรำะอำจำรยผใหญบำงทำนเคยออกปำกวำลกศษยบำงคนทจบปรญญำเอกแลวไมยอมฟงใครเลย คดวำกำรแกปญหำในเรองนนๆ ตองท ำตำมวธกำรของตนเทำนน ในกรณนระบบ mentoring ชวยใหไดขอเสนอโครงกำรทดขน เพรำะ mentor จะไดค ำแนะน ำไดตงแตชวงเตรยมขอเสนอโครงกำรฯแลว และนกวจยรนใหมกมกจะเชอฟง mentor ดมำกอยำงนอยกในชวงกอนยนขอเสนอโครงกำรฯ อยำงไรกตำม mentor บำงคนไมมเวลำแมแตจะมสวนรวมในกำรเตรยมหรออำนขอเสนอโครงกำรฯ ในกรณน ถำนกวจยไมมผลงำนอะไรออกมำจนสนสดโครงกำร mentor กควรจะมสวนถกต ำหนดวย (แต mentor บำงคนกอำงวำงำน mentoring ไมมคำตอบแทน mentor จงไมควรถกต ำหน ควรต ำหนแต mentee เทำนน)

ส ำหรบนกวจยรนใหมทอยคนละหนวยงำนกบ mentor ไมคอยมโอกำสจะพบปะกนบอยๆ แตกลบเปนเรองงำยทจะตดตอกนผำนทำง internet สวนกำรเยยมชมหองปฏบตกำรหรอแปลงทดลอง ยงท ำไดไมสะดวกนก ยกเวนวำ mentor มงบวจยพอทจะใชเดนทำงไปพบปะใหค ำแนะน ำกบนกวจยได เนองจำกงบประมำณทนกวจยไดรบไมไดมคำใชจำยในกำรเดนทำงใหกบ mentor จำกประสบกำรณของผเขยน นกวจยจะขอค าปรกษาจาก mentor หรอไม ไมไดขนอยกบระยะทาง แตขนอยกบตวนกวจยเอง ทส ำคญคอ นกวจยทอยในสถาบนฯทบณฑตศกษายงไมเขมแขง มกจะท างานวจยดวยตนเอง ซงตรงตามวตถประสงคของทนพฒนาอาจารยรนใหม ในขณะทนกวจยรนใหมในมหำวทยำลยบำงคน โอนงำนวจยของตนใหลกศษยปรญญำโทท ำ แลวท ำตวเปน adviser หรอ mentor อกทหนง กรณแบบนอำจมไมมำก แตผเขยนกแนใจวำมไมนอย และท ำใหนกวจยรนใหมไมอยำกพบ mentor ตวจรง ในกรณน ควำมสมพนธระหวำงนกวจยกบ mentor (ตวจรง) เกอบจะไมมเลย และเปนเรองทปองกนไดยำกดวย เพรำะนกวจยรนใหมจะอำงไดตลอดเวลำวำ งำนของนกศกษำปรญญำโทเปนเพยงสวนนอย (ทจรงเปนสวนใหญ) ของงำนวจยหลงปรญญำเอกเทำนน และ mentor กคงไมอยำกจะขอลำออกจำกกำรเปน mentor หรอเขำไปหำเรองจกจกกบนกวจย แตควำมกดดนสวนใหญจะมำลงทนกศกษำปรญญำโททนำสงสำรคนนน ถำมหำวทยำลยเปน mentor และเจอเหตกำรณแบบน ถำเปนไป


ไดจะขอเปนกรรมกำรทปรกษำวทยำนพนธ ของลกศษยปรญญำโทคนนนดวย อยำงนอยกจะไดเขำไปมสวนในกำรสนบสนนนกวจยรนใหม แมจะเปนทำงออมกยงด

สรป

adviser/mentor หรอกนซอทำงวชำกำร มควำมส ำคญทชวยประคบประคองนกศกษำหรอนกวจยรนใหมใหสำมำรถแกปญหำทเกยวของกบกำรวจยไดตงแตเตรยมขอเสนอโครงกำรฯ ท ำกำรทดลอง ตรวจแกรำยงำนควำมกำวหนำและรำยงำนฉบบเตม จนถงตรวจแกเอกสำรเพอตพมพในวำรสำรทำงวชำกำร ดวยคำนยมนบถอผอำวโสของคนไทยท ำให mentor ทเกงๆ มโอกำสมำกทจะเปนแบบอยำง (model) ในกำรท ำงำนของนกวจยรนใหมเพอชวยปลกฝงแนวคดในกำรท ำงำนวจย ควำมขยนขนแขง กำรยอมรบควำมสำมำรถของกนและกน และสำมำรถท ำงำนเปนทมรวมกบผอนได ดงนน กนซอทจรงจงและจรงใจ อำจไมตองรอใหนกวจยมำขอค ำปรกษำแตฝำยเดยว แตสำมำรถเปดเกมรกเขำหำนกวจย ตงแตชวยมองควำมเปนไดในกำรตพมพ (ขณะเตรยม ขอเสนอโครงกำรฯ ) หำโอกำสพบปะหรอเชญนกวจยใหมมำบรรยำยหรอมำฟงงำนวจยทเกยวของ ขอส ำคญคอ หาทางใหนกวจยไดท างานวจยดวยตนเอง มากกวาจะใหผองถายงานทงหมดไปใหกบนกศกษา เพอใหเกดการพฒนานกวจยเปนขนเปนตอน ไมขามขนเปน “กนซอรนใหม” เรวเกนไป

mentor: มใชเปนเพยงทปรกษาธรรมดา ๆ อยางทคด 74

บทท 9 mentor มใชเปนเพยงทปรกษาธรรมดาๆ อยางทคด

ศาสตราจารย ดร. อารนต พฒโนทย ภำควชำพชไร คณะเกษตรศำสตร

มหำวทยำลยขอนแกน

ผเขยนรจกค ำวำ mentor กจำก สกว. ทก ำหนดใหนกวจยรนใหมทขอทนวจยจำกฝำยวชำกำร สกว. จะตองมผทท ำหนำทนอยดวย ซง สกว. ใชค ำภำษำไทยวำ “นกวจยพเลยง” ในชนตนผเขยนกไมไดใสใจกบค ำนมำกนก คดวำกเปน “ทปรกษำ” ธรรมดำๆ ตอเมอไดรบกำรตดตอใหเขยนบทควำมน จงไดไปศกษำหำขอมลเพมเตมและพบวำ mentor มใชเปนเพยงทปรกษาธรรมดาๆอยางทคด แตเปนมากกวานน ถาจะใหสมบรณแบบจะตองเปนทงทปรกษา เปนทงผสนบสนน เปนทงพเลยง เปนทงผบงคบบญชา เปนทงผอปถมภค าจน และเปนแบบอยางทดทจะใหเจรญรอยตาม นอกจำกนยงพบวำ กำรเปน mentor นน มใชเปนใหเฉพำะนกวจยรนใหมเทำนน แตเปนใหไดทงนกศกษำปรญญำตร ปรญญำโท ปรญญำเอก หลงปรญญำเอก และนกวจยรนใหม ในวงกำรศกษำค ำวำ mentor มกจะใชสลบกนกบค ำวำ faculty adviser วำไปแลวผทมอำชพเปนอำจำรย กจะตองท ำหนำทเปน mentor โดยปรยำย แตจะเปนไดดแคไหนกเปนอกเรองหนง ในตำงประเทศเขำมค ำแนะน ำทเขยนไวเปนเรองเปนรำว แตบำนเรำไมม (หรอมแตผเขยนไมรกได ) จงไดท ำไปตำมสำมญส ำนกของแตละบคคล รวมทงผเขยนดวย ค ำวำ mentor มความหมายลกซงกวาค าวา “นกวจยพเลยง” จงจะขอใชค ำวำ mentor ตลอดขอเขยนน

ผเขยนไมแนใจวำเรมท ำหนำทเปน mentor ตงแตเมอใดและขอบขำยแคไหนจงจะเรยกวำเปน mentor ดงนน ในกำรเลำประสบกำรณจงจะเลำไปตำมลกษณะของงำนวจยทท ำและนกศกษำและนกวจยทเกยวของในแตละยคสมย ซงผเขยนมสวนชแนะมำกบำงนอยบำงแลวแตสถำนกำรณ และกคดเอำเองวำคงจะมสวนของกำรเปน mentor อยบำงไมมำกกนอย ตอจำกนนจะประมวลประเดนทพบวำเปนจดออนของนกศกษำและนกวจยรนใหม ทตองกำรกำรชแนะจำกนกวจยทมประสบกำรณ รวมทงวธกำรหรอกระบวนกำรทผเขยนและกลมของผเขยนใช ซงแปรเปลยนไปตำมเวลำและอำยขย และทำยทสดจะกลำวถงสงทผเขยนไดรบจำกกำรเปน mentor และขอคดบำงประกำรทอยำกจะฝำกไว

ผเขยนเปนอำจำรยทคณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน ตงแตมหำวทยำลยฯ เพงกอตง หลงจำกไปเรยนตอจนจบปรญญำเอกกลบมำในป พ.ศ. 2515 กเรมจบงำนวจยทนท โชคดทท ำอยำง


แรนแคนอยไดไมนำน กไดทนสนบสนนจำก International Development Research Centre (IDRC) ของประเทศแคนำดำ มำท ำวจยในโครงกำรพชส ำหรบเขตทคอนขำงแหงแลง (semi-arid crops project) ซงมขำวฟำง ถวเหลอง และถวลสง เปนพชในโครงกำรฯ โดยผเขยนเปนหวหนำโครงกำรฯรบผดชอบงำนปรบปรงพนธขำวฟำง และมอำจำรยอกหลำยทำนในสำขำวชำตำงๆทเกยวของ ทงทำงดำนปรบปรงพนธ เขตกรรม ดนและปย โรค และแมลง รวมในโครงกำรฯ งำนวจยในโครงกำรนเปนประเภทงำนวจยประยกต เนนกำรใชประโยชน และไมไดมขอก ำหนดทจะตองตพมพผลงำนในวำรสำรวชำกำร งำนวจยสวนใหญเปนกำรทดลองในแปลงในสถำนทดลอง และมงำนวจยในหองปฏบตกำรอยบำงทำงดำนโรคพช สมยนนคณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน เปดสอนเพยงแคระดบปรญญำตร จงไมมนกศกษำระดบบณฑตศกษำทจะมำท ำวจยในโครงกำรฯทจะเปนวทยำนพนธ แตมนกศกษำชนปท 3 และปท 4 ทโครงกำรฯ จำงเปนนกศกษำชวยวจย (trainees) รวมทงจำงผทจบปรญญำตรใหมๆ เปนผชวยวจย ท ำงำนเตมเวลำ นอกจำกนยงมนกศกษำบำงคนมำท ำงำนวจยในวชำปญหำพเศษ (special problem) และอกจ ำนวนหนงมำฝกงำนกบโครงกำรฯ

ในกำรด ำเนนงำนนนอำจำรยแตละทำนจะเปนผวำงแผนงำนวจยของตน แตกมกำรประชมปรกษำหำรอกนกอนเปนประจ ำทกป รวมทงมกำรจดท ำแผนงำนของแตละกำรทดลอง วำมวตถ ประสงคอะไร มกรรมวธททดสอบอะไรบำง ใชแผนกำรทดลองอะไร ท ำกซ ำ ขนำดแปลงเปนเทำไร เกบขอมลอะไรบำง แลวจดท ำออกมำเปนเลมท ำใหสะดวกในกำรตดตำมงำน และเปนคมอในกำรปฏบตงำนดวย อำจำรยจะเปนผลงมอท ำเอง (สมยนนอำยยงนอยกนทกคน) โดยมผชวยวจยและนกศกษำชวยวจยเปนผชวย เรยกไดวำท ำไปดวยกน แตยงดกวำตอนทเรยนอยตำงประเทศ ตรงทยงมคนงำนชวยท ำงำนหนกๆให เชน ถอนแยก ดำยหญำ เกบเกยว สเมลด เมอตอนเรยนอยตำงประเทศตองท ำเองทงหมด ไมมคนงำนชวย เพรำะคำแรงงำนแพง หำกจะดถงกำรชแนะหรอกำรเปน mentor ใหแกอำจำรยผรวมงำนดวยกน กยงไมถงกบวำจะมใครท ำหนำทเปนนกวจยพเลยง แตกไดรวมกนคด รวมกนวำงแผนและก ำหนดแนวทำง ในลกษณะทเปนทมงำนดวยกน เพยงแตในฐำนะทเปนหวหนำโครงกำรฯ ผเขยนกตองดแลใหแผนงำนเปนไปอยำงสมเหตสมผลและเหมำะสมกบงบประมำณ ตดตำมกำรด ำเนนงำนใหเปนไปตำมแผนและจดท ำรำยงำนใหทนตำมก ำหนด ในสวนของผชวยวจยและนกศกษำชวยวจยสงทไดชวยฝกฝนจะเปนเรองของกำรปฏบตตำงๆในกำรท ำวจย และลกษณะนสยในกำรท ำงำน

ผเขยนเชอวำกำรทนกศกษำไดเขำมำท ำงำนเปนนกศกษำชวยวจยในโครงกำรฯ เปนประโยชนแกเขำอยำงมำก และกไดเหนพฒนำกำรในตวนกศกษำเหลำนนหลำยดำน ทงในเรองทกษะของกำรปฏบตงำน ควำมรบผดชอบ กำรท ำงำนรวมกบผอน และบคลกภำพ ผเขยนไดเคยถำมนกศกษำชวยวจยหลำยตอหลำยรนวำ กำรทเขำมำเปนนกศกษำชวยวจยเขำไดเรยนรอะไรหรอไม? และเปนประโยชนแกเขำหรอไม? ทกคนจะตอบทนทวำไดเรยนรอะไรตำงๆมำกมำย และเปนประโยชนแกเขำมำก แตพอถำมตอวำ “ไดเรยนรอะไรบำงและเปนประโยชนอยำงไร? ลองบอกมำใหชดๆ ” ทกคน (และกทกคนจรงๆ) กจะองไป และตอบค ำถำมนไมคอยจะได กเลยไมรวำ สงทเขำไดรบนนเปนของดทซมซบเขำไป


ในตว รสกได แตบอกไมไดวำเปนอะไร หรอเปนเพรำะวำนกศกษำของเรำไมใครจะคด จะวเครำะห จงบอกไมคอยไดวำไดเรยนรอะไรมำบำง

ส ำหรบผชวยวจยในสมยนน ขอเขยนของ รองศำสตรำจำรย ดร. ประสทธ ใจศล (ปจจบนเปนรองคณบดฝำยวจย คณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน) ทเขยนลงในหนงสอทระลกในวำระทผเขยนเกษยณอำยรำชกำร นำจะบงบอกสงทพวกเขำไดรบไดด ขอควำมตอนหนงมวำ

“ตลอดเวลำสำมปทท ำงำนเปนผชวยวจยประจ ำโครงกำรน ชวตสวนใหญของผมจะอยทหมวดพชไร ผมมเพอนรนเดยวกนท ำงำนอยทเดยวกนหลำยคน........ผมไดเรยนรสงใหมๆ มำกมำยไดเพอนด แตเหนอสงอนใด คอ ควำมรทำงวชำกำรทไดรบเพมเตมจำกทำนอำจำรยอำรนต โดยตรงซงตำงจำกควำมรทไดสมยเปนนกศกษำมำกมำย โดยเฉพำะทกษะภำคปฏบตในสภำพไร กำรวำงแผนงำนทดลอง ระบบกำรท ำงำนวจย และกำรเปดโอกำสใหเหนโลกกวำงในชวงทอำจำรยพำไปทศนศกษำประจ ำป เมอไดครด ศษยยอมซมซบมำเปนแบบอยำงและไดวชำควำมรมำประกอบอำชพไดอยำงมนใจในวนน”

เมอทนชวยเหลอโครงกำรพชส ำหรบเขตทคอนขำงแหงแลงสนสดลง เรำไดรบทนวจยตอจำกทง IDRC และจำก USAID ผำนโครงกำร Peanut Collaborative Support Program (Peanut CRSP) โดยลดพชลงเหลอเพยงถวลสงพชเดยว แตขยำยควำมรวมมอเปน 3 หนวยงำน คอ กรมวชำกำรเกษตร มหำวทยำลยขอนแกน และมหำวทยำลยเกษตรศำสตร จดท ำเปนโครงกำรถวลสงแหงชำต ทมงำนวจยดำนหลกๆเกอบทกดำน ในสวนของมหำวทยำลยขอนแกนทผ เขยนเปนหวหนำโครงกำรฯ และรบผดชอบงำนปรบปรงพนธ กำรด ำเนนงำนในระยะแรกกมลกษณะคลำยกบโครงกำรพชส ำหรบเขตทคอนขำงแหงแลง แตในระยะหลงเมอเปดสอนปรญญำโทกมนกศกษำมำท ำวจยในโครงกำรฯ เปนวทยำนพนธปรญญำโทดวย กำรปรกษำหำรอไมจ ำกดอยภำยในสถำบนเทำนน แตยงขยำยขำมสถำบนดวย กลไกส ำคญในกำรประสำนงำนขำมสถำบน และปรบแนวทำงของงำนวจยของแตละสถำบนใหสอดคลองและเกอหนนซงกนและกนกคอ กำรจดสมมนำถวลสงแหงชำต ซงไดเชญทกหนวยงำนทมสวนเกยวของกบกำรวจยและพฒนำถวลสง รวมทงฝำยสงเสรมและภำคเอกชนเขำรวมดวย ในกำรสมมนำจะจดเวลำใหชวงหนงทใหนกวจยแตละดำนไดปรกษำหำรอเกยวกบแผนงำนในดำนของตน รวมทงกำรรวมมอประสำนงำนระหวำงหนวยงำน และน ำเสนอผลตอทประชมใหญดวย ในทำงปฏบตผเขยนจะท ำหนำทเปนหวเรอใหญในกำรสมมนำน เวทนไดชวยสรำงเครอขำยของนกวจยถวลสงและผทเกยวของ รวมทงเปนเวทใหนกวจยถวลสงรนใหมไดศกษำงำน รวมทงท ำควำมรจกกบนกวจยถวลสงและผทเกยวของในเครอขำย อนเปนสวนส ำคญสวนหนงของกระบวนกำร mentoring กำรสมมนำนไดด ำเนนกำรตอเนองมำจนถงปจจบน

ในชวงหลงโครงกำรฯ ไดเปลยนมำเนนกำรพฒนำวธกำรและกระบวนกำร (methodology and process) เพรำะเหนวำนำจะสรำงผลกระทบไดมำกกวำ ลกษณะงำนยงคงมกำรศกษำและวเครำะห


สภำพและเงอนไขของเกษตรกรในหลำยพนท รวมกบเกษตรกรในกำรทดสอบเทคโนโลยบำงอยำง และกำรศกษำเจำะลกเฉพำะเรอง กำรด ำเนนงำนจะท ำกนเปนทมทงนกวจยและผชวยวจยจำกสำขำวชำตำงๆ ทงทำงดำนวทยำศำสตรและดำนสงคมศำสตร รวมกนเกบขอมล รวมกนวเครำะหและเรยนรรวมกน แตผทมประสบกำรณมำกกวำกมสวนชแนะมำกกวำ ผเขยนจะจดอยในประเภทหลงน กำรด ำเนนงำนในลกษณะนตอเนองกนมำ ท ำใหเรยนรและพฒนำกระบวนกำรท ำงำนรวมกนในลกษณะทเปน interdisciplinary จรงๆ มใชเปนเพยง multidisciplinary (ซงผเขยนมกจะอปมำอปไมย 2 ค ำนวำเหมอน “น าพรกทต าแลว” กบ “น าพรกทยงไมไดต า”) และเมอมกำรเปดสอนระดบปรญญำโทกมนกศกษำปรญญำโทจ ำนวนหนงมำท ำงำนวจยทเปนวทยำนพนธในโครงกำรฯ ดวย

ผเขยนคดวำไดมำท ำหนำทเปน mentor เตมตว กเมอไดรบทนสงเสรมกลมวจย (เมธวจยอำวโส สกว.) ซงมเปำหมำยทจะเพมขดควำมสำมำรถของนกวจยรนกลำงและสรำงนกวจยรนใหม โดยมงเนนกำรตพมพผลงำนในวำรสำรวชำกำรทมกำรประเมนโดยผทรงคณวฒ โครงกำรระยะทหนงของผเขยนมทงงำนวจยถวลสงและงำนวจยเกษตรเชงระบบ และมทมอำจำรยทเปนนกวจยในแตละดำน แตละทำนกมนกศกษำทงระดบปรญญำโทและเอกทท ำวจยในโครงกำรฯเปนงำนวทยำนพนธ โครงกำรระยะทสองไดจ ำกดขอบขำยลงมำเหลองำนวจยถวลสงดำนเดยว และมนกศกษำปรญญำเอกเพมขน โดยเฉพำะนกศกษำทไดรบทนโครงกำรปรญญำเอกกำญจนำภเษก ทงของผเขยนเองและของอำจำรยบำงทำนในทม บทบำทของผเขยนจงมทงทเปนพเลยงของนกวจยในทม และของนกศกษำปรญญำโทและเอกทอยในทม ทงน ในโครงกำรฯ กมผชวยวจยซงจบปรญญำตร และนกศกษำปรญญำตรชวยวจยอยดวย

งำนวจยเชงระบบในโครงกำรระยะทหนง เนนกำรศกษำสมดลของธำตอำหำร และกำรเคลอนยำยธำตอำหำรในพนทสวนตำงๆของพนทลมน ำขนำดเลก ซง Hanoi Agricultural University (HAU) ของประเทศเวยดนำม กมงำนในลกษณะเดยวกนในทสง จำกควำมสมพนธทมมำกอนหนำน ไดกอใหเกดควำมรวมมอกนในกำรด ำเนนงำน มกำรสมมนำรวมกนทกป สลบกนระหวำงกำรจดในประเทศไทยกบในประเทศเวยดนำม เนองจำกนกวจยของฝำยเวยดนำมสวนใหญเปนนกวจยรนใหม จงตองอำศยผเขยนและทมงำนในโครงกำรฯ เปนพเลยงทใหกำรชแนะชวยเหลอ ตงแตเรมวำงแผนงำนวจย กำรเกบขอมล และกำรเสนอผล Professor Terry Rambo ซงชวยเหลอ HAU อยตงแตสมยททำนยงอยท East-West Center มสวนอยำงมำกในกำรเชอมโยงใหเกดควำมรวมมอน และรวมในกำรสมมนำในงำนสวนนทงในประเทศไทยและในเวยดนำม รวมทงกำรสมมนำในงำนอนๆ ทไมไดกลำวถง

จำกประสบกำรณทไดมสวนเกยวของกบกำรชแนะ และเสรมสรำงขดควำมสำมำรถของนกวจยระดบตำงๆ ตำงกรรมตำงวำระและหลำยรปแบบดงไดกลำวขำงตน รวมทงกำรพจำรณำขอเสนอโครงกำรวจย พบวำทดกมอยไมนอย แตทตองกำรกำรชแนะกมอยมำก และในหลำยๆดำนทดคงไมจ ำเปนตองกลำวถง สงทจะกลำวตอไปเปนประเดนตำงๆทผเขยนพบวำนกวจยตองกำรกำรชแนะ


โดยเฉพำะนกศกษำและนกวจยรนใหม บำงประเดนกรวมถงนกวจยรนกลำงหรอรนเกำๆ ดวย แมแตตวผเขยนเองกไมเวน เพรำะคนเราไมใชวาจะรไปเสยหมดทกเรอง

“จะท าวจยเรองอะไรด?” เปนค ำถำมทไดรบจำกนกวจยรนใหมๆ หลำยคน ในหลำยโอกำส ผเขยนคดวำเขำถำมดวยควำมจรงใจ และเขำเองกวำวน อยำกจะท ำวจย แตคดไมออกวำจะท ำเรองอะไร และอยำกไดค ำแนะน ำ ผเขยนมกจะบอกเขำวำ ค ำถำมนตอบไมไดหรอก แตถำถำมวำ เขำอยำกจะท ำวจยเรองนและใหขอมลประกอบพอสมควร แมจะไมมำกแตใหพอแสดงแนวคดของเขำ ผเขยนกคงจะพอใหขอคดเหนและขอเสนอแนะได

ถำมเวลำคยกน ผเขยนกมกจะถำมเขำวำ เขำสนใจดำนใด ทำงเกษตรกมดำนพช ดำนสตว ดำนดน ดำนศตรพช-สตว หรอจะเปนพชหรอสตวชนดใดชนดหนง หรอจะเปนดำนปรบปรงพนธ ดำนเขตกรรม สรรวทยำ ฯลฯ อะไรกได หลำยคนกมประเดนกวำงๆทสนใจอยบำง แตบำงคนกไมมเลย ประเภทหลงนมกจะไมไดสนใจทจะท ำงำนวจยมำกอน แตสถำนกำรณบบบงคบใหตองท ำวจยบำง มเชนนนจะสงผลกระทบตอสถำนภำพและควำมกำวหนำในหนำทกำรงำน แมจะไมสนใจมำกอน แตสถำนกำรณบบบงคบจงหนมำสนใจ กคงพอชวยกนได แตประเภททจ ำใจท ำเหนจะล ำบำก ผเขยนมกจะบอกวำ ประเภทหลงนใหเปลยนอำชพเสยเถด อยไปกไมมควำมสข อะไรทจ ำใจท ำ...จะท ำไดไมด และท ำไดไมนำน แถมจะทกขทรมำนดวย การพดอยางนกท าหนาท mentor ดวยเหมอนกน เพราะเขาวา mentor จะตองชแนะงานอาชพทเหมาะกบคณสมบตของผทรบการชแนะ

กำรก ำหนดหวขอวจยเปนเรองส ำคญ และพบวำเปนปญหำของนกศกษำและนกวจยรนใหมทตองกำรกำรชแนะและชวยเหลอในหลำยประเดน เมอนกศกษำเสนอหวขอวจยและแนวคด ค ำถำม 3 ขอแรกทผเขยนจะถำมเปนประจ ำ กคอ “คณจะท าอะไร?” “จะท าไปท าไม?” และ “ท าไมถงตองท า?” ค ำถำมขำงตนกเปนค ำถำมพนๆ ธรรมดำๆ แตกพบวำ มกจะตอบกนไมคอยได หรอไดกมกไมคอยชดเจน หรอไมคอยสมเหตสมผล

เมอมหวขอเรองทจะท ำวจย ค ำถำมทวำ “จะท าอะไร?” กนำจะตอบไดงำยๆ เพรำะหวขอเรองกนำจะบอกแลว แตกำรก ำหนดหวขอเรองไมสำมำรถจะใสรำยละเอยดไดทงหมด และตองเขยนใหดงดดใจดวย บำงครงกเขยนไวกวำงเกนไป ไมชดเจน เมอซกไซไลเรยงเขำ กตอบไมได เพรำะไมไดคดใหละเอยดพอ ตวอยำงเชน นกศกษำคนหนงเสนอวำ เขำอยำกจะท ำวจยเรอง “ผลกระทบของกำรเปลยนแปลงทำงเศรษฐกจและสงคมทมตอกำรท ำกำรเกษตรของเกษตรกรในภำคตะวนออกเฉยงเหนอ ” เขำคดวำเขำจะท ำกำรศกษำโดยใชแบบสอบถำม จะลงไปสมภำษณเกษตรกรในหมบำนจ ำนวนหนง รวมทงจะสงเกตกำรปฏบตของเกษตรกรประกอบ เขำตงควำมหวงไววำ ผลจำกกำรศกษำนจะชวยชแนะแนวทำงในกำรพฒนำกำรเกษตรใหเหมำะสมยงขน ซงฟงดแลวกนำสนใจและนำจะเปนประโยชน แตพอถำมวำ กำรเปลยนแปลง “อะไร” ทำงเศรษฐกจ กำรเปลยนแปลง “อะไร” ทำงสงคม และ กำรท ำ “อะไร” ทำงกำรเกษตร เขำตอบไมไดชดเจน ผเขยนบอกเขำไปวำ เขาจะตองตอบใหไดกอนวา


“อะไร” เหลานน มนคอ “อะไร” ปจจยทำงเศรษฐกจและสงคมมมำกมำย กำรเกษตรกมหลำยดำน ทงปลกพชและเลยงสตว แตละอยำงกมหลำยชนด เขำจะท ำไหวหรอ? และทส ำคญกคอ เขำจะประเมนผลกระทบไดอยำงไร? จะใชขอมลอะไร? มำประเมน เขำบอกวำถำอยำงนนทำงเกษตรลดลงมำเหลอกำรปลกขำวกแลวกน ผเขยนกบอกวำ เขำกยงจะตองตอบวำ จะดผลกระทบตอ “อะไร” ของกำรปลกขำว และถำจะดผลกระทบจะตองมกำรเปลยนแปลง รหรอไมวำแตละอยำงนน เมอกอนเปนอยำงไร? เดยวนเปนอยำงไร? หรอเมอกอนเกษตรกรปฏบตอยำงไร? เดยวนปฏบตอยำงไร? ถำไมมพนควำมรเหลำนมำกอน เมอไปสมภำษณเกษตรกร จะไปถำมเขำวำอะไร? และจะออกแบบสอบถำมอยำงไร? ถำไมรกจะตองไปศกษำมำกอน ไมวำจะจำกรำยงำน จำกผร แมกระท งออกไปพดคยกบเกษตรกร เพอใหไดขอมลพนฐำนเบองตนใหเพยงพอกอน ผเขยนบอกตอไปวำกำรศกษำผลกระทบของกำรเปลยนแปลงของปจจยทำงเศรษฐกจและสงคมทมตอชวตควำมเปนอยของชำวชนบทอำจจะมผศกษำไวมำกแลว เขำควรจะไปทบทวนเอกสำร วำกำรศกษำเหลำนนศกษำถงผลกระทบของปจจย “อะไร” ทำงเศรษฐกจและสงคม มวธกำรศกษำไวอยำงไร? ประเมนผลกระทบอยำงไร? ใชขอมลอะไร? และเรองทเรำจะศกษำ มอะไรทตำงไปจำกทเขำศกษำไวแลวบำง

ตวอยำงขำงตน เปนตวอยำงทคอนขำง “extreme” และเปนขอเสนอในระยะตนๆของกระบวนกำรพฒนำหวขอวจย (หลำยทำนเมอเสนอหวขอวจยกท ำกำรบำนมำดกวำนมำก) แตกสะทอนปญหำหลำยๆ อยำงของนกศกษำ และนกวจยใหม ทมกจะพบเสมอ กลำวคอ

ประการแรก มกจะตงความหวงไวสงเกนไป คดวำท ำวจยเรองเดยวกจะแกปญหำนนๆ ได จงมกจะตงหวขอไวกวำง และไมไดคดใหละเอยดวำจะท ำไดหรอไมในเงอนไขของเวลำและงบประมำณทม

ประการทสอง มกจะมความรพนฐานในเรองนนๆไมดหรอลกซงเพยงพอ จงไม สำมำรถบอกไดชดเจนวำ “อะไร” นนคอ “อะไร” สวนหนงเปนเพรำะไมมประสบกำรณในกำรไปสมผสกบกำรปฏบตจรงของเกษตรกร อกสวนหนงเปนเพรำะไมไดทบทวนรำยงำนและเอกสำรใหกวำงขวำงเพยงพอ จดออนดงกลำวเปนเรองทตองกำรกำรชแนะจำก mentor ทงในเรองของประเดนของหวขอวจย กำรปฏบตของเกษตรกร และแหลงขอมลหรอรำยงำนทควรจะไปทบทวน

ค ำถำมทวำ “ท ำไปท ำไม?” และ “ท ำไมตองท ำ?” แททจรงแลวกคอถำมวำ “ปญหาคออะไร?” และ “งานวจยชนนจะไปชวยแกปญหานนไดอยางไร?” ซงกนำจะเปนค ำถำมทตอบไมยำก แตทผเขยนพบมำนน กำรตอบค ำถำมทงสองนเปนปญหำของนกศกษำและนกวจยรนใหมๆมำกทสด ปญหำทพบมตงแตไมรวำปญหำของเกษตรกรทเกยวของกบงำนวจยของเขำคออะไร? ไมสำมำรถอธบำยควำมส ำคญของปญหำไดอยำงเปนทนำพอใจ ไมสำมำรถจะเชอมโยงเรองทจะวจยกบปญหำของเกษตรกรได โดยเฉพำะงำนวจยทคอนขำงจะเปนงำนวจยพนฐำน และทส ำคญกคอ แยกแยะไมคอยออกระหวำงปญหำของเกษตรกรกบโจทยวจย เมอโจทยไมชดกกระทบไปถงประเดนทจะศกษำ (คอ จะท ำ


อะไร?) วธกำรศกษำ รวมทงขอมลทจะเกบ และกำรวเครำะหผลดวย ปญหำเหลำนแหละทเปนทมำของค ำถำมยอดนยมของผเขยน คอ “What is it you are trying to find out? What is your question?” ท Professor Terry Rambo ไดกลำวถง

หำกผำนดำน 3 ค ำถำมนไปได ค ำถำมตอไปกคอ “เรองท ำนองเดยวกบทคณจะท ำน มคนอนเขาท ามาแลวหรอยง?” หรอ “เรองท ำนองเดยวกบทคณจะท ำน กมคนอนเขำท ำมำแลว ท าไมตองท าอก? สงทคณจะท าตางจากทเขาท ามาแลวอยางไร?” และ “รำยงำนทจะสงไปตพมพในวำรสำรวชำกำร จะมอะไรใหม? จะขายอะไร? ขายองคความรหรอขายวธการ (methodology)” กำรตอบปญหำขำงตน กพบวำยงมปญหำอยมำก ส ำหรบนกศกษำและนกวจยรนใหม หรอแมกระทงนกวจยรนเกำบำงคน ปญหำทพบบอยกคอ กำรทบทวนเอกสำรมกจะไมกวำงขวำงเพยงพอและทนสมย และทส ำคญกคอ ไมแปลงปญหำทองถนใหเปนปญหำสำกล ซงกมทงทไมคดมำกอนวำจะตองแปลง และทไมสำมำรถแปลงปญหำทองถนใหเปนปญหำสำกลได ผเขยนบอกกบนกศกษำและนกวจยรนใหมเสมอวำ เราควรจะท าวจยในปญหาของบานเรา แตการทผลงานวจยจะตพมพในวารสารวชาการนานาชาตได ตองเขยนปญหาของเราใหเปนปญหาสากล หรอเปน generic หรออยางนอยกเปนปญหาของภมภาค มฉะนนเขำจะบอกใหไปลงในวำรสำรวชำกำรในทองถน ไมวำนกวจยประเทศไหนเขำกวจยปญหำของบำนเขำทงนน แตทเขำตพมพผลงำนในวำรสำรวชำกำรนำนำชำตได กเพรำะเขำชใหเหนวำ ปญหำทเขำท ำวจยไมใชมเฉพำะบำนเขำ และสงทเขำท ำกเปนประโยชนแกประทศอนดวย ในบำงกรณ ผลงำนวจยทเปนองคควำมร จะใชไดเฉพำะทองถน ในกรณเชนน กำรทจะไปตพมพในวำรสำรวชำกำรนำนำชำต จะตองเปลยนจดขำยเปนวธกำร (methodology หรอ approach) ซงกำรเขยนรำยงำนกจะตองเปลยนจดเนนตำมไปดวย ประเดนเหลำน นกศกษำและนกวจยรนใหมตองกำรกำรแนะน ำชวยเหลอจำก mentor

ในเรองกำรทบทวนเอกสำร กเปนเรองทนกศกษำและนกวจยรนใหมประสบควำมล ำบำก เนองจำกเรองทจะท ำวจยมกจะเปนเรองใหมส ำหรบเขำ จงมกจะไมรวำเรองทเกยวของกบเรองทเขำจะท ำนนมใครรำยงำนไวแลวบำง และในเรองนนๆ ม key references อะไรบำง ปจจบนกำรสบคนทำง internet สำมำรถท ำไดกวำงขวำง ปญหำกคอ ขอมลมมำกแตเปนภำษำองกฤษ แตนกศกษำและนกวจยรนใหมจ ำนวนไมนอยทภำษำองกฤษยงไมแตกฉำน อำนไดชำ และยงอำนไมคอยจะรเรองเสยอก กำรทจะดหวขอเรอง อำนเรองยอ เพอคดเลอกเรองทเกยวของ กท ำไดชำ แมจะไดเรองเตมมำ กวำจะอำนใหเขำใจทงเรอง กใชเวลำนำน จงตองกำรกำรชวยเหลอจำก mentor ผเขยนเองกตองชวยแนะน ำ papers ทจะใหนกศกษำไปอำน บำงครงตองชวยอธบำยบำงตอนทเขำอำนไมเขำใจ แตกดทท ำใหผเขยนตองเขำไปสบคนเองดวย และตองอำน papers ทคดวำนำจะเกยวของ เพอจะไดแนะน ำนกศกษำได บำงครงนกศกษำเขำกคนไดเรองใหมๆมำ ท ำใหผเขยนทนสมยในเรองนนๆ ดวย เรยกวำไดประโยชนดวยกนทงสองฝำย


ถำโจทยวจยชดเจน กำรก ำหนดรำยละเอยดในกำรวจยกนำจะไมยำก แตกพบวำนกศกษำและนกวจยรนใหมกยงมปญหำ และตองกำรกำรแนะน ำชวยเหลอจำก mentor อกหลำยเรอง เปนตนวำ กำรก ำหนดกรรมวธ (treatments) ในกำรทดลอง ทจะสำมำรถตอบค ำถำมตำมวตถประสงคได กำรควบคมปจจยอนๆทจะมผลกระทบ หรอ confound กบผลจำกกรรมวธททดลอง กำรควบคม experimental errors ซงรวมไปถงแผนกำรทดลอง (experimental design) ทควรจะใช จ ำนวนซ ำ ขนำด และวธกำรเกบตวอยำง ปญหำสวนหนงเนองมำจำกนกศกษำหรอนกวจยรนใหม ยงไมรจกพชหรอสตวทเขำจะใชทดลองดพอ ไมรซงถงธรรมชำตและควำมมำกนอยของควำมแปรปรวนทงของพชหรอสตวทดลองและของสภำพแวดลอมและปจจยอนๆทเกยวของ จงตองกำรกำรชแนะจำกผทมประสบกำรณ บางกรณนกวจยกตองการการยนยนจาก mentor เพอใหมนใจในวธการทตนก าหนดวาถกตองและเหมาะสม ในงำนวจยบำงอยำงทตองใชวธกำรทำงสถตเฉพำะเรอง กอำจตองกำรค ำแนะน ำจำกผทรดในเรองนน มบำงกรณทพบวำ นกวจยท ำกำรทดลองและเกบขอมลไดหมดแลว จงไปหำนกสถตใหชวย เนองจำกตนเองวเครำะหทำงสถตไมได เพรำะกำรวำงแผนกำรทดลองและกำรเกบขอมลไมไดท ำตำมหลกสถต กรณเชนนนกสถตกมกจะชวยอะไรไมได !

ในกำรปฏบตงำนวจย นกศกษำและนกวจยรนใหมกยงตองกำรกำรแนะน ำจำก mentor ทงในเรองเทคนควธกำรปฏบตในงำนวจยเอง และในเรองกระบวนกำรท ำงำนซงจะตองท ำรวมกบผอน งานวจยในหองปฏบตการนนมตวอยางเทคนคการปฏบตมากมายทถานกศกษาหรอนกวจยไมไดรบการชแนะจากผทมประสบการณกจะเสยเวลามากกวาจะท าได หรออาจจะไมไดผลตามทควรจะเปน แมแตงำนทดลองในแปลงกมรำยละเอยดปลกยอยทถำปฏบตไมถกตองกจะสงผลกระทบถงงำนทดลอง อำท กำรเตรยมแปลงใหสม ำเสมอ กำรท ำแถวใหตรงและระยะเทำกนตลอด กำรใสปย ควำมชนของดนทเหมำะสมในกำรปลก กำรถอนแยก กำรระบำยน ำ ฯลฯ รำยละเอยดเหลำนนกศกษำและนกวจยรนใหมอำจจะไมทรำบมำกอน และนกไมถง ถำไมมผแนะน ำ

ในกรณทใชคนงำนชวย จะมทงกรณทเปนคนงำนใหม ไมคนเคยกบกำรปฏบตงำนในกำรทดลอง ถำไมชแจงหรอควบคมใหด เขำกจะปฏบตเหมอนกบทเขำท ำในแปลงผลตของเขำ ซงจะไมละเอยดถถวนและไมค ำนงถงควำมแปรปรวนทจะเกดขนกบงำนทดลอง สมยทผเขยนยงท ำงำนปรบปรงพนธขำวฟำง ในเรองกำรใหคนงำนถอนแยกใหไดระยะเทำๆกน ถงกบท ำไมยำวๆและใชสขดท ำเครองหมำยระยะระหวำงตน แลวสอนวธกำรถอนแยกใหเหลอตนตรงหรอใกลเคยงกบเครองหมำยทท ำไวบนไม และเมอหมดควำมยำวไมกใหเลอนมำวำงขำงหนำใหม ชวงแรกๆกท ำตำมด พอปลอยใหท ำเองสกระยะหนง กพบวำตวเองถอนแยกขนหนำไปไกล ไมเครองหมำยยงวำงอยบนพนไกลๆ ขำงหลง ตองย ำเตอนกน กจะเรมท ำตำมทบอกใหม อกสกระยะหนงกกลบไปท ำอยำงเดมอก กรณทเปนคนงำนเกำทคนเคยกบกำรปฏบตงำนทดลองดและในภำคปฏบตจะรดกวำนกศกษำและนกวจยรนใหมเสยอก ซงในหลำยกรณกเปนประโยชน สำมำรถแนะน ำแกนกศกษำและนกวจยรนใหมได แตในบำงกรณเขำกไมเขำใจรำยละเอยดและวตถประสงคของกำรศกษำ จงไมเขำใจวำกำรทดลองนจะตองปฏบตตำงไปจำกงำนอนๆทเขำเคยท ำ


แมจะสงแลวเขำกยงปฏบตอยำงทเคยท ำ จงตองท ำควำมเขำใจใหด และตดตำมควบคมกำรปฏบตงำนใหใกลชด

ในกำรแกปญหำทเกดขนกบงำนทดลองทก ำลงด ำเนนกำรอย เชน บำงแปลงจ ำนวนตนขำดหำยไปเปนบำงชวง หรอระยะระหวำงตนหำงมำก บำงแปลงมพชโตไมสม ำเสมอ น ำไหลบำผำแปลง เกดโรคหรอแมลงท ำลำย ฯลฯ แมแนวทำงกำรแกไขปญหำตำงๆเหลำนจะไดมสอนไวแลวบำงในวชำสถตหรอวธวจย แตเมอถงคราวปฏบตจรง นกศกษาและนกวจยรนใหมกตองการการชแนะจาก mentor ทงในเรองทไมไดมการสอนในชนเรยน และเพอใหมนใจในวธปฏบตทตนจะใช เรองทผเขยนพบวำเปนปญหำมำกทสด แมจะเคยย ำเตอนอยเปนประจ ำ แตกมกจะละเลยไมปฏบตใหเปนนสย กคอ กำรทจะตองบนทกขอสงเกตตำงๆ และปญหำทพบของแตละแปลงลงในสมดบนทกกำรทดลอง (field book) เพอทวำถำมขอมลตวใดมคำสงหรอต ำกวำทควร จะไดกลบไปตรวจสอบไดวำมอะไรเกดขนกบแปลงนน สำมำรถจะอธบำยคำทผดปรกตของขอมลตวนนไดหรอไม

ในกำรท ำงำนวจยไมวำจะเปนในหองปฏบตกำรหรอในแปลงทดลอง นกศกษำและนกวจยรนใหมไมไดท ำอยคนเดยว แตตองท ำรวมกบผอน จะตองใชวสดอปกรณและเครองมอรวมกน จ ำเปนทจะตองเรยนรระบบกำรท ำงำน และกำรรวมมอประสำนงำนกบผอน ตวอยำงเชน แปลงทดลองในสถำนจะเปนแปลงผนใหญ ซงในแปลงนนไมไดมแตงำนทดลองของเรำคนเดยว ยง มงำนทดลองของคนอนดวย ดงนน กำรวำงแผนกำรท ำงำนและกำรประสำนงำนกบฝำยจดกำรและกบผอนทเกยวของ จงเปนสงส ำคญในกระบวนกำรท ำงำนวจยดวย ยงไปกวำนน ทศนคตในการท างานทจะตองไมเหนแกตว ค านงถงผอนทจะตองใชวสดอปกรณรวมกน มความเออเฟอเผอแผแกกน และรวมมอชวยเหลอซงกนและกน รวมทงการท าหนาทเปนผประสานงานในบางเรอง เปนสงทนกศกษาและนกวจยรนใหมควรจะตองไดรบการปลกฝงจาก mentor ดวย

ในเรองของกำรวเครำะหขอมลและกำรแปลควำมหมำยของผลกำรทดลอง ผเขยนกพบว ำนกศกษำและนกวจยรนใหมยงตองกำรกำรชแนะจำก mentor อยมำก โดยเฉพำะในกรณทจะตองวเครำะหขอมลเพมเตมเพอหำค ำอธบำยผลกำรทดลองทไมไดเปนไปตำมคำดหมำย งำนวจยบำงเรองจะเปนกำรแสวงหำค ำตอบจำกกำรวเครำะหขอมลโดยตรง และไมไดมรปแบบตำยตว กำรวเครำะหขนตอไปจะขนอยกบวำผลทไดจำกกำรวเครำะหขนตนๆวำเปนอยำงไร และจะตองลองวเครำะหหลำยๆอยำง งำนวจยประเภทนกพบวำนกศกษำและนกวจยรนใหมตองพง mentor อยำงมำกในเรองแนวทำงและประเดนของกำรวเครำะห

กำรเขยนรำยงำนผลกำรวจยกเปนปญหำส ำหรบนกศกษำและนกวจยรนใหมๆ ซงตองกำรกำรแนะน ำชวยเหลอจำก mentor โดยเฉพำะรำยงำนทจะสงไปลงพมพในวำรสำร วชำกำรทมกำรประเมนโดยผทรงคณวฒ ส ำหรบนกศกษำของผเขยนเองกตองชวยแกไขกนหลำยรอบกวำทจะสงไปยงวำรสำร


ได รำงรำยงำนของนกวจยทมโอกำสไดชวยอำนกพบวำมสวนทควรจะปรบปรงแกไขอยเสมอ มำกบำงนอยบำงแลวแตกรณ แมแตของผเขยนเองกเชนเดยวกนเมอใหคนอนชวยอำน

จำกประสบกำรณของผเขยนทกลำวขำงตน อำจกลำวไดวำ นกศกษำและนกวจยรนใหมยงตองกำรกำรแนะน ำชวยเหลอจำกผทมประสบกำรณสง ตงแตกำรก ำหนดหวขอวจยจนกระทงถงกำรเขยนรำยงำน ผทไดผำนงำนวจยมำบำงแลวกอำจจะตองพง mentor นอยกวำผทยงไมเคยท ำงำนวจย แตแมกระทงผทส ำเรจปรญญำเอกและผำนกำรท ำงำนวจยและกำรเคยวเขญจำกอำจำรยทปรกษำมำแลว กยงไมเพยงพอ ในหลำยเรองกยงตองพง mentor จงจะสำมำรถท ำงำนวจยไดอยำงมคณภำพและประสทธภำพ เปนทนาเสยดายทในระบบการท างานตามปกต ไมมกลไกทจะใหมพเลยงส าหรบผทจะจบมาใหมๆในสถาบนการศกษา อำจำรยใหมเมอเขำมำกมสถำนะเทำเทยมกบอำจำรยเกำ หำกอำจำรยใหมไมแสวงหำค ำแนะน ำจำกผทมประสบกำรณมำกกวำเอำเอง กจะไมมใครคอยชวยเหลอเหมอนเมอตอนเปนนกศกษำ และถำไมไปรวมเปนทมวจยกบผอน กมกจะโดดเดยวตวเองออกไป เสยโอกำสในกำรทจะไดรบกำรพฒนำขดควำมสำมำรถในกำรวจยของตน สภำพเชนนมใหเหนเสมอ

เมอไดรบทนเมธวจยอำวโส สกว. เปำหมำยของโครงกำร คอ กำรสรำงนกวจยและเนนกำรตพมพผลงำนในวำรสำรวชำกำรทมกำรประเมนโดยผทรงคณวฒ มนกวจยผรวมงำนทมประสบกำรณนอยกวำ มนกศกษำปรญญำโทและเอกทงของผเขยนเองและของอำจำรยซงเปนนกวจยในทมมำท ำวทยำนพนธในโครงกำรฯ งำนสวนใหญจงจดออกมำในรปทเปนวทยำนพนธของนกศกษำ โดยมนกศกษำเปนผท ำ และมอำจำรยทปรกษำในทมงำนเปนผแนะน ำและก ำกบดแล ในสวนของโครงงำนทงหมดจะมกำรปรกษำหำรอรวมกนกอนทจะเสนอโครงกำรฯ ซงผเขยนกมสวนใหค ำปรกษำและชแนะกำรปรบปรงจำกรำงเดมทนกวจยแตละทำนเสนอมำ ในขอเสนอโครงกำรฯ จะมเพยงเคำโครง กรอบแนวคด และวธกำรโดยสงเขปของหวขอวจยแตละเรอง ในกำรด ำเนนงำนนกวจยแตละทำนกตองไปก ำหนดรำยละเอยดกบนกศกษำของตนทจะท ำวทยำนพนธในเรองนนๆ

ในกำรท ำงำนกบนกศกษำ ผเขยนจะมก ำหนดเวลำทจะประชมรวมกบนกศกษำเปนประจ ำ สปดำหละครง โดยจะเรมตงแตกำรพฒนำหวขอวจย โดยแนะน ำ papers ทเกยวของใหเขำไปศกษำมำกอนแลวน ำมำเสนอ ผเขยนกจะวจำรณและใหขอเสนอแนะ รวมทงใหงำนไปท ำในสวนทยงขำดหรอไมชดเจน และน ำกลบมำเสนอใหม เชนนเรอยๆ จนกวำจะไดหวขอทชดเจน บำงกรณกจะใหท ำงำนวจยเลกๆ เพอใหเขำเรยนร เทคนคบำงอยำง ซงจะเกยวของกบเรองทจะเปนวทยำนพนธของเขำ ตวอยำงเชน งำนวจยของผเขยนทจะใหนกศกษำท ำวทยำนพนธ ไดแก กำรน ำแบบจ ำลองกำรเจรญเตบโตของพชมำใชในงำนปรบปรงพนธพช กจะใหนกศกษำท ำปญหำพเศษในหวขอตำงๆ ในลกษณะทเปนกำรฝกฝนใหเขำร จกกำรใชแบบจ ำลองกำรเจรญเตบโตของพช ซงเปนโปรแกรมคอมพวเตอร รจกกำรเตรยม files ขอมลตำงๆ ทจะตองใช รจกกำร calibrate model รจกกำร validate model และรจกกำรจ ำลองกำรเจรญเตบโตและผลผลตของพชพนธตำงๆ ในสภำพแวดลอมทแตกตำงกน


เปนตน กระบวนกำรนไดใชด ำเนนกำรตงแตกำรพฒนำหวขอวจย กำรก ำหนดรำยละเอยดของกำรวจย ตลอดจนกำรตดตำมกำรด ำเนนงำน จนกระทงถงกำรวเครำะหขอมลและเขยนรำยงำน

ในกำรประชมประจ ำสปดำห นกศกษำของผเขยนทกคนจะรวมประชมดวย แตละคนตองน ำเสนอในสวนของตน ในกรณทตองกำรค ำปรกษำจำกอำจำรยทำนอนทเชยวชำญเฉพำะเรอง ซงมกจะรวมเปนกรรมกำรทปรกษำวทยำนพนธดวย กจะเชญอำจำรยทำนนนเขำรวมประชมดวยในสปดำหนน กระบวนกำรดงกลำวนอกจำกนกศกษำจะไดขอวจำรณและเสนอแนะในสวนของงำนของตนแลว ยงไดเรยนรในสวนทเกยวของกบงำนของนกศกษำคนอนดวย ซงกมหลำยอยำงทจะน ำมำใชไดกบงำนของตน นอกจำกน ถำมบำงชวงทนกศกษำบำงคนตองกำรกำรปรกษำหำรอทใชเวลำนำน กจะนดหมำยกนเปนกำรเฉพำะหรอนกศกษำอำจจะไปหำโดยตรงกได

จำกกำรด ำเนนงำนทกลำวขำงตน จะเหนไดวำ การเปน mentor มไดท าคนเดยว แตจะท ากนเปนทมมากขน บำงครงกตองอำศยอำจำรยทำนอนใหค ำปรกษำแนะน ำแกนกศกษำของเรำอยเปนประจ ำ ในเรองทเรำไมเชยวชำญ โดยเฉพำะอำจำรยทปรกษำตำงประเทศของนกศกษำทไดทนโครงกำรปรญญำเอกกำญจนำภเษกมสวนชวยเปนอยำงมำกในหลำยๆดำน ในโครงกำรฯ นอกจำกจะมนกศกษำปรญญำเอก และนกศกษำปรญญำโทแลว ยงมนกศกษำปรญญำตรชวยวจยดวย การด าเนนงานจะพยายามใหรนพสอนรนนองเสยชนหนงกอน นอกจำกนยงไดมอบหมำยใหนกศกษำปรญญำเอกบำงคนเปนผชวยสอนในบำงวชำอกดวย ดงนนนกศกษาแตละคนกท าหนาทเปน mentor ใหกบรนนองหรอแมแตกบเพอนของตนดวย

กำรประชมสมมนำทงภำยในและภำยนอกเปนกลไกส ำคญทจะกระตนใหตนตวและเรงรดกำรด ำเนนงำนทงในเรองปรมำณและคณภำพ ตลอดจนเปนกำรฝกฝนนกศกษำในกำรน ำเสนอผลงำน โครงกำรฯของผเขยนจะมกำรประชมภำยในทก 6 เดอน โดยใหนกศกษำเสนอควำมกำวหนำของงำนทเขำรบผดชอบ ซงจะใชจดท ำรำยงำนควำมกำวหนำและเปนกำรเตรยมตวส ำหรบกำรเสนอผลงำนในกำรสมมนำประจ ำปตำมขอก ำหนดของ สกว. ส ำหรบทนสนบสนนกลมวจยอกดวย ซงโครงกำรฯ ของผ เขยนจดรวมกนเปนประจ ำกบโครงกำ รฯ ของ ศำสตรำจำรย ดร . พ ระศกด ศรน เ วศน มหำวทยำลยเกษตรศำสตร และโครงกำรของ ศำสตรำจำรย ดร. เบญจวรรณ ฤกษ เกษม มหำวทยำลยเชยงใหม นอกจำกนยงมกำรสมมนำถวลสงแหงชำต กำรสมมนำระบบเกษตรแหงชำต RGJ Seminar Series และ RGJ Congress และกำรสมมนำอนๆ ทเรำพยำยำมสนบสนนใหนกศกษำไปเสนอผลงำน นกศกษำของผเขยนทไดทนโครงกำรปรญญำเอกกำญจนำภเษก กใหเขำไปเสนอผลงำนในกำรประชมวชำกำรของ American Peanut Research and Education Society (APRES) ในชวงทเขำไปปฏบตงำนวจยทสหรฐอเมรกำดวย

นอกเหนอจำกเรองงำนวจยแลว ผ เขยนและทมงำนกพยำยำมสอดแทรกเรองของควำมรบผดชอบ ควำมมงมนในกำรท ำงำน กำรท ำงำนเปนทม ควำมมน ำใจเออเฟอเผอแผซงกนและกน


รวมทงจรรยำบรรณของนกวจยและควำมรบผดชอบตอสงคมใหแกนกศกษำ ในวำระตำงๆ ตำมทสถำนกำรณจะเอออ ำนวย

งำนอกอยำงหนงทเปนบทบำทของ mentor กคอ กำรกระตนและชแนะแหลงทนใหนกวจยในทม ไดเขยนขอเสนอโครงกำรไปขอทน ผเขยนเองกด ำเนนกำรในเรองน โดยไดใชทนจำกโครงกำรฯ ใหนกวจยในทมบำงคน ไดเรมงำนวจยของเขำ เพอเปนพนฐำนส ำหรบกำรขอทนจำกแหลงทนอนมำด ำเนนกำรตอ ซงกประสบผลส ำเรจพอสมควร

งาน mentor เปนงานระยะยาว ตองใชเวลา และตองใชความอดทน ท าอยางไรจงจะชแนะใหผทไดรบการชแนะคดเองได และสามารถด าเนนการเองตอไปได โดยไมใชเปนการปอน ขณะเดยวกนกตองใหงำนกำวหนำไปตำมก ำหนดเวลำ ไมใชเปนเรองงำย กำรปฏบตกบนกศกษำทเขำมำใหม กบนกศกษำชนปสงๆ ทผำนงำนมำบำงแลว และกบนกวจยผรวมงำนทงทเปนนกวจยรนใหม รนกลำง และรนเกำ กตองแตกตำงกน และตองมกำรปรบไปตำมชวงเวลำของพฒนำกำรของแตละคน mentor เองกมแบบฉบบของวธกำรท ำงำนของตนเอง ความสมพนธระหวาง mentor กบ mentee จงเปนเรองละเอยดออนทจะตองใสใจดวยกนทงสองฝาย และตองปรบตวเขาหากน ผเขยนเองบำงทกกดดนผรวมงำนมำกเกนไป เมองำนไมเปนไปตำมทคำดหวง บำงครงกลมตว ใชค ำพดในเชงวจำรณทท ำใหเขำเสยก ำลงใจ ทงๆทเขำเหลำนนกตงใจท ำงำนและทมเทใหกบงำน แทนทจะพดใหก ำลงใจ และชแนะแนวทำงปรบปรง ยงดทเขำเหลำนนไดรวมงำนกบผเขยนมำนำน รจกนสยใจคอและเขำใจในเจตนำ จงท ำใหไมมปญหำ ทรำบวำมกรณท mentor กบ mentee ทท ำงำนดวยกนไดระยะหนงเกดควำมขดแยงถงกบแตกหกกนเลยกม

ถำถำมวำ การท าหนาทเปน mentor ผเขยนไดอะไรบาง? กตอบไดวำไดหลำยอยำง ประกำรแรก ไดความร คอ ผเขยนตองตดตำมรำยงำนกำรวจยใหมๆ ทจะไดแนะน ำนกศกษำและผรวมงำนได นกศกษำน ำเรองใหมๆมำเสนอใหฟง รวมทงค ำอธบำยแกนกศกษำของอำจำรยทำนอนๆ ในเรองทผเขยนไมถนด กท ำใหผเขยนไดควำมรเพมเตม และทนกบควำมกำวหนำทำงวชำกำรในดำนทเกยวของดวย ประกำรทสอง ไดความคด กำรทผเขยนจะตองวจำรณขอเสนอและงำนของนกศกษำและผรวมงำน ท ำใหตองคด กำรทไดถกปญหำและรบฟงควำมคดเหนของนกศกษำและนกวจยในทม รวมทงกำรไดไปทศนศกษำและดแปลงเกษตรกรรวมกน กท ำใหไดควำมคดอะไรใหมๆหลำยอยำง ประกำรทสำม ไดผรวมงาน ทงนกศกษำและนกวจยในทมตำงกเปนผรวมงำนของผเขยนทงนน และแททจรงเขำเหลำนนเปนผทลงมอท ำงำน เพรำะตอนหลงๆผเขยนกอำยมำกแลว ไมมก ำลงวงชำทจะลงมอท ำเองเหมอนสมยยงหนมๆ กไดแตท ำหนำทใหค ำปรกษำและก ำกบดแล ประกำรทส ไดเพอน กำรทไดท ำงำนรวมกนเปนระยะเวลำนำนไดกอใหเกดควำมสมพนธสวนตวของควำมเปนเพอน ทมควำมสนทสนมหวงใยซงกนและกน คบหำสมำคมกน ทงทเปนเพอนรนนองและบำงคนกอำจจะเปนเพอนรนลก ประกำรสดทำย ไดความสข กำรทงำนในโครงกำรฯ ส ำเรจลลวงไปดวยด ไดผลงำนตำมเปำหมำยทไดวำงไว ก


ท ำใหเปนสข กำรทผลงำนไดเปนประโยชนแกสวนรวมและชวยสรำงชอเสยงใหแกสถำบน กท ำใหเปนสข กำรทไดเหนผรวมงำนมควำมสำมำรถสงขน สำมำรถสรำงสรรคผลงำนทมคณภำพ ท ำประโยชนใหสงคม และมควำมกำวหนำในต ำแหนงหนำท กท ำใหเปนสข และทส ำคญกคอ กำรทไดเหนนกศกษำส ำเรจกำรศกษำ ไดงำนท ำและประสบควำมส ำเรจในหนำทกำรงำน และมชวตครอบครวทเปนสข กเปนควำมภมใจ และเปนควำมสขตำมธรรมดำของคนทเปนอำจำรย

หำกถำมวำผเขยนเสยอะไรบางกบการเปน mentor คงบอกไดวำ เสยเวลำ และบำงครงกเหนอยใจ แตนนกเปนธรรมดำของกำรท ำงำน ผเขยนคดวำไดมากกวาเสยอยมำก และกดใจทไดมโอกำสท ำหนำทน

งานของ mentor จะไดผลหรอไม ไมไดอยท mentor เทานน แตอยท mentee ดวย ตองไมลมวำ mentor เปนเพยงผใหค ำปรกษำ ชแนะและสนบสนน ผปฏบตคอ mentee ถำ mentee ไมแสวงหำ หรอไมพยำยำมใชประโยชนจำกกำรแนะน ำสนบสนนของ mentor ตว mentee เองกจะไมไดรบประโยชน ความสมพนธระหวาง mentor กบ mentee เปนความสมพนธตลอดชวต เปนควำมผกพนทำงใจทมตอกนโดยไมมใครบบบงคบ กำรสรำงพนฐำนของควำมสมพนธจงเปนเรองทส ำคญ ในตำงประเทศไดมกำรจดท ำขอแนะน ำกำรปฏบตของทง mentor และ mentee ออกมำเปนเรองเปนรำว รวมทงมกำรฝกอบรมผทจะท ำหนำทเปน mentor ดวย ผเขยนเองไมเคยไดทรำบมำกอน กท ำไปตำมสำมญส ำนก ถกบำงผดบำงตำมแตสถำนกำรณ ผเขยนเชอวำนกวจยทกคนจะตองเปนทง mentee และ mentor ในชวงแรกทประสบกำรณยงนอยอำจจะเปน mentee มำกกวำเปน mentor แตนำนๆ เขำมชวโมงบนมำกขน มประสบกำรณสงขน กจะเปน mentor มำกกวำเปน mentee จงควรจะไดตระหนกถงควำมส ำคญและศกษำแนวปฏบตในเรองนไวดวย

mentor: ทปรกษาเชงพเลยง 87

บทท 10 mentor: ทปรกษาเชงพเลยง

ศาสตราจารย ดร. วลลภ สระก าพลธร คณะวศวกรรมศำสตร

สถำบนเทคโนโลยพระจอมเกลำเจำคณทหำรลำดกระบง

ถำลองเปดคนหำดจำกอนเตอรเนต จะเหนวำมกจกรรมทเกยวกบกำรเปนทปรกษำและเปนพเลยง (mentor) อยมำกพอสมควร ซงกจกรรมเหลำนมกเกยวกบกำรเรยน กำรสอน กำรวจย หรอกำรฝกอบรม มแนวโนมวำปจจบน มหำวทยำลยและสถำบนวจย ตำงจดใหมระบบทมทปรกษำเปนพเลยงคอยดแลแนะน ำ เปนแบบอยำงและใหค ำปรกษำชแนะแนวทำง ไวคอยชวยเหลอใหกจกรรมทด ำเนนอยเปนไปอยำงมประสทธผลและประสบควำมส ำเรจ ปจจบนระบบกำรเปนทปรกษำ/เปนพเลยงมอยหลำกหลำยหลำยรปแบบ ทงทเปนโปรแกรมชวยเสรม เปนโปรแกรมทมกำรเรยนกำรสอนเปนหลกสตรโดยเฉพำะ หรอเปนโครงกำรทมไวเพอชวยเหลอใหกำรเรยนกำรสอนในระดบปรญญำตร โท หรอเอก ตลอดจนเปนระบบกำรชวยเหลองำนวจยใหประสบควำมส ำเรจ

mentor หมายถง ความสมพนธอนดทมนคงยนนานระหวางผเยาววยและผใหญ แนวคดเรอง mentor มปรำกฏในเทพนยำยกรก และมกำรน ำค ำนมำใชในกำรหมำยถงทปรกษาทชาญฉลาดและไววางใจไดเปนครงแรกในรำวป ค.ศ. 1750 ดงนน จนถงปจจบนแนวคดของกำรม mentor กมมำไดเกอบ 3,500 ปแลว

กจกรรมเกยวกบ mentor มอยหลำยรปแบบ โดยในบทควำมนจะเนนกลำวถงเฉพำะระบบทปรกษำพเลยงทใหกำรชวยเหลอ ใหค ำปรกษำ ดแลเฉพำะเรองเกยวกบกำรท ำงำนวจยเทำนน เนองจำกผเขยนเชยวชำญและท ำวจยอยในสำขำวศวกรรมศำสตรโดยเฉพำะสำขำวชำวศวกรรมไฟฟำ ดงนน สงทก ำลงน ำมำเลำสกนฟงนจงมพนฐำนมำจำกประสบกำรณดำนกำรเรยนกำรสอนและกำรท ำวจยในแวดวงของศำสตรทำงวศวกรรมไฟฟำเปนหลก แตวทยำศำสตรและเทคโนโลยมควำมเปนสำกล จงคำดหวงวำประสบกำรณเหลำนบำงเรองบำงประเดนสำมำรถประยกตใชไดกบงำนวจยในสำขำวชำอนๆได และจะเปนประโยชนตอนกวจย ตลอดจนผทหนำทเปน mentor ไดไมมำกกนอย และตองยอมรบควำมจรงวำผเขยนเองถงแมจะเปนนกวจยทพอจะมอำวโสในบำงสถำนกำรณกยงตองกำร mentor ทงในดำนงำนวจยและดำนวชำชพ เพอชวยในกำรตดสนใจอยเชนกน


mentor ในมมมองตางๆ

ท าไมตองม mentor? มไวท าไม? มศกยภำพในกำรท ำงำนวจยเองโดยไมตองม mentor ไมไดหรอ? เปนค ำพดทมกไดยนไดฟงอยเสมอจำกนกวจยรนใหมทเพงส ำเรจกำรศกษำระดบปรญญำเอกมำ โดยเฉพำะผทส ำเรจดวยผลงำนวจยทสำมำรถพมพเผยแพรในวำรสำรนำนำชำตจ ำนวนมำก ซงกเปนค ำถำมทนำเขำใจไดวำประสบควำมส ำเรจขนำดนท ำไมตองใหม mentor อก? แตจำกประสบกำรณของผเขยน พบวามนกวจยรนใหมทประสบความส าเรจอยางมากในขณะเรยนระดบปรญญาเอกแบบน ทเมอกลบมาท างานวจยในประเทศกลบไมสามารถสรางผลงานวจยทมคณภาพไดเลย ไมสำมำรถมผลงำนวจยทพมพเผยแพรในวำรสำรนำนำชำตดวยตนเองหรอมกนอยมำก แสดงวำมองคประกอบบำงอยำงบำงเรองทอำจเปนอปสรรคเปนปญหำ ท ำใหไมสำมำรถท ำวจยไดอยำงมประสทธผล เปนไปไดหรอไมวำผลงำนทพมพเผยแพรได สวนหนงเปนบำรมของอำจำรยทปรกษำ เมอไมมชออำจำรยทปรกษำกท ำใหกำรพมพเผยแพรมปญหำ หรอมปญหำอนๆทนกวจยไมสำมำรถแกไขได แตหำกนกวจยเหลำนไดรบกำรปรกษำจำกผทเคยผำนอปสรรคผำนรอนผำนหนำวในสถำนกำรณอยำงนมำกอน กจะเปนประโยชนอยำงมำกโดยเฉพำะเปนกำรท ำใหนกวจยเหลำน ยงคงรกษำศกยภำพในดำนกำรวจย สำมำรถยดอำชพสรำงตนในฐำนะนกวจยอำชพไดอยำงตลอดรอดฝงตอไปได

ควำมจรงไมใชวาคนไทยท างานวจยไมเกง มคนไทยจ ำนวนมำกเมอมโอกำสไปศกษำตอ มโอกำสท ำงำนวจยในตำงประเทศ และประสบควำมส ำเรจมผลงำนตพมพหรอมผลงำนจดสทธบตรอยำงมำกมำย นนกเพรำะระบบกำรวจยของตำงประเทศมสำรพดสงอ ำนวยควำมสะดวก สงสนบสนน เครองมอ อปกรณ วำรสำร และบรรยำกำศในกำรวจยนนเอออ ำนวยและใหควำมสะดวกเปนอยำงมำก อยำกไดสงใดทเกยวกบกำรวจยกเกอบจะหำใหไดทงหมด ท ำใหประสบควำมส ำเรจไดไมยำก แตเมอกลบมำท ำวจยในประเทศ สงอ ำนวยควำมสะดวกดงกลำวอำจหำไดบำง หำไมไดบำง หรอทเลวรำยบำงแหงอำจไมมอะไรเลยกเปนไปได ตองจดหำมำเอง สรำงขนมำใหมเอง เรมตนนบหนงใหมทงหมด ไฟหรอพลงในกำรท ำงำนวจยถำไมสำมำรถยนระยะไดยำวนำนกจะหมดไปในทสด บำงทำนโชคอำจไมดนกทเปนนกวจยในมหำวทยำลยหรอสถำบนกำรศกษำทอำจยงไมเขำใจในควำมส ำคญของกำรท ำงำนวจย เพรำะเหนวำกำรท ำงำนดำนบรหำรเปนกำรท ำงำนเพอสวนรวม กำรท ำงำนวจยเปนกำรท ำเพอขอต ำแหนงทำงวชำกำร เปนกำรท ำเพอตวเอง มหำวทยำลยไมไดประโยชนจำกผลงำนวจยนน ถำอยในสถำนกำรณเชนน และนกวจยมวแตอำงกบผบรหำรวำจะตองท ำวจย อนำคตคงไมยนยำวไมกำวหนำ และเปนทเพงเลงอยำงแนนอน ประเดนกคอ ในสถำนกำรณเชนนจะวำงตวอยำงไรทจะยงคงสำมำรถท ำงำนวจยใหประสบควำมส ำเรจได โดยทไมเปนทเพงเลงของผบรหำรทขำดควำมเขำใจ อำจำรยรอบขำงไมกลำวหำวำเอำเปรยบ ซงปญหำอยำงนเปนปญหำเชงสงคมมำกวำเปนประเดนปญหำทเกยวของกบงำนวจยโดยตรง


แนนอนวำจำกอดตถงปจจบน มนกวจยทตองผำนรอนผำนหนำวในสถำนกำรณเชนนมำมำกมำยและยงคงประสบควำมส ำเรจในงำนวจย โดยไมเปนทเพงเลงของผบรหำรและคณำจำรย ทำนเหลำนสำมำรถเปน mentor ใหค ำแนะน ำทดได ถำหำกนกวจยใหมไดรบค ำแนะน ำ ค ำปรกษำ หรอพดคยแลกเปลยนประสบกำรณกบทำนเหลำน กจะท ำใหวำงตวไดอยำงเหมำะสม ท ำงำนวจยไดอยำงไมเดอดรอนอยำงแนนอน ประเดนทผบรหำรยงมแนวคดวำงำนวจยเปนกำรท ำเพอสวนตวนน อำจเนองจำกผบรหำรทำนมองอยำงแยกสวนวำงำนกำรสอนกบงำนวจยไมเกยวเนองกน ซงมมมองเชนนเปนมมมองทไมสรำงสรรค ความจรงแลวงานสอนกบการวจยเปนเรองเดยวกน เพราะถาหากอาจารยไมท างานวจย ความเขาใจในสงทตองสอนอาจไมถองแท นอกจำกนวชำกำรในสำขำวชำตำงๆ มกำรพฒนำไปอยำงตอเนองไมหยดยง เชน ในสำขำวชำวศวกรรมไฟฟำ กำรเปลยนแปลงมควำมรวดเรว บำงเรองมอำยใชงำน (life time) แคเพยง 1 ถง 2 ปเทำนนกลำสมยแลว ถาหากไมท างานวจยกไมสามารถตามเทคโนโลยไดทน กลายเปนสอนประวตศาสตรของเทคโนโลยหรอสอนแตเรองในอดต นสตนกศกษำทเรยนดวยจะไดเรยนในสงทเปนอดตไมทนสมย ดงนน ผบรหำรทฉลำดจงควรท ำใหทงเรองกำรเรยนกำรสอนและงำนวจยใหกลมกลนเปนเรองเดยวกน เพอทวชำกำรของมหำวทยำลยจะไดพฒนำไปอยำงตอเนองไมลำสมย

ภำระส ำคญภำระหนงของมหำวทยำลยและสถำบนกำรศกษำกคอ กำรเปนหลกทำงวชำกำรของประเทศ มหำวทยำลยจะสำมำรถเปนหลกทำงวชำกำรแกสงคมแกประเทศไดตองมงำนวจย ตองเปนเจำขององคควำมร เปนเจำของเทคโนโลย ในเรองของบทบำทของมหำวทยำลยดำนกำรเปน มหำวทยำลยวจย (research university) ศำสตรำจำรย ดร. เทยนฉำย กระนนทน อดตอธกำรบดจฬำลงกรณมหำวทยำลย กลำวถงภำระหนำททมหำวทยำลยจ ำเปนตองท ำงำนวจยไววำ “ก า ร เ ป นมหาวทยาลยตองท า 5 หนาท

1. เกบรวบรวมองคควำมร

2. สะสม จดระบบ วเครำะห และ update องคควำมร

3. ขยำยและสรำงองคควำมร

4. น ำองคควำมรไปประยกตใช

5. เปนแหลงอำงอง หรอ source of reference”

ซงจะเหนวำทง 5 หนำทจะเปนไปไมไดเลย ถำหำกคณำจำรยในมหำวทยำลยไมท ำงำนวจย ไมสรำงองคควำมรใหมๆ ไมผลตเทคโนโลยและวทยำกำรใหมทกำวหนำยงขน ปจจบนมหำวทยำลยและสถำบนกำรศกษำในประเทศไทย ยงมจ ำนวนนกวจยหรอคณำจำรยทท ำงำนวจยจ ำกด นกวจยอำวโสเรม


เกษยณกนไปจ ำนวนมำก กำรสรำงนกวจยใหมจงเปนเรองส ำคญ ในเรองกำรท ำงำนวจยของอำจำรยใหม ศำสตรำจำรย ดร. จตร สทธอมร กลำวไวในวำรสำรจฬำวจยวำ “อาจารยใหมควรจะพฒนาและเพมศกยภาพดานการวจยของตนใหมากขน ถาเปนอาจารยทสอนอยางเดยวไมท าวจย ตอไปจะเหมอนกบครทสอนอยในโรงเรยนกวดวชา ไมสามารถกาวหนาและพฒนาทางวชาการใหเหมาะสมกบสถานทซงเปนมหาวทยาลยได อยากจะเนนวานคอหนาทสวนหนงทจะสรางเนอความรขนมา และเปนหนาททจะตองใชพนความรนมาแกไขปญหาของประเทศชาต”

อยำงไรกตำม ในกำรเปนนกวจย บำงทอำจจะนกวำเรำท ำงำนวจยเกงแลว แตในสถำนกำรณทเปนจรงกลบไมเกงจรง ไมมผลงำนวจยทมคณภำพด หรอบำงทนกวำท ำไมไดแตกลบมผลงำนมคณภำพด เกดอะไรขน!!! ควำมจรงแลวอำจไมไดอยทควำมเกงหรอควำมไมเกงเพยงอยำงเดยว ทงหลำยทงปวงอำจขนอยกบกำรรวธทจะท ำใหงำนวจยประสบควำมส ำเรจ ขนกบกำรตดสนใจทเหมำะสม ถาหากไดรบค าแนะน าค าปรกษาทด จากผมประสบการณทดกจะเปนการประหยดเวลา งำนวจยอำจไมยงยำกเทำทคด กำรม mentor ทด จงมประโยชนมำกกวำท ำใหเกดควำมยงยำกดงทคดและตงค ำถำมกน

mentor ในมมมองดานการบรหารจดการ

กำรก ำหนดใหนกวจยโดยเฉพำะนกวจยรนใหมตองม mentor มอย 3 มมมองทสำมำรถเขำใจได ในมมมองของหนวยงำนทใหทนสนบสนนกำรวจย เชน ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.) หรอหนวยงำนทคลำยกน ซงเปนมมมองในเชงกำรบรหำรงำนวจย กำรใหม mentor จงเปนเรองของกำรใหมผทคอยปรกษำ คอยตดตำมดแล ใหกำรเสนอแนะตอผสนบสนนทนวจย เปนเรองของกำรประกนควำมส ำเรจ และชวยใหเกดควำมส ำเรจในโครงกำรทใหกำรสนบสนนไป กำรทจะใหทนสนบสนนกบโครงกำรวจยทเสนอมำนน นอกจำกมกำรประเมน ( review) จำกผทรงคณวฒหรอผเชยวชำญในสำขำวชำ ถงควำมเปนไปได ถงควำมนำสนใจของโครงกำร เมอใหทนไปแลวกจ ำเปนตองมกลไกทคอยชวยเหลอ คอยแนะน ำประคบประคองเพอใหโครงกำรประสบควำมส ำเรจตำมเปำหมำยทไดเสนอไว ซงผทรงคณวฒท ำหนำทหรอรบเชญเปน mentor กจะเปนผมบทบำทส ำคญในสวนน และเพอใหเขำใจถงปญหำถำหำกเกดไมประสบควำมส ำเรจ ผทรงคณวฒทท ำหนำทเปน mentor ควรเปนผเชยวชำญในสำขำวชำ มควำมนำเชอถอ สำมำรถรำยงำนปญหำทเกดขนอยำงตรงไปตรงมำ เพอทหนวยงำนผใหทนสนบสนนสำมำรถน ำไปปรบปรงแกไข เพอใหกำรสนบสนนทนวจยเปนไปอยำงมประสทธภำพ

mentor ในมมมองของผรบทน

ส ำหรบนกวจยหรอผรบทนสนบสนนกำรวจย กำรม mentor เปรยบเสมอนกบกำรมพเลยง หรอทปรกษำใหควำมคดเหนทำงวชำกำร ชวยเสนอแนะ ชวยหำเครองมอ หรอหองปฏบตกำรวจย หรอหำเครอขำย เพรำะงำนวจยบำงเรองบำงสำขำจ ำเปนตองมเครองไมเครองมอเปนกำรเฉพำะ หรอบำงเรองทเกยวเนองกบหลำยศำสตร (multidiscipline) กำรท mentor มเครอขำยทกวำงขวำงกจะสำมำรถอ ำนวย


ควำมสะดวกใหไดโดยงำย ในกรณทมปญหำเชงสงคม mentor กอำจใหก ำลงใจและชแนะท ำใหเกดควำมเขำใจในสงทเกดขนได และยงอำจชวยเสนอแนะเกยวกบกำรพมพเผยแพรผลงำนวจยดวย นบไดวำ mentor เปนบคคลทคอยถำมตอบปญหำ คอยชวยดแลตงแตเรมโครงกำร ใชประสบกำรณทผำนมำใหกำรชแนะแนวทำงแกปญหำ ชวยประคบประคอง จนท ำใหงำนวจยนนประสบผลส ำเรจได และอำจหมำยถงชวยแนะน ำใหเจรญกำวหนำและประสบควำมส ำเรจในวชำชพไดดวย

อยำงไรกตำม จำกประสบกำรณทผำนมำ นกวจยใหมบางคนอาจไมไดใชประโยชนจากการใหม mentor เทาทควร กลำยเปนเรองนำเบอทตองหำใครสกคนมำเปน mentor ตองคอยรำยงำน เพรำะตองกำรควำมเปนอสระ ทงนอำจเปนผลมำจำกควำมไมเขำใจถงกำรตองม mentor จงอำจเปนประเดนทนำขบคดกนตอไป

mentor ในมมมองของ mentor เอง

mentor คอ ผทเหนคณคำ ศกยภำพ และอนำคต ในตวของผทมำขอรบกำรปรกษำ ซงยงเปนผทขำดประสบกำรณ mentor จงยอมเสยสละเวลำมำเปนทปรกษำให เรำจงอำจเหนวำเปนประโยชนแกผใหทนวจยและผท ำงำนวจย แตเมอพจำรณำใหด mentor กไดรบประโยชนจำกงำนนดวยเชนกน ซงอำจสรปเปนขอๆ ดงตอไปน

(ก) แทนทจะเกบเอำประสบกำรณทไดรบมำไวเพอเปนควำมภำคภมใจเทำนน mentor สำมำรถมโอกาสน าเอาประสบการณเหลานนมาใชเปนประโยชน ในกำรท ำใหผรบกำรปรกษำไมท ำซ ำรอยในสงทเรำเคยท ำผดพลำดมำกอนแลว อำท ปญหำเรองจรยธรรมในกำรวจยหรอปญหำทเกยวกบวชำชพ เปนตน

(ข) เปนกำรเรยนรประสบการณรวมกน mentor อำจไดรบรในเรองทไมเคยรและไมคำดวำจะพบมำกอน ขอนกจะเพมเสรมประสบกำรณของ mentor เอง

(ค) ถำหำกผรบกำรปรกษำทเรำใหค ำปรกษำแนะน ำจนประสบควำมส ำเรจ ผลทเหนไดชดกคอ จะเปนความภาคภมใจของ mentor เอง ทมสวนชวยแนะน ำในสงทเปนประโยชน และน ำไปสควำมส ำเรจ

(ง) ถำหำกควำมสมพนธระหวำง mentor และ mentee มควำมรำบรนไปตลอด ในอนำคตกอำจท ำงำนวจยรวมกน หรอกลายเปนเครอขายซงกนและกนในดานการวจยและในทางวชาชพได


mentor และ คณสมบตของ mentor ทด

กลำวโดยกวำงๆ mentor คอ บคคลทมความนาเชอถอ ทอทศตวเองเพอทจะชวยเหลอบคคลอน ชวยท ำหนำทเปนทงทปรกษำ เปนพเลยง เปนผชแนะ (รวมถงดำนจรยธรรมดวย) ดแลใหบคคลนนมพฒนำกำรทดจนประสบควำมส ำเรจในงำนทด ำเนนกำรอย อำจรวมถงควำมส ำเรจในวชำชพดวย ขนอยควำมยำวนำนของควำมสมพนธระหวำง mentor กบ mentee นอกจำกน mentor ยงตองท ำตนเปนตวอยำงทดให mentee เจรญรอยตำมไดดวย กำรม mentor จงเปนสวนส ำคญในกำรชวยใหนกวจยรนใหมมพฒนำกำรทดจนประสบควำมส ำเรจในงำนวจย และในวชำชพนกวจย เสมอนกบนกวจยรนใหมมพเลยงทเปนนกวจยทเคยผำนสถำนกำรณทนกวจยรนใหมตองประสบอยเปนผคอยใหค ำแนะน ำปรกษำชแนะ ดงนน กำรไดรบเชญใหเปน mentor จงเปนกำรใหเกยรต เปนเรองทนำภำคภมใจและเปนโอกำสใหไดน ำควำมร/ประสบกำรณทสงสมไวมำเปนประโยชนได

กำรใหค ำปรกษำของ mentor น จงไมใชเปนเพยงกจกรรมทจดขนมำเทำนน แตยงหมำยถงควำมสมพนธทดระหวำงบคคลดวย มควำมเชอถอ มควำมเคำรพ และมควำมเชอมนซงกนและกน mentor จงมบทบำทในหลำยบทบำท ซงสำมำรถแจกแจงไวไดดงน

ก. เปนอาจารยผชวย (tutor) เปนผทคอยชวยเหลอใหค ำอธบำยใหค ำแนะน ำในเรองท เกยวกบงำนวจย กำรเรยนร หรอในเรองทเกยวกบสำขำวชำ อำท ใหค ำแนะน ำเกยวกบกำร เขยนขอเสนอโครงกำรวจย ระเบยบวธวจยกำรทดลองกำรใชเครองมอคมอกำรเขยนรำยงำนกำร ทดลอง กำรเขยนรำยงำนกำรวจยเปนตน นอกจำกนยงคอยสงเกตและใหค ำเสนอแนะทเปน ประโยชน จำกผลจำกกำรเรยนหรอจำกผลกำรทดลองให mentee มพฒนำกำรทดยงๆ ขน

ข. เปนผปรกษาและใหค าเสนอแนะ (adviser) เปนอำจำรยหรอทปรกษำใหค ำเสนอแนะ โดยเฉพำะทำงดำนวชำกำร ชวยเหลอ ใหขอเสนอแนะ เพอใหนกวจยไดปฏบตขอก ำหนด อยำงครบถวน ทหนวยงำน สถำบน หรอมหำวทยำลยวำงไว ดแลและคดเลอกสำขำวชำท เหมำะสม ทงทำงดำนกำรเรยน ทำงดำนโครงงำน และหรองำนวจย

ค. เปนอาจารยผฝกสอน (teacher or coach) ในกรณน mentor เปนผทเคยอยในเสนทำงและ ประสบควำมส ำเรจในเสนทำงท mentee ก ำลงตองจะกำวไป จงเปนกำรน ำเอำ ประสบกำรณ ทไดสงสมมำใหค ำแนะน ำ ใหกำรฝกฝน ใหควำมร เพอเสรมสรำงใหผทรบ ค ำปรกษำมพฒนำกำรทดในดำนวชำชพในเสนทำงนนๆ ดงนน นกวจย รนใหมจงจะได เรยนรประสบกำรณ ควำมเชยวชำญ ดำนงำนวจยจำกอำจำรยผฝกสอน

ง. เปนอาจารยทปรกษา (supervisor) mentor เลอกหวของำนวจย รวมท ำงำนวจยรวมกบ นกวจยในหองปฏบตกำรอยำงใกลชดเพอใหงำนวจยมพฒนำกำรทเปนไปตำมก ำหนดกำร แ ล ะ


เปำหมำยทวำงไว มควำมปลอดภย ถกตองตำมแนวทำง ตำมระเบยบวธวจยของสำขำวชำ ถกตองตำมจรยธรรมทดของกำรวจยดวย นอกจำกนยงตองฝกฝนใหนกวจยไดมประสบกำรณใน แงมมตำงทเกยวกบกำรเขยน กำรน ำเสนอ และพมพเผยแพรงำนวจยในวำรสำรวจยและกำร ประชมวชำกำรตำงๆ ดวย

จ. เปนแบบอยางทด (role model) นกวทยำศำสตรทยงใหญ หรอผทประสบควำมส ำเรจ สวนใหญมกจะไดรบแรงบนดำลใจทงจำกดำนควำมรควำมสำมำรถควำมส ำเรจจำกใครบำงคนอยเสมอ ดงนน แรงบนดำลใจจงเปนเรองส ำคญ mentor ในฐำนะผทประสบควำมส ำเรจหรอเปนผทรงคณวฒดำนกำรวจยทดงำม กำรท ำตวเปนแบบอยำงทดทงทำงดำนแนวคดกำรพดกำรแสดงออก กำรปฏบตดำนจรยธรรม และกจกรรมตำงๆ จะเปนแบบอยำงให mentee ไดซมซบเพอทจะไดเปนนกวจยทดและประสบควำมส ำเรจ ดวย เชนกน

ฉ. เปนผรบฟงและใหการสนบสนน (counselor and supporter) เปนผรบฟงทด ให ค ำ แ น ะ น ำ และชวยใหผรบกำรปรกษำสำมำรถหำค ำตอบและแกปญหำได ใหกำรสนบสนน ใหก ำลงใจใน กรณทงำนวจยไมไดเปนไปตำมเปำหมำยทวำงไว นอกจำกนยงคอยชวยเหลอใหนกวจยม โอกำสไดพบกบนกวจยหรอผทรงคณวฒอนๆ เปนตน

ช. เปนทปรกษาดานวชาชพ ทำงดำนวศวกรรมศำสตรมขอก ำหนดมำตรฐำนทำงวชำชพอย หลำยประกำรทนกศกษำนกวจยจ ำเปนตองเตรยมควำมพรอมเพอทจะพฒนำตนเองและเลอก วชำชพทเหมำะสมและประสบควำมส ำเรจในวชำชพนนๆในอนำคต เชน กำรประพฤตปฏบตตน กำรฝกงำน ฝกอบรม กำรใหค ำแนะน ำใหขอมลทเกยววชำชพเปนตนในอำชพกำรวจยมกจกรรม ทนกวจยควรเขำรวมเพอสรำงควำมควำมรจกสรำงควำมสมพนธสรำงเครอขำย mentor จะเปนผ แสนอแนะ แนะน ำ หรอสงเสรมใหเขำรวมเปนตน ปจจบนมระบบกำรใหค ำปรกษำทเปนเชง วชำชพอยพอสมควรซงเปนทงแหลงขอมลขำวสำรและให ค ำปรกษำทำงดำนวชำชพ เชน IEEE Mentor Program ([email protected]) หรอวำรสำร The Mentor ทพมพเผยแพร เกยวกบเรองนโดยเฉพำะ(http://www.psu.edu/dus/mentor) ผสนใจสำมำรถหำขอมลหรอศกษำ ไดจำก website

ขอพจารณาในการเลอก mentor

เนองจำก mentor ควรเปนบคคลทเคยผำนสถำนกำรณตำงๆมำ และตองเปนผทยนดอทศตนเพอชวยในกำรพฒนำใหผทใหค ำปรกษำประสบควำมส ำเรจ ทงในดำนงำนวจย ดำนสวนตว และดำนวชำชพ กำรทเลอกใหบคคลใดเปน mentor จงเปนเรองทส ำคญ คณสมบตทใชประกอบกำรพจำรณำเลอก mentor มหลำยประกำร ซงในทศนะของผเขยน คณสมบตทใชประกอบกำรพจำรณำดงตอไปน อำจไมจ ำเปนตองครบถวนทงหมดทกคณสมบตในบคคลเดยวกน

mailto:[email protected]


ก. ควรเปนผทรงคณวฒและไมควรเปนผบรหาร ในควำมเปนจรงผทรงคณวฒในแตละสำขำวชำกมจ ำนวนนอยอยแลว และสวนมำกตำงกตองท ำหนำทผบรหำรอยดวย จ ำนวนผทเปน mentor ไดจงมจ ำกด ประเดนกำรเปนผทรงคณวฒกคอ ควรเปนบคคลทเคยผำนประสบกำรณทนกวจยอำจตองเผชญอยในปจจบนหรอในอนำคต จงจะทรำบและเขำใจถงปญหำ สำมำรถใหค ำชแนะไดด ถงจะมอำยตำงกนมำกกชวยเหลอใหค ำเสนอแนะได สวน ทไมควรเปนผบรหำรกเนองจำก mentor ควรมเวลำทจะพดคย และรบฟงถงปญหำ จงจะใหกำรชแนะไดอยำงเหมำะสมได นอกจำกน mentor ยงควรเปนผทมเครอขำยกำรวจยท กวำงขวำงสำมำรถใหค ำแนะน ำ หรอหำผเชยวชำญทเหมำะสมใหได

ข. ควรเปนนกวจยท เชยวชาญในสาขาวชา เนองจำกในบทควำมนจะเนนกำรเปนท ปรกษำพเลยงดำนงำนวจย ผทท ำหนำททปรกษำพเล ยงจงควรมควำมเชยวชำญงำนวจยท นกวจยใหมก ำลงด ำเนนกำรอยดวย จงจะแนะน ำแกปญหำทำงเทคนคได ทส ำคญกคอ mentor ควรมเครอขำยทกวำงขวำงทจะสำมำรถใหค ำแนะน ำใหปรกษำหรอขอควำมรวมมอจำก นกวจยทำนอนๆในกรณทตองกำรได

ค. ยงคงท างานวจยอยและอยางตอเนอง ถำหำกเลอกไดควรเปนผทยงคงท ำงำนวจยและ ตดตำมเทคโนโลยอยอยำงตอเนอง ทงนเนองจำกวทยำกำรตำงๆไดมพฒนำกำรไป อยำงรวดเรว กำรอยนงไมไดท ำงำนวจย กจะท ำใหลำหลง ไมเขำใจถงพฒนำกำรใหมๆท เกดขน

ง. มผลงานวจยพมพเผยแพรในวารสารนานาชาต โดยเพรำะในระยะ 5 ปหลง ขอนด คลำยกบขอ ค. แตจะดยงขนถำผทรงคณทเรำก ำลงพจำรณำเลอกเปน mentor ยงคง ท ำงำนวจยอยำงเขมขน มผลงำนพมพเผยแพรอยตลอดเวลำ โดยเฉพำะกำรสนบสนนใหทน วจยเชงวชำกำรทก ำหนดใหตองมผลงำนวจยพมพในวำรสำรนำนำชำต กำรมผทรงคณวฒ ท ม คณสมบตตำมขอน กจะชวยเหลอในเรองกำรเขยนบทควำม กำรแกไขบทควำม และกำรพมพ เผยแพรในวำรสำรนำนำชำตไดเปนอยำงด

จ. มหองปฏบตการวจยทพรอม คณสมบตขอนส ำคญโดยเฉพำะในสำขำวศวกรรมศำสตรท จ ำเปนตองใชเครองมอรำคำแพงและทนสมย กำรทนกวจยรนใหมได mentor ท ม หองปฏบตกำรทเครองมอพรอม กจะชวยใหในกำรเรมตนท ำงำนวจยไดโดยไมจ ำเปนตองออก แรงลงทนสะสมใหมหมด ทงน ในสภำวะของกำรมกำรลงทนดำนกำรวจยอยำงจ ำกดกำรทสะสม เครองมอเฉพำะททนสมยและใชกบงำนวจยไดนนจ ำเปนตองมกำรตอรองกำรเจรจำหำเหตผล ใหกบเพอนรวมงำนใหเหนถงควำมส ำคญซงไมใชเรองทงำยเปนเรองเสยเวลำตองใชควำม อดทนและอำจท ำใหสญเสยก ำลงใจในทสด


ฉ. มเวลา ยนดใหค าปรกษา และตดตอไดสะดวก ขอนอำจจะส ำคญทสดกำรทมผทรงคณวฒทอำจไมอำวโสนก แตมเวลำใหกำรปรกษำแนะน ำ คอยรบฟงปญหำยอมตองดกวำผทอำวโสมชอเสยงมำกแตไมมเวลำใหดงนน จงควรท ำควำมเขำใจกบผทจะเลอกเปน mentor ใหด อยำงไรกตำม mentor อำจมหลำยทำนได ขนกบควำมช ำนำญของแตละคน

จะเหนวำระบบกำรม mentor เปนระบบทด ทชวยใหนกศกษำใหม และนกวจยใหม มผใหค ำแนะน ำปรกษำหำหนทำงของ แกปญหำ จนประสบควำมส ำเรจในงำนนนๆ และควำมสมพนธยงอำจยนยำวไปถงกำรประกอบวชำชพดวย จำกประสบกำรณกำรเปนอำจำรยในมหำวทยำลยในประเทศไทย เปนทปรกษำโครงกำรวจย เปนทปรกษำวทยำนพนธ กไดท ำหนำทคลำยๆ งำนแบบนอยแลว ซงนนกคอควำมเปนคร ผเขยนมควำมเหนวำ ความเปนคร กมภาระหนาทคลาย mentor อยแลว ตำมปรชญำของชำวเอเชยทควำมเปนครอำจำรยเปนควำมสมพนธทคอยชวยเหลอ หวงใย ใหค ำเสนอแนะ ใหค ำปรกษำ แกลกศษยทดไปตลอดชวต ผเขยนเลำเรยนและถกฝกอบรมมำทำงดำนวชำชพเพอมำเปนวศวกร แตเมอไดมโอกำสเปนอำจำรยสอนหนงสอ กควรมควำมเปนครอยดวย

ประสบการณจากการเปน mentor

ผเขยนไดมโอกำสในกำรท ำงำนวจยรวม เปนทปรกษำพเลยงนกวจยรนใหม เปนทปรกษำควบคมวทยำนพนธของนกศกษำระดบปรญญำเอก ทปรกษำนกศกษำโครงกำรปรญญำเอกกำญจนำภเษก สกว. กำรไดมโอกำสพบปะพดคยซกถำมกบนกวจยตำงๆ จงไดขอคดเหน ขอสงเกตบำงสวนบำงประเดน มำน ำเสนอ ดงน

จำกประสบกำรณพบวำยงมนกวจยจ ำนวนมำกทตงใจจรง ทอยำกจะท ำงำนวจยแตกยงขำดควำมเขำใจวำ อยำงไรคอ งำนวจย? รำยงำนผลงำนวจยหรอบทควำมวจยจงมกเปนเพยงกำรเกบขอมลเบองตนเทำนน ประเดนปญหำหรอโจทยวจยไมชดเจน ขำดสมมตฐำน ขำดกำรวเครำะห ขำดกำรสงเครำะหขอมล เปนตน นอกจำกนนกวจยบำงสวนยงขำดควำมชดเจนในเรองประเภทต ำงๆของงำนวจยวำแตกตำงกนอยำงไร? อยำกเนนใหเหนวำ ไมวำเปนจะเปนงำนวจยประเภทใดกตำม การวจยทดตองมการคนควาอยางเปนระบบเพอตอบประเดนทสงสย ตองมระเบยบวจยทเปนทยอมรบในศาสตรทเกยวของ ตองมแนวคด มโนทศน มวธการทใชรวบรวมขอมลทเหมาะสม และตองน าไปสการเพมพนองคความรหรอหลกการใหม นกวจยอำจมควำมเขำใจอยบำงแลว แตควำมเขำใจทเปนอยำงเดยวกนนอำจชวยใหนกวจยเขำใจในงำนวจยทด ำเนนกำรอยดยงขน สำมำรถขอรบทนวจยไดเหมำะสมตรงกบเปำหมำยของทนวจยได


งำนวจยควรตองประกอบสวนส ำคญ 3 สวนคอ

1. ประเดนปญหำทสงสย

2. ระเบยบวธวจย ซงรวมถง แนวคด มโนทศน และวธกำรทใชในกำรรวบรวม และวเครำะห ขอมล

3. องคควำมรใหมทเกดขน หรอหลกกำรใหม หรอกระบวนกำรน ำองคควำมรไปสกำรผลต

ในประเดนเหลำน ศำสตรำจำรย ดร. ปณธำน ลกคณะประสทธ เมธวจยอำวโส สกว. ทำนหนงไดกลำวสรปไวในกำรบรรยำยครงหนงไวเปนอยำงดวำ “งานวจยทไมไดคณภาพ จะไมสามารถตพมพเผยแพรผลงานในวารสารนานาชาตได จะไมสามารถคนพบองคความรทมความหมายและมผลกระทบตอวงวชาการ ไมสามารถน าไปประยกตใชแกปญหาได” ค ำกลำวนเปนกำรสรปไดอยำงชดเจนถงกำรเปนงำนวจยและคณภำพของงำนวจย

งานวจยและการสอน

นกวจยโดยเฉพำะนกวจยทจบกำรศกษำใหม หรอนกวจยรนใหม มกจะเหนควำมส ำคญของงำนวจย และมควำมตงใจจรงทจะผลกดนใหงำนวจยประสบผลส ำเรจ เมอไดรบทนสนบสนนกำรวจยจงมกรองขอตอผบรหำรมหำวทยำลยหรอสถำบนทสงกดวำจะไมขอสอนหนงสอ โดยจะขอท ำวจยเพยงอยำงเดยว ผเขยนคดวำเรองนจ ำเปนตองพจำรณำใหด ในมหำวทยำลยขนำดเลกหรอสถำบนกำรศกษำใหมทจ ำนวนผสอนยงมคอนขำงนอย ภำระกำรสอนของอำจำรยทำนอนๆกเตมทอยแลว กำรทนกวจยจะขอไมสอนหนงสอ จงอำจเปนเรองทยอมรบไมไดของผบรหำร นกวจยไมควรถอวำกำรไดรบทนสนบสนนกำรวจยควรไดสทธพเศษ ตองไดรบกำรยกเวนจำกกำรสอน ดงนน การสอนจงเปนสงทหลกเลยงไมได และเปนหนาททควรปฏบต นกวจยจงควรตองมกำรบรหำรเวลำใหด ตองแบงกำรจดสรรเวลำใหดทงเรองกำรสอน งำนวจย และกำรใหเวลำกบครอบครว งำนวจยจงจะประสบผลส ำเรจตำมเปำหมำยทวำงไว ซงกำรม mentor ทด และมควำมเขำใจกจะสำมำรถใหค ำแนะน ำได เพรำะทำนกไดผำนประสบกำรณเชนนมำแลว

การเปนนกวจยอสระ

นกวจยรนใหมผทประสบควำมส ำเรจสง มผลงำนวจยพมพเผยแพรในวำรสำรวชำกำรมำก มกไมชอบเขำกลมวจย โดยเฉพำะกำรเขำรวมวจยเปนทมกบนกวจยอำวโส หรอกลมวจยทมอยแลว โดยมกมควำมตองกำรในกำรสรำงหองปฏบตกำรวจยของตนเอง ตองกำรมเครองมอวจยของตนเอง ตองกำรควำมเปนอสระและตองกำรวจยในเรองทชอบและถนดเทำนน ผเขยนคดวำแนวคดเชนนจะเกดควำม


ยำกล ำบำก ยงถำเปนสำขำวชำทจ ำเปนตองมกำรลงทนสง ตองใชอปกรณททนสมย มรำคำแพง หรอในมหำวทยำลยหรอสถำนททกำรสนบสนนงำนวจยนอย เพรำะกวำทจะเจรจำตอรองจดหำงบประมำณเพอสะสมอปกรณเครองมอวจยกตองใชเวลำไปมำก เปนหลำยๆป ควำมกระตอรอรนในงำนวจยอำจหมดหำยไปแลว นกวจยใหมจงควรเขารวมกลมกบนกวจยทมหองปฏบตการอยแลว เพอทจะเรมงานวจยไดทนท แลวคอยๆสงสมประสบการณ หำโอกำสคอยๆสะสมอปกรณเครองมอวจยของตนเอง และจดตงหองปฏบตกำรของตนเองในทสด กำรท ำอยำงนจะท ำใหสำมำรถท ำวจยไดอยำงตอเนอง ไมตองฝำฟนอปสรรคปญหำทท ำใหทอถอยและบนทอนควำมตงใจทจะเปนนกวจยอำชพไดมำก

ประเดนหวขอกำรท ำงำนวจยนน ถำไดท ำวจยในเรองทถนดหรอเรองทชอบกจะท ำใหประสบควำมส ำเรจไดด เพรำะมพนฐำนทด มควำมเขำใจ และมควำมชอบเปนทนเดมอยแลว แตกำรทไดเขำกลมวจยทอยในสำขำวชำทใกลเคยง และจ ำเปนตองท ำงำนวจยทแตกตำงไปจำกเดมบำง กจะเปนกำรเปดกวำงขยำยขอบเขตกำรท ำงำนวจยใหกวำงขวำงมำกขน ยงถำหำกไดวจยในประเดนปญหำทเกยวของกบดำนอตสำหกรรมกจะเปนประโยชนอยำงมำก เพรำะท ำใหงำนวจยไม “ขนหง” สำมำรถน ำไปใชไดจรงได ดงนน เรำจงตองท ำงำนวจยในหลำยระดบ ทงทเกยวกบกำรวจยพนฐำนและกำรวจยประยกต แตอยำงไรกตำม งานวจยควรอยในกลมทใกลเคยงกน ไมใชท าในทกเรองทกอยาง การท าในทกเรองทกอยางทงทเชยวชาญและไมเชยวชาญจรง จะท าใหฉาบฉวย ไมช ำนำญจรงในทกเรองและไมไดผลดในทสด

การเปนนกวจยทสมบรณแบบ

เกยวกบเรองน ศำสตรำจำรย ดร.สมศกด ด ำรงเลศ รำชบณฑต และเมธวจยอำวโส สกว. ไดกลำวไวในกำรบรรยำยในกำรสมมนำวชำกำรโครงกำรปรญญำเอกกำญจนำภเษก สกว. ไวอยำงนำฟง ผเขยนขอถอโอกำสน ำมำเลำสกนฟง และถอโอกำสเพมเตมใหสมบรณ ดงน

ก. มเงนทนท าวจย อำจมำจำกกำรขอทนสนบสนนกำรวจย หรอไดรบกำรสนบสนนจำก สถำบนหรอหนวยงำนตนสงกด กำรมเงนทนท ำวจยท ำใหมโอกำสไดคนควำวจย และ เ อ อ ตอกำรคนพบองคควำมรใหม

ข. มโอกาสเขารวมประชมวชาการระดบนานาชาต กำรเขำรวมประชมวชำกำรโดยเฉพำะใน ระดบนำนำชำต ท ำใหไดมโอกำสไดรบฟงรบรแนวควำมคดใหมๆ ไดมโอกำสซกถำมใหเกด ควำมเขำใจ และทส ำคญไดมโอกำสพบปะแลกเปลยนควำมคดเหน กบนกวจยในระดบนำนำชำต เปนกำรสรำงควำมรจก สรำงควำมสมพนธกบนกวจยอน ซงอำจน ำไปสกำรรวมมอทำงวชำกำร ในอนำคต


ค. มโอกาสน าเสนอผลงานวจยในการสมมนาวชาการระดบนานาชาต กำรเขำรวม สมมนำวชำกำรระดบนำนำชำตจ ำเปนตองน ำเสนอบทควำมวจยดวย ท ำใหมโอกำสได เขยน โดยตองน ำผลงำนว จยมำสรปเปนบทควำม มโอกำสไดน ำเสนอผลงำน และม โอกำสรบฟงขอวพำกษวจำรณ และถกเถยงในผลงำนวจยของเรำ

ง. การเปนสมาชกสมาคมวชาชพ กำรเปนสมำชกสมำคมท ำใหไดรบขำวสำร โดยเฉพำะ วำรสำรทำงวชำกำรของสมำคมทำงวชำชพ เชน IEEE (the Institute of Electrical and Electronics Engineers) Transactions ตำงๆ ซงจะรบพมพเผยแพรผลงำนวจยเฉพำะทม อ งค ควำมรใหมท มผลกระทบตอวงวชำกำรเทำนนอยำงไรกตำมกำรไดอำนควำมรใหมจำก วำรสำรวชำกำรเหลำน ตองไมลมวำเปนองคควำมรใหมเมอ 1-2 ปทผำนมำแลวเพรำะแตละ ชนงำนกวำจะไดพมพเผยแพรกใชเวลำเปนป ขณะทอำนผลงำนวจยชนนนกวจยทเขยน บทควำมนนอำจก ำลงท ำงำนวจยทกำวหนำไปอกระดบหนงดงนน นกวจยทดจงควรคดและ คำดกำรณถงงำนวจยลวงหนำไวดวย จงจะไลทนผลงำนวจยและน ำเสนอหลกกำรทใหมกวำได

จ. มโอกาสพมพงานวจยเผยแพรในวารสารนานาชาต ท ำใหมโอกำสน ำเสนอองคควำม รใหม กำรผลกดนใหผลงำนวจยสำมำรถพมพในวำรสำรนำนำชำตทม impact factor สงเปน เรองไมงำยนก จ ำเปนตองใชควำมละเอยดรอบคอบตอบค ำถำมขอสงสยตำงๆใหไดครบทก ประเดน โดยเฉพำะประเดนกำรมองคควำมรใหมทมผลกระทบตอวงวชำกำร ถำเรำจะไดรบ ก ำ ร ยอมรบวำเปนนกวจยทมคณภำพ ในชวตกำรเปนนกวจยควรจะมผลงำนเชนนไวบำงจ ำนวนหนง อกประกำรหนงกำรพมพผลงำนในวำรสำรทม impact factor สง นนกหมำยถงวำ วำรสำรนนม กำรพมพเผยแพรในวงกวำง มนกวจยทวโลกอำนกนมำก โอกำสทผลงำนของเรำมผน ำไป ประยกตใช หรอมกำรน ำไปตอยอดกเปนไปไดมำก

ภำระทส ำคญอกอยำงหนงของกำร mentor ดำนกำรวจย คอ ตองพยำยำมชแนะ ท ำควำมเขำใจและสนบสนนใหผลงำนวจยทเรำใหค ำปรกษำสำมำรถพมพเผยแพรในวำรสำรวจยนำนำชำตใหได กำรท ำงำนวจยใหประสบควำมส ำเรจอำจกลำวไดวำ กำรเขยนรำยงำนกำรวจยหรอเขยนเปนบทควำมในวำรสำรนำนำชำต เปนงำนอกสวนทส ำคญเกนกวำ 50 เปอรเซนต เพรำะแมวำจะมผลกำรทดลอง มกำรคดคนดอยำงไร ถำหำกไมสำมำรถท ำใหผอนรเรองกเปนงำนทแทบจะไมมประโยชน

การเลอกวารสารทจะพมพเผยแพรกเปนสวนทส าคญ ในบำงครงมงำนวจยทดและไดผลลพธทดมำก แตกลบไปเลอกพมพในวำรสำรทมเกรดต ำ ท ำใหผลงำนดอยคำไป หรอเลอกพมพในวำรสำรทมกำรเผยแพรในวงแคบ ผทมโอกำสไดเหนผลงำนกนอยถำหำกกำรพมพเผยแพรไมกวำงขวำง เรองน mentor ผมประสบการณสามารถใหค าแนะน าไดเปนอยางด ทงน อำจจะเกดจำกกำรทนกวจยไมกลำ หรอไมอยำกเสยงทจะโดนปฏเสธจำกทำงวำรสำร จำกประสบกำรณกำรสงผลงำนวจยไปใหวำรสำรตำงๆพจำรณำนน เรองกำรถกตอบปฏเสธเปนเรองปรกตทเจอกนอยเสมอ และจ ำนวนครง


ของกำรถกปฏเสธมำกกวำจ ำนวนครงทไดรบกำรตอบรบดวยซ ำไป แตกมหลำยหนทสงแลวไดรบกำรตอบรบใหตพมพไดเลยในวำรสำรมำตรฐำนสงดวย ดงนน โดยทวไปในการสงผลงานวจยไปยงวารสารเพอพจารณาจงมกจะสงไปวารสารทมมาตรฐานสงกอน ขอดกคอ ถงแมจะไดรบกำรปฏเสธ แตค ำเสนอแนะค ำวจำรณทไดนนดมำก ท ำใหเรำมขอมลทจะปรบปรงพฒนำงำนตอไปได รถงจดบกพรอง เตมเตมในสงทขำดหำยไป เปนตน ดรรชนชวดตวหนงทนยมใชในกำรบงบอกถงมำตรฐำนของวำรสำรคอ impact factor ถำม impact factor สง หมำยถง ผลงำนทปรำกฏในวำรสำรนนๆมนกวจยกลำวอำงถงเปนจ ำนวนมำก

ประสบการณของการเปน mentor 100

บทท 11 ประสบการณของการเปน mentor

ศาสตราจารย ดร. ยงควมล เลณบร ภำควชำคณตศำสตร

คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยมหดล

บทบำทของกำรเปนนกวจยพเลยงหรอ mentor ใหกบนกวจยรนใหมๆ ซงสวนใหญจะเพงส ำเรจกำรศกษำในระดบปรญญำเอกมำในดำนคณตศำสตรหรอฟสกสทเกยวของกำรใชวธกำรทำงคณตศำสตรหรอกำรค ำนวณเชงตวเลขของผเขยนนน เรมตนขนอยำงจรงจงตงแตเมอส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.) ไดเรมประกำศใหทนวจยแกนกวจยรนใหมทเพงส ำเรจกำรศกษำ และยงไมมผลงำนวจย (track record) แนบไปกบขอเสนอโครงกำรทจะขอทนวจย ซงกท ำใหกำรพจำรณำของผใหทนวำโครงกำรวจยทเสนอมำนน มศกยภำพมำกพอทจะไดรบกำรสนบสนนจำกผใหทนหรอไม?เพยงใด? กระท ำไดยำก แตหำกวำนกวจยรนใหมผเสนอโครงกำรฯมำนนมนกวจยอำวโสรบเปนนกวจยพเลยง ผใหทนกจะมนใจขน โดยจะพจำรณำจำกควำมสำมำรถของนกวจยพเลยงประกอบ ซงกำรดจำก track record ของนกวจยพเลยงกเชอไดวำเปนผทมศกยภำพสงพอทจะดแล แนะน ำ และชชองทำงใหกบนกวจยรนใหมคนนนๆ ใหด ำเนนงำนวจยไปอยำงมประสทธภำพ ไดผลงำนออกมำ ตรงตำมทระบไวในขอเสนอโครงกำรฯ ทขอรบทน

หนำทหลกๆของนกวจยพเลยงตำมทผเขยนเขำใจและใชเปนวธปฏบตคงจะมดงตอไปน

1. ใหค าแนะน าตงแตแรกเรม

เมอนกวจยรนใหมด ำรจะเขยนโครงกำรเพอขอทนวจย นกวจยพเลยงอำจตองใหค ำแนะน ำวำโครงกำรนนควรจะเขยนอยำงไรจงจะเปนทนำเชอถอของผอำน (reader หรอ referee) นกวจยรนใหมบำงคนอำจจะตดลกษณะกำรเขยนสนๆ แลวใหรำยละเอยดไมเพยงพอ โดยคดวำจะทงไวใหผอำนรเอง หรอหำอำนเอง หรอในบำงครงไมไดกลำวโดยละเอยดพอเกยวกบงำนวจยทมผท ำแลว (literature review) ซงนกวจยพเลยงควรตองเตอนใหผเขยนโครงกำรเพมเตมใหละเอยดเพยงพอ เพรำะจะเปนสวนทผประเมนพจำรณำไดวำ ผเสนอโครงกำรเปนผมควำมรปมหลงมำกพอเกยวกบเรองทตนก ำลงเสนอขอท ำวจยหรอไม? เพยงใด? หำกผเสนอโครงกำรเขยนเพยงสนๆ ผประเมนอำจจะไมสำมำรถตดสนวำผเสนอโครงกำรมประสบกำรณมำกพอทจะท ำงำนทเสนอมำไดตำมก ำหนดเวลำ หรอจะมผลงำนใหมทไมซ ำซอนกบทผอนท ำไวแลวไดจรงหรอไม?


ผเขยนมกจะเนนย ำใหนกวจยรนใหมทมำขอค ำปรกษำเขยนโครงกำรใหชดเจนมำกทสด โดยเฉพำะในขอตอไปน

1.1 งำนทเสนอขอท ำวจย มใครท ำอะไรทเกยวของมำแลวบำง? ถำมคนท ำมำบำงแลวเขำท ำมำจนถงจดใด?

1.2 งำนทเสนอขอท ำวจย จะท ำอะไรทไมเหมอนกบสงทมผท ำมำแลว? จดใดแนทจะเปนสงใหม (novel) ทมนยส ำคญทจ ำเปนจะตองไดรบควำมสนใจท ำวจยขน ดวย เหตใด?

1.3 งำนทเสนอขอท ำวจยนน ตำงจำกงำนทตนเองเคยท ำมำในวทยำนพนธของตนอยำงไร? จดนควรจะตองกลำวไวดวยอยำงชดเจน

นอกเหนอไปจำก 3 ขอขำงตน ขนตอนในกำรท ำวจยกควรจะชดเจนพอสมควร แตถำหำกหวขอวจยเปนหวขอทำงคณตศำสตรเชงทฤษฏมำกๆ กำรเขยนขนตอนในกำรท ำวจยจะกระท ำไดยำกกวำงำนวจยในดำนอนๆ ซงผเขยนในฐำนะนกวจยทำงคณตศำสตรเอง จะมควำมเขำใจเกยวกบขอนเปนอยำงด เนองจำกกำรท ำวจยทำงคณตศำสตรนน บำงครงเมอเรมท ำวจย ขนตอนหรอวธกำรพสจนใหไดผลลพธทตองกำรมำนน เปนสงทเรำตองวเครำะหวจยนนเอง ดงนนยอมจะยงไมรตงแตตน ตองศกษำคดคนเปนเวลำนำนพอควร กวำจะสำมำรถบอกไดวำจะพสจนอยำงไร? ใชแนวทำง (approach) ใด? จงจะพสจนไดส ำเรจ แนวทำงทนกไวตงแตแรกวำนำจะเหมำะสม กลบใชกำรไมได อำจตองเปลยนไปเรอยๆกได จงไมสำมำรถบงบอกไวในโครงกำรวจยตงแตตน เพรำะถำบงบอกได กเรยกวำท ำวจยเสรจแลว จะมเหตใหตองขอทนท ำวจยอกไดอยำงไร?

ในกรณเชนน นกวจยทำงคณตศำสตรเชงทฤษฎดจะเสยเปรยบนกวจยเชงประยกตอยำงมำกมำโดยตลอด ซงผเขยนในฐำนะนกวจยพเลยงกคงจะไดแตหวงวำขอเสนอโครงกำรวจยนนๆ จะถกสงไปยงผประเมนทมควำมเขำใจในธรรมชำต (nature) ของงำนวจยทำงคณตศำสตรอยำงแทจรง ซงหำกขอเสนอโครงกำรวจยของนกคณตศำสตรถกประเมนโดยนกวจยทเปนท ำงำนเชงประยกตคอนขำงมำก กมกจะไดรบค ำตตงมำวำโครงกำรวจยนนไมบงบอกวธขนตอนกำรท ำวจยใหชดเจนเพยงพอ อนกอใหเกดควำมทอถอยใหแกนกวจยทำงคณตศำสตรไดพอสมควร

อยำงไรกตำม ในฐำนะนกวจยพเลยง ผเขยนไดใหค ำแนะน ำทดทสดเทำทจะท ำได โดยเฉพำะทเกยวกบกำรตพมพเผยแพรผลงำนจำกโครงกำรวจย ซงผเสนอโครงกำรควรจะตองบงบอกอยำงชดเจนวำภำยในชวงเวลำเทำใด ผลงำนจะผลตไดกชน? จะตพมพทใด? ซงกตองเปนวำรสำรวชำกำรนำนำชำต ถำอยในฐำนขอมล ISI กจะมน ำหนกดทสด โดยเฉพำะถำเปนวำรสำรทม impact factor สงๆ กจะท ำใหโครงกำรนนไดรบกำรพจำรณำวำ ม “ภำษ” ดกวำโครงกำรอนๆ


กำรทผ เขยนใหค ำแนะน ำแกนกว จยรนใหมใหกลบไปขยำยขอเสนอโครงกำรว จยให มรำยละเอยดเพมขนดงทกลำวขำงตน บำงครงกมผลใหนกวจยบำงทำนหำยหนำหำยตำไป ไมเสนอโครงกำรฯมำใหพจำรณำอก ดวยเขำใจวำผเขยนไมเตมใจหรอไมตองกำรใหนกวจยผนนไดเสนอโครงกำรวจย ผเขยนกไดแตบอกเขำวำ ตำมควำมเหนของผเขยน ถงแมเขำจะสงขอเสนอโครงกำรฯนนไป กจะมโอกำสสงทผใหทนจะพจำรณำไมใหทนอยด เปนกำรเสยเวลำ และเสยควำมรสกเปลำๆ

1. หลงจำกทโครงกำรวจยไดรบค ำตอบรบใหด ำเนนกำรแลว หนำทหลกของนกวจยพเลยง คอ คอยไตถำมควำมกำวหนำของงำนวจยของนกวจยรนใหม อยำใหนกวจยผนนหลงลมเวลำใหผำนไป โดยไมทนด ำเนนงำนวจยตำมทเสนอไว ซงนกวจยทกลบมำใหมๆมกจะมควำมรบผดชอบในดำนอนๆถำโถมเขำมำใหเขำตองด ำเนนกำรมำกมำย เชน กำรสอนรำยวชำใหมๆ ซงตองเตรยมกำรสอนใหมทงหมด กจกรรมอนๆทเกยวกบนกศกษำ หรอชวยงำนบรหำรของภำควชำซงนกวจยทเพงส ำเรจกำรศกษำมำใหมๆ มกจะกระตอรอรนเกยวกบกำรเรยนกำรสอนมำก มควำมตงใจในกำรเตรยมเอกสำรกำรสอนเปนอยำงดเลศ ตองกำรใหควำมรอยำงเตมทเปนอยำงดแกนกศกษำ ใหกำรบำน ตรวจกำรบำนหลำยชน รวมทงควำมรบผดชอบตอชวตครอบครวของเขำเหลำนน บำงครงเขำกปลอยใหเวลำลวงเลยไป พงระลกไววำงำนวจยเปนสงทมเพยงตนเอง ทตองคอยเรงรดตนเอง หำกไมมโครงกำรวจยทมแผนงำนรดตวไว ทจะตองท ำใหส ำเรจตำมแผนทสญญำไว ผทส ำเรจกำรศกษำมำใหมๆ หลำยทำน กจะพบวำเวลำผำนไป 2-3 ป แตงำนวจยทตนตงใจไววำจะท ำ กยงไมไดด ำเนนกำรแตอยำงใด

ผเขยนในฐำนะทเปนนกวจยทมอำวโสพอสมควร จงมกจะเขำไปเรงรดอำจำรยทเพงส ำเรจกำรศกษำกลบมำใหมๆ ใหเขยนขอเสนอโครงกำรฯเพอขอทนวจยตงแตเนนๆ เนองจำกประสบกำรณกวำ 25 ป ท ำใหผเขยนเหนบคคลหลายรายทส าเรจการศกษามาแลว ปลอยเวลาใหลวงเลยไป ไมพยายามสรางโครงการวจยทไดรบทนสนบสนนจากแหลงทนใดสกแหลงหนง ดวยคดวาอยางไรเสย ตนกจะท างานวจยอยางแนนอน แตไมตองกำรควำมกดดนจำกแหลงทนทใหเงนสนบสนนในกำรท ำวจย หลายตอหลายคนมาแลวทในทสดไมไดมผลงานวจยใดๆ ปรากฏออกมาเปนหลกฐาน จน 4-5 ปลวงเลยผำนไป ดวยไมไดมขอเสนอโครงกำรวจยทเขำไดเสนอแผนงำนวจยและท ำสญญำไวกบแหลงทนทจะคอยควบคมเขำเหลำนนวำตองท ำงำนวจยใหส ำเรจตำมขนตอนทสญญำไว และตองรำยงำนตอแหลงทนเปนประจ ำทกๆ 6 เดอน เมอเวลำลวงเลยไปนำนๆ กจะเปนกำรล ำบำกมำกทจะเหนบคคลเหลำนสำมำรถหนกลบมำสงำนวจยได เนองจำกไดหำงเหนจำกงำนวจยและวถชวตประจ ำวนของกำรท ำวจยมำอยำงตอเนอง กเปนกำรยำกทจะกลบเขำสวถชวตประจ ำวนดงกลำวไดอก

ประสบกำรณจำกกำรทผเขยนไปเรงรดใหนกวจยรนใหมเขยนขอเสนอโครงกำรฯ และเสนอตววำจะเปนนกวจยพเลยงใหกได เนองจำกในระยะหลงๆน ผเขยนเขำใจวำแหลงทนหลำยแหง เชน สกว. หรอ สกอ. นน อยำกจะเหนนกวจยพเลยงของโครงกำรวจยเปนผทอยในประเทศไทยดวยสกทำนหนง เพรำะนกวจยพเลยงทำนนนกจะสำมำรถดแลใหค ำชแนะกบนกวจยรนใหมไดอยำงใกลชดกวำในกรณทนกวจยพเลยงอยตำงประเทศ ซงกแทบจะไมไดพบปะกน นอกจำกจะปรกษำหำรอกนทำง e-mail


เทำนน กำรเดนทำงไปมำหำสกนกตองใชงบประมำณสงมำกโดยไมจ ำเปน ผลปรำกฏวำ มนกวจยบำงทำนเกดควำมเขำใจวำผเขยนไดผลประโยชนจำกกำรเปนนกวจยพเลยง เพรำะเมอใดทนกวจยในควำมดแลมผลงำนตพมพ กจะตองใสชอของนกวจยพเลยงใหเปน co-author ดวยทกครง ดวยคงจะอยในสญญำทนกวจยรนใหมจะตองท ำไวกบแหลงทนนนๆ ในระยะหลงๆมำน ผเขยนจงไมใครจะเขำไปเรงรดผใดใหเขยนโครงกำรวจยอกตอไป แตจะรอใหผทตองกำรใหผเขยนเปนพเลยงเดนเขำมำขอเอง เพรำะควำมหวงดของนกวจยอำวโสบำงครงกถกมองไปในทำงทผดๆไดเชนกน

อยำงไรกตำม ในอดตทผำนมำ โชคดทนกวจยรนใหมผทเขำมำขอใหผเขยนเปนนกวจยพเลยงทกคน เปนผทมควำมจรงใจ มงมนทจะท ำงำนวจยอยำงแทจรง ไมมผใดท ำใหผเขยนผดหวงเลย ทกคนมควำมสำมำรถสงในตวของตวเองอยแลว แทบจะไมตองกำรควำมชวยเหลอในงำนวจยจำกผเขยนเลย ทกคนเปนผมวนยในตนเอง ถงเวลำตองสงรำยงำน ผเขยนกไมเคยตองตดตำม งำนทจะตองท ำถงขนตอนใด มผลงำนเทำใด กมกจะผลตกนออกมำไดตำมทสญญำ ทงนผเขยนกไดแตคดเขำขำงตนเองวำ เนองจำกผเขยนเองเปนคนมวนยในดำนดงกลำว นกวจยในควำมดแลจงท ำตำมเปนตวอยำง ดวยเขำคงไมตองกำรจะท ำใหเรำผดหวง แตโดยควำมเปนจรงแลว พวกเขำเหลำนทเดนเขำมำขอใหผเขยนเปน mentor คอ พวกทมคณลกษณะพเศษในตวของเขำอยแลว ทงเปนคนทมองโลกอยำงคนใจกวำง ซงในควำมเหนของผเขยนนนคดวำนกวจยจะประสบความส าเรจสงได ตองเปนคนทมจตใจกวางขวาง ยอมรบค าตชมจากผอน และน ามาแกไข สงนเปนปจจยทส ำคญอยำงยงในกำรท ำวจย เพรำะเรำจะตองน ำผลงำนของเรำนนออกไปเสนอใหผอนรบฟง พจำรณำ และตชม ไมวำจะเปนกำรน ำผลงำนวจยไปเสนอในทประชมวชำกำรตำงๆ หรอกำรเขยนผลงำนขนเพอสงไปตพมพตำมวำรสำรวชำกำรตำงๆกตำม เรำจะตองพรอมทจะไดรบค ำตชม โดยทหลำยครงเอกสำรของเรำกจะถกตอบปฏเสธกลบมำ โดยมค ำตเตยนจำกผประเมนของวำรสำรนนๆ สงกลบมำดวย สงเหลำนนกวจยจะตองพรอมทจะเผชญ และรบมำแกไข เพอจะไดท ำใหเอกสำรหรอผลงำนดขนไปเรอยๆ และในทสด ผลงำนกจะไดรบกำรตพมพ

2. หนำทส ำคญหนำทหนงซงผเขยนอำจจะไมมควำมจ ำเปนจะตองท ำเทำทควร คอกำรใหค ำแนะน ำเกยวกบงำนวจยของนกวจยรนใหมในควำมดแล เชน สมกำรทสรำงขนนนถกตองเหมำะสมหรอไม? ควรแกไขอยำงไร? ควรใชวธกำรใด? ในกำรวเครำะหหรอหำค ำตอบ เปนตน เนองจำกนกวจยในควำมดแลของผเขยนลวนแตเปนผมควำมสำมำรถสง รวมทงเปนผทมอสระในกำรท ำงำน พวกเขำกจะสำมำรถลยงำนไปไดเอง จนไดผลงำนดวยตนเองเปนสวนใหญ จนมำถงขนจะเขยนบทควำมวจยเพอสงไปตพมพ ผเขยนกจะใหค ำปรกษำวำงำนเทำทท ำมำนนเพยงพอหรอไมทจะเขยนเปนบทควำมวจย เขำควรจะตองไปท ำอะไรเพมอก หรอจะตองมขอมลสนำมมำประกอบเพมเตมอกหรอไม? มเชนนนอำจจะไมไดรบกำรตอบรบใหตพมพ เปนตน

ในกำรเลอกวำรสำรทเหมำะสมวำควรจะเปนอะไร? ผเขยนกจะสำมำรถดแลใหสงไปยงวำรสำรทเหมำะสม ซงในขนตอนนนกวจยบำงคนอำจจะตองกำรใหม paper ออกมำเรวๆ และจ ำนวนมำกๆ กอำจจะสงผลงำนไปตำมวำรสำรทเปนทรจกนอย ผทเปนนกวจยพเลยงกจะมหนำทคอยตะลอมแนะน ำให


นกวจยเดกๆ ใหพยำยำมสงผลงำนไปทดลองตพมพในวำรสำรทเขมแขงบำง ทม impact factor สงขนไปเรอยๆ ฉบบแรกๆ อำจจะตพมพในวำรสำรท regional เพอกอใหเกดควำมมนใจในตนเองขนมำกอน แตตอๆไป กควรจะพยำยำมสงไปตำมวำรสำรทเขมแขงขน หำกถกตอบปฏเสธมำกไมเปนไร ลองแกไขสงกลบไป หรอเปลยนสงไปทวำรสำรอนๆ ตอไป

เวลำทนกวจยใหมม paper ทถกตอบปฏเสธ กจะมควำมรสกตกต ำมำก และเสยควำมรสกไปเปนเวลำรวมเดอน แตถำเขำกดฟนพยำยำมตอ จนไดค ำตอบรบใหตพมพในวำรสำรนำนำชำต เขำจะตนเตนดใจ มควำมสขไปหลำยวน ผเขยนกจะพลอยดใจกบเขำไปดวยเปนอยำงมำก อำจจะดใจมำกกวำตวเขำอกดวยซ ำ เพรำะรสกวำตนไดท ำหนำทของตนในกำรน ำพำเขำแจวเรอขำมฟำกมำถงอกฝงหนงไดส ำเรจแลว เพรำะนกวจยใหมเหลำนเมอมประสบกำรณในกำรไดตพมพผลงำนในวำรสำรนำนำชำตทเขมแขง เขำจะมควำมเชอมนในตนเองขน แลวเขำกจะท ำงำนตอไป เพอใหไดผลงำนเพมขนไปอกเรอยๆ เพรำะเขำเคยท ำไดครงหนงแลว

ในควำมคดหรอควำมรสกของผเขยน กำรไดจดหมำยตอบรบวำผลงำนวจยไดตพมพเปนควำมรสกทเรยกไดวำเปน “An All Time High!” ทถำผทเพงส ำเรจกำรศกษำมำใหมๆ ยงไมไดเคยมประสบกำรณน กนำจะมำลองพยำยำมด แลวกจะเหมอนยำเสพตด ซงผลกดนใหเรำพยำยำมท ำตอๆไป เพรำะเปนสงทท ำไมไดงำยๆเลย ตองใชควำมบำกบนพยำยำม ตองอดทนในกำรรบค ำปฏเสธ ค ำตเตยนผลงำนของเรำหลำยครงหลำยหน โดยเฉพำะงำนวจยดำนคณตศำสตร

ถำเปนคณตศาสตรเชงวเคราะหหรอพสจนทฤษฎ ควำมยำกกจะอยตรงทเรำพยำยำมหำทำงพสจนใหส ำเรจ บำงครงเรำเขำใจวำพสจนไดแลว กยงตองเอาใหแนใจวา เราไมไดหลงลมคดแงใดแงหนงไป ซงจะท ำใหบทพสจนของเรำมชองโหวอย และเมอสงผลงำนไปตพมพกจะถกปฏเสธกลบมำ

แตถำเปนคณตศาสตรเชงประยกต ควำมยำกกอยตรงทเรำตองแสดงใหคนทอยใน field อน ทเราเขาไปประยกตนน เชอวางานของเราใชไดจรง และมควำมหมำย (make sense) จรงกบระบบทเรำก ำลงศกษำประยกตใชคณตศำสตร โดยเฉพำะผลงำนทไดมำเปนผลสรปนนมประโยชนอยำงไรกบผใชในแตละ field เหลำนน หำกเรำสำมำรถท ำใหผใชปลำยทำงมนใจในจดนไมได ผลงำนของเรำกจะถกปฏเสธ ไมไดรบกำรตอบรบใหตพมพเชนกน

ควำมยำกล ำบำกของนกวจยทำงคณตศำสตรอกประกำรหนง กคอ วำรสำรทำงดำนคณตศำสตรบรสทธหลำยฉบบไมอยใน Science Citation Index แตกเปนวำรสำรทเปนทยอมรบกนในวงวชำกำรทำงคณตศำสตร ซงในปจจบนจะมผทถอกนวำเกงกำจในทำงคณตศำสตรทแยกกนอยเปนหลำยกลม เชน นกคณตศำสตรในยโรป เชน ในประเทศเยอรมน หรอฝรงเศส ซงกจะมวำรสำรทำงคณตศำสตรหลำยฉบบทถก review โดย Zentralblatt MATH ของเยอรมน ซงในปจจบนเปนองคกรทท ำหนำทนมำเปนเวลำยำวนำนทสด กอตงมำตงแตป ค.ศ. 1931 แตไมไดเขำไปอยในฐำนขอมล ISI สวนวำรสำร


คณตศำสตรอกหลำยๆฉบบ กจะถก review โดย Mathematical Reviews ของ American Mathematical Society ซงกไมไดเขำไปอยในฐำนขอมล ISI เชนเดยวกน ทงนทงนน งำนวจยทำงทฤษฎคณตศำสตรหลำยๆแขนง จะคอนขำงเจำะลกไปในแขนงของเขำ และจะมวำรสำรทสนใจตพมพผลงำนเหลำนเพยงไมกวำรสำร ซงหลำยฉบบกจะไมอยในฐำนขอมล ISI ดงนน ในฐำนะนกวจยพเลยง กำรใหค ำแนะน ำเกยวกบวำรสำรทเหมำะสมในกำรตพมพ กจะมเงอนไขทตองพจำรณำหลำยเงอนไขดวยกน

นอกเหนอไปจำกหนำทตำมทกลำวแลวขำงตน เนองจำกนกวจยพเลยงมกจะมทนวจย เปนของตวเองอยแลว กจะมหมวดเงนตำงๆทสำมำรถจะใชใหเปนประโยชนตองำนของนกวจย รนใหมในควำมดแลไดบำง เชน เวลำทผลงำนของนกวจยในควำมดแลไดตพมพ บำงครงวำรสำรนนๆ ตองกำรเกบคำตพมพตำมจ ำนวนหนำของเอกสำรของเรำ ซงโครงกำรวจยของนกวจยรนใหมอำจจะไมสำมำรถเบกเงนในหมวดนได หรอมไมเพยงพอ นกวจยพเลยงจะสำมำรถเจอจนในสวนนได หรออำจใหกำรสนบสนนในกำรเดนทำงไปตำงประเทศดวยทนวจยของนกวจยพเลยงท ำใหมโอกำสพบปะนกวจยชนแนวหนำ เพอขอโอกำสน ำเสนอผลงำนของนกวจยในควำมดแล หรอน ำเสนอผลงำนในกำรประชมวชำกำรนำนำชำตในตำงประเทศทมนกวจยชนแนวหนำเขำฟง เพอใหเขำไดรบรผลงำนของเรำไวกอน แลวเมอเรำสงผลงำนนนไปตพมพ เรำจะรแนๆวำผทเปน ผประเมนของ paper ของเรำจะตองเปน Professor ทำนนแนๆ ทำนใดทำนหนง เพรำะงำนวจยในทำงนกมทำนนนแหละทเปน “เจำพอ” อย หรอบำงครงวำรสำรทอำจจะยอมใหผเขยนแนะน ำชอของผประเมนทจะมำอำนงำนของเรำไปใหดวย เรำกจะสำมำรถแนะน ำชอ Professor คนทเรำไปคยงำนของเรำใหเขำฟงไวแลว เปนตน ซงกจะท ำใหงำนชนนนไดค ำตอบรบงำยและรวดเรวขน

นอกจำกนน ผเขยนยงไดใชงบประมำณจำกโครงกำรวจยของตนเอง หรอแหลงทนอน จดสมมนำวชำกำรขนเปนประจ ำ อยำงนอยเดอนละ 1 ครง โดยเชญวทยำกรตำงๆ ดงน

1. เชญ Professor จำกตำงประเทศทเขมแขงในกำรวจยและมผลงำนเปนจ ำนวนมำกทเดนทำงผำนมำอยในประเทศไทยอยแลว หรอทมำเยยมเยอนท ำวจยกบนกวจยทำนใดทำนหนง ใหมำพดสมมนำเกยวกบงำนวจยหวขอใหมๆ เพอเปดโอกำสใหนกวจยรนใหมไดสมผสกบหวขอวจยทอยในควำมสนใจของวงกำรโลก หรอยงม open problems ทยงไมมผใดท ำไดส ำเรจในสำขำทเรำสนใจท ำวจยอย หรอนกวจยรนใหมทยงหำหวขอวจยดๆ ส ำหรบขอทนท ำวจยไมได กอำจจะไดควำมคดดๆ จำกกำรฟงสมมนำเหลำน

2. เชญผทเพงส ำเรจกำรศกษำมำใหมๆ ใหมำพดสมมนำ เพอเปดโอกำสใหผอนรบรวำขณะนมผทรอบรเรองใด และสำมำรถรวมมอกนท ำงำนวจยไดหรอไม

3. เชญอำจำรยไทยผเชยวชำญในดำนตำงๆ ทตองกำรใหนกคณตศำสตรเขำไปรวมมอ เพอใชควำมรทำงคณตศำสตรไปชวยแกปญหำ หรอสรำงแบบจ ำลอง หรอวเครำะหขอมลตำงๆ ซงกำรไดฟงอำจำรยจำกตำงสำขำวชำเชนน ได


กอใหเกดหวขอวจยรวมกนในลกษณะสหวชำกำรขนแลวหลำยครง และน ำไปสผลงำนวจยทไดตพมพรวมกน

กำรมำรวมประชมสมมนำวชำกำรในลกษณะดงกลำว ท ำใหผทมควำมรควำมเชยวชำญในดำนตำงๆ ไดมำแลกเปลยนควำมรใหแกกนและกน และรจกคนเคยมควำมสมพนธอนดตอกน เ สมอนประหนงเปนผอยในวงกำรเดยวกน กอใหเกดบรรยำกำศทดตอกำรท ำงำนวจย หรอแลกเปลยนควำมรกนตอไปในอนำคต

กจกรรมทผเขยนพบวำมประโยชนเปนอยำงยงอกประกำรหนงกคอ เมอใดทมอำคนตกะชำวตำงประเทศเดนทำงมำรวมงำนวจย หรอสรำงควำมเชอมโยงกบผเขยน นอกจำกจะจดสมมนำใหเปนประโยชนตอนกวจยอนๆในบรเวณใกลเคยง รวมทงนกวจยรนใหมๆแลว ผเขยนจะสอบถำมไปทนกวจยทอยในตำงจงหวดทไกลออกไปวำสนใจจะพบปะพดคยกบอำคนตกะทำนนหรอไม ดวยทำนเปนคนทมหวขอวจยทจะแนะน ำใหท ำไดมำกมำย ซงทำงนกวจยในควำมดแลทอยตำงจงหวด กจะตอบแสดงควำมสนใจ และผเขยนกจะสงอำคนตกะทำนนนออกไปพบปะปรกษำหำรอกบนกวจยนนๆในตำงจงหวด ซงจะสำมำรถใชงบประมำณจำกโครงกำรวจยของนกวจยรนใหมนน ในกำรดแลอำคนตกะทำนนในชวงเวลำทไปท ำงำนวจยรวมกน

ในลกษณะเชนน เรำจะไดประโยชนจำกกำรเชญอำคนตกะทำนนอยำงเตมท ซงท ำใหเกดหวขอวจยใหมๆ ทนกวจยของเรำจะไดด ำเนนงำนตอไปอกหลำยหวขอ น ำไปสผลงำนทไดรบกำรตพมพในระดบนำนำชำตรวมกนอกตำงหำก

โดยสวนตวแลว ผเขยนเปนผทมประวตกำรศกษำทคอนขำงกวำง เนองจำกในระดบปรญญำตรและโท ส ำเรจกำรศกษำทำงดำน Applied Mathematics (จำก Australian National University) ซงหวขอวจยในระดบปรญญำโท เปนกำรหำค ำตอบเชงตวเลขของกำรไหลของอำกำศผำน cascades of airfoils (ปกเครองบน) จงมควำมรทงทำงดำนคณตศำสตรคณนำ และกงๆ วศวกรรมศำสตร สวนในระดบปรญญำเอก ผเขยนส ำเรจกำรศกษำทำงดำน Mathematics จำกสหรฐอเมรกำ ซงกถกปพนฐำนมำทงทำงคณตศำสตรบรสทธ และคณตศำสตรประยกต กอนจะไปท ำวจยทำงคณตศำสตรประยกต ดงนน ผเขยนจงพอจะใหค ำแนะน ำดแลนกวจยรนใหมไดหลำยดำน ไมวำจะเปนทำงคณตศำสตร ฟสกสเชงค ำนวณ หรอ computer applications แตโดยหลกกำรแลว งำนวจยของนกวจยรนใหมทกคนทผเขยนรบเปนนกวจยพเลยง กจะตองเปนงำนของนกวจยแตละคนนน ลงมอลงแรงท ำออกมำจนส ำเรจดวยตนเองทงสน จงนบวำเปนผลงำนของเขำเองโดยแทจรง บทบำทของนกวจยพเลยงจงแตกตำงจำกบทบำทของอำจำรยผควบคมวทยำนพนธของนกศกษำปรญญำเอกอยำงชดเจน ดงนน หำกนกวจยในควำมดแลของเรำไม “รบลก” จำกค ำแนะน ำตำงๆ ของ mentor แมวำ mentor จะพยำยำมผลกดนอยำงไร กไมสำมำรถจะท ำใหมผลงำนออกมำไดตำมตองกำร ตวอยำงเชน ถำ mentor จดกำรสงอำจำรยอำคนตกะชำวตำงชำตไปใหพบปะพดคยกบนกวจยในควำมดแลแลว นกวจยผนนไมเอำจรงเอำจงในกำรพดคย ขด


คยเอำหวขอวจยใหมๆ มำจำกอำคนตกะตำงชำตทำนนนมำ เพอท ำงำนวจยตอไปได กำรใหอำคนตกะเดนทำงไปนนกจะเปลำประโยชน เปนตน

ดงทกลำวแลวขำงตน ผเขยนโชคดเปนอยำงมำกทนกวจยในควำมดแลและท ำหนำทเปนพเลยงใหทกคน เปนผมควำมรบผดชอบสง มงมนด ำเนนงำนวจยอยำงขยนขนแขงทกคน โดยทกคนไดมควำมเจรญกำวหนำในงำนวจย จนมผลงำนตพมพอยำงมำกมำย เปนทเชดหนำชตำของตนเองและหนวยงำน ยงไปกวำนน พวกเขำยงจะเปนตวอยำงทดส ำหรบนกวจยรนนองๆทส ำเรจกำรศกษำตำมๆกนมำ ใหกระท ำตำมเยยงอยำง และเปนทประจกษวางานวจยทางคณตศาสตร ฟสกส หรอสาขาอนใดทวายาก กไมเหลอบากวาแรง เราทกคนสามารถจะท าได และท าไดอยางดเลศดวย หากเรามความมงมนพยายาม สวนสงตอบแทน หากดจากภายนอกอาจมองวา ไมคม แตตองลองท าด รแลวจะตดใจ !

แนวคดของ mentor 108

บทท 12 แนวคดของ mentor

ศาสตราจารย ดร. ทว ตนฆศร ภำควชำฟสกส คณะวทยำศำสตร

มหำวทยำลยเชยงใหม

ผเขยนภมใจเปนอยำงยงทไดเขยนบทควำมน ทงนอำจเปนเพรำะผเขยนม mentee จ ำนวนพอสมควร ทงในหองปฏบตในมหำวทยำลยของผเขยนเอง และในมหำวทยำลยอน ในกำรเขยนนจงไดพดคยปรกษำขอมลจำก mentee หลำยๆคน ถงควำมตองกำรของ mentee ทอยำกให mentor เปน หรอมสวนชวยเหลอ ซง mentee ทกคนตำงใหขอคด ขอแนะน ำทเปนประโยชน และจะไดพยำยำมถำยทอดออกมำในบทควำมน

หลำยทำนอำจจะคดวำ mentee จะไดรบผลประโยชนจำก mentor แตในทำงตรงกนขำม mentor กสำมำรถไดรบสงตำงๆ ตอบแทน เชนกน อำท

เรยนรไปดวยกนกบ mentee

ด ำเนนงำนวจยท mentor เองไมมเวลำท ำในอดต

ไดรบกำรยอมรบจำกบคคลอนๆ

มเวลำทบทวนวำงำนของ mentee หนงๆ ทเกยวของกบงำนของ mentor เองวำประสบควำมสมฤทธเพยงใด หรออำจจะตองยตงำนบำงอยำง

มควำมรสกวำตนเองสำมำรถอ ำนวยควำมสะดวกตอผอนมสวนชวยสงคมมำกขน

เพมชอเสยงของสถำบนของตนเอง

มควำมภมใจเมอ mentee ของตนเองประสบผลส ำเรจ ซงเกดจำกควำมสำมำรถของ mentee เอง ควำมรวมมอในกลมวจย แตคนอนมกจะยกควำมดสวนหนงใหกบ mentor


รสกวำอยในโลกดวยควำมผกพนและมทศนคตทด อนจะน ำควำมสขมำในบนปลำย

ลกษณะหนาทของ mentor

นกวจยพเลยงอำจจะเปรยบเทยบไดกบทปรกษำทมประสบกำรณอยำงช ำชอง โดดเดน เปนผอำวโส (ทำงวชำกำร) กลำวคอ ควรเปนผผำนกำรวจยมำอยำงมำกมำย ถำยง mentor เปนหวหนำกลมวจยมเครองมอหลกทใชในงำนวจยของกลม mentee กจะยงท ำใหงำนวจยนนๆ ด ำเนนไปไดอยำงรวดเรว จนมกจะมผลงำนตพมพเกดขน หรอมกำรถำยทอดในระบบสมมนำ ซงมกเปนขนตอนกอนทจะตพมพ เพอใหนกวจยเพมควำมเชอมนและภำคภมใจ กรณท mentor เปนผจดสมมนำนนๆ กจะยงเปนกำรท ำใหเปนสวนชวย mentee ไดมำกยงขน ทงน mentor ควรเปนผทรกวาง รเทคโนโลยใหมๆ มองกาวไกลในงานวจยท mentee ท า ยงในระบบรำชกำรทตองมขนตอนตำงๆมำก mentor จงควรทจะตองรระบบบรหำรในรำชกำรเปนอยำงด มควำมเขำใจในกำรแกปญหำตำงๆทเกยวกบรำชกำร และถำหำกผบงคบบญชำเปนผทไมมประสบกำรณในงำนวจยดวยแลว มกจะเขำใจผดโดยคดวำนกวจยจะท ำผลงำนเพอตวเอง จะท ำใหงำนวจยตำงๆ ไมบรรลเปำหมำยได mentor บางกรณจงอาจจะตองเปน trouble shooter (ไมใชเปนคนสรำงปญหำแกนกวจยเสยเอง)

นอกจำกน mentor ยงตองสำมำรถแบงเวลำใหกบ mentee ไดอยำงไมถอตว สนใจในงำนวจยท mentee ด ำเนนอย supply ขอมลตำงๆให mentee ได รจกพดโนมนำวและใหก ำลงใจแก mentee หลกเลยงกำรท ำลำยน ำใจ สรำงแรงจงใจให โดยตองศกษำประวตของ mentee พอควร ทงประวตงำน งำนวจย บำงกรณยงกวำนนกคอ อำจตองรถงครอบครว บำงกรณรถงปญหำครอบครวของ mentee ซงรวมถงเรองเกยวกบกำรเงน และบำงทกรวมไปถงปญหำหวใจ !

ในระบบรำชกำรทนกวจยสวนใหญสงกดอย นกวจยอำจจะพบควำมล ำบำกพอสมควร เนองจำกขนตอนทลำชำ บำงทนกวจยใหมมภำระงำนสอนทมำกเกนไป ท ำใหเวลำกำรท ำวจยไมเพยงพอ ท ำใหเสยสมำธ อยางไรกด จะตองไมใหนกวจยใหมพงพาชาวตางประเทศมากเกนไป เพราะสกวนหนงหากชาวตางประเทศเดนทางกลบบานของเขา จะท าใหนกวจยคนนนท าอะไรไมเปนเลย

บำงท mentor ในกำรวจย อำจสำมำรถเทยบเคยงไดกบพเลยงของนกมวย หรอเปนเหมอนผจดกำรทมฟตบอล โคชนกกฬำ conductor ของวง orchestra ผก ำกบกำรแสดงของตวละคร ฯลฯ ทงน mentor ตองรตววาตนไมใชนกแสดง ซงเปนเพยงผวางแผนการใหนกกฬาเลนใหเหมาะกบความสามารถเฉพาะของตวนกกฬา ถนอมนกกฬา ตวนกแสดง หรอ mentee เมอเวลำเจบตองวำงแผนใหพกรกษำตว วำงแผนในกำรด ำเนนงำนของทมใหบรรลไปถงเปำหมำย ซงเปำหมำยของ mentee ในทำงวชำกำรกมกเปนผลงำนตพมพ mentor ตองสรำงควำมมนใจให mentee ใหก ำลงใจแก mentee ซงบำงทอำจตองแนะให mentee เขยนไปลงในวำรสำรทม impact factor ทไมสงมำกกอน เพอเพมควำมมนใจ แลวจงหำวำรสำรทม impact factor ทสงขนไป บำงครง mentor ตองเปนตวเรงกำร


ด ำเนนงำนของ mentee หำกเหนวำงำนของ mentee คนใดเรมชำลงไมทนตำมก ำหนดกำร บำงทกตองสนบสนนให mentee ไดแสดงผลงำนในกำรประชมนำนำชำตตำงๆ เสรมสรำงควำมสมพนธอนดส ำหรบ mentee ดวยกน โดยให mentee แตละคนมคณธรรมในดำนงำนวจย เมอหมดภำระกำรเปน mentor กอำจตองดแล mentee ตอโดยสนบสนนให mentee ขยบตวเองขนไปยนหยดดวยตนเอง และน ำผลงำนวจยออกไปใชประโยชนในสำขำอำชพของตนเอง และบำงทอำจจะรวมกลมกนท ำวจยใหเปนประโยชนตอประเทศ และเปนศนยแหงควำมเปนเลศ (center of excellence) ในดำนทกลมมสมรรถภำพเพยงพอ

การใหค าแนะน ากบ mentee

อนทจรง mentor บำงสำขำไมมโอกำสทจะไดมำดแลนกวจยใหมหรอ mentee มำกนก เนองจำกนกวจยในสำขำทด ำเนนอยในประเทศนนมจ ำนวนไมมำก เมอม mentee แลว mentor อำจจะตอง ใหก ำลงใจ ชวยเหลอ mentee ใหค ำแนะน ำกบ mentee ในเรองทเกยวกบงำนวจยทจะด ำเนนตอไป ซงงำนดงกลำวควรมำจำกทง mentor และ mentee รวมกนนงคด วเครำะห วจำรณ ถงประโยชน คณคำ และควำมเปนไปไดของงำน

ในกำรท ำวจยหรอหำหวขอในงำนวจย ผเขยนมขอคดเหนตำงๆ ดงน

ก. ท าวสยทศนหรอเปาหมายในชวตใหชดเจน

ผเชยวชำญดำน mentoring และนกจตวทยำหลำยทำนไดกลำววำ หำกวสยทศนสวนตวของ mentee ชดเจน จะชวยงำนวจยใหประสบผลส ำเรจไดดขน หำกเปำหมำยไมชดเจน บคคลอนกจะเปนผก ำหนดทศทำงกำรด ำเนนชวตให ผเขยนเคยท ำงำนรวมกบผใหญหลำยทำนทเปรยบ เสมอน mentor ของผเขยน ทมกจะกลำววำ “ถาในตอนนน ผมไดปรกษาอกหลายคนและตดสนใจกระท าลงไปผลทไดรบคงจะดกวาน” ซงเปนค ำพดทมกจะสำยเกนกวำทจะแกไขแลว ตองชให mentee เหนวำเขำตองพยำยำมหลกเลยงค ำกลำวลกษณะน

ในกำรท ำวสยทศนใหชดเจนอำจตองหำค ำตอบในหวขอตอไปน

งำนทท ำแลวชอบ งำนอะไรทจะน ำควำมสขใจมำให?

สำเหตอะไร? ทท ำใหตองเปนหวงกงวล

อะไร? มควำมส ำคญ มำกกวำกน


หวขอเหลำนจะชวยในกำรท ำให mentee อำจคดขนไดวำ เขำจะน ำมำซงควำมรสกในตวเองวำภำยในปถดไป เขำจะท ำอะไรเกยวกบงำนวจย และเขำจะเรมคดถงขนตอนตำงๆทจะด ำเนนงำนวจยนนๆ

ข. พดคยกบ mentee อยางเปนกนเอง และน าประสบการณในงานวจยมาเลาสกนฟง สนบสนนให mentee กลำแสดงออก โดยไมขดขวำง หรอขดจงหวะ หำก mentee ประสบควำมผดหวง เชน กำรตอบปฏเสธของบทควำมผลงำนวจยทสงไปตพมพ กตองหำทำงแกไข และใหก ำลงใจ เปนตน

ค. รวมจดวสยทศนงาน research ของ mentee

นอยนกท mentee จะกลำพดคยกบ mentor อยำงเปนกนเอง ทงเรองชวตสวนตวและงำนวจย อำจจะเปนเพรำะอำยทแตกตำงกนพอสมควร และเกดควำมอำยทจะเลำชวตสวนตวให mentor ฟง ดงนน mentor จงควรทจะเรมกอน ซกถำมทำงออม ซงอำจจะล ำบำกมำก และอำจท ำใหเขำใจผดได อยำงไรกตำม หำกสำมำรถท ำไดกจะเปนกำรด และหำกสำมำรถด ำเนนงำนวจยทอยกลมทใกลเคยงกนกอำจเปนสงทดทสด

ง. ขจดปญหาเรองเครองมอ ปญหำเรองเครองมอเปนปญหำทใหญมำกในกลมของงำนวจยประเภททตองท ำกำรทดลองซงขอมลเปนสงส ำคญมำก หำกตองกำรใชงำนเหลำน ตองเขำควกนท ำ ยงเครองมอบำงอยำงตองใชในกำรเรยนกำรสอนดวยแลว ปญหำนหนกหนำไมใชนอย เพรำะเครองมอเหลำนบอบบำงและซบซอนมำก หำกใชกำรตอไปไมได กลมนกวจยกตองรอซอมแซมเปนเวลำชำนำน และหำกตองใชงบประมำณจำกภำควชำ หรอคณะ หรอแมจะมำจำกสวนกลำงของมหำวทยำลย กจะยงยำกเปนทวคณ ในบำงแหงตำมทผเขยนพบ ผบรหารมกมองนกวจยวาท าเพอประโยชนของตนเอง เบยดบงงบของภาควชาฯ ผบรหารมกรจกแตหกคา overhead ชะลอการสงซอดวยการอางกฎระเบยบขอบงคบของราชการทก าหนดไว หากเปนเชนน การจะเรมใหมหาวทยาลยเปนมหาวทยาลยวจย คงจะเปนไปไดยากอยางยง

จ. สรางคณธรรมให mentee ในท ำนองตรงกนขำม หำก mentee ไมมควำมเออเฟอ ใชเครองมออยำงไมทะนถนอม เสยกเสยไป ขอใหงำนของตนเสรจเปนพอ โดยไมค ำนงวำ หำกเครองมอช ำรดใชกำรไมไดเสยแลว งำนวจยของคนอนตองเปนอนหยดหมด

กรณกำรด ำเนนงำนวจยนนมจดทเกดขนบอย คอ กำรน ำควำมคดหรอผลงำนของผอนมำท ำเสมอนวำตนเปนผเรมด ำเนนงำนนน อนทจรงสงน mentor ควรหำทำงชแจงให mentee หลบเลยง


ควำมคดเชนน โดยกำรให reference งำนวจย หรอใชกำรเขยนใน acknowledge กจะเปนกำรชวยเหลอไดมำก

ฉ. เสรมสรางความรวมมอการใชเครองมอกบหนวยงานอน ในกรณทขำดแคลนเครองมอ mentor จะมสวนชวยเหลอไดมำก เนองจำก mentor จะกวำงขวำงกวำ รวำทใดมเครองมอ หรอพอจะขอทนมำซอเครองมอใชกน หรอถำยงไมเพยงพอ อำจตองแนะน ำให mentee ใชเครองมอทหนวยงำนอนทมเพยงพอ หรออำจเปนงำนวจยรวมเพอจะใชเครองมอของกนและกนอยำงคมคำทสด

ช. เสรมสรางบคลากรระดบพนกงานชวยวจย (technician) กรณของเครองมอทบอบบำง ละเอยดออนมำก อำจจะตองมพนกงำนใชและดแล เครองมอนนๆแตเพยงผเดยว หรอจ ำกดใหมผทใชไดเองไมกคน สงนเปนปญหำทท ำใหวนวำยมำก เพรำะพนกงำนทใชและดแลเครองเหลำนจะมงำนหนกพอสมควร หำกเขำเจบปวยไปกจะท ำใหงำนวจยตดขด เพรำะถำผอนมำใชกอำจท ำใหเครองมอเสย ตองเสยเวลำซอมเปนเวลำนำน ในบำงแหงทพนกงำนมปญหำ เชน ไมเอำใจใส หรออำรมณไมด เครองมอจะพำลเสยไปดวย กท ำใหวนวำยเชนเดยวกน mentor กบ mentee และพนกงำนนนๆ ตองปรกษำหำรอกนแกไขกนไปตำมสถำนกำรณ หนทำงทพอจะชวยไดบำงกคอ กำรจดกำรอบรมกลมพนกงำนทพอมควำมรทำงดำนน เพอใหมผสำมำรถใชไดดจ ำนวนหนง และหำกคนใดคนหนงตองขำดไป กสำมำรถมกำรทดแทนกนได อยำงไรกด ปญหำเชนนเปนไปไดทงในประเทศและแมแตในตำงประเทศ อยำงไรกด หนทำงทแกไขมไมมำกนก อำจจะตองยอมรบตอกำรเสยเวลำ อำจจะตองใชงบประมำณจ ำนวนหนงมำใชจำยในกำรน ซง mentor และ mentee อำจจะตองลงทนรวมกน ในกรณกลมคนทมงบประมำณกำรวจย อำจจะตองแบงสวนหนงจำกงบของหลำยๆ คน เพอกำรน หรออำจจะตองขอสวนหนงของคำ overhead ทหนวยรำชกำรไดหกไป

ซ. ความรวมมอระหวางนกวจย

จำกประสบกำรณทผำนมำ นกวจยตงแต 4 คนขนไป จะท ำงำนรวมกนเปนกลมกอนนน คอนขำงล ำบำกมำก หำก mentor ทำนหนง ม mentee อยชดหนง และหำกสำมำรถท ำเรองทสอดคลองกนไดกจะเปนกำรดอยำงยง เพรำะนกวจยสวนใหญจะมเอกลกษณของตนเอง จะมองปญหำทประสบไปคนละแงคนละมม มกรณท mentee บำงคนตองกำรเปนผรวบรวมทงหมดเสยเอง ซงกมกจะเกดจำกปญหำในแงวฒภำวะ ควำมช ำนำญ และควำมเปนทนบถอของบคคลนนๆ ผลทตำมมำ คอ กำรแตกกระจำย กลบเปนตำงคนตำงท ำเชนเดม โดยครงนไมสำมำรถพงพำอำศยกนและกนไดอกแลว mentor จงจะตองเขำมำมบทบำทพอสมควร กอนทจะเกดเหตกำรณทถำหำกวำเกดขนแลว กยำกทจะประสำนใหกลบมำเปนอยำงเดมได อยำงไรกตำม จะมผลประโยชนอยำงหนงทจะเกดขนหำกท ำงำนวจยกนอยำงเปนกลมกอน หรอมกำรแบงปนขอมลรวมกน คอ กำรท ำใหกำรตพมพผลงำนในวำรสำร หรอเสนอผลงำนทตำงๆมน ำหนกยงขน ท ำใหผอำน หรอผประเมนมองเหนควำมสมบรณของขอมลในหลำยดำน


เพรำะในงำนวจยหนงๆมกตองมขอมลจำกหลำยกรรมวธของกำรทดลองมำประกอบ ท เหนในตำงประเทศบำงแหงทเขำจดนกวจยชดหนงๆ (อำจเปน mentee) ใหรบผดชอบขอมลจำกเครองมอหลกชนดหนง กำรทดลองเครองมอแตละชนดกจะมกลมพนกงำนสำยปฏบตกำรหรอผทใชเครองมอเปนผด ำเนนงำน หำกมขอมลเขำมำจำก mentee ทเปนผรบผดชอบในเครองมอหลกนนแลว mentor กจะประสำนงำนจดประชมปรกษำหำรอรวมกน แลวจงเขยนบทควำมวจยเพอตพมพ โดยมชอนกวจยเจำของเรองนนๆเปนชอแรก มนกวจยทหำขอมลใหเปนชอรอง โดยมชอ mentor หรอผประสำนงำนเปนชอสดทำย ดวยกรรมวธดงกลำวกจะท ำใหงำนด ำเนนไปอยำงรวดเรว เจำของโครงกำรวจยซงกมกเปน mentee ไมตองกงวล และตดตำมด ำเนนกำรทดลองเองทงหมดทกสวน แตตองรขนตอนกำรทดลองนนๆ เนนควำมรบผดชอบแตขอมลในสวนทตว เองดแลอย อยำงไรกด จ ำเปนตองนดประชมปรกษำหำรอตลอดเปนระยะๆ เพอแกไขขอผดพลำด หรอแกปญหำควำมลำชำในบำงโครงกำร ในกรณดงกลำว หำก mentee ไมไดอยดวยกน หรออยใกลกน กจะตดตอกนล ำบำก แตกยงสำมำรถจดกำรใหลกษณะดงกลำวเกดขนได

อกปญหำหนงของควำมรวมมอทมกเกดขนได คอ เกดระหวำงนกวจยทเปนนกปฏบต กำร (practical) และนกทฤษฎ (theoretical) ซงนกวจยทงสองดำนมกมองไมคอยจะสอดคลองกน และไมเขำใจวำอกฝำยหนงตองกำรอะไร ปญหำเชนนเกดขนทวไป แมในกรณของผ เปน mentorเอง ผลจงกลำยเปนวำแตละฝำยตำงด ำเนนงำนวจยของตนอง ทตนเองตองกำร ทอยำกจะท ำ ปญหำเชนนอำจจะตองใหนกวจยทคอนขำงมศกยภำพสง มจตวทยำสง มำท ำหนำทเปน mentor เพอทจะอธบำยถงปญหำและขอมลในแงมมท mentor ตองกำรจำก mentee งำนวจยตำงๆ กจะสมบรณยงขน

ฌ. การน าผลงานไปสขนตอนการประยกตใช เรำมกไดยนค ำกลำวเสมอวำ ผลงำนของอำจำรยในมหำวทยำลยและงำนวจยตำงๆ ของนกวจยมกอยบนหงหรอหอคอยงำชำง ไมสำมำรถจะสรำงผลตอบแทนทเปนรปธรรมหรอใหมลคำกลบมำ ( เปนเงน) หรอชวยทำงดำนเศรษฐกจได ผ เขยนเคยฟงศำสตรำจำรยชำวญปนผหนงท เคยสอนในมหำวทยำลยแลวออกมำด ำเนนงำนทำงดำนอตสำหกรรมในสำขำเดยวกน เขำกลำววำ “ขาพเจามผลงานตพมพกวา 300 เรองในวารสารทมชอเสยง แตไมสามารถสรางประโยชนใหก บงานอตสาหกรรมทขาพเจาด าเนนอยไดเลยแมแตเรองเดยว” ขอมลดงกลำวท ำใหทนวจยในปจจบนจงตองถกด ำเนนกำรมงไปในทำงทจะประยกตได และผขอทนกจะถกบบบงคบใหตองมสวนหนงจะตองพดถงผลทจะชวยเศรษฐกจใหมรปธรรมยงขน ทงน กำรประยกตในงำนวจยจะกระท ำไดเรวยงขนหำกโครงกำรวจยนนไดรวมกบดำนอตสำหกรรม หรอถกก ำหนดมำจำกอตสำหกรรม ในมหำวทยำลยหลำยแหงจงมหนวยงำนหนงขนมำเพอสรรหำงำนวจยทพฒนำไปสอตสำหกรรมได น ำไปพฒนำศกษำลทำงและด ำเนนงำนใหเปนไปได

mentor อำจจะตองค ำนงถงเรองนเชนกน และอำจจะตองเปนฝำยหำขอมลจำกอตสำหกรรม และสรำงสรรคงำนวจยออกมำแลวชชวนกลม mentee ด ำเนนกำร


การตดตามผลงานของ mentee

เมอเวลำผำนไป mentor และ mentee ตำงกจะเรมเรยนรซงกนและกน และจะทรำบวำจดแขงและจดออนของ mentee จดใดขำดหำยไป และจดใดทควรพฒนำ mentor บำงทำนอำจจะพบวำ mentee เพยงแตตองกำรลำยเซน หลงจำกเซนแลวกหำยไป และกลบมำใหมเมอตองกำรลำยเซนอก mentee บำงคนอำยทจะพบกบ mentor เพอขอค ำปรกษำตำงๆ บำงคนกน ำปญหำขอมลมำปรกษำหรอถำมมำกเกนไป mentor จงจ ำเปนตองรจกซกถำมในเชงสรำงสรรค หรอเรยนรวำบคคลหนงๆ บางทไมสามารถจะใชหลกเกณฑ mentoring อยางเดยวกนได ในโลกแหงควำมเปนจรง mentor และ mentee ตำงมลกษณะบคลกทแตกตำงกน มอำรมณทตำงกน ด ำเนนชวตไปคนละแบบ mentor และ mentee ในแตละคจะด ำเนนงำนไปดวยกน ดวยควำมเรวทไมเทำกน กลำวโดยสรป mentor และ mentee ในแตละคตางจะตองเรยนรซงกนและกน หาจดทพอดกนทงสองฝาย

กำรจดสมมนำ (อำจจะเปนระดบชำต) ขนมำ โดยชกชวนให mentee (หรอนกวจยอนๆ ดวย) แตละคน มำเสนอผลงำน กจะเปนกำรชวยทงสองฝำยอยำงมำก เพรำะกำรสมมนำอำจจะแกไขปญหำของ mentee ทอยในตำงสถำบน เชน mentor อยเชยงใหม mentee อยพษณโลก หรอจงหวดอนๆ

กำรตดตอกนเปนระยะๆ กเปนอกวธหนงทท ำให mentee และ mentor มโอกำสซกถำมถงควำมกำวหนำในผลงำน ตลอดจนปญหำอปสรรคตำงๆ mentee บำงคนมอปสรรคอยำงมำกจนด ำเนนกำรไมได ผเขยนเคยรจก mentee 2-3 คน ทมปญหำในเรองงำนวจย และม mentor อยตำงประเทศ จงมกำรปรกษำหำรอกนนอยมำก ในทสดกไมไดปรกษำกนเทำไร ผลกคอ ตองสละทนไป เพรำะไมสำมำรถด ำเนนกำรตอไปได ซงเปนเรองทนำผดหวง เพรำะ mentor ไมมโอกำสทจะทรำบถงควำมเปนไป วำมอปสรรคใด เมอ mentee ไมสำมำรถผลตผลงำนได mentor กยอมจะกระทบกระเทอนไปดวย ทจรง mentor อำจชวยพฒนำผลงำนของ mentee นนๆ ผนวกกบงำนของนกศกษำของ mentor เอง หรอผนวกผลงำนอนทใกลเคยงกนสรำงเปนผลงำนขนมำได

กำรตดตำมผลงำนทงำยและสะดวก คอ กำรท ำแบบส ำรวจถงควำมกำวหนำให mentee ตอบในหวขอตำงๆ เชน ไดท ำผลงำนไปเปนกเปอรเซนต? แลวน ำผลงำนไปเสนอในทตำงๆ หรอไม? ตองกำรขอมลเพมเตมอะไรบำง? มขอมลอะไรทท ำไดแลว? ก ำลงเขยนหรอสงตพมพแลวหรอไม? และทไมลมถำมคอมอปสรรคปญหำอะไรบำง? ตองกำรใหชวยอยำงไรบำง? เปนตน

กรณท mentor และ mentee มหนทำงเลอกทจะท ำงำนดวยกนหลำยอยำง กอำจจะทดลองอยำงใดอยำงหนง หำกไมเปนผลส ำเรจทพงพอใจกอำจจะตองพฒนำไปอกหนทำงหนง ซงในทสดกเลอกหนทำงทเหมำะสมทสด และถำงำนของ mentee เขำกนไดอยำงดกบ mentor กจะท ำใหมโอกำสในกำรขยำยงำนวจยใหมประโยชนตอประเทศชำต หรอท ำสงใดสงหนง (ในดำนงำนวจย) ใหครบวงจร อำจเรมดวยกำรสรำงหลกสตรรวมหลำยหนวยงำนเพอผลตบคลำกรรบใชประเทศชำตในสำขำทตองกำร ตดตอ


ตำงประเทศเพอพฒนำปรบปรงใหงำนวจยเขำมำตรฐำน หรอรวมมอกบตำงประเทศในระดบหองปฏบตกำร/ระดบมหำวทยำลย หำกงำนวจยนนสำมำรถ ขยำยผลไปสภำคอตสำหกรรมกจะสำมำรถสงตอไปได และหำกทำงอตสำหกรรมเปนผชกน ำในหวขอวจย ด ำเนนกำรวจยไปดวยกน ปรกษำรวมกนตลอดเวลำในงำนวจย ภำคอตสำหกรรมกสำมำรถสนบสนนในแงวสดตำงๆไดดวย โดยรวมท ำวจยในหวขอทแกปญหำตำงๆของประเทศ สงเหลำนจะน ำไปสควำมเปนเลศทำงวชำกำรในแขนงนนๆ อนจะน ำผลประโยชนสงสดมำสงำนวจยของกลมของ mentor และ mentee ได

หำกจะเขยนแผนภมขนตอนของกำรด ำเนนงำนระหวำง mentor และ mentee อำจจะสำมำรถก ำหนดไดดงน

ขนตอน กจกรรม

ชวงขอทนและวจย 1. กำรปรกษำหำรอระหวำง mentor และ mentee เพอพจำรณำ ปญหำ เลอกปญหำในงำนวจย 2. ด ำเนนกำรขอทนหรอจดหำทนมำด ำเนนงำนวจย

แกไขอปสรรคปญหำ 3. ใน 3 เดอนถดมำ กำรพบเพอปรกษำปญหำอปสรรคของ งำนวจยของ mentee อำจจะเปนไปโดยวธ e-mail หรอทำง จดหมำย

ตดตำมผลงำนและประเมนผล

4. หลงจำกด ำเนนไประยะหนง (อำจเปนระหวำง 9-12 เดอน) mentor จดสมมนำหรอสนบสนนให mentee ได ด ำเนนกำร เสนอผลในทประชม (อำจหมำยถงทประชมระดบชำต)

ตพมพ ขยำยผลงำนไปส กำรใชประโยชน

5. ปรบปรงงำนวจย เรมพจำรณำสงผลงำนตพมพในวำรสำรทม ผประเมนหรอรวมมอกบตำงประเทศเพอพฒนำผลงำน 6. หำกเปนไปได น ำไปตอยอดสอตสำหกรรม (อำจสงตอใหอก หนวยหนง)

พจำรณำด ำเนนงำนวจยทมประโยชน

7. พจำรณำรวมกนระหวำง mentor และ mentee ด ำเนน งำนวจยทมประโยชน/พฒนำหนวยตำงๆ/สนบสนน mentee หรอน ำไปสศนยแหงควำมเปนเลศ

งำนของ mentor หำกจะกลำวไป คอ กำรดแลนกวจยทยงออนอำวโสในงำนวจยหรอก ำลงเรมงำนวจย นอกจำกกำรชวยเหลอดแลดำนวจยแลว mentor มโอกำสทดทจะชกน ำให mentee เขำใจ


คณธรรมในกำรวจยดวย ตองตระหนกวำผลของงำนวจยหรอผลจำกกำรรวมกนท ำงำนไมสำมำรถใหผลในเวลำอนใกลได งำนของ mentee บำงทตองพงพำอำศยคนอนมำกมำย รวมทงควำมร/ผลงำน/เครองมอทสะสมมำจำกบคคลรนกอนๆมำเปนฐำน ซง mentee กควรทจะระลกเสมอวำกวำทจะมำถงจดนได ตองพงพำน ำพกน ำแรงของบคลำกรและเงนทองอยำงมำกมำย ทบำงท mentee ไมทรำบมำกอนเลย

mentor - mentee...กวาทศวรรษของรากฐานการวจยทเขมแขงมนคง 117

บทท 13 mentor - mentee...กวาทศวรรษของรากฐานการวจยทเขมแขงมนคง

ศาสตราจารย ดร. นททพย กฤษณามระ ผชวยศาสตราจารย ดร. นพ. นรตถพล เจรญพนธ

ภำควชำสรรวทยำ และเครอขำยวจยดำนแคลเซยมและกระดก คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยมหดล

หำกจะใหควำมหมำยของค ำวำ mentor และ mentee คงจะไมมอะไรดกวำกำรไดประจกษกบตนเอง หรอไดมโนทศนจำกผมประสบกำรณ เพรำะกำรเปน mentor-mentee ไมใชเปนเพยงแคกำรทนกวจยรนใหมคนหนงมำขอค ำปรกษำเรองงำนวจยกบอำจำรยอำวโสเทำนน แตทจรงนกวจยรนใหมผนนจะไดรบกำรถำยทอดแบบอยำงกำรเปนนกวจยทด กระบวนกำรคด กำรใชชวต จรยธรรม และจรรยำบรรณอกดวย

ดวยบคลกทโดดเดนแสดงถงกำรท ำงำนทเปยมไปดวยควำมสขของ ผชวยศาสตราจารย ดร. นพ. นรตถพล เจรญพนธ อำจำรยใหมอำยนอยผซงจบปรญญำเอกแบบ made in Thailand เจำของรำงวลนกวทยำศำสตรรนใหม ป 2551 ของมลนธสงเสรมวทยำศำสตรและเทคโนโลยในพระบรมรำชปถมภ และรำงวลนกวจยรนใหมดเดน ของส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ (สกอ.) รวมกบส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.) เปนเหตใหตองถำมถง “แมแบบ” หรอ mentor ผสรำงควำมส ำเรจใหนกวจยทำนน และเมอทรำบวำเปน ศาสตราจารย ดร. นททพย กฤษณามระ เมธวจยอำวโส สกว. ผสรำงผลงำนวจยดำนแคลเซยมและกระดก กสำมำรถขนำนนำมไดวำ เปน mentor-mentee แบบ “กงทองใบหยก” อยำงแทจรง ประสบกำรณของกำรเปน mentor-mentee กวำหนงทศวรรษของอำจำรยทงคจะเปนแนวทำงใหนกวจยรนใหมไดใชเพอเดนอยในเสนทำงนกวจยอยำงมนคง

ปฐมบทของการเปน mentor-mentee

ดร. นรตถพล

ผมรจกค ำวำ mentor เปนครงแรกเมอเขำมำเปนอำจำรยทคณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยมหดล เนองจำกเปนค ำทอำจำรยรนใหมหลำยคนสนทนำกน และดเหมอนวำจะเปนสงส ำคญ อยำงนอยกเพรำะเปนเงอนไขขอหนงของผทตองกำรไดรบทนส ำหรบอำจำรยรนใหมจำก สกว./สกอ. ทจะตองม mentor ทคอยใหค ำปรกษำ แตหลงจำกทผมไดรควำมหมำยทแทจรงของค ำน ผมรสกวำผมเปนคนทโชคด เพรำะ


ในทศนะของผมนน ผมม mentor ทคอยใหค ำปรกษำและเปนแบบอยำงทดมำอยำงยำวนำน กอนทค ำนจะอยในกระแสของสงคมวจยไทยดวยซ ำ

เมอป พ.ศ. 2539 ผมเปนนกศกษำคณะแพทยศำสตรศรรำชพยำบำล และเรยนอยในโครงกำรผลตอำจำรยแพทย มหำวทยำลยมหดล (โครงกำร Ph.D.-M.D.) ดวยควำมมงมนทจะเปนนกวจย (อนทจรงตอนนนผมมควำมรเรองกระบวนกำรวจยนอยเหลอเกน แมวำจะอำนบทควำมวจยเปนประจ ำ แตภำพของกำรเปนนกวจยกยงคลมเครออยมำก) ผมรจก ศำสตรำจำรย ดร. นททพย กฤษณำมระ (mentor ของผม) จำกเอกสำรของโครงกำรฯ ซงรวบรวมรำยชอของอำจำรยทมศกยภำพทจะเปนอำจำรยทปรกษำวทยำนพนธโครงกำร Ph.D.- M.D. พรอมดวยรำยละเอยดผลงำนวจย สงแรกทผมเกดควำมรสกประทบใจทสด กคอ อำจำรยถำยทอดสงทตนเองคนพบดวยภำษำองกฤษทอำนงำย กระทดรด ใหผอำนจบประเดนไดรวดเรว จะวำไป สงนอำจเปนบทเรยนแรกทผมไดถำยทอดมำจำก อ.นททพย แตกใชวำผมจะเขำใจและปฏบตไดทนท อก 3 ปตอมำ ผมสงรำยงำนวจยเพอขอรบค ำตชมจำก ศำสตรำจำรยเกยรตคณ ดร. เลยงชย ลมลอมวงศ ทำน อ.เลยงชย พดกบผมวำ ผมมควำมสำมำรถพเศษทเขยนเรองงำยดวยภำษำทซบซอน หรออกนยหนงกคอ ท ำเรองงำยใหเปนเรองยำก ผมตองใชเวลำอกระยะหนงถงจะยอมรบและปรบแกขอบกพรองอนน นกวจยรนใหมอกหลำยๆ คนคงเคยรสกเหมอนผมวำ กำรทเรำไดใชภำษำยำกๆ หรอใชค ำศพทเทคนคทคนอนฟงไมเขำใจ จะท ำใหคนอนมองวำเรำเปนคนเกง ซงเปนควำมคดทไมถกตอง เพรำะนกวจยทดตองสามารถถายทอดเรองทยากๆ ใหเปนเรองทเขาใจงาย

หลงจำกไดอำนผลงำนของอำจำรย ท ำใหผมตดสนใจไปพบอำจำรยทหองแลบซงทำนนงท ำงำนเปนประจ ำ อ.นททพย ดเปนนกวจยทคลองแคลว จรงจง และมวธกำรสอนทนำประทบใจ ในชวงป 2539-2540 ผมใชเวลำอยทแลบของอำจำรยประมำณ 3 เดอน ซงผมไดลงมอท ำวจยไมมำก แตสงหนงทผมสงเกตไดคอ อำจำรยนงอยทหองแลบเสมอ อำนหนงสอ เขยนบทควำม และพดคยกบนกศกษำทแลบ แมวำจะมหองท ำงำนสวนตว อยำงไรกตำม ตลอดชวงทผมเปนนกศกษำปรญญำเอกภำยใตกำรดแลของทำน ผมไมเคยตระหนกเลยวำกจวตรประจ ำวนเชนนมควำมส ำคญ จนกระทงวนหนงผมมนกศกษำปรญญำโทของตนเอง เราจะแกปญหาใหนกศกษาไดอยางไร ถาเราไมเคยอยในแลบ ไมเคยเหนวานกศกษาท าอะไร หรอไมพดคยกบนกศกษา ทกวนน ผมตองเจอนกศกษำทกวนทแลบ และอยำงนอยกตองถำมนกศกษำวำ

....วนนมเรองนำยนดอะไรบำง

จะเหนไดวำ mentor ไมจ าเปนตองพดสอนสงทตนเองนกคดออกมาตรงๆ หลายครง การปฏบตใหเหนอยางสม าเสมอ หรอกจวตรประจ าวนของทานกท าให mentee ไดเรยนรเชนกน

ผมเรมเปนนกศกษำปรญญำเอกของ อ.นททพย เตมตวในชวงป 2542 และส ำเรจแพทยศำสตรบณฑตในป 2547 ผมไดบรรจเปนอำจำรยทภำควชำสรรวทยำ คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยมหดล


ชวงเวลำหลงจำกนน อ.นททพย และตวผมเองใชระบบ mentor-mentee เปนรำกฐำนในกำรพฒนำทมวจยใหเขมแขง แมเรำจะไมเคยพดคยถง “ทฤษฎ” ของระบบ mentoring กนอยำงจรงจงเลยกตำม แตจำกกำร “ปฏบต” อยำงสม ำเสมอจนเปนกจวตร ท ำใหเปนทแนนอนวำ อ.นททพย คงมมมมองถงคณอเนกอนนตของระบบนไมตำงจำกตวผม

ดร. นททพย

ตอนทรจก ผชวยศำสตรำจำรย ดร. นพ. นรตถพล เจรญพนธ นน แวดวงวทยำศำสตรไทยยงไมคนกบค ำวำ mentor และยงไมไดใหควำมส ำคญกบกระบวนกำรน ในตอนนนตวดฉนม mentor แลว แตยงไมคดวำตวเองจะม mentee

กไมเคยถำมวำท ำไม? อ.นรตถพล ถงเลอกมำฝกทกษะกำรวจยทแลบของดฉนซงอยทคณะวทยำศำสตร พญำไท ทงท อ.นรตถพล เปนนกศกษำแพทยทศรรำช จ ำไดวำนกศกษำคนนชนชอบงำนวจยและมควำมคำดหวงสงมำกวำกำรท ำวจยตอนชวงปดเทอมเพยง 1 -2 เดอนจะท ำใหไดผลงำนเพยงพอทจะเขยน paper แตหลงจำกหดท ำกำรทดลองเกยวกบกำรดดซมแคลเซยมในล ำไสของหนขำว อ.นรตถพล กไดรบบทเรยนแรกวำ การท าวจยไมเหมอนทองหนงสอสอบเพราะตองอาศยทงสมองและมอ เปนทกษะทตองใชเวลาในการฝกฝน อยำงไรกตำม อ.นรตถพล กไมไดยอทอ หลงจบป 3 ทคณะแพทยฯ กมำท ำ senior project ซงเปนสวนหนงของปรญญำตรวทยำศำสตรบณฑต กอนจะเรยนตอในระดบปรญญำเอก เนองจำกดฉนเคยอยำกน ำเทคนค in vitro Ussing chamber system (Ussing เปนชอของนกสรรวทยำชำวเดนมำรก) มำใชศกษำกำรขนสงแคลเซยมผำนผนงล ำไส จงไดขอให อ.เลยงชย ชวยใหค ำปรกษำดำนเทคนคกบ อ.นรตถพล เปนผลให mentee ผนไดรบกำรฝกอบรมกำรท ำวจยดำน electrophysiology เบองตนจำกบรมครจรงๆ ตลอดกำรเรยนในหลกสตรบณฑตศกษำ อ.นรตถพล มผลกำรเรยนดเยยม มดฉนเปนอำจำรยทปรกษำวทยำนพนธ และ อ.เลยงชย เปนอำจำรยทปรกษำรวม อ.นรตถพล สำมำรถจบปรญญำเอกภำยในเวลำเพยง 3 ป โดยไดรบรำงวล Dean’s List และสำมำรถเขยน paper เพอลงตพมพไดดวยตนเอง ดฉนเพยงชวยแนะน ำและขดเกลำภำษำเทำนน หลงจำกนน อ.นรตถพล ไดไปเรยนตอ ณ คณะแพทยศำสตรศรรำชพยำบำล และกลบมำเปนอำจำรยทภำควชำสรรวทยำ คณะวทยำศำสตร

ดฉนรสกไดวำ “คนนละ ทจะมำแทนดฉน”

หำกถำมวำตอนนนดฉนเปน mentor ของ อ.นรตถพล ใชหรอไม คงตอบวำ ”ไมทรำบ” เพรำะวำในควำมคดของดฉน การเปน mentor หรอไมนน ขนอยกบ mentee มองเรามากกวา เรำรแตวำเรำเปนคร เปนผใหค ำปรกษำของเขำ เตมใจทจะทมเท ฝกสอน แนะน ำ เอำใจใส อยำกใหเขำดและเกงมำกทสดเทำทเขำจะเปนได ดฉนทมเทใหกบลกศษยทกคนเทำๆกน ขนอยกบวำคนไหนจะสำมำรถใชประโยชนจำกตวดฉนไดมำกแคไหน กำรเปนคร-ศษยของดฉนและ อ.นรตถพล ใชวำจะรำบรนเสมอไป


โดยเฉพำะในชวงแรกๆ ทเรำยงไมรนสยกนจรง ดฉนเคยชนกบศษยทมกจะเชอฟงและปฏบตตำมค ำแนะน ำอยำงเครงครด สวน อ.นรตถพล ซงกเหมอนกบนกเรยนทเรยนเกงดวยตวเองมำตลอด มควำมมนใจในตวเองและมควำมเปนตวของตวเองสง จงท ำตำมทตวเองคดวำถกตอง ท ำใหมกำรขดใจและไมเขำใจกน จนวนหนงดฉนถงกบบอก อ.นรตถพล ตรงๆ วำ ถำเปนแบบนคงไปดวยกนไมได ขอใหเปลยนอำจำรยทปรกษำใหม จะไดไมเสยเวลำ ซงดฉนไมเคยพดอะไรท ำนองนกบลกศษยคนอนๆ แตคดวำกำรพดอะไรตรงๆ อยำงเปดเผยนำจะชวยใหแกปญหำไดตรงจดมำกกวำ จ ำไมไดแลววำ ท ำไมหลงจำกนนทกอยำงถงดขน เปนไปไดวำเรำปรบตวดวยกนทงสองฝำย ปจจบนเรำท ำงำนดวยกนเหมอนเลนเทนนสค ตำงคนตำงรสไตลและรจงหวะของอกคน ท ำงำนอยบนฐำนของควำมไวใจและเชอมนซงกนและกน

mentor มสวนส าคญตอเสนทางการเปนนกวจย


นกวจยทดจ ำเปนตองมควำมเชยวชำญทงดำนควำมรและทกษะทจ ำเปนตอกำรท ำวจย หลำยปทผำนมำ ผมไดเรยนรจำก อ.นททพย 3 เรอง ทผมรสกวำเปนสวนส ำคญยงทท ำใหผมเปนนกวจยทดได นนคอ กำรบรหำรจดกำรเวลำ กำรมทกษะพนฐำนทด และกำรถำยทอดควำมรใหกบผอน

นกวจยรนใหมทเปนอำจำรยในมหำวทยำลยทกคนคงจะประสบปญหำอยำงเดยวกนกบผม ซงกคอ เวลำสวนใหญของเรำหมดไปกบกำรสอน และกำรประชม ท ำใหมเวลำท ำวจยนอย หลำยคนอำจแกปญหำดวยกำรปฏเสธงำนสอน หรอไมกหนหลงใหงำนวจย ผมไดเรยนรจำก mentor ของผมวำ ทจรงทกคนมเวลา 24 ชวโมงเทากน แตสงทแตกตางกนคอ ประสทธภาพของการบรหารจดการเวลา ตงแตผมเปนนกศกษำ ผมเหน อ.นททพย มำท ำงำนตงแตหกโมงเชำและกลบบำนตรงเวลำ ขณะทคนอนๆเรมท ำงำนประจ ำวน อ.นททพย กเตรยมสอนเสรจแลว ทกวนน ผมมกจะสอนนกศกษำของผมเองเสมอวำ ถำเรำขยนเรมงำนแตเชำกอนคนอนสก 1 ถง 2 ชวโมง เรำจะไดปรมำณงำนมำกกวำคนอน ทส ำคญทกคนตองมเวลำพกผอนทเพยงพอ เพรำะควำมออนลำทสะสมมำเปนเวลำนำนจะท ำใหประสทธภำพกำรท ำงำนของเรำลดลงอยำงมำก และจะท ำใหคณภำพของงำนวจยลดลง

ทกษะพนฐำนทดกเปนสวนส ำคญทจะเสรมใหนกวจยรนใหมประสบควำมส ำเรจได งำนแรกทผมไดรบมอบหมำยจำก อ.นททพย ตงแตเรมเขำแลบคอ กำรเขำหองสมดเพอคนหำบทควำมวชำกำร เปนค ำแนะน ำสนๆ แตผมใชเวลำวนหนงหลำยชวโมงอยในหองสมดเพอเปดหนงสอ Index Medicus ไมนำเชอวำ แคกำรเปดหำ keyword จำก Index Medicus จะท ำใหผมไดอำนบทควำมวชำกำรจ ำนวนมำก ทงทเกยวและไมเกยวกบหวขอวจยของตนเอง เพรำะกระบวนกำรหำขอมลลกษณะน ท ำใหผอำนอดไมไดทจะลองอำนบทควำมทอยบรรทดบนและลำงของบทควำมทตนเองก ำลงคนหำ นอกจำกน อ.นททพย ยงมฐำนขอมลบทควำมวจยสวนตวเกบไวในหองแลบเพอใหนกศกษำไดหยบอำน ปจจบนกำรคนหำบทควำม


วชำกำรท ำไดงำยมำก เนองจำกมระบบคอมพวเตอรททนสมย แตผมกไมลมทจะอำนบทควำม “รอบ” keyword ทคนหำ และท ำฐำนขอมลเกบไวอยำงเปนระบบ บำงครงมนกศกษำมำถำมผมวำเคยไดอำนเรองนผำนตำบำงหรอไม ผมสำมำรถพมพ full text จำกคอมพวเตอรใหนกศกษำคนนนไดทนท

ทกษะทเปน laboratory skill กมควำมส ำคญตอกำรเปนนกวจยทมคณภำพ กำรทนกวจยไดเคยลงมอท ำวจยดวยตนเอง มสวนส ำคญเปนอยำงยงตอกำรถำยทอดควำมร ใหกบนกศกษำ อ.นททพยแนะน ำใหผมเรยนเทคนคพนฐำนทกเทคนคในหองปฏบตกำร ซงสวนใหญผมแทบไมเคยไดใชในกำรท ำวจยของผมจรงๆเลย แตเทคนคพนฐำนเหลำนกลบมสวนส ำคญทท ำใหผมสำมำรถพฒนำและบรณำกำรเทคนคใหมๆทมควำมซบซอนขนในหองปฏบตกำรไดอยำงตอเนอง เปนผลใหทงปรมำณและคณภำพของผลงำนวจยเพมขนอยำงกำวกระโดด ผมมควำมเชอมนตลอดมำวำ ตกทสงทสด ตองสรางบนพนฐานทมนคงทสด เรำคงไมสำมำรถพฒนำเทคนควจยทซบซอนไดโดยปรำศจำกเทคนคพนฐำนทด แตสงหนงทนกวจยรนใหมพงระลกอยเสมอกคอ งำนวจยตองเรมจำกโจทยทม impact เปนตวตง เทคนควจยทเรำมแมวำจะส ำคญ แตกเปนเพยงวธหนงในอกหลำยๆวธทจะแกโจทยนน ไมควรพลงเผลอเอำเทคนคเปนตวตงแลวเปลยนโจทยวจยไปเรอยๆเพอใหสอดคลองกบเทคนคทม

บรรดำคณสมบตนกวจยทผมไดเรยนรจำก อ.นททพย ผมรสกวำทกษะกำรถำยทอดควำมรเปนสงทมควำมส ำคญทสด กำรถำยทอดท ำไดหลำยวธ เชน กำรสอนในหองบรรยำย กำรสอนกลมยอย และกำรเขยนบทควำมวชำกำร เปนตน คณสมบตประกำรหนงทผถำยทอดควำมรพงม (นอกจำกควำมรแลว) คอ ตองใจเยน สำมำรถอดทนรอใหผรบกำรถำยทอดไดมโอกำสประมวลควำมรทไดรบและพฒนำตนเอง ตงแตผมไดรจกกบ อ.นททพย อำจำรยสอนหนงสอดวยประโยคหรอวลงำยๆพรอมยกตวอยำงประกอบ ผมไมเคยเหนอำจำรยใชอำรมณกบนกศกษำหรอคนรอบขำง ทงทอำจำรยเปนคนทท ำงำนรวดเรว และตองม deadline เสมอ ควำมใจเยนนเอง ทท ำให mentee เชนตวผมเอง รสกวำเปนควำมรบผดชอบทตองท ำงำนอยำงมคณภำพและรวดเรว ใหเสรจทนเวลำตำมทไดสญญำเอำไว เมอผมไดมำเปนอำจำรย ผมจงไดประจกษกบตนเองอกครงวำ วธกำรนท ำใหนกศกษำตงใจเรยนมำกขน และตรงตอเวลำ แตกตำงจำกกำรดวำโดยปรำศจำกกำรอธบำยดวยเหตและผล

กำรถำยทอดควำมรดวยกำรเขยนเปนหวใจส ำคญตอควำมกำวหนำในอำชพนกวจย อำจกลำวไดวำ กำรสรำงงำนวจยและเรยบเรยงผลงำนนนจนออกมำเปนบทควำมทลงตพมพในวำรสำรระดบนำนำชำต (publication) เปนตวชวดทแสดงคณภำพของนกวจยรนใหมทสรำงสรรคผลงำนนนๆ อยำงไรกด สงประดษฐหรอสทธบตร (patent) ผลตภณฑ (product) และนโยบำย (policy) กเปนผลลพธส ำคญทนกวจยรนใหมควรมงไปใหถงดวยเชนกน นกวจยรนใหมทกคนคงทรำบดวำ กำรเรยบเรยงบทควำมวจยนน มควำมทำทำย ตองใชทกษะ และประสบกำรณในระดบสง เชน กำรเรยบเรยงบทน ำทสอใหเหนผลกระทบของงำนวจยในวงกวำง กำรแสดงผลกำรวจยใหเปนรปภำพทสมบรณดเขำใจงำย กำรวจำรณผลกำรวจยทเฉยบคมและเปนกลำง เปนตน ผมคดวำคงไมมวธกำรใดจะดไปกวำ การฝกเขยนบทความบอยๆ และขอค าตชมจาก mentor บทควำมแรกทผมเขยน ตองแกไขหลำยครงกวำท อ.นท


ทพย และตวผมจะเหนตรงกนวำ มคณภำพเปนทยอมรบในระดบสำกล ซงสำมำรถส งไปตพมพได ปจจบนผมมผลงำนตพมพทเปนผเรยบเรยงเองรวม 30 เรอง หลำยเรองตพมพในวำรสำรตดอนดบ 1 ใน 5 ในสำขำสรรวทยำ ควำมส ำเรจนเปนผลจำกทผมม “โคช” ททมเทเอำใจใส ชวยใหผมไดฝกฝนฝมอกอนลงสนำมจรง

นกวจยรนใหมควรม mentor


ในทศนะของผม นกวจยรนใหมทกคนควรม mentor มเพอนรวมงำนของผมหลำยคนบอกวำ กำรมนกวจยทปรกษำแสดงวำเปนนกวจยทไมม independence ค ำนเปนเหมอนศกดศรทก ำหนดคณคำทมำจำกควำมเปนอสระในกำรก ำหนดตวเอง (autonomy) ของนกวจย แมวำจะฟงแลวสรำงควำมภมใจไดไมนอย แตนกวจยรนใหมควรยดถอค ำวำ independence อยำงเหมำะสม มฉะนนกไมตำงจำกกำรออกเรอทองมหำสมทรในขณะมพำยโดยไมสนใจค ำเตอน (ของ mentor) ถงภยนตรำย ไมแมแตจะใชแผนท (ท mentor ใหไว) เพอน ำทำง

สงท อ.นททพย ไดถำยทอดไว ผมเรยกวำ ตนทนประสบกำรณ ทอำจำรยสะสมมำนำนตลอดชวตกำรเปนนกวจยทผำนทงอปสรรคและควำมส ำเรจกวำ 30 ป ไมมความจ าเปนทนกวจยรนใหมจะปฏเสธประสบการณของ mentor และพยายามท าทกอยางดวยตนเอง โดยไมสนใจวำไดสรำงอปสรรคใหกบตนเองทงทไดมคนเคยทดลองท ำมำแลวหรอไม ผมไดเรยนรจำกประสบกำรณของ mentor และตอยอดประสบกำรณทไดรบ ฝำฟนใหเกดกลมวจยทเขมแขงกวำทเคยเปนอย หำกเรำประสงคจะกำวไปขำงหนำ ไมตองกลววำจะไมไดแกปญหำ ปญหำและอปสรรคจะมอยตลอดทำงทเดน เปนเรองปกตของชวตนกวจยทตองกำรสรำงสงใหมใหแกสงคม แตถงอยำงไร เรำไมควรเรมตนจำกศนย เพยงเพอจะย ำควำมผดพลำดทมผอนไดเคยกระท ำมำกอนแลว

เมอผมเปนอำจำรยใหมๆ ผมไดรบค ำแนะน ำจำก อ.นททพย ใหลงมอท าวจยอยางจรงจง อยารงรอจนไฟของการท าวจยดบมอด ควรเรมหำโจทยวจยทไมยำกนก ท ำไดโดยใชเทคนควจยทตนเองม กลำวคอ ไมควรใหงบประมาณและเครองมอมาเปนขอจ ากด กำรเปนอำจำรยรนใหมแตกตำงจำกกำรเปนนกศกษำมำก ภำระงำนในแตละวนไมไดมแคเรองงำนวจย เรำตองขยน อดทน ตงใจ และมก ำลงใจทด (จำก mentor) จงจะท ำใหผำนชวงเวลำหวเลยวหวตอนไปได เมอผมเรมผลตงำนวจยของตนเองได จงไดเรมมทนวจยและมนกศกษำบณฑตของตวเองใหผมได “ฝกฝน” กำรเปน mentor บำง

กำรจะไดรบกำรถำยทอดประสบกำรณจำกใครสกคนเปนเรองยำก ผมถอวำเปนโชคดทไดท ำควำมรจกคนเคยกบ mentor ตงแตยงเปน advisor ในกำรท ำวจยระดบปรญญำเอกของผม โดยทวไป mentor-mentee ตองท ำงำนใกลชดกนมำก ตองอำศยควำมไวใจ และควำมเชอมนซงกนและกน ซงตอง


อำศยเวลำ บำงครงเมอเหนไมตรงกนหรอขดแยงกน ควำมไววำงใจนแหละทจะยดเหนยวกนไว ไมใหบำดหมำงกนได อนทจรง ผมไมเหนดวยท mentee ตองท ำตำม mentor ในทกๆ เรองท mentor แนะน ำ ทผำนมำ อ.นททพย กบผมกมควำมคดเหนทไมตรงกนอยบำง กวำจะลงมอท ำวจยหรอตพมพผลงำนได เรำตองยกเหตผลมำแยงกนทกครง จนกวำเหตผลเหลำนนจะตกผลกเปนขอสรปทเปนเอกฉนท

ค ำแนะน ำของ mentor ทขดแยงควำมรสกและเหตผลของ mentee อำจเปนเหตทท ำใหควำมสมพนธของทงคมำถงทำงตน เมอผมเขำเปนอำจำรยไดหนงป ผมปรกษำ อ.นททพย เพอขอค ำแนะน ำในกำรยนขอก ำหนดต ำแหนงผชวยศำสตรำจำรยโดยวธพเศษ แตอำจำรยกลบแนะน ำใหผมลมเลกควำมคด เพรำะอำจำรยใหมเชนผมควรพสจนใหผอนเหนกอนวำ สำมำรถสอนและถำยทอดควำมรไดอยำงมคณภำพ นอกเหนอจำกกำรท ำวจยทมสวนรวมเกนร อยละ 50 ผมตดสนใจเลกลมควำมคดและกลบมำเปนอำจำรยทตงใจสอนหนงสอและผลตงำนวจยอยำงตอเนอง และยนขอต ำแหนงโดยวธปรกตเมอครบเวลำ ทงทในควำมคดของผมขณะนนกยงไมเหนดวยมำกนก แตผมกเชอวำควำมรสกขดแยงในใจนเปนเพรำะควำมออนประสบกำรณของผมเอง อ.นททพย ซงมประสบกำรณมำกกวำผม ยอมมองเหนปญหำทเดกรนใหมอยำงผมมองไมเหน อกประกำรหนงทท ำใหผมยอมรบเหตผลเพรำะผมตระหนกวำ อำจำรยเปน mentor ทใหค ำแนะน ำดวยควำมประสงคดอยำงบรสทธใจ และตองกำรให mentee ไดพฒนำตนเองจนกลำยเปนบคลำกรทมคณภำพ ทกวนนผมรสกวำกำรตดสนใจครงนนถกตอง อาจารยรนใหมกเหมอนตนไมทตองรอเวลาใหเตบโต กอนทจะผลดอกออกผลสรางนกวจยรนตอๆ ไป


นกวจยทดฉนรจกไมจ ำเปนตองม mentor ทกรำย ดฉนเคยเหนนกวจยเกงๆ หลำยคนทไมม mentor เปนตวเปนตน ทงนอำจเปนเพรำะทผำนมำเขำสำมำรถท ำงำนประสบควำมส ำเรจไดโดยไมจ ำเปนตองมผใหค ำปรกษำ จงรสกไมตองกำร เหนวำเปนเรองไมจ ำเปน แตดฉนคดวำเปนเพรำะเขำยงไมพบใครทเขำชนชมมำกพอเทำนนเอง แตในยคทวงกำรวทยำศำสตรกำวหนำอยำงรวดเรวและเตมไปดวยหลมพรำง นกวจยรนใหมควรม mentor เพอคอยชแนะเพอใหยนไดดวยตนเองอยางมนคงโดยเรว

จำกประสบกำรณของตวเองดฉนคดวำ ผทม mentor ทด ถอวำเปนโชคอยำงยง mentor ของดฉน คอ ศำสตรำจำรยเกยรตคณ ดร. เลยงชย ลมลอมวงศ อดตหวหนำภำควชำสรรวทยำ คณะวทยำศำสตร และเปนผรบดฉนเขำมำเปนอำจำรยทภำควชำเมอป 2517 และยงเคยเปนอำจำรยทปรกษำวทยำนพนธระดบปรญญำโท-เอกของดฉน ภำยหลงจำกทดฉนเปนอำจำรยแลว ดฉนกบ อ.เลยงชย กยงท ำงำนวจยดวยกนตอมำอกหลำยป ปจจบนอำจำรยมบทบำทส ำคญในฐำนะเปนทปรกษำอำวโสของเครอขำยวจยดำนแคลเซยมและกระดกทดฉนเปนหวหนำเครอขำย อำจำรยเปนผประสทธประสำทควำมรตำงๆ ไมเฉพำะแตทำงดำนวชำกำรเทำนน แตไดแนะวธคด วธ ปฏบตตน เพอไปสควำม


เจรญกำวหนำทำงวชำกำรอยำงตอเนอง อำจำรยสอนใหคดอยำงรอบคอบและรอบดำน ไมใหเชอทกอยำงทบอก แตใหแยงดวยเหตและผล เนองจำกกำรศกษำของดฉนออกจะกลบกนกบนกวจยสวนใหญ กลำวคอ เมอจบชนมธยมศกษำปท 3 ในสมยนน ดฉนไดไปเรยนตอทประเทศองกฤษ อยโรงเรยนประจ ำ 4 ป สอบ O’ levels และ A’ levels แลวเขำเรยนในมหำวทยำลยลอนดอนจนจบปรญญำตร แตกลบมำศกษำตอในระดบปรญญำโท-เอกทประเทศไทย จงชอบสไตลของ อ.เลยงชย ทสอนใหคดใหสงสย และเปดโอกำสใหโตแยงตลอดเวลำ รสกสนกและทำทำย อำจเปนเพรำะดฉนคอนขำงมควำมมนใจในตวเอง กลำแสดงควำมคดเหน กลำถำม ไมกลวอำจำรยอยำงไมมเหตผล ดฉนชนชมในควำมเกงของอำจำรยและวธกำรสอนทท ำใหเรำตองคด นอกจำกนน จำกกำรทดฉนเปนคนชอบอำนหนงสอ ชอบเดนทำง และสนใจในเรองอนๆทอยนอกเหนอจำกสำขำวชำของตวเอง จงประทบใจในตวอำจำรยมำก เพรำะดฉนสำมำรถพดคยและถกกนไดทกเรอง ไมวำจะเปนวทยำศำสตร กำรเมอง ประวตศำสตร วฒนธรรม ภำพยนตร หรอศลปะ โดยเฉพำะเรองหนงสอ

ทผำนมำ อ.เลยงชย ไมเคยเบอทจะสอนใหเรำคดในเรองตำงๆ อยำงรอบคอบ ใหมองเหรยญทงสองดำน สอนใหจดล ำดบควำมส ำคญของงำนในควำมรบผดชอบ รวำอะไรควรท ำกอนหลง และทส ำคญมำก คอ รจกทจะปฎเสธ แนะน ำวธวำงแผนเพอใหมควำมกำวหนำในชวตกำรท ำงำน ซงดฉนกเหนตรงกบอำจำรยและปฏบตตำม (เปนสวนใหญ) แมบำงครงจะไมเหนดวยกบเหตผลของอำจำรย แตกยอมท ำตำมทอำจำรยแนะน ำ เพรำะเปนไปไดวำอำจำรยอำจเลงเหนผลลพธทตวดฉนอำจยงมองไมเหน คลำยกบวำอำจำรยเดนขนสยอดเขำไปกอน เมอมองลงมำยงเชงเขำดำนลำง กจะเหนวำทำงขนยอด เขำมหลำยทำง บำงเสนทำงกยำกล ำบำก บำงเสนทำงกงำยตอกำรเดน อำจำรยจงแนะน ำทำงเดนทถกตองให ในปจจบนดฉนกยงพยำยำมถำยทอดแนวคดและวธปฏบตทไดจำกอำจำรยใหกบลกศษย โดยยกค ำพดของอำจำรยมำเปนอทำหรณอยเสมอๆ และใหลกศษยไดทรำบถงควำมรสกของดฉนทเคำรพและชนชมยกยอง ศำสตรำจำรยเกยรตคณ ดร. เลยงชย ลมลอมวงศ ผเปนตนแบบของ mentor ใหแกตวดฉนและ อ.นรตถพล

นยของ mentor


ควำมหมำยของ mentor นนมควำมลกซงตำงกน ขนอยกบควำมรสกและประสบกำรณของ mentee สวน mentor หรอนกวจยพเลยงของโครงกำรวจยนน อำจเปนควำมหมำยเดยวกนและเปนคนๆ เดยวกนกบ mentor ทกลำวถงไปแลวกได นกวจยพเลยงทเปน mentor แตเพยงชอกมอยมำกเพรำะกำรก ำหนดเงอนไขของทนวจยทนกวจยรนใหมทจะขอทนตองม mentor ซงสวนใหญแลวมกจะเปน thesis advisor หรอไปขอใหนกวจยรนพรนครทมประสบกำรณมำเปน mentor ให บำงรำยกมเพยงชอในโครงกำร จะไดพบหนำกนกเมอตองเซนชอในรำยงำนควำมกำวหนำหรอรำยงำนวจยฉบบสมบรณเทำนน ซงกนำเสยดำยทผลสมฤทธไมเปนไปตำมวตถประสงคของผทคดระบบทนวจยนทอยำกจะสรำง


ระบบ mentoring เลย mentee ควรจะใชประโยชนของ mentor ใหคมคาโดยขอค าปรกษาและความชวยเหลอบอยๆ สวน mentor กตองเอำใจใสตดตำมควำมกำวหนำอยำงสม ำเสมอและอยำงมศลปะทจะไมท ำให mentee รสกอดอดหรอกลวทจะถกตำมงำน mentor ไมควรดวนตดสนเองวำ mentee ขเกยจ ทงงำน ไมท ำตำมแผนทวำงไว หรอไมพอใจวำ mentee จะท ำใหตวเองเสยประวต ทจรงถำถงขนนน mentor กมสวนโดนต ำหนแนนอน เพรำะแสดงวำไมไดท ำหนำทของ mentor ตงแตแรก อนทจรงระบบ mentor-mentee น นอกจำกจะเปนกำรชวยใหโครงกำรสมฤทธผลในกำรสรำงนกวจยใหมและผลตผลงำนวจยทตพมพอยำงมคณภำพแลว ระบบยงเออใหเกดกำรจดกำรควำมร กำรถำยทอดประสบกำรณในกำรตงโจทยวจย กำรวำงแผนวจยและเทคนคตำงๆ ตลอดจนวธกำรแกปญหำไปจนถงแนวคดและปรชญำของชวตจำก mentor ส mentee ซงมคณคำยงกวำผลงำนตพมพเสยอก

ถำใชตวอยำงของดฉน ถงแม อ.นรตถพล จะใชชอดฉนเปน mentor หรอนกวจยพเลยงเพอขอทนวจย แตดฉนพยำยำมปฏบตตอ อ.นรตถพล ในฐำนะ research colleague ทเทำเทยมกน อนทจรง อ.นรตถพล เกงกวำดฉนในหลำยดำนทเดยว โดยเฉพำะในเรองของเทคนควจยใหมและขอมลในเชงลก แตดวยควำมเปนคร-ศษยกนมำนำน กอปรกบ อ.นรตถพล อำยเทำกบบตรชำยของดฉน ดฉนจงอดท ำตวเปน mentor หรอบำงครงเหมอนเปนแมไมได อ.นรตถพล เองใหควำมเคำรพ รบฟงค ำตชมและค ำแนะน ำจำกดฉนเสมอ เรำจงท ำงำนเขำกนและเสรมกนไดเปนอยำงด เรยกวำเปนตวอยำงของ “synergistic mentor-mentee interaction” กนำจะได

ฝกความเปน mentor


ผมเชอวำกำรเปน mentor กจ ำเปนตองไดรบกำรฝกฝนเชนเดยวกบกำรเปนนกวจย และผมคงตองฝกเชนนอกหลำยปกอนทจะไดเปนผน ำทำงใหกบนกวจยรนใหมทจะกำวขนมำ กำรมนกศกษำปรญญำโท/เอกเปนของตนเองเปนวธหนงทอำจำรยรนใหมจะไดฝกควำมเปน mentor บำง

กระแสของวทยำศำสตรทไมหยดนงบงคบใหนกวจยรนใหมโดยเฉพำะในสำขำสรรวทยำตองปรบกลยทธใหไดผลงำนวจยททดเทยมกบตำงประเทศ โดยปจจบนกำรผลตผลงำนวจยทมคณภำพหนงเรอง จ ำเปนตองศกษำครบวงจรทงในแนวตง (vertical approach) และแนวระนำบ (horizontal approach) ในแนวตงจ ำเปนตองศกษำกลไกตงแตระดบยน โปรตน เซลล เนอเยอ อวยวะ จนถงระดบสงมชวตทงตว (in vivo) สวนในแนวระนำบ จ ำเปนตองบรณำกำรควำมรในหลำยศำสตร เชน คณตศำสตร ฟสกส นำโนเทคโนโลย และวทยำศำสตรกำรแพทย เพอตอบโจทยวจยทต งไว งำนวจยจงไมสำมำรถท ำไดดวยนกวจยเพยง 1-2 คนอกตอไป แตตองท ำงำนเปนทม มกำรวำงแผนงำนวจยทด มผน ำทก ำหนดทศทำง มควำมสำมคค มควำมเสยสละ และปฏบตตำมหนำทอยำงมจรยธรรม คณสมบตเหลำนตองปลกฝงและถำยทอดตงแตยงเปนนกศกษำกอนทจะเตบโตไปเปนเสำหลกของวงกำรวทยำศำสตรในอก 20-30 ป


ขำงหนำ ผมกลำวกบนกศกษำเสมอวำ พวกเรำทกคนในกลมวจยกเหมอนปลำตวเลกทวำยกนเปนกลมอยำงพรอมเพรยง ดไกลๆ กคลำยกบปลำตวใหญได แตจะท ำเชนนไดตองมกำรวำงแผนลวงหนำและก ำหนดทศทำงทแนนอน กอนจะลงมอท ำวจยตองประชมหำรอกนหลำยครงเพอใหเขำใจตรงกน แบงหนำทกนชดเจน และตองมำสรปผลดวยกนเปนระยะ สมำชกในกลมทกคนจะมำเสนอผลกำรวจยรวมกน ท ำใหเกดกำรซกถำมและปรบปรงระเบยบวธกำรวจยใหมประสทธภำพมำกขน

กำรจดกำรควำมร (knowledge management) มควำมส ำคญตอควำมกำวหนำของกลมมำก เปนวธกำรทเพมตนทนประสบกำรณใหกบสมำชกในกลม เพรำะผทมประสบกำรณวจยสงกวำจะถำยทอดเทคนคทประสบควำมส ำเรจแลวใหกบผก ำลงเรมตน ท ำใหสมำชกใหมไมตองลองผดลองถกกบสงทเคยมผทดลองมำแลว เปดโอกำสใหใหสมำชกใหมไดคนคดพฒนำและลองผดลองถกกบเทคนคใหมทมควำมซบซอนมำกขน ควำมรเหลำนมกำรจดบนทกอยำงเปนระบบ และยงถำยทอดใหกบนกวจยกลมอนๆ ดวย


ระบบกำรเรยนรขนอยกบฉนทะของทงสองฝำย ซงคณสมบตเฉพำะตวของลกศษยนนมสวนเปนอยำงมำก เรำตองสอนใหเขำน ำสงดในตวออกมำใชใหเปนประโยชน ในขณะเดยวกนชวยแกไขในจดบกพรองของเขำ ถาสามารถท าใหลกศษยดขน เกงขนไดเตมศกยภาพของเขา กถอวาเราประสบความส าเรจเชนกน

ดฉนมลกศษยมำแลวเปนจ ำนวนมำก และไดปฏบตกบลกศษยทกคนเหมอนกน โดยใหควำมรก ควำมเมตตำ และควำมเปนกนเองกบลกศษยทกคน สงทส ำคญคอตองรจกธรรมชำตของแตละคน เพอหำวธเขำถงเขำเพอเสรมจดเดนและแกไขจดบกพรองของเขำ ดฉนชอบใชวธชมและใหก ำล งใจเปนหลก ถำเขำท ำงำนผดพลำด ดฉนจะไมคอยดวำ เพรำะรวำเขำเสยใจอยแลว จะสอนวำวธทถกเปนอยำงไรจะไดไมท ำผดซ ำ ใหเขำเกรงใจเรำดกวำใหเขำกลว ถำเรำไดใจของลกศษยแลว จะฝกสอนอะไรเขำกเปดรบเตมทเพรำะเชอในตวเรำ เนองจำกงำนวจยมทงไดผลและไมไดผล จงส ำคญมำกทเรำจะตองคอย “จบชพจร” ลกศษยอยำงใกลชด คอตองรวำในชวงไหนทปลอยใหคดเองท ำเอง หำกไมไดผล ตองคอยสอบถำมและใหค ำแนะน ำ จะไมปลอยใหลกศษยรสกยอมแพ หมดก ำลงใจ

ดฉนนงท ำงำนในหองแลบมำตลอด 30 ป ดวยตองกำรใกลชดกบลกศษย ใหควำมเปนกนเอง และใหเขำสำมำรถเขำหำไดตลอดเวลำ หรอจะนดเวลำกไดโดยอนญำตใหเขำดใน diary ทวำงบนโตะท ำงำน จะรวำมวนเวลำวำงเมอใด มสอนหรอตดประชมทไหน กลยทธทส ำคญอกอยำงคอ ท าใหลกศษยมก าลงใจ และไมรสกโดดเดยว แลบของเรำมระบบ “tutor และ buddy” นกศกษำจะมกลมของตวเองทวจยในเรองใกลๆกน หรอใชเทคนควจยคลำยๆกน ดฉนกบ อ.นรตถพล มกจดใหรนพเปนคนดแลสมำชกใหม สอนทงเรองทฤษฎและเทคนคว จย ตลอดจนวฒนธรรมขององคกร รนพท ม


ประสบกำรณสงอำจชวยดแลนองเตรยม proposal presentation หรอ seminar ดวยวธนนองใหมทกคนจะม tutor หรอม buddy ชวยดแลแทนอำจำรย ท ำใหเขำอนใจและเขำรวมกลมไดรวดเรว ขณะเดยวกนพๆหรอเพอนกไดฝกทกษะควำมเปนคร ทส ำคญอกประกำรคอ ปลกฝงใหเขำใจกวำง อยำกทจะชวยเหลอคนอน ดฉนจะสอนไมใหเขำหวงควำมร ตอนทรนพท ำแลบใชเทคนคอะไรกใหบนทกไว ท ำคมอรวม “tricks and tips” ตำงๆ ไว เมอสอนนองกจะบอกทกอยำงเพอไมใหนองพลำดในสงทตวเองเคยท ำพลำดมำกอน ดงนน นองควรจะหดเทคนคนนไดเรวกวำและท ำไดดกวำพ และใชเวลำทเหลอในกำรพฒนำเทคนคหรอเรยนรเทคนคใหมๆ ดวยวธนเรำสำมำรถพฒนำเทคนคตำงๆขนในแลบ เมอท ำแลบไดผลด ทงกลมกจะตนเตนดใจไปดวยกนหมด แตละกลมยอยจะรบรงำนของอกกลมดวย และแลกเปลยนเรยนรกนตลอดเวลำในชวงเวลำ lab report และ journal club ทเรำจดสลบกนทกสปดำห กลมของเรำมทง post-doc และ post-master ซงชวยเปน tutor ไดเปนอยำงด post-master จะอยกบเรำ 6 เดอนถง 2 ป เพอฝกกำรท ำวจยเพมเตม และสะสมผลงำนตพมพส ำหรบสมครชงทนเรยนตอในตำงประเทศ

แลบของเรำเลยงฉลองกนบอยๆ ดฉนถอเปนเรองส ำคญ เปนกำรสรำงควำมสำมคคและควำมผกพนในกลม (comradeship) ธรรมเนยมทปฏบตเปนประจ ำกคอ งำนเลยงรบสมำชกใหมเขำแลบทกป ลกศษยในแลบตงแตรนแรกจนปจจบนจะมชอรนตำมสถำนททไปเลยงรบ มอยรนหนงเปนทอจฉำกนมำก เพรำะชอรน “เรอนหอ” และบงเอญรนนนเมอจบแลวแตงงำนไปเกอบหมด นอกจำกนน ทกครงท paper ของเรำไดกำรตอบรบกำรตพมพ ดฉนกจะพำทงแลบไปเลยง หรอไมกสงอำหำรมำเลยงฉลองในแลบ เจำของงำนชนนนกจะไดรบกำรชนชมเปนพเศษในวนนน

สมาชกในกลมวจยท างานดวยกนไดโดยไมมปญหา


เรองนเปนเรองส ำคญทตองเรมทอำจำรยหรอผใหญในกลม โดยเรำตองใหควำมรกควำมจรงใจ มควำมยตธรรม ปฎบตตอทกคนอยำงเทำเทยม กำรทคนจ ำนวนมำกมำอยดวยกนกยอมมปญหำบำง แตถำท ำใหเรองขดใจเหลำนนเปนเรองเลกและท ำควำมเขำใจกนโดยไมทงไว ปญหำเหลำนนกจะหมดไป กำรทเรำมกจกรรมตำงๆ รวมกนอยำงสม ำเสมอ รวมทงระบบ “tutor-buddy” ท ำใหสมำชกทงหมดมควำมสำมคค มควำมภมใจและผกพนในกลม ปญหำเลกๆ นอยๆ กจะไดรบกำรใหอภยและจบลงดวยด ในกลมของเรำมผจดกำรแลบ คอ คณวำสนำหรอ “พหม” ของนองๆ ท ำหนำทเปนศนยกลำงประสำนควำมสมพนธและแกปญหำเฉพำะหนำใหอยแลว ปญหำทมำถงดฉนหรอ อ.นรตถพล จงมไมมำก กจกรรมตำงๆ ไดแก journal club, lab report กำรเปนเจำภำพจดสมมนำ หรอกำรเลยงฉลองผลงำนของแลบ ลวนชวยสงเสรมใหรจก “sharing” และสรำง team spirit นอกจำกนดฉนจะสอนใหเขำเหนควำมส ำคญของงำนสวนรวม เชน งำนของภำควชำฯ หรอของคณะฯ ดวย


ควำมสำมคคภำยในกลมวจยน ไดรบกำรพสจนอยำงเปนวทยำศำสตรวำ มสวนเพมควำมส ำเรจของงำนวจย ประหยดทงงบประมำณและเวลำทตองลงทนอยำงมนยส ำคญ นอกจำกน ยงท ำใหสมำชกในกลมรสกวำ ทกปญหาสามารถแกไขได และอยภายใตการควบคม หากทกคนรวมมอกน ท ำใหทกคนพรอมทจะเผชญหนำกบปญหำ มใชหนปญหำหรอเฝำแตกลำวโทษวำเปนผลจำกสงทอยนอกขอบเขตของวทยำศำสตร

mentor ชวยอะไรไดมากกวาดานวชาการ


ดฉนอยำกให mentee เปนคนทเกงดวย ดดวย จงพยำยำมใหเขำไดในหลำยๆ ดำน การดแล mentee (และลกศษย) กเหมอนการเลยงลก ไมมรปแบบขนตอนการอบรมสงสอนทตายตว แตระหวำงทอยดวยกนตอนไหนทสอดแทรกกำรอบรมสงสอนไดกจะท ำ ซงมกใชกำรปฏบตใหดเปนแบบอยำงมำกกวำ เชน เรองของกรยำมำรยำท และสมมำคำรวะตอผใหญ เรำปฎบตตออำจำรยของเรำหรอผมอำวโสกวำอยำงไร เมอลกศษย หรอ mentee เหน เขำกจะซมซบไปเอง ดฉนจะเนนเรองมนษยสมพนธดวย เพรำะถำเขำมมนษยสมพนธทดและใหเกยรตผรวมงำนทกระดบ ไปท ำงำนอยทไหนกจะไดรบควำมรวมมอ ท ำใหสำมำรถบรรลเปำหมำยไดอยำงไมยำก

เครอขำยวจยของเรำมกำรจดสมมนำและจดประชมบอย ดฉนจะประชมและมอบหมำยใหสมำชกในแลบไปแบงงำนและเตรยมงำนในดำนตำงๆ ลกศษยรนใหมกไดเรยนรจำกพๆ ทกคนจะมประสบกำรณ หำกมปญหำทแกไมไดกจะมำใหดฉนชวย ในดำนกำรวจยเรำจะสอนใหเขำหดบรหำรจดกำรโครงกำรวจยวทยำนพนธของเขำเอง ใหรงบประมำณและกำรใชจำย กำรทดลองใดควรท ำและท ำได อนไหนควรท ำแตท ำไมไดเพรำะแพงมำก หรอไดไมคมทนกตองคดหำวธอน ในเรองน อ.นรตถพล เกงมำก และจะดแลลกศษยทกคนอยำงใกลชดโดยประสำนงำนกบคณวำสนำทดแลดำนกำรใชจำยของแลบ

นอกนนกจะคลำยกบแลบอนๆ คอ สอนวธกำรเสนอผลงำนแบบ oral presentation ดฉนจะฝกลกศษยเองตงแตชวยอำน แกไข abstract, presentation บทบรรยำย และฝกกำรน ำเสนอหนำหอง สวนนกวจยทเปน mentee ดฉนกยนดทจะชวยใหค ำแนะน ำทเปนประโยชนตอกำรพฒนำตนเอง ลกศษยของดฉนและ อ.นรตถพล มกจะไดรำงวลกำรเสนอ oral presentation มำใหชนใจอยเสมอ ในเรองของภำษำองกฤษ ลกศษยมำขอฝกกำรพด ดฉนจะจดเวลำในชวงเชำของบำงวนไวใหประมำณ 1 ชวโมง ใหเขำผลดกนมำจองวนไวลวงหนำเพอมำคยกนตวตอตว English session นไดประโยชนทงสองฝำย เรำมกจะสนทนำกนในเรองทไมใชวชำกำร เขำไดเรยนไดฝกภำษำ ดฉนไดเรยนรเกยวกบตวเขำ


อกเรองทดฉนใหควำมส ำคญ คอ กำรใหควำมสนใจในเรองอนๆ เพอเปดโลกทศนของเรำเอง ดฉนจะบอกใหลกศษยตดตำมขำวเพอใหทนโลก กระตนใหเขำสนใจทจะไปดคอนเสรต หรอละครดๆ บำงทกม DVD ภำพยนตรมำใหเขำยม ดฉนกบลกศษยกเลยมเรองคยกนตลอด นอกเหนอจำกดำนวชำกำร ควำมทชอบสงเสรมและสนบสนนในเรองตำงๆ ลกศษยจงขอใหจดกจกรรมอนๆ อย เปนประจ ำ ซงดฉนกเตมใจและนกสนกไปดวย เชน สอนวธรบประทำนอำหำรแบบฝรง หรอจดใหรนพท มประสบกำรณมำสอนวธประสบควำมส ำเรจในชวต เชน Seven Habits สรปกคอ พยำยำมแนะน ำชวยเหลอในทกเรองทพอจะท ำไดเพอใหเขำดขนเกงขน เขำกไดประโยชน ดฉนกไดควำมสขและควำมภมใจเมอเหนลกศษย และ mentee ประสบควำมส ำเรจ

บทสรป


ผมขอสรปสนๆ วำ mentor-mentee เกดจำกกำรรวมแรงรวมใจของนกวจยผมำกประสบกำรณ และนกวจยรนใหมทตองกำรผแนะน ำตชมในทกๆดำน เปนผลใหศกยภำพของนกวจยรนใหมพฒนำขนอยำงรวดเรวตอเนอง สงเสรมใหนกวจยทงคสรำงฐำนกำรวจยทเขมแขงและมนคง


ในควำมคดของดฉนซงมประสบกำรณเปนทง mentee และ mentor ความสมพนธของ mentor-mentee เรมจากความรสกชนชมและเชอมน ซงน าไปสความเชอใจโดยไมมอคต มองอยำงผวเผนดเหมอนคนหนงเปนผใหและอกคนหนงเปนผรบ แตทจรงตำงกเปนทงผใหและผรบ เกดเปน win-win situation ทสรำงควำมสขและควำมส ำเรจใหทงสองฝำย

ถอดบทเรยนความส าเรจของระบบ mentor-mentee 130

บทท 14 ถอดบทเรยนความส าเรจของระบบ mentor-mentee

ศำสตรำจำรย ดร. ปยะสำร ประเสรฐธรรม ศำสตรำจำรย ดร. สทธชย อสสะบ ำรงรตน ผชวยศำสตรำจำรย ดร. บรรเจด จงสมจตร ผชวยศำสตรำจำรย ดร. จงใจ ปนประณต

ภาควชาวศวกรรมเคม คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รองศำสตรำจำรย ดร. นวดล เหลำศรพจน

บณฑตวทยาลยรวมดานพลงงานและสงแวดลอม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

ถำตองยกตวอยำงวำกลมนกวจยทใชระบบ mentor-mentee แลวประสบควำมส ำเรจมำกทสดในประเทศไทย เชอวำทกทำนคงเหนตรงกนวำ คอ กลมวจยทน ำโดย ศ. ดร. ปยะสาร ประเสรฐธรรม นกวทยำศำสตรดเดน ป พ.ศ. 2549 เหนไดจำกกำรทนกวจยในกลมนไดรบรำงวลดำนกำรวจยอยเสมอ ตอเนองจำกรนสรนไมขำดสำย เรมจำก ศ. ดร. สทธชย อสสะบ ารงรตน ซงไดทนนกวจยรนใหมในป พ.ศ. 2543 รำงวลนกวทยำศำสตรรนใหม ในป พ.ศ. 2546 รำงวลนกวจยดเดน และทนสงเสรมกลมวจย (เมธวจยอำวโส สกว.) ป พ.ศ. 2551 ผศ. ดร. จงใจ ปนประณต ไดรบรำงวลนกวทยำศำสตรรนใหม และรำงวลนกวจยรนใหมดเดน สกว./สกอ. ในป พ.ศ. 2549 ผศ. ดร. บรรเจด จงสมจตร ไดรบรำงวลนกวจยรนใหมดเดน สกว./สกอ. ในป พ.ศ. 2550 โดยม ศ. ดร. ปยะสำร เมธวจยอำวโส สกว. ทสงกดหนวยงำนเดยวกน เปน mentor ใหควำมชวยเหลอและแนะน ำในดำนตำงๆ จน mentee ประสบควำมส ำเรจในกำรวจย ซงตอมำ ศ. ดร. สทธชย ไดท ำหนำทเปน mentor ใหกบอำจำรยซงขอทนนกวจยรนใหม อำท รศ. ดร. นวดล เหลาศรพจน มหำวทยำลยเทคโนโลยพระจอมเกลำธนบร เจำของรำงวลนกวจยรนใหมดเดน สกว./สกอ. ในป พ.ศ. 2548 รำงวลนกวทยำศำสตรรนใหม ในป พ.ศ. 2550 และรำงวลนกวจยรนกลำงดเดน สกว./สกอ. ในป พ.ศ. 2551 ซง mentee ทกทำนสำมำรถผลตผลงำนทมคณภำพไดมำกมำย ท ำใหไดรบรำงวล/ทนวจยตำงๆทเกยวของกบกำรวจยอยำงสม ำเสมอ ดงนน กำรถอดบทเรยนของนกวจยกลมนเกยวกบระบบ mentor-mentee ยอมจะกอใหเกดประโยชนอยำงยงตอวงกำรวจยไทย


ประโยชนของระบบ mentor-mentee ตอประเทศชาตและนกวจยใหม

ดร. ปยะสาร

กำรสรำงเทคโนโลยทเปนของตวเองเพอหำรำยไดเขำประเทศเปนสงทส ำคญมำก จ ำเปนตองอำศยกำรท ำวจยเปนหลก และตองมกำรลงทนดำนงบประมำณเพองำนวจยและพฒนำเปนจ ำนวนมำกเพอกอใหเกดสงคมแหงควำมรขน เรองทส าคญยง คอ คณภาพของบคลากรวจย ซงกำรสรำงบคลำกรวจยหรอนกวจยใหมนนเปนสงทยำกถำไมมโครงสรำงของระบบทเหมำะสมมำรองรบ โดยผทจบปรญญำเอกใหมๆ แมตองกำรจะท ำวจยกมกจะพบอปสรรคตำงๆ เชน รำยไดนอย มเครองมอวจยและงบประมำณวจยอยำงจ ำกด มกำรกลำวกนวำหลงจาก 2 ปทจบปรญญาเอกแลวถาไมเรมท าวจย นกวจยใหมเหลานจะไมท าวจยอกเลย เพรำะพวกเขำมกจะพบวำมชองทำงหำเงนเลยงชพทงำยกวำท ำวจยอกมำก ดงนน ทำงหนงทจะชวยสรำงนกวจยใหมกคอ กำรมระบบเพมรำยไดและใหงบประมำณวจยแกนกวจยใหมพอสมควร

อำจจะแบงกลมผจบปรญญำเอกออกเปน 3 กลม คอ กลมแรกเปนผทตงใจและชอบท ำวจย กลมนแมไมมระบบ mentor-mentee กสำมำรถพฒนำตวเองใหเปนนกวจยไดแมวำจะมอปสรรคมำกมำย กลมทสอง (ซงเปนกลมใหญ) เปนกลมทตองกำรระบบชวยเหลอเพอใหสำมำรถในกำรท ำวจยไดในอนำคต ผจบปรญญำเอกกลมนตองกำรระบบ mentor-mentee เพรำะถำไมมระบบดงกลำวเขำเหลำนพรอมจะเลกท ำวจยและไปหำรำยไดอนทงำยกวำ สวนกลมสดทำย คอ กลมทไมตองกำรท ำวจยตอไปแมวำจะมระบบสนบสนนทดอยำงไร กไมสนใจจะพฒนำตวเองใหเปนนกวจยในอนำคต (ซงอำจเปนเพรำะมองเหนลทำงทท ำรำยไดจำกวธอนทดกวำกำรท ำวจย) หำกตองกำรจะใหกลมคนเหลำนท ำวจยกจ ำตองใชระบบภำยในหนวยงำนบงคบควบคไปกบกำรใชระบบ mentor-mentee ชวยในระยะเรมตน กลำวโดยสรป คอ ระบบ mentor-mentee มประโยชนอยางมากตอนกวจยรนใหมสวนมาก อยำงไรกด ความส าเรจของระบบ mentor-mentee กขนอยกบความตงใจทมเทของนกวจยรนใหมเปนส าคญ โดยระบบ mentor-mentee เปนเพยงตวชวยเสรมใหกำรท ำวจยในระยะเรมตนของนกวจยรนใหมเปนไปไดสะดวกขนเทำนน

ดร. นวดล

ผมเหนดวยวำระบบ mentor-mentee มควำมส ำคญและมประโยชนกบนกวจยใหมทเพงจบปรญญำเอกโดยเฉพำะผทจบมำจำกตำงประเทศเปนอยำงมำก เนองจำกผทจบจำกตำงประเทศมกจะยงยดตดและเคยชนกบภำพของกำรท ำงำนวจยในประเทศทตนจบมำ ซงมควำมแตกตำงจำกกำรท ำงำนวจยในประเทศไทยคอนขำงมำก จงจ ำตองมกำรปรบตวเมอกลบมำเรมตนงำนวจยดวยตวเองทประเทศไทย นอกจำกนนคนทจบจำกตำงประเทศมำบำงสวนมกจะน ำเอำ “โรค” ชนดหนงกลบมำเมองไทยพรอมกบปรญญำดวย นนคอโรค Ph.D. syndrome หรอจะเปน Doctoral syndrome กแลวแต แปลเปน


ภำษำไทยใหเขำใจไดงำยขนวำ ”โรคขาเกง” ซงอำกำรของโรคน คอ เหนอะไรขวำงหขวำงตำไปหมด “นนกไมด นกไมไดเรอง” และมกปรำรภกบคนรอบขำงเสมอวำ “ล ำบำกจงเลย ...ท ำงำนวจยในประเทศไทย” หรอ “ท ำไมท ำงำนวจยในประเทศไทยนไมสะดวกเหมอนท...” หรอ “งำนวจยของประเทศไทยนท ำกนไดแคนเอง ไมเหมอนท....” เปนตน ซงอำกำรของโรคจะหนกเบำ หำยเรวหำยชำ กขนอยกบตวบคคลรวมถงประสบกำรณทพบเจอในตำงประเทศ โดยสวนตวแลวเชอไดวำยำรกษำโรคนทดทสด คอ กำรม mentor โดย mentor ซงมประสบการณในการท าวจยในประเทศไทยมานานจะเปนผอธบายแนวทางการท างานวจยในประเทศไทยเพอให mentee รวาควรจะด าเนนชวตการท างานวจยของตนอยางไรจงจะประสบความส าเรจในหนำทกำรงำน และสำมำรถสรำงสรรคงำนวจยอนเปนประโยชนตอประเทศและสงคมสวนรวมได นอกจำกนน mentor จะเปนผคอยตกเตอนและชน ำ mentee เสมอนกบกำรฉดวคซนปองกนโรคดงกลำวใหกบ mentee โดยฉดควำมคดเขำไปในสมองวำ “คณเปนคนเกง แตตองพสจนใหไดดวยวำสำมำรถเอำควำมเกงนนมำปรบใชกบประเทศไทยไดดวย นนถงจะเรยกวำเกงจรง”

นอกจำกกำรท ำหนำทเสมอนเปนวคซนแลว กำรม mentor คอยดแลและใหค ำปรกษำจะท ำให mentee สำมำรถเรมตนชวตวจยของตนไดงำยขน ทงยงท ำใหมนใจไดวำตนก ำลงเดนไปถกทำงโดยทศทำงนนตรงกบควำมตองกำรของประเทศชำต นกวจยใหมหลำยคนเมอกลบมำและขำดผดแลใหค ำแนะน ำจะเรมตนชวตกำรท ำวจยอยำงสะเปะสะปะไรทศทำงหรออยำงเรอยเปอย เนองจำกเกดควำมเบอหนำยหรอประสบปญหำมำกมำยในกำรเรมตนท ำวจย ท ำใหนกวจยเหลำนนสญเสยโอกำสและสญเสยเวลำในชวงแรกๆไป และในแงรำยทสด คอ อำจท ำใหนกวจยเหลำนนหมดก ำลงใจและไมคดจะท ำวจยอกเลยกเปนได อนหมำยถงกำรลงทนทสญเปลำของประเทศชำต ซงเปนปญหำส ำคญของประเทศไทยในปจจบนเนองจำกในแตละปไดสงคนเกงๆ ไปเรยนตำงประเทศจ ำนวนมำก เสยงบประมำณไปมำก แตพอเขำเหลำนนเรยนจบกลบมำประเทศชำตไมสำมำรถดงเอำควำมสำมำรถของเขำออกมำใชไดอยำงเตมท ซงกำรม mentor เปนทำงแกไขปญหำดงกลำวไดอยำงถกจดทสด ตวอยำงทชดเจนทแสดงถงประโยชนของกำรม mentor คอ กำรเขยนขอเสนอโครงกำร (Proposal) ซงเปนงำนส ำคญชนแรกทนกวจยรนใหมทกคนจ ำตองท ำเพอใหไดรบเงนวจยจำกหนวยงำนตำงๆ มำสนองควำมตองกำรท ำวจยของตน กำรม mentor ชวยอำนและแกไขกอนยนขอเสนอโครงกำรจะเสมอนเปนกำรตรวจสอบในเบองตนวำสงทเขำเสนอนนมเหตผลเพยงใด และควรจะไดรบกำรสนบสนนหรอไม อนจะเปนกำรลดควำมเสยงในกำรถกปฎเสธทน ซงรกษำไดทงเวลำ หนำตำ และควำมมนใจของ mentee เปนอยำงด

หำกมองในภำพรวมแลวผมคดวำระบบ mentoring ยงกอใหเกดประโยชนอยำงใหญหลวงตอระบบกำรท ำวจยของประเทศในระยะสนและระยะยำว โดยในระยะสนนนสงทประเทศไดรบ คอ กำรทนกวจยใหมสำมำรถเรมตนท ำงำนและบรหำรเงนวจยอยำงมประสทธภำพ อนเปนกำรใชงบประมำณวจยทมอยไมมำกของชำตอยำงคมคำทสด สวนประโยชนในระยะยำวคอ การเกดขนของ “เครอขาย


งานวจยระหวางสถาบน” โดยในกรณท mentor หนงคนดแล mentee หลำยคน ซงแตะละคนมำจำกตำงสถำบน และผลกดนให mentee แตละคนรจกและท ำวจยดวยกน จะท ำใหสำมำรถท ำงำนวจยในระดบทใหญขน หรองำนวจยแบบ “ชดโครงกำร” ได ซงกอใหเกดประโยชนตอประเทศชำตไดมำกกวำงำนวจยทแยกกนท ำอยำงไรทศทำง


งำนวจยทมลกษณะเครอขำยจะเนนกำรวจยทมขนำดใหญหรอบำงครงจะเนนชดโครงกำรวจยซงเรมจำกงำนวจยพนฐำนจนกระทงไดค ำตอบเพอน ำไปใชประโยชนในวงกำรอตสำหกรรมหรอกอใหเกดประโยชนตอประชำชนทวไป ซงปกตงำนวจยทนกวจยแตละทำนท ำมกจะมงแกปญหำเฉพำะจดมไดมองภำพรวมขนำดใหญหรอครบวงจร ซงเปนธรรมดำเพรำะจ ำกดดวยทรพยำกรทงบคคลและงบประมำณ อกทงปรกตแลวนกวจยโดยมำกจะชอบควำมเปนอสระจงมกจะท ำวจยเพยงคนเดยว กำรเรมตนสรำงเครอขำยงำนวจยสำมำรถเรมจำกระบบ mentor-mentee โดยนกวจยรนใหมหลงจำกพฒนำตนเองเปนนกวจยทดแลวกสำมำรถเปนนกวจยพเลยงส ำหรบนกวจยรนใหมคนใหมในเรองทตนถนด ถำเปนไดดงนกจะเปนกำรแตกองคควำมรใหกวำงขวำง และครอบคลมศำสตรนนไดอยำงลกซงยงขน

ระบบ mentor-mentee มความส าคญตอการเรมตนท าวจย

ดร. สทธชย

ระบบ mentoring จดเปนกลไกเบองตนทส ำคญในกำรพฒนำนกวจยใหมใหสำมำรถเตบโตในอำชพกำรงำนไดอยำงมนคงและประสบควำมส ำเรจ ส ำหรบตวผมทสำมำรถพฒนำตวเองขนมำไดภำยในเวลำทคอนขำงเรวนน เปนผลผลตทไดจำกกำรดแลภำยใตระบบ mentoring ทดนนเอง ตองยอมรบควำมจรงวำกำรทผมมผลกำรเรยนปรญญำตรทดมำก คอ ระดบเกยรตนยม กยงมำจำกระบบกำรเรยนกำรสอนแบบทอำจำรยปอนควำมรให แบบทลกศษยไมไดฝกคดเทำทควร เมอศกษำตอในระดบปรญญำโทและเอก สงทแตกตำงกนำจะเปนทเนอหำทนำจะยำกขนมำเทำนน ตอนนนกยงไมรวำ กำรท ำวจยคออะไร มควำมส ำคญอยำงไร และควรจะไดเรยนรอะไรจำกกำรท ำวจย

เมอจบปรญญำเอกกลบมำประเทศไทย ป พ.ศ. 2539 ถงแมจะเรมมองเหนอะไรทชดเจนมำกขนในดำนกำรท ำวจย แตเมอเขำสสถำนภำพใหม คอ กำรเปนอำจำรยซงในชวงแรกระบบกำรท ำวจยในมหำวทยำลยยงไมคอยชดเจนและเปนระบบเทำปจจบนน ภำพทเหนตอนจบใหม คอ อำจำรยมหนำทสอนหนงสอ ชวยงำนภำควชำตำมทไดรบมอบหมำย และท ำงำนบรกำรวชำกำรเพอเพมรำยได สวนกำรท ำวจยกท ำบำงถำมนสตปรญญำโทหรอเอกมำเรยน ในชวงเวลำนนยงไมเหนควำมชดเจนในสวนของ career path ของกำรท ำวจย อยำงมำกกเปนกำรท ำวจยเพอเพมต ำแหนงทำงวชำกำรเทำนน แตยงถอวำผมโชคดทกลบมำแลวเลอกอยในกลมวจยทม ศ.ดร.ปยะสำร ประเสรฐธรรม เปนหวหนำ อำจำรยท ำวจย


ตอเนองมำเปนเวลำนำนและเหนควำมส ำคญของกำรท ำวจย ประสบกำรณทไดรบกำรถำยทอด ท ำใหผมเหนภำพและแนวทำงทชดเจนขน นอกจำกนกำรทอยในกลมวจยทมกำรมควำมพรอมอยแลว คอ มอปกรณ เงนทนวจย และมนสตทสนใจเรยนในระดบบณฑตศกษำ ท ำใหสำมำรถเรมท ำวจยไดอยำงรวดเรวเมอเทยบกบผทตองดนรนอยำงมำกเพอหำทนวจยส ำหรบซอ /สรำงอปกรณทจ ำเปนในกำรท ำวจย ซงหลำยทำนกหมดก ำลงใจและเลกท ำวจยไปเลย ดงนน ส ำหรบกรณของผมนนกำรท ำวจยจงสำมำรถด ำเนนงำนไปไดโดยมอปสรรคคอนขำงนอย และสำมำรถผลตผลงำนวจยไดภำยในระยะเวลำทก ำหนดตำมทไดสญญำไวกบแหลงทน ซงมผลอยำงมำกในกำรขอทนโครงกำรวจยในระดบทสงขน ควำมกำวหนำในกำรท ำวจยของผมเปนผลอยำงมำกจำกกำรกระตนอยำงตอเนองจำก อ. ปยะสำร ซงทำนไดชแนะสงทควรท ำ ขอพงระวง กตกำ และอนๆ ท ำใหผมสำมำรถกำวเขำสต ำแหนงศำสตรำจำรยไดเมออำยประมำณ 36 ป นอกจำกนยงไดรบรำงวลตำงๆดำนกำรวจย ควำมกำวหนำและควำมส ำเรจทผมไดรบลวนมำจำกกำรผำนระบบ mentoring ทมประสทธภำพ ท ำใหผมมนใจวำระบบ mentoring เปนสงส าคญในการสรางนกวจยทมคณภาพ โดยเฉพำะอยำงยงส ำหรบโลกในปจจบนทแบนรำบและหมนเรวขน เรำคงไมมเวลำและทรพยำกรมำกมำยใหนกวจยใหมลองผดลองถกในกำรเรมตนชวตกำรเปนนกวจย ซงพลงและทรพยำกรเหลำนนนำจะไปใชในกำรผลกดนงำนใหกำวหนำล ำควำมร/เทคโนโลยทปรำกฏอยในปจจบนมำกกวำ

ดร. บรรเจด

ผมเหนวำงานวจยจะประสบผลส าเรจหรอไมนนยอมขนกบความสามารถของผวจยและการม mentor ทดประกอบกน งำนวจยไมสำมำรถท ำคนเดยวไดตองอำศยทมงำนหรอเครอขำยทเขมแขง ทงนตองค ำนงเสมอวำคนเราไมไดเกงในทกเรอง การมทมงานทมความหลากหลายจะท าใหไดแลกเปลยนทศนคตและชวยสงเสรมซงกนและกน ท าใหสามารถสรางเครอขายวจยทมความพรอมและเขมแขงได ดงนน นกวจยใหมจ ำเปนตองม mentor ทเปนแบบอยำง (role model) ทด ทจะท ำใหสำมำรถมองถงอนำคตกำรเปนนกวจยไดวำถำตองกำรควำมส ำเรจและไปใหถงจดนน ควรจะตองท ำอยำงไรโดยดจำกประสบกำรณของ mentor นกวจยใหมตองค ำนงเสมอวำ mentor ผำนประสบกำรณดำนกำรวจยมำมำก ดงนน เรำสำมำรถเรยนรจำกประสบกำรณของทำนไดโดยไมตองลองผดลองถก ท ำใหแนใจไดวำกำรท ำวจยของเรำนนมำถกทำงแลว ท ำใหลดขนตอนในกำรท ำวจยของเรำได ผมสรปวำนกวจยใหมตองกำร mentor เพอ

1) เปนแบบอยำงและสรำงแรงบนดำลใจ

2) ใหค ำแนะน ำและวำงแนวทำงทถกตองในกำรท ำวจย

3) ชวยเหลอทำงดำนสงอ ำนวยควำมสะดวกและเครองมอเพอใหงำนวจยส ำเรจลงได


ดร. จงใจ

ถำไมม mentor (ศ.ดร.ปยะสำร) คงล ำบำกเปนอยำงมำกในกำรเรมท ำงำนวจยทมงเปำไปทกำรตพมพผลงำนในระดบนำนำชำต เพรำะงำนวจยของดฉนตองท ำในหองปฏบตกำรเปนสวนใหญและตองกำรเครองมอวเครำะหทหลำกหลำยเพอใหงำนวจยมคณภำพและมควำมนำเชอถอ โชคดทม mentor อยใกลตวและใสใจกบ mentee เปนอยำงมำก นอกจำกทำนจะชวยเหลอในเรองกำรใชเครองไมเครองมอแลว mentor ของดฉนทำนยงยนดใหใชวสดสนเปลองส ำหรบกำรทดลองในหองปฏบตกำรของทำนไดเทำทตองกำรอกดวย (ท ำใหงำนวจยเรมไดเรวขน) ขอนส ำคญเพรำะท ำใหรสกวำทำนใหกำรสนบสนนเรำมำกเหลอเกน เรำตองไมท ำใหทำนผดหวง (ทำนอำจไมไดตงใจ แตมนเปนกศโลบำยทดมำกทท ำใหตองพยำยำมเตมท) และทส ำคญทำนใหเวลำอยำงไมจ ำกดในกำรปรกษำงำนวจยและกำรเขยนผลงำนเพอกำรตพมพ นอกจำกนกำรประชมรวมกบ mentee คนอนๆ ทท ำวจยในเรองทใกลเคยงกนกท ำใหเกดเครอขำยงำนวจยและมกำรท ำวจยรวมกนมำกขน ท ำใหรสกวำเรำไมโดดเดยวในกำรท ำวจย จรงอยทผทจบ Ph.D. มกไดรบกำรคำดหวงวำเปนผทสำมำรถวำงแผนท ำวจยเรองใดๆไดดวยตนเอง แตคงไมมงำนวจยใดไมมอปสรรค หวของำนวจยทเรำน ำกลบมำจำกตำงประเทศอำจไมสำมำรถท ำไดโดยงำยในประเทศไทยกได สงเหลำนตองอำศยประสบกำรณของ mentor ทใหค ำชแนะเรำไดวำเรำมำถกทำงหรอไม ถำไมมระบบนงำนวจยของ Ph.D. หนำใหมทงหลำยกคงเปนแบบตำมใจฉน ใครใครท ำอะไรกเสนอขอทนไป อำจส ำเรจบำงไมส ำเรจบำง ซงคงไมสงผลดตอภำพรวมของกำรวจยเพอใหเกดประโยชนตอประเทศเทำทควร และรำยงำนกำรวจยกอำจจบลงตรงทวำไมสำมำรถด ำเนนกำรตำมแผนทวำงไวได

ประสบการณการพบกบ mentor


บคคลทผมถอวำเปน mentor ทำงดำนกำรวจยคนแรก คอ Dr. David White ผเปนอำจำรยทปรกษำของผมทงในระดบปรญญำโทและเอกท Imperial College, London โดยกำรเรยนรดำนกำรวจยอยำงเปนระบบของผมเรมตนตอนปรญญำเอก ซงตอนนนผมไดรบเพยงหวขอกวำงๆ จำก Dr. White หลงจำกนนผมกเรมหำขอมลตำงๆ มำกมำยไปเลำใหทำนฟง โดยรอเวลำวำเมอไหรทำนจะบอกวำใหท ำอะไร แตกไดแตค ำวำ ”Good…” หรอบำงทกจะเปน “interesting….” โดยไมมค ำสง เปนเชนนอยนำน ตอนหลงจงเรมคดไดวำตองเปลยนเปนกำรเสนอวำจะท ำงำนในขอบเขตนและวำงแผนท ำงำนเปนขนเปนตอนแบบนๆ ซงกไดค ำตอบเชนเดม กจงไดเรมท ำวทยำนพนธดวยสมองของตนเองตงแตนนมำ กำรเรยนรของผมจำก Dr. White สวนหนงมำจำกกำรชวยทำนท ำ paper ในสวนทไมใช Thesis ของผม ทำนเปนผคดงำนและเขยน paper ดวยตวเอง ผมเปนเพยงผเขยนโปรแกรมคอมพวเตอรเพอชวยค ำนวณหำค ำตอบ ผมรสกทงมำกในพลงสมองของทำนในกำรคด ท ำเรองทซบซอนใหเขำใจไดงำยและกำรหำประเดนทนำสนใจส ำหรบท ำวจย นอกจำกนทำนยงใหผมชวยดแลนสตปรญญำตรของทำนดวย แมวำหวขอจะแตกตำงจำกวทยำนพนธทผมท ำโดยสนเชง แตผมกไดเรยนรวธกำรดแลเดกๆ โดยมทำน


คอยเปนพเลยง จำกกำรเรยนปรญญำเอกกบ Dr. White ผมรสกวำไดเรยนรและซมซบสงดๆ มำกมำย ทำนเปนอำจำรยทดแลลกศษยดวยควำมเมตตำ เปนทรกของลกศษยทกคน และเปนแบบอยำงทดในกำร “Work smart” และกำรท ำงำนดวยควำมสข ซงผมยดแนวทำงนมำใชโดยตลอด

หลงจำกทผมจบปรญญำเอกกลบมำเรมงำนทภำควชำวศวกรรมเคม คณะวศวกรรมศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย กไดเรมท ำวจยโดยเขำสงกดกลมวจย Catalysis ซงม อ.ปยะสำร เปนหวหนำกลม ผมถอวำเปนกำรตดสนใจทถกตองมำกในกำรเขำเปนสมำชกในกลมน แมวำโดยพนฐำนทผมจบมำจะเกยวของกบดำน Membrane gas separation และ chemical reactor ซงไมคอยตรงกบดำน catalysis ชวตกำรท ำงำนของผมสำมำรถเรมตนไดอยำงมนคงดวยควำมชวยเหลอและกำรแนะน ำจำก อ.ปยะสำร กลมวจยมเงนเพยงพอทจะใหผมสรำงอปกรณทดลองใหมโดยไมล ำบำก มเครองมอวเครำะหทจ ำเปน และมบรรยำกำศทเออตอกำรท ำวจย นอกจำกนจำกกำรชวยเหลอของ อ.ปยะสำร ท ำใหผมไดมโอกำสในกำรท ำงำนบรกำรวชำกำรกบหนวยงำนภำยนอกหลำยหนวยงำน เชน ก รมโรงงำนอตสำหกรรม สภำอตสำหกรรม บรษท ปตท. จ ำกด (มหำชน) เปนตน แมวำงำนสวนใหญจะไมคอยตรงกบงำนวจยทท ำนก แตกชวยเพมประสบกำรณและไดเงนส ำหรบด ำรงชวตในชวงเรมตนของชวตกำรท ำงำนไดโดยไมล ำบำก นอกจำกนผมยงม mentor อกทำนหนงทมบทบำทตอควำมส ำเรจในชวตของผมเปนอยำงมำก คอ Professor Shigeo Goto จำก Nagoya University ผมไดพบกบ อ.Goto จำกกำรแนะน ำของ อ.ปยะสำร งำนวจยททำนท ำนนเกยวของกบ chemical reactor ซงอยในควำมสนใจของผมเปนอยำงมำก ผมจงไดมโอกำสรจกและไดเรมไปท ำวจยทหองวจยของ อ.Goto ภำยใตทน Japan Society for the Promotion of Science (JSPS) และเปนควำมโชคดทตอมำทำงจฬำลงกรณมหำวทยำลยไดรบโครงกำร The Thailand-Japan Technology Transfer Project (TJTTP) ซงเปนโครงกำรเงนกจำกประเทศญปน ท ำใหกลมวจยไดรบกำรสนบสนนเครองมอวเครำะหและท ำให อ.Goto สำมำรถมำประเทศไทยและผมสำมำรถไปท ำวจยทประเทศญปนไดหลำยครง จนเกดกำรเรยนรและควำมรวมมอทเหนยวแนน ผมไดรบกำรถำยทอดควำมรและเกดกำรเรยนรมำกมำยจำกควำมรวมมอกบ อ.Goto หลงจำกนนผมกไดมควำมรวมมอกบ Professor ตำงชำตอกหลำยทำน ซงชวยเปดมมมองและโลกทศนใหกบผมอยำงมำก

จำกประสบกำรณทผมไดรบกำรดแลอยำงดท ำใหผมสำมำรถเตบโตไดดในดำนกำรท ำวจยและไดมโอกำสท ำหนำทเปน mentor ในกำรชวยดแลนกวจยใหมหลำยทำน


แมวำผมจะจบปรญญำตรทวศวกรรมเคม จฬำฯ แตกไมมโอกำสไดเรยนหรอรจกกบ อ.สทธชย (mentor ของผม) กอนหนำทผมจะจบปรญญำเอกเลย จ ำไดวำผมจบปรญญำเอกและกลบมำประเทศไทยตอนเดอนเมษำยน พ.ศ. 2546 ชวงนนอยในสภำพคนตกงำนประมำณ 3-4 เดอน เนองจำกผมไปเรยนปรญญำเอกดวยทนของมหำวทยำลยทองกฤษ พอกลบมำจงไมมหนวยงำนรองรบ ชวงนนเผอญผม


ไดมโอกำสไปเยยมเยยนเพอนสมยเรยนปรญญำตรทวศวกรรมเคม จฬำฯ และไดพบกบ อ.ปยะสำร ซงเมออำจำรยทรำบวำผมจบมำในสำขำทเกยวกบเทคโนโลยเซลลเชอเพลงจงแนะน ำผมใหรจกกบ อ.สทธชย ซงก ำลงท ำวจยเรองนอยเชนเดยวกน อำจเรยกไดวำวนนนเปนจดเรมตนของกำรรวมงำนระหวำงผมกบ mentor เพรำะ อ.สทธชย ไดใหค ำแนะน ำถงชวตกำรเปนอำจำรยและแนวทำงกำรท ำวจยในประเทศไทยแกผม ท ำใหรจกทนพฒนำศกยภำพของอำจำรยรนใหม สกว./สกอ. หลงจำกนนไมนำนผมกไดท ำงำนทบณฑตวทยำลยรวมดำนพลงงำนและสงแวดลอม มหำวทยำลยเทคโนโลยพระจอมเกลำธนบร ซงผมกเรมวำงแผนท ำงำนวจยทนทตำมค ำแนะน ำของ อ.สทธชย โดยขอเสนอโครงกำรฉบบแรกของผมกคอ ขอเสนอโครงกำรเพอขอรบทนพฒนำอำจำรยรนใหมฯ โดยม อ.สทธชย เปน mentor

ในชวงเรมตนซงผมยงไมมผลงำนวจยเปนของตวเอง อ.สทธชย ไดใหโอกำสผมชวยเขยนบทควำมวจยจำกผลงำนของอำจำรยเอง ซงเปนประโยชนกบตวผมมำกเนองจำกตอนทเรยนปรญญำเอกนนอำจำรยทปรกษำจะเปนผรำงและเขยนเองทงหมด ดงนน กำรไดมโอกำสเขยนบทควำมวจยและม อ.สทธชย คอยชวยแกไข ท ำใหผมเขำใจถงรปแบบกำรเขยนบทควำมทถกตอง จงสำมำรถเขยนบทควำมวจยของตวเองไดอยำงถกตองและรวดเรวมำกขน หลงจำกนนไมนำน อ.สทธชย ไดแนะน ำใหผมรจกกบ ดร.สมตรำ จรสโรจนกล ซงเปนนกวจยของ สวทช. ทท ำงำนวจยเรอง เทคโนโลยเซลลเชอเพลงมำยำวนำนทสดคนหนงของประเทศไทย ท ำใหผมสำมำรถเปดโลกทศนของงำนวจยทตนเองท ำไดกวำงขนมำกและทรำบถงสถำนภำพควำมกำวหนำและแนวโนมของเทคโนโลยเซลลเชอเพลงในประเทศไทย ซงเปนประโยชนกบกำรวำงแผนกำรท ำวจยของผมอยำงยง ทงนผมคดเสมอวำตวเองโชคดทไดมโอกำสพบและได อ.สทธชย เปน mentor ซงถำไมเจอ อ.สทธชย กคงไมมตวผมในลกษณะอยำงนในทกวนน เนองจำกในชวงแรกๆ ของกำรท ำวจยผมประสบปญหำและเจอควำมยำกล ำบำกมำกมำย ถำไมไดค ำแนะน ำและกำรใหก ำลงใจของ อ.สทธชย ตอนนผมอำจจะเปนอำจำรยทท ำวจยไปเรอยเปอย สอนไปวนๆ หรออำจจะลำออกไปท ำงำนในภำคอตสำหกรรมแลวกเปนได นอกจำกนนแนวทำงกำรดแลของ อ.สทธชย ซงจะดแลอยำงใกลชดในระยะแรก และพยำยำมใหผมคดดวยตวเอง และคดใหมำกๆ โดยอำจำรยคอยใหค ำปรกษำอยหำงๆ ในระยะถดมำเมอผมมพฒนำกำรในระดบหนงกเปนอกปจจยหนงทท ำใหผมสำมำรถเตบโตขนเปนนกวจยอยำงเตมตวในปจจบน


ดฉนรจกค ำวำ “mentor” หรอ “เมนถอร” เปนครงแรกเมอ อ.ปยะสำร แนะน ำใหสมครทนนกวจยรนใหมของ สกว. โดยบอกวำทนนตองม “เมนถอร” หรอนกวจยพเลยงดวย เมอไมไดใหควำมส ำคญกบค ำนมำกนกกไมไดคำดหวงและไมไดคดวำตองปฏบตตวอยำงไรส ำหรบกำรเปน mentor-mentee แตถงวนนพดไดวำ mentor แตกตำงจำก advisor เปนอยำงมำก mentor ไมไดมหนำทมำคอยตำมวำเรำท ำงำนไปถงไหนแลว คบหนำหรอไม ทำนใหอสระในกำรท ำงำนของเรำเปนอยำงมำก สงนอำจท ำใหบำงคนเขำใจผดคดวำ mentor ไมเหนท ำอะไรเลย แตในควำมเปนจรง mentor ไมควรตองมหนาทอะไร


มากไปกวาการเปนแมแบบของนกวจยทดใหเราด ซงกำรทเรำไดเปน mentee ของ mentor ทประสบควำมส ำเรจในกำรท ำวจยโดยมผลงำนทมคณภำพและท ำประโยชนเพอสวนรวมมำแลวมำกมำย ท ำใหเรำมโอกำสไดเหนกำรท ำงำนของ mentor อยำงใกลชดมำกขน ไดเหนวำทำนท ำงำนหนกอยำงไร ทมเทเกนรอยอยำงไร ไดเหนจรยธรรมในกำรท ำงำนวจย รวมทงกำรดแลเอำใจใสนสตผชวยวจยในทกเรอง ไมวำจะเปนปญหำสวนตว ปญหำสขภำพ และปญหำครอบครว โดยปรกตเรำจะมกำรประชมรวมกนอยำงนอยสปดำหละครงเพอพดคยกนถงเรองตำงๆ ซงนอกจำกจะคยเกยวกบควำมคบหนำของงำนวจยแลวทำนกมกจะเลำถงประสบกำรณตำงๆของทำน หลกกำรคด หลกกำรท ำงำนใหฟงเสมอๆ ตว mentor เองถำไมตดภำรกจทส ำคญจรงๆไมเคยขำดประชม ขนำดวำเพงลงจำกเครองบนกลบมำจำกสหรฐอเมรกำตอนบำย 3 โมง บำย 4 โมง ทำนกสำมำรถมำปรำกฏตวเขำประชมไดแบบไมมสภำพอดโรยใหเหนแมแตนอย

แนวทางการท างานรวมกนระหวาง mentor กบ mentee


mentor กบ mentee แตละคนอำจจะมอปนสยและวธกำรท ำงำนทแตกตำงกน จงตองมกำรปรบตวเขำหำกน ซงถอเปนกระบวนกำรเรยนรทไดประโยชนดวยกนทงสองฝำย จำกประสบกำรณของผมตอนทไปท ำวจยทประเทศญปนนน แมวำ อ.Goto จะมควำมปรำรถนำดและจรงจงเปนอยำงมำกทจะใหผมมควำมสำมำรถและประสบควำมส ำเรจ แตดวยอปนสยทคอนขำงด เครงเครยด และดแลอยำงเขมงวด บำงครงท ำใหรสกอดอดมำกทเดยว ผมกตองปรบตว ควำมรสก และวธกำรท ำงำนอยำงมำก อยำงไรกตำม ผมไดประสบกำรณและเรยนรอะไรมำกมำยทผมไมเคยสมผสจำกกำรเรยนปรญญำเอกทประเทศองกฤษ ผมจ ำไดวำเมอครงแรกทผมไปท Lab ของ อ.Goto ประมำณ 3 สปดำห ผมไดท ำกำรทดลองเพอหำ คำ flux ของแกสไฮโดรเจนผำน palladium membrane ทเคลอบอยบนทออลมนำ ซงกไมไดตำงมำกมำยกบระบบทผมเคยทดลองในสมยทเรยน เมอไดผลกำรทดลองเบองตน อ.Goto กเรยกผมไปวเครำะหผลทได ผมไมไดรสกตนเตนอะไรกบผลทเหนเพรำะเปนไปตำมท รอยแลว แถมผมยงรมำกกวำนอกดวยวำถำสลบดำนปอนแกสไฮโดรเจนจะไดคำ flux ทแตกตำงกนเพรำะเคยค ำนวณเลนๆกบระบบอนสมยเรยนปรญญำเอก ผมกเลำให อ.Goto ฟงในสงทผมเคยค ำนวณ ปรำกฎวำตอมำ อ.Goto เรยกผมมำคยใหมโดยเอำผลค ำนวณในกรณตำงๆ รวมทงโครง manuscript ทจะเขยนมำใหผมดและเขยนตอ จำกสงทผมมองวำไมไดมอะไรนำตนเตนหรอไมเหนประเดนใหญโตทจะมำตพมพในวำรสำรวจย ปรำกฎวำ อ.Goto สำมำรถน ำเสนอในรปแบบทนำสนใจได และ manuscript นนกไดรบตพมพใน Journal of Membrane Science ซงเปน Journal แนวหนำในสำขำ membrane technology กำรไปญปนครงแรกภำยในระยะเวลำเพยง 3 สปดำหนไดใหอะไรกบผมมำกจรงๆ จำกนนผมกไดไปท Lab ของ อ.Goto อกหลำยครง และไดท ำวจยรวมกนจนไดตพมพผลงำนวจยรวมกนอกจ ำนวนมำก และ อ.Goto ยงไดใหเกยรตไปรวมงำนแถลงขำวตอนทผมไดรบรำงวลนกวทยำศำสตรรนใหมเมอป พ.ศ. 2546


แมวำทำนจะฟงไมรเรองกตำม! ส ำหรบกำรท ำงำนรวมกบ อ.ปยะสำร แมวำควำมสนใจในหวขอวจยจะแตกตำงกนอยบำง แตกำรท ำงำนภำยใตกำรดแลของทำนมำเปนเวลำนำนกวำ 12 ป ท ำใหผมไดเรยนรสงตำงๆ มำกมำย อำจำรยเปนผท ำงำนอยำงไมรจกเหนดเหนอย มควำมรบผดชอบสง มงเนนใหหนวยงำนประสบควำมส ำเรจ และสงเสรมและสนบสนนใหอำจำรยรนใหมประสบควำมส ำเรจ ผมไดเรยนรวธกำรท ำงำนจำกทำนทงในสวนงำนของภำควชำฯ งำนบรกำรวชำกำรและกำรบรหำรงำนวจย ผมรสกวำโชคดทได mentor ทดๆ เหลำนชวยดแลและใหค ำปรกษำมำโดยตลอด

ในสวนของกำรท ำงำนรวมกบ mentee นน วธกำรท ำงำนรวมกนคงไมมรปแบบตำยตว แตกตำงกนตำมปจจยตำงๆ เชน อปนสย ควำมพรอมทำงดำนเครองมอสถำนท เงนทน ผชวยท ำวจย และอนๆ อยำงไรกตำม สงทผมมองวำเปนสวนส าคญมากทสดในการดแล mentee คอ การจดไฟและแรงบนดาลใจในการท าวจยในตว mentee โดยชวงแรก mentor คงตองเอำใจใสมำกหนอย กำรชวยเหลออำจจะมำกบำงนอยบำงตำมแตตนทนทตดตวมำกบ mentee ในกรณท mentee สงกดอยในหนวยงำนทยงไมไดมโครงสรำงหรอบรรยำกำศในกำรท ำวจยทพรอมนก คอ ทกอยำงเรมจำกศนย mentor กคงตองใหควำมชวยเหลอมำก เชน ใหท ำวจยทหองปฏบตกำรของ mentor ชวยสนบสนนเครองมอเครองใช หรอหำนสตเพอชวยงำนวจย เปนตน แตสงทส ำคญคอตองสอน mentee ใหเรยนรวธกำรหำ/บรหำรเงนทนวจย เพอ mentee จะสำมำรถยนไดดวยตวเองและเตบโตอยำงยงยนและมนคง ผลงำนควำมส ำเรจในเบองตนแมอำจเปนสวนเลกๆจะท ำให mentee นนไฟตดและมควำมมนใจ จนสำมำรถท ำวจยในระดบทซบซอนและยำกขนไปได นอกจำกนกำรถำยทอดประสบกำรณ กำรชแนะ และกำรใหก ำลงใจเปนสงจ ำเปนในกำรชวยให mentee เดนไปขำงหนำเขำสเปำหมำยไดอยำงมนใจและไมหลงทำง ลดกำรสญเสยเวลำและทรพยำกร อยำงไรกตำม กำรดแลนนคงไมใชกำรเขำไปควบคม ครอบง ำควำมคด หรอกำรไปท ำวจยแทน mentee คงตองใหอสรภำพและเคำรพในกำรตดสนใจของ mentee เสมอ เมอ mentee สำมำรถยนไดดวยตวเองกควรใหกำรดแลในระยะทหำงขนบำงเพอให mentee เตบโตในวถของตวเองและใหกำรยกยอง สนบสนน mentee ใหประสบควำมส ำเรจยงๆขนไป และกจดไดวำผมเปนผทโชคดมำกเพรำะได mentee ทดทกคน ทกคนท ำงำนดวยควำมตงใจ กระตอรอรน มไฟ และมน ำใจ พวกเรำทกคนตำงไดเรยนรและพฒนำวธกำรท ำงำนและดแลซงกนและกน ผมเองมควำมสขมำกจำกกำรไดท ำงำนรวมกบ อ.นวดล ซงเปน mentee คนแรกของผม อำจำรยเปนคนเกง มควำมสำมำรถมำก และกระตอรอรน ผมแทบไมตองชวยเหลออะไรมำกนกกสำมำรถผลกดนตวเองไปขำงหนำไดและประสบควำมส ำเรจอยำงดเยยมเปนแบบอยำงทดเลศส ำหรบนกวจยใหมใหเจรญรอยตำม mentee ทกคนรจกกนหมด แมวำอำจมำจำกตำงสถำบนและตำงคนตำงท ำงำนวจยในสวนทตนสนใจ แตกไดมกำรท ำวจย/เขยนบทควำมวจยรวมกนในบำงเรองทผมตงไว ซงผมเชอวำกำรไดท ำวจยรวมกนนชวยเพมประสบกำรณและชวยให mentee ทกคนไดรจกและสนทกนดขน ทกคนมควำมผกพนกนมำกกวำเฉพำะเรองงำน มควำมเปนหวงเปนใยกน ซงควำมรสกทดตอกนท ำใหเกดควำมชวยเหลอและเสยสละใหกนและกน ปจจบนแมวำงำนวจยทท ำรวมกนอำจจะยงไมมำกมำยนก แตผมเชอวำในไมชำจำกควำมสมพนธทมจะท ำใหเกดควำมรวมมอในกำรท ำโครงกำรทใหญและมประโยชนมำกขน ผมเอง


รสกดใจทเหน mentee เจรญกำวหนำ ประสบควำมส ำเรจ และตระหนกรวำเมอเขมแขงแลวยอมตองมหนำทในกำรชวยพฒนำนกวจยรนนองทมำใหมใหเรมตนท ำวจยไดอยำงมควำมสขและประสบควำมส ำเรจ


กำรเรมตนท ำงำนวจยของผมในปแรกๆนนล ำบำกพอสมควร เนองจำกหนวยงำนตนสงกดเปนหนวยงำนทเพงกอตงขนไมนำน และงำนวจยกอนหนำนนมงเนนไปทงำนวจยทไมเกยวของกบงำนของผม จงยงไมมอปกรณวจยใดรองรบงำนวจยของผมไดเลย เรยกไดวำผมเรมงำนวจยจำกหอง Lab ทวำงเปลำอยำงแทจรง ผมเรมตนท ำงำนวจยดวยกำรไปเดนทคลองถมเพอซอเตำไฟฟำรำคำถกมำใช ไปโรงไมขำงมหำวทยำลยเพอซอไมและเหลกฉำกมำประกอบเปนระบบ ซงอปกรณทงหมดผมตองจำยเงนเองเนองจำกยงไมมทนวจย ตอนนนโชคดทไดเดนทำงกลบไปรบปรญญำทองกฤษ ผมไดใชโอกำสนนขอทอสแตนเลส วำลว ฟตตงและอปกรณเกำๆทผมเคยใชตอนเรยนปรญญำเอกจำกอำจำรยทปรกษำทองกฤษน ำกลบมำเมองไทยมำกอยทเดยว ซง อ.สทธชย ไดใหค ำปรกษำในกำรท ำวจยใหสำมำรถประยกตใชอปกรณเทำทมในกำรท ำวจย รวมไปถงไดใหอปกรณท ำวจยบำงสวนของอำจำรยแกผมโดยบอกวำใหยมไปกอน (ซงตอนนผำนมำ 6 ปแลวผมกยงไมคน) นอกจำกนนสงท อ.สทธชย ชวยอก คอ ใหนกศกษำปรญญำโทของอำจำรยคนหนงมำชวยผมท ำวจยซงชวยแบงเบำงำนผมมำกทเดยว ดวยปจจยทกลำวมำท ำใหผมสำมำรถเรมตนท ำงำนวจยไดเลยตงแตปแรกทเขำท ำงำนทงทยงไมมทนวจยใดรองรบ ซงตอมำเมอผมไดรบอนมตทนพฒนำศกยภำพกำรท ำงำนของอำจำรยรนใหม จำก สกว./สกอ. รวมถงไดทนวจยจำก บรษท ปตท. จ ำกด (มหำชน) มำจ ำนวนหนง และหนวยงำนตนสงกดอนมตงบประมำณใหซอเครองมอวเครำะหไดกท ำใหชวตกำรท ำวจยงำยขน

ทงนในชวงทผมรบทนฯ ผมจะนดเขำไปรำยงำนควำมกำวหนำของงำนวจยกบ อ.สทธชย ประมำณ 1-2 สปดำห/ครง โดยระหวำงนนกตดตอกนทำงโทรศพทและ e-mail เปนประจ ำ ซงสงท อ.สทธชย จะแนะน ำอยเสมอ คอ ใหเรงท ำงำนวจยใหเรวกวำทไดวำงแผนไวเพอท ำใหมนใจไดวำจะสำมำรถปดโครงกำรไดทนตำมขอก ำหนดของทน ค ำแนะน ำนมประโยชนมำกเพรำะผมสำมำรถปดโครงกำรไดทนในเวลำ 2 ป อกทงยงตพมพผลงำนไดมำกพอจนสำมำรถขอทนพฒนำอำจำรยรนกลำงและทนองคควำมรใหมฯตอได ในป พ.ศ. 2549 และ 2552 ตำมล ำดบ นอกจำกนนสงท อ.สทธชย ใหควำมชวยเหลอผมเสมอมำ คอ กำรใหค ำแนะน ำในกำรท ำวจยและเขยนบทควำมวชำกำร รวมถงกำรใหขอคดในกำรใชชวต ทงในแงกำรท ำงำนและกำรใชชวต เชน กำรแบงเวลำท ำงำน เวลำพกผอน และเวลำกบครอบครวอยำงเหมำะสม และสงส ำคญอกประกำรทผมไดรบเสมอจำก อ.สทธชย คอ กำรใหก ำลงใจ “เมอ paper ถก reject” ผมยอมรบวำงำนวจยชวงแรกของผมนนไมคอยด ผมถกปฏเสธกำรตพมพใน 3 ครงแรกทสงบทควำมวจยไปตพมพในวำรสำรวชำกำรนำนำชำต ดวยเหตผลทคลำยคลงกน คอ งำนวจยขำด originality ตอนนนเครยดและกงวลมำก ทงกลววำจะปดโครงกำรวจยไมไดและกลววำจะท ำใหอำจำรยผดหวง แต อ.สทธชย จะใหก ำลงใจเสมอเมองำนผมถก reject และมกจะพดวำ “That’s life” ซง


ผมจ ำไดขนใจ และใชเปนตวกระตนใหพยำยำมพฒนำงำนวจยตอไป โดยอำจำรยแนะน ำใหอำนงำนวจยคนอนใหมำกขนและบอยขนเพอใหทรำบกำรเปลยนแปลงและแนวโนมของงำนวจยในปจจบน รวมถง “คด” ใหมำกขน ซงผมกไดท ำตำมและพยำยำมคดงำนวจยของตนเองใหมำกขนและคดแบบ “นอกกรอบ” มำกขน โดยพบวำในชวงแรกของกำรท ำวจยนน ผมท ำงำนวจยแบบอย “ในกรอบ” เปนสวนใหญ คอ อำนงำนวจยคนอน พอเหนเปนเรองนำสนใจกท ำตำมโดยดดแปลงหรอปรบเปลยนเลกนอย งำนทท ำจงมลกษณะทคลำยหรอใกลเคยงกบคนอน และขำด originality ซงปญหำนเปนปญหำทนกวจยใหมหลำยคนประสบเหมอนๆกน แนวทำงกำรแกไขของผม คอ ใชเวลาในการคดใหมากขนทงกอนและหลงท าวจย กำรคดกอนท ำวจย คอ กำรวำงแผนงำนวจยใหดวำจะท ำอะไรและคำดหวงอะไรจำกกำรทดลองนนๆ สวนกำรคดหลงท ำวจย คอ กำรวเครำะหผลทไดจำกกำรทดลองวำไดผลกำรทดลองเปนไปตำมทคำดหวงหรอไม ถำไมเปนไปตำมทคำดกตองวเครำะหใหไดวำท ำไมจงไดผลออกมำเชนน ทงนผลทไมเปนไปตำมทคดนนอำจเกดจำก 2 ปจจย ปจจยแรก คอ มขอผดพลำดจำกกำรทดลอง ซงถำเปนเชนนนกตองท ำกำรทดลองใหเพอแกไขขอผดพลำดดงกลำว สวนปจจยท 2 คอ ผลกำรทดลองนนอำจเปนองคควำมรใหม โดยตองท ำกำรทดลองซ ำเพอใหเกดควำมมนใจในผลกำรทดลองนนๆ และพยำยำมหำค ำอธบำยผลกำรทดลองนนใหได ซงหำกสำมำรถอธบำยผลกำรทดลองดงกลำวไดกจะเปนโอกำสทดในกำรตพมพผลงำนวจยดงกลำวในวำรสำรวชำกำรนำนำชำตทมคำ Impact factor สงได ทงนหลงจำกหำขอสรปผลกำรวจยไดแลวสงส ำคญอกประกำร คอ ตองคดตอไปอกวำเรำสำมำรถขยำยผลโดยน ำผลกำรทดลองดงกลำวไปประยกตใชเพอท ำกำรทดลองตอใหไดผลทนำสนใจมำกขนไดหรอไม ซงหำท ำไดกจะสำมำรถตพมพผลงำนวจยในวำรสำรวชำกำรนำนำชำตไดงำยขน

หลงจำกลองผดลองถกอยนำน ในทสดผมกสำมำรถตพมพผลงำนว จยของตวเองในวำรสำรวชำกำรนำนำชำตได และจนถงขณะนผลงำนกำรตพมพครงแรกของผมยงคงเปนผลงำนวจยทผมภมใจทสดเนองจำกใชเวลำในกำรท ำวจยและวเครำะหผลรวมถงเขยนบทควำมนำนมำก นอกจำกนนผลงำนวจยดงกลำวสำมำรถตพมพลงในวำรสำรวชำกำร Applied Catalysis B: Environmental ซงเปนวำรสำรทมคำ Impact factor สงมำกในสำขำวจยของผม จ ำไดวำหลงจำกสำมำรถตพมพผลงำนดงกลำวไดแลว อ.สทธชย กเรมลดกำรเคยวเขญลงและคอยดแลผมอยำงหำงๆ เพอใหผมสำมำรถเตบโตเปนนกวจยไดดวยตนเอง ในปจจบนแมวำผมจะปดโครงกำรทนพฒนำอำจำรยรนใหมฯ ไปแลวผมกยงคดเสมอวำ อ.สทธชย เปน mentor ของผม โดยผมจะขอค ำปรกษำ อ.สทธชย ทกครงเมอคดจะท ำงำนวจยหรอวำงแผนท ำงำนใดๆ

ขอแนะน าส าหรบผทเปน Mentor และ Mentee


ความส าเรจของระบบ mentor-mentee ขนอยกบตวนกวจยรนใหมเปนหลก ถำนกวจยรนใหมมควำมตงใจจะพฒนำตนเองเปนนกวจยทดในอนำคตกจะพยำยำมเขำหำนกวจยพเลยงบอยครงเพอ


น ำปญหำวจยมำปรกษำหำรอและสงรำยงำนควำมกำวหนำเปนประจ ำ ส ำหรบนกวจยพเลยงทดควรมเวลำใหกบนกวจยรนใหมและประพฤตตนใหเปนตวอยำงทดแกนกวจยรนใหม ลกษณะของตวอยำงทดลกษณะหนง คอ ควรท างานเพอประโยชนสวนรวมกอนสวนตน และเปนคนทมองเหนความกาวหนาของสงคมในทางทด ดงนน นกวจยรนใหมกอนจะรบทนควรแสวงหำนกวจยพเลยงทดซงไมจ ำเปนตองท ำวจยในศำสตรเดยวกนกบตนกได เพอจะไดเรยนรแนวทำงในกำรท ำวจยและซมซบควำมประพฤตตนทดของนกวจยพเลยงเพอจะไดน ำมำปฏบตตนตอไปในอนำคต และเนองจำกทนนกวจยรนใหมมเงนจ ำกดและไมสนบสนนครภณฑ ดงนน นกวจยพเลยงทดนอกจำกมควำมประพฤตดแลวยงจ ำเปนตองมควำมพรอมทงดำนครภณฑ และควรมงบประมำณเพมเตมเพอสนบสนนกำรท ำวจยของนกวจยรนใหมทตนดแล

อปสรรคส ำคญของนกวจยใหม คอ “เวลำ” ทสำมำรถจะมใหกบโครงกำรวจยได เพรำะเมอเรมท ำงำนโดยเฉพำะอยำงยงเปนอำจำรยในมหำวทยำลย นกวจยใหมมกไดรบกำรมอบหมำยงำนอนๆ ทไมใชงำนวจยและกำรเรยนกำรสอนใหท ำจนไมมเวลำวำง หรอแมแตกำรสอนเองกตองเสยเวลำในกำรเตรยมกำรสอนมำกเพรำะเพงเรมสอนครงแรก โดยภำพรวมมหำวทยำลยยงไมมระบบดแลอำจำรยใหมอยำงเปนรปธรรม ดงนน อำจำรยใหมจะไมมเวลำวำงมำกจนท ำวจยในเรองทตนถนดไดหรอไมมเวลำพอทจะมำพบและปรกษำงำนกบอำจำรยพเลยง นอกจำกนปญหำทตองหำเงนเพอสรำงเนอสรำงตวกท ำใหนกวจยใหมเหลำนนตองแบงเวลำสวนใหญไปท ำงำนพเศษทไมใชงำนวจย เชน กำรสอนพเศษ เปนตน เพอแกไขปญหำดงกลำว นกวจยรนใหมควรจะมอำจำรยผใหญ (ซงอำจไมใชนกวจยพเลยง) เพอใหค ำแนะน ำในกำรด ำเนนชวตในมหำวทยำลย เนองจำกอำจำรยเกำทมประสบกำรณมำกกวำทงดำนกำรท ำงำน กำรสอน และกำรวจย จะสำมำรถใหค ำปรกษำทดแกนกวจยใหมถงวธกำรท ำงำนในมหำวทยำลย ซงรวมถงกำรแบงเวลำใหเหมำะสมในกำรท ำงำนทกดำนทงทเกยวของและไมเกยวของกบกำรเรยนกำรสอนและกำรวจย สงทอยำกจะแนะน ำนกวจยใหมอกประกำร คอ โดยทวไปแลวนกวจยใหมจะจบปรญญำเอกจำกตำงประเทศซงมควำมเจรญกำวหนำมำก งำนวจยทท ำตอนศกษำปรญญำเอกจะเปนเรองทเหมำะกบประเทศนนๆ ซงสวนมำกจะเปนงำนวจยชนสงและใชเครองมอรำคำแพง แมวำงำนวจยเหลำนนจะมประโยชนตอวงกำรวชำกำร แตถำมำท ำตอในประเทศไทยซงเทคโนโลยยงอยในขนปำนกลำงกจะเกดประโยชนนอย และเครองมอวจยทมอยกไมเพยงพอหรอเหมำะสมกบงำนวจยชนสงเหลำนน นกวจยใหมจงควรปรบหวขอวจยใหเหมาะสมและเกดประโยชนโดยตรงตอประเทศ โดยหำขอมลจำกฐำนขอมลตำงๆ ท มอย เชน สภำว จยแหงชำต สกว. สกอ. หรอส ำนกงำนพฒนำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงชำต (สวทช.) หรอศกษำจำกขอมลของแตละหนวยงำนวำมผท ำวจยทำนใดบำง และงำนวจยทำนใดทคำดวำจะเปนประโยชนโดยตรงตอประเทศ แลวจงเรมก ำหนดหวขอวจยของตนเองขนมำ

ประเทศไทยนนถอเปนเรองดทระบบควำมกำวหนำในหนำทกำรงำนของบคลำกรในมหำวทยำลยและหนวยงำนว จยมไดอำงองกบบำงประเทศ เชน ในประเทศญปนซงต ำแหนง


ศำสตรำจำรย มจ ำนวนจ ำกด ดงนน โอกำสควำมกำวหนำทำงวชำกำรของนกวจยรนใหมจงขนอยกบตวของนกวจยเองไมตองไปแขงขนกบนกวจยหรออำจำรยทำนเดมทด ำรงต ำแหนงอยแลว ควำมสมพนธอนดระหวำงนกวจยพเลยงและนกวจยรนใหมยอมด ำเนนไปในระยะยำวตรำบเทำทย งมควำมสนใจในเรองวจยเดยวกนและมควำมเคำรพซงกนและกน อนเปนธรรมเนยมทดของสงคมไทย


mentoring เปนระบบทมประโยชนมำกในกำรพฒนำนกวจยใหมใหเรมงำนวจยไดอยำงมนคงและประสบควำมส ำเรจ ซงเปนจดเรมตนทจะน ำมำสสงอนๆ มำกมำยทเปนประโยชนตอระบบงำนวจยของประเทศไทย กำรทระบบนจะประสบควำมส ำเรจไดหรอไมนน แมจะขนอยกบหลำยปจจย แตสงทส ำคญทสด คอ ควำมตงใจจรงและกำรลงมอท ำอยำงจรงจงของทง mentor และ mentee ผมเปนผทโชคดทได mentor ทดคอยดแล โดยเฉพำะอยำงยง อ.ปยะสำร ซงผมมโอกำสท ำงำนกบทำนอยำงใกลชดมำก ทำนเปนอำจำรยผใหญทรบทบำทหนำทและไดท ำหนำท mentor ใหกำรชแนะและใหควำมชวยเหลอรนนองๆเปนอยำงด ทำนไดตงและพฒนำระบบกลมวจยทเขมแขง ท ำใหรนนองทกคนสำมำรถเรมตนท ำวจยไดงำยและมชวตทเปนสข กำรเปนแบบอยำงทดของ อ.ปยะสำร ท ำใหผมรสกและส ำนกวำเปนหนำทของผมทจะตองมอบสงดๆเชนนใหกบนกวจยรนนองตอๆไปอก ผมเคยอำนหนงสอทแจกในงำนแตงงำนของรนนองคนหนง ซงมเรองยอของภำพยนตรเรอง “PAY IT FORWARD” อำนแลวรสกประทบใจมำก คอ เมอเราไดรบสงดๆ หรอการกระท าดๆ จากคนๆ หนง เรากตองพยายามมอบสงดๆ เหลานนตอบแทนใหกบคนอนตอๆ ไป ถำทกคนมควำมคดและท ำเชนนไปเรอยๆ สงคมกจะเจรญและมควำมสขยงๆ ขนไป ท ำนองเดยวกนเมอ mentee แตละคนเตบใหญเขมแขง กตองท ำหนำทเปน mentor ทดใหกบนกวจยรนนองอกหลำยๆคนตอไป ในไมชำระบบงำนวจยของเรำกจะเขมแขง มนกวจยทดและเกงเพมขนมำกมำย ประเทศตองพฒนำไปไดไกลแนนอน ผมรสกวำปญหำวจยทมในวนขำงหนำจะมควำมยำกและซบซอนมำกขนกวำปจจบนมำก จงจะตองอำศยนกวจยทมควำมร/ควำมสำมำรถสงขนไป คงเปนเรองจ ำเปนท mentor จะตองพยายามสงเสรมให mentee เกงมากขนเรอยๆ ยงเกงและมความสามารถกวาตว mentor ไดจะถอวาประสบความส าเรจอยางแทจรง ในท ำนองเดยวกน mentee แตละคนกควรมเปำหมำยสกำรเปน “อภชำต mentee” คอ เปนผมควำมเจรญกวำผเปน mentor สงทผมอยำกฝำกไว คอ นกวจยตองมกำรพฒนำทงควำมร ควำมสำมำรถ และคณธรรมใหมำกขน และการทมเทในการท างานวจยเปนสงทด แตควรอยบนพนฐานของการท าอยางมความสขและมความพอด ซงยอมแตกตำงกนตำมปจเจกบคคล

ดร. บรรเจด

ผมเชอวำระบบ mentor-mentee จะไมประสบผลส ำเรจได เลยถำขำดกำรสอสำร (communication) ทดระหวำงทงสองฝำย จะเหนวำนกวจยบำงคนหำ mentor เพอใหม mentor เทำนน


แตในทำงปฏบตไมไดมกำรสอสำรกนเลย ระบบนกไมประสบผลส ำเรจ ผมคดวำกำรใหค ำแนะน ำจะประสบผลส ำเรจสงสดถำ mentor และ mentee อยในกลมวจยหรอเครอขำยเดยวกน เนองจำกจะมกำรประชมหำรอกนไดบอยครงหรอมวำระทแนนอน แตกไมไดหมำยควำมวำผทไมอยในเครอขำยเดยวกนจะไมประสบผลส ำเรจ ทงนยอมขนอยกบเวลำททงสองฝำยมใหกนมำกกวำ ดงนน กำรพบปะกนอยำงตอเนองระหวำง mentor กบ mentee จงมควำมส ำคญเปนอยำงมำก โดยแบบอยำงของ mentor ทดประกำรแรก คอ ตองมภำพลกษณทดเปนทยอมรบในแวดวงของนกวจยดวยกน ประกำรทสอง คอ ตองมควำมพรอมในปจจยดำนกำรวจย (ทนวจยหรอเครองมออปกรณทจ ำเปนในกำรวจย) ซงจะชวยสงเสรมกำรท ำงำนวจยของ mentee ได และประกำรสดทำย คอ ตองมเวลำในกำรใหค ำปรกษำ ดงนน mentee ควรเลอกนกวจยทปรกษำทมคณสมบตตำมทง 3 ขอทกลำวมำขำงตน สวนในฐำนะของ mentee หำกเรำเลอก mentor ทดไดตำมคณสมบตขำงตนทกลำวมำ กไมไดหมำยควำมวำเรำจะประสบผลส ำเรจ เพรำะความส าเรจสวนใหญยอมมาจากตวของ mentee เองวำมควำมพยำยำมมำกนอยเพยงใด mentee ทดตองมควำมมงมนและควำมพยำยำม นอกจำกนน โดยพนฐำน mentee ทดควรมคณสมบตเหลำน คอ

1) ตองเกง (Excellent) หมำยถงมควำมรควำมเขำใจอยำงดในงำนวจยทตนเองท ำ

2) ตองมจรยธรรม (Ethic) มงทควำมส ำเรจของงำนมำกกวำผลประโยชนทไดรบ

3) ตองมกำรหยงร (Intrusion) ตองคำดกำรณไดวำสงทเรำท ำอยมควำมนำจะเปนทจะประสบผลส ำเรจในวนขำงหนำ

ถำ mentee มสงเหลำนบวกกบควำมพยำยำมเชอวำจะประสบควำมส ำเรจอยำงแนนอน ส ำหรบแนวทำงในกำรด ำเนนชวตและกำรท ำงำนกคงตองยดถอในหลกพระพทธศำสนำ คอ ใหเดนทางสายกลาง ท าชวตใหสมดล ไมมำกไปหรอนอยไป ทกอยำงกตองขนกบกำรแบงเวลำทดซงตวเรำเทำนนทจะเปนผก ำหนด


กำรสรำงควำมเขำใจเกยวกบระบบ mentor-mentee เปนเรองทดมำก โดยนกวจยใหมควรท ำควำมเขำใจกบระบบดงกลำวและรวำควรจะคำดหวงอะไรกบ mentor โดยสวนตวแลวดฉนคดวำ mentee ทด กคอ ผทสามารถสบทอดความเปน mentor ทดไดและรกษาความสมพนธทดระหวาง mentor-mentee กำรใหควำมเคำรพใหเกยรตซงกนและกน กำรซอสตยตอค ำพดและกำรกระท ำของตนเอง


อยำกจะฝำกนกวจยใหมวำกำรแบงเวลำในกำรท ำงำนวจยกเปนสงทส ำคญเชนกน โดย Prof. Richard Felder (Prof. ทมชอเสยงมำก เรอง Effective Teaching) แนะน ำวำในวนหนงๆ ควรม 1-2 ชวโมงทเรำจะตองใหเวลำกบกำรเขยนบทควำมวชำกำรและต ำรำเรยน โดยก ำหนดเปนเวลำทแนนอนของทกวนและหำมมกำรรบกวนใดๆ นอกจำกนน เรำควรจดกำร E-mail ของเรำเพยงแค 1 ครงตอ 1 E-Mail อยำใชเวลำกบอนเตอรเนตไปมำกเกนควำมจ ำเปน


ระบบ mentoring มสวนส ำคญในกำรผลกดนใหนกวจยรนใหมเตบโตขนเปนนกวจยทดมคณคำในอนำคตอยำงยง โดย mentor เปนกลไกส ำคญของระบบดงกลำวทจะหลอหลอมให mentee ทตนดแลสำมำรถปรบตวและกำวเดนในเสนทำงกำรท ำวจยไดอยำงมนคง ดงนน ผทมโอกาสไดท าหนาทเปน mentor ควรจะตระหนกถงความส าคญของหนาทของตน และท าหนาทเปน “ผให” ทด โดยใหควำมชวยเหลอดำนงำนวจยและค ำแนะน ำทเปนประโยชนตอ mentee อยำงเตมทโดยไมคดวำเปนกำรเสยเวลำหรอหวงสงตอบแทนใดจำก mentee นอกจำกนนผเปน mentor ควรท ำตวเปนแบบอยำงทดใหกบ mentee โดยประพฤตตนอยในกรอบจรยธรรม เสยสละตนเพอประโยชนสวนรวม และมงท ำประโยชนใหกบประเทศชำต เพอให mentee ยดถอเปนแนวทำงในกำรด ำรงชวตและเตบโตขนเปน “นกวจยทเกงและมคณธรรม” ในอนำคต สวนผเปน mentee กควรท ำหนำทเปน “ผรบทด” โดยรบฟงควำมคดเหนจำกผเปน mentor ของตน หมนเขำไปพบเพอรำยงำนควำมกำวหนำของงำนวจยและขอค ำปรกษำเปนประจ ำ รวมถงมสมมำคำรวะ เชอฟงค ำตกเตอนและใหควำมเคำรพในตว mentor

อยำกจะฝำกขอคดใหกบนกวจยใหมรวมถงนกวจยกลำงเกำกลำงใหมทกทำนวำกำรใหควำมเคำรพในตวอำจำรยอำวโสทกทำนไมเพยงผทเปน mentor ของทำนเปนสงดและควรปฏบตอยำงยง เนองจำกกำรมสมมำคำรวะตอผใหญเปนวฒนธรรมอนดงำมทมมำยำวนำนในสงคมไทย และเรำควรตระหนกวำอาจารยอาวโสทกทานลวนมสวนส าคญในการพฒนาวงการวทยาศาสตรของประเทศไทยตงแตอดตจนถงปจจบน เรำควรระลกเสมอวำถำไมมทานเหลานชวยปทางและสรางระบบวจยทมประสทธภาพใหพวกเรำคงไมสำมำรถท ำงำนวจยไดงำยเชนทกวนน ผมถอวำตวเองโชคดมำกไมใชเพยงแตได mentor ทดคอยดแล แตยงโชคดทเกดทนและมโอกำสไดพบเจอกบอำจำรยอำวโสหลำยทำนซงไดท ำคณประโยชนใหกบวงกำรวทยำศำสตรและเทคโนโลยของประเทศไทยมำยำวนำน ซงขอคดขอแนะน ำและแนวทำงกำรด ำเนนชวตของทำนเหลำนนลวนแตเปนประโยชนตอตวผมในกำรยดถอเปนแบบอยำง (role model) เพอพฒนำตวเองใหสำมำรถกำวไปเปนนกวชำกำรทดและสำมำรถท ำคณประโยชนใหกบประเทศชำตไดเหมอนทำนเหลำนนในอนำคต


ขอเสนอแนะในการพฒนาระบบ mentor-mentee


ระบบนกวจยรนใหม (Postdoctoral) หรอ mentee ทประเทศเรำใชมควำมแตกตำงจำกตำงประเทศอยำงมำก โดยในประเทศสหรฐอเมรกำระบบนกวจยรนใหมเปนระบบทชวยใหงำนวจยในมหำวทยำลยมควำมคลองตวสง มควำมเปนสหสำขำวชำกำรไดงำยและรวดเรว หำกกลำวถงในรำยละเอยด คอ ถำอำจำรยผมประสบกำรณกำรท ำวจยมำยำวนำนมควำมสนใจหรอไดทนวจยในเรองใหมทอำจำรยทำนนนยงไมมประสบกำรณ ทำงหนวยงำนใหทนจะมงบประมำณส ำหรบจำง “ผชวยวจย” หรอนกวจยรนใหมทเคยท ำวทยำนพนธเฉพำะทำงในเรองดงกลำวมำชวยท ำวจย ซงกระบวนกำรดงกลำวจะกอใหเกดกำรเรยนรและถำยทอดเทคโนโลยทเรวมำก โดยอำจำรยผรบทนไมจ ำเปนตองเรยนรใหม (ซงจะตองใชเวลำและคำใชจำยมำก) โดยจะอำศยประสบกำรณและควำมรทตำงกนของอำจำรยและผชวยนกวจยเปนกำรตอยอดควำมรและไดงำนใหมทด กำรรบสมครอำจำรยเพอท ำงำนในมหำวทยำลยสวนใหญจะเลอกจำกนกวจยรนใหมทเคยเปนผชวยวจยของอำจำรยผมประสบกำรณกำรท ำวจยเหลำน โดยจะไมรบจำกนกศกษำทเพงจบปรญญำเอกและไมมประสบกำรณวจยหลงปรญญำเอก

แตระบบนกวจยรนใหมของประเทศไทยจะมงเนนไปทกำรสรำงนกวจยอำชพและกำรสรำงเครอขำยงำนวจยซงกถอวำเปนสงทดและเหมำะสมกบสงคมไทย แตบทบำทของอำจำรยพเลยงจะแตกตำงไป กลำวคอ นกวจยรนใหมในอเมรกำจะตองสรำงผลงำนใหอำจำรยพเลยงในขณะทอำจำรยพเลยงไทยตองพยำยำมพฒนำนกวจยรนใหมใหมประสบกำรณมำกขน ในระบบของสหรฐอเมรกำนนทงอำจำรยพเลยงและนกวจยรนใหมมแรงจงใจทชดเจน คอ ผลงำนและเงน แตส ำหรบระบบอำจำรยพเลยงของไทยแมวำแรงจงใจของนกวจยรนใหมจะมบำง แตอะไร? คอแรงจงใจของอำจำรยพเลยง และบทบำทหนำทของอำจำรยพเลยงคออะไร? ทแนนอนคอ ตำงกบอำจำรยทปรกษำวทยำนพนธเพรำะวทยำนพนธนนมกจะเนนเรองทอำจำรยทปรกษำสนใจหรอไดรบทนวจยมำ นสตนกศกษำซงมำฝกท ำวจยกมแรงจงใจ คอ ปรญญำบตร ทจะไดรบหลงจำกส ำเรจกำรศกษำ แตหวขอวจยของนกวจยรนใหมสวนใหญจะเปนงำนทตอเนองจำกงำนทท ำในระดบปรญญำเอก ซงสวนใหญอำจำรยพเลยงอำจไมสนใจงำนเรองนเพรำะอำจไมมสวนเสรมงำนทตนสนใจ ปญหำจงอยทวำท ำอยำงไรจงจะใหทง 2 ฝำยไดประโยชนรวมกน ซงถำเกดประโยชนรวมกนระหวำงอำจำรยพเลยงและนกวจยรนใหมแลวระบบนกวจยพเลยงแบบไทยกจะประสบควำมส ำเรจ แนวทำงทอำจท ำได คอ ใหนกวจยรนใหมเสนอโครงกำรวจยใหหนวยงำนกลำงอยำง สกว. สกอ. ใหจดหมวดหมและสงตอใหอำจำรยผมประสบกำรณเพอพจำรณำเปนอำจำรยพเลยง (โดยเลอกตำมงำนวจยทตนสนใจ) เมอไดเรองทสนใจรวมกนแลวกจะก ำหนดเปนโครงกำรวจยรวมกน โดยใหนกวจยรนใหมเปนนกวจยหลกและอำจำรยพเลยงจ ำเปนตองมสวนรวมดำนงบประมำณหรอเครองมอวจยอยำงใดอยำงหนงหรอทงสองอยำงพรอมกนโดยโครงกำรวจยอำจอยในกนโดยโครงกำรวจยอำจอยในรปสหสำขำวชำกำรกได

mentor กบการพฒนาเยาวชน 147

บทท 15 mentor กบการพฒนาเยาวชน

รองศาสตราจารย ดร. อดมศลป ปนสข ภำควชำฟสกส คณะวทยำศำสตร

ศาสตราจารย ดร. กฤษณะ เนยมมณ ภำควชำคณตศำสตร คณะวทยำศำสตร

จฬำลงกรณมหำวทยำลย

นอกจำกระบบ mentoring จะใชไดอยำงมประสทธภำพในกำรพฒนำนกวจยรนใหมทเพงเขำกำวเขำสชวตนกวจยอำชพของ สกว./สกอ. แลว ระบบนยงสำมำรถใชเปนเครองมอในกำรสรำงนกวจยรนเยำวทมคณภำพสงในอนำคตได ดวยประสบกำรณของ รองศาสตราจารย ดร. อดมศลป ปนสข และ ศาสตราจารย ดร. กฤษณะ เนยมมณ ในกำรเปน mentor ทดใหกบเดกและเยำวชนในระดบมธยมศกษำไปจนถงอดมศกษำ และกำรพยำยำมสรำงระบบ mentoring ทเขมแขงใหกบกำรพฒนำนกวจยรนเยำวน จงสมควรทบนทกแนวคดของทง 2 ทำนไว

คณคาของการพฒนานกวจยรนเยาว

ดร. อดมศลป

ตอนผมเรยนปรญญำตรป 3 ท ฟสกส จฬำฯ ผมมแรงบนดำลใจอยำงแรงกลำวำ “ถำเรำมโอกำสท ำโครงงำนวทยำศำสตร (senior project) ดๆ จะท ำใหเรำจบเปนนกฟสกสอยำงเตมภำคภม” เพรำะเปนโอกำสเดยวตลอดหลกสตรทสำมำรถสรำงหรอสงเครำะหองคควำมรไดดวยตวเอง จำกทตองนงเรยนควำมรทผอนคดจบไปนำนแลว ยงผมรบทนโครงกำรพฒนำและสงเสรมผมควำมสำมำรถพเศษทำงวทยำศำสตรและเทคโนโลย (พสวท.) จงมควำมคดวำอนำคตของเรำนำจะไกลกวำแคเรยนใหจบ ผมจงเลอกท ำงำนวจยกบอำจำรยรนใหมไฟแรงอยำง ศำสตรำจำรย ดร. เดวด รฟโฟโล ดวยเหตผลทอำจำรยมอธยำศยด แมจะเปนคนตำงชำต แตทำนพด อำน เขยน ภำษำไทยไดด (อยำงไรกตำม อำจำรยกมกจะกระตนใหผมพด อำน เขยนเปนภำษำองกฤษเสมอ) ทส ำคญทสดคอ อำจำรยอยในชวงตงตนชวตกำรท ำงำนวจยของตวเองจงมควำมกระตอรอรนอยำงมำก พลอยท ำใหผมไดไฟทลกโชนนไปดวย ซงกไมผดหวงจรงๆ อ.เดวด ไดถำยทอดทกษะกำรวจย ใหแนวคดและทศนคตทส ำคญหลำยอยำงแกผม อำจำรยกระตนใหคดตอยอดควำมร และชใหเหนควำมส ำคญของกำรตรวจสอบขอมล กำรท ำงำนทไมซ ำกบคนอนๆในโลก เพรำะนอกจำกจะเปนกำรสนเปลองทรพยำกรและเสยเ วลำแลว ยงเปนกำรผด


คณธรรมนกวจยดวย อำจำรยพดเสมอวำ “วทยาศาสตรเปนศาสตรสากล และเราควรสรางองคความรใหมใหกบโลก” นอกจำกน อำจำรยไดสอนใหไมรจกเหนอย และท ำงำนหนกอยำงเตมทเตมเวลำ ผลกคอ ผมได super senior project ทเทำกบ senior project ธรรมดำ 2 เรอง และเขยนรำยงำนเปนภำษำองกฤษทงเลมซงพเศษมำกในสมยนน และเรองดๆ ทเขำมำในวยเยำวเชนน กตดตวมำจนวยผใหญ แมจะไดเรยนรอะไรใหมๆอกมำกมำยในระหวำงทผมเตบโตขน สงทอำจำรยพร ำสอน ปลกฝงตงแตวยเยำว กำรสงเสรมสนบสนนในทกดำนและท ำใหดเปนตวอยำงกตดตวผมมำ ท ำใหผมอยำก “ให” แกเดกรนหลงๆบำง ผมมควำมเชอฝงใจวำ “การม mentor ทดตงแตเนนๆ โดยเฉพาะในชวงรอยตอทส าคญของชวตเยาวชน จะสงผลตอความส าเรจในอาชพการงาน” โดยทงหมดนจะประสบผลส ำเรจกตอเมอเยำวชนมควำมมงมนทจะพฒนำตนเอง

ดร. กฤษณะ

ค ำวำ “พเลยง” ทผมไดยนหรอรสกครงแรกนน เปนค ำทใชเรยกผทคอยดแลเดกๆทไมสำมำรถชวยเหลอตวเองได เดกทตองกำรควำมชวยเหลอ ตองกำรค ำแนะน ำชแนะ แตพเลยงเดกมหลำยประเภทขนอยกบเดกทตองดแล เชน เดกออนหรอเดกเลกกตองกำรควำมชวยเหลออยำงมำก เดกจะดได พเลยงจงมอทธพลอยำงมำก ในขณะทเดกโตทพอจะชวยเหลอตวเองไดบำง พเลยงอำจจะชวยเหลอเฉพำะเวลำทจ ำเปน คอยดอยหำงๆไมใหเดกออกนอกลนอกทำง รวมทงชแนะใหเดกไดแสดงศกยภำพของตวเองอยำงเตมท ดงนน หนาทของพเลยงนน คอ ท าทกอยางใหเดกทดแล เตบโตเปนผใหญอยางสมบรณ เปนคนด ทสามารถแสดงศกยภาพไดอยางเตมท บทบำทของพเลยงจะกวำงกวำครหรออำจำรยทปรกษำเปนอยำงมำก พเลยงไมมเวลำท ำงำนทแนนอน ไมมประมวลกำรสอน (course syllabus) ไมสำมำรถระบไดวำ เวลำนจะตองท ำอะไร ตองท ำถงเมอไหร แตกตองท ำจนเสรจ เรยกวำ งำนของพเลยงนนเปนงำนทนำจะมกำรประเมนจำกผลลพธสดทำยวำจะออกมำเปนอยำงไร ถาเดกทอยในความดแลเตบโตมาเปนคนมความรความสามารถท าประโยชนใหกบสงคม งานของพเลยงกนบวาประสบผลส าเรจ และท ำใหภำคภมใจ

การพฒนาเยาวชนเปนความทาทายของชาต


ในบรรดำควำมทำทำยมำกมำยของประเทศไทย เมอดจำกกำรจดอนดบควำมสำมำรถในกำรแขงขนของประเทศตำงๆทวโลก ผมวำวทยำศำสตรและเทคโนโลยกเปนอกมตหนงทเปนควำมทำทำยของชำตไปอกเปนระยะเวลำนำน เพรำะปจจยทเปนดชนชวดมหลำยตวทเกยวของกบองคควำมรทำงวทยำศำสตรและเทคโนโลย เชน กำรวจย กำรจดสทธบตร ทรพยสนทำงปญญำ รวมถงกำรศ กษำวทยำศำสตรของชำต โดยมสมมตฐำนทวำประเทศทมระบบกำรศกษำทด สรำงองคควำมรไดเอง ม


ควำมเจรญกำวหนำทำงดำนวทยำศำสตรและเทคโนโลยสง กมแนวโนมของควำมสำมำรถในกำรแขงขนอยในระดบสง ซงจะน ำไปสควำมสำมำรถในกำรพงพำตนเอง กำรสงออกเทคโนโลย และกำรมอ ำนำจในกำรตอรองสงเมอมกำรซอขำยเทคโนโลย อยำงไรกตำม ส ำหรบประเทศไทย ยงคงมตวเลขทนำตกใจ เชน กำรลงทนดำนกำรวจยและพฒนำ และกำรขำดดลเทคโนโลย ทส ำคญคอ มนกวจยไมถง 6 คนตอประชำกรหมนคน และผลตบณฑตปรญญำเอกไดเพยงพนกวำคนตอปเทำนน มตดานทรพยากรบคคลจงเปนความทาทายทยงใหญ จำกกำรส ำรวจเยำวชนทวโลกพบวำ ควำมสำมำรถในกำรเรยนรมแนวโนมต ำลงทงในเชงกำรศกษำและเชงสงคม สอดคลองกบผลกำรศกษำวจยในประเทศไทย ซงอำจเปนเพรำะปจจยแวดลอมโดยเฉพำะครอบครวทท ำใหเยำวชนไทยมวนยนอยลง และไมสำมำรถอดทนหรอมสมำธในระยะยำวส ำหรบกำรพฒนำตนเองผำนกำรเรยนกำรสอนทตองใชเวลำนำนเปนสบปได

ผมคำดหวงตอระบบกำรพฒนำคนแบบ “ศษยกนกฏ” ทกลำยรปมำเปนระบบนกวจยพเลยงวำจะชวยสรำงก ำลงคนทำงดำนวทยำศำสตรและเทคโนโลยใหกบประเทศ โดยท ำใหเดกเปลยนผำนเปนผใหญไดงำยขน สงเสรมใหเยำวชนเขำสกระบวนกำรของกำรท ำงำนวจยไดเรวขน มผลงำนวจยในระดบแนวหนำและมจ ำนวนมำก มทศนคตทดตออำชพนกวจย มวสยทศนในกำรน ำพำวงกำรวจยในกำวไกล และยงหวงวำระบบนจะขยำยตวใหญขนเรอยๆ จนกลำยเปนเครอขำยวจย เครอขำยควำมรวมมอ และเครอขำยผเชยวชำญทใหญโต ครอบคลมบคลำกรจ ำนวนมำกท ำใหเกดมวลวกฤตกระตนสถำนะและควำมตนตวทำงดำนวทยำศำสตรและเทคโนโลยของประเทศ นอกจำกน กำรมเครอขำยทเขมแขงกสำมำรถดงดดเมดเงนและทรพยำกรวจย และสำมำรถรองรบงำนวจยทมขนำดใหญและซบซอนมำกๆได งำนวจยอำจยกระดบไปสมตอนๆ เชน กำรตอบโจทยสงคม โจทยของประเทศ โจทยของผประกอบกำรหรออตสำหกรรม เสรมสรำงควำมแขงแกรงใหกบภำคกำรผลตของประเทศ ฯลฯ

วธการเปน mentor ทดใหแกเยาวชน


กำรท ำใหงำนของพเลยงหรอ mentor บรรลภำรกจนน คงไมมวธกำรทแนนอน พเลยงแตละคนคงมวธกำรทไมเหมอนกน และแมแตพเลยงคนเดยวกนกอำจจะใชวธแตกตำงในกำรเปนพเลยงใหกบเยำวชนแตละคน เชน ถำเดกไมยอมทำนขำว พเลยงบำงคนอำจมกำรโนมนำวจตใจ อำจเอำของเลนเขำมำแลกเปลยน พเลยงบำงคนอำจใชวธชแจงใหเดกเขำใจถงควำมส ำคญของกำรทำนอำหำร พเลยงบำงคนอำจใชวธท ำโทษในกรณทพเลยงมควำมเขมงวดมำกๆ ผมตอบไมไดวำวธใดของพเลยงมควำมเหมำะสมทสด ทกคนคงตอบไดเปนค ำตอบเดยวกนวำ ไมมวธทดทสด แตละวธคงตองขนอยกบสถานการณ ขนอยกบแตละคนวาจะเหมาะกบวธใด เปนหนำทของพเลยงทตองท ำใหเดกทำนขำวใหได


มค ำเปรยบเทยบทนำสนใจอยประโยคหนงทผมเคยไดยน และมควำมประทบใจอยำงมำก จนยดเปนหลกส ำคญประกำรหนงในกำรเปนพเลยง กคอ “ไมควรใหปลากบผทขาดแคลน แตควรสอนใหเขาหาปลาเอง” ผมจงเนนวธกำรทท ำใหนกวจยรนใหมยนอยไดดวยตนเอง สำมำรถเตบโตมำเปนพเลยงใหคนอนไดตอไป เปนกำรพฒนำทยงยน และมควำมตอเนองไปเรอยๆ ท ำอยำงไรเรำจงจะสรำง mentee ใหเขำเปนนกวจยทยงยนตอไปได ไมใชเปนนกวจยทท ำงำนเปนชวงๆ หรอนกวจยทตองท ำวจยเพรำะเปนเกณฑทสถำบนทตนสงกดอยก ำหนดใหท ำ ผมพยำยำมปลกฝงนกวจยทดแลอยใหมทศนคตทด มควำมตองกำรเปนนกคณตศำสตรไปตลอดชวต เมอเขำมควำมตองกำรดงกลำวแลว จงพยำยำมสรำงใหเขำมควำมสำมำรถทจะท ำใหไดอยำงทเขำอยำกจะเปน


คงตองกลบไปดธรรมชำตของกำรท ำงำนวจยโดยเฉพำะดำนวทยำศำสตรและเทคโนโลยวำเปนกำรตอยอดควำมรทมมำกอน กำรวจยจงไมใชองคควำมรทจะสอนกนไดหมดโดยใชต ำรำหรออำนจำกหนงสอเพยงอยำงเดยว แตประกอบไปดวยกำรสงสมทกษะและประสบกำรณมำเปนเวลำนำน รวมกบกำรหลอหลอมเสรมสรำงทศนคตทเปนบวกตออำชพหรองำนวจย กำรท ำงำนวจยจงเปนทงศำสตรและศลปในตวเอง กำรถำยทอดควำมรจำกกำรปฏบต ( tacit knowledge) แบบกำรวจยน จงตองผำนกระบวนกำรจดกำรควำมร (knowledge management) บำงอยำง เพอปองกนไมใหคนทเขำมำใหม (new entry) ท ำอะไรบำงอยำงซ ำไปซ ำมำกบคนทเขำมำกอนหนำโดยไมไดองคควำมรใหม หรอปองกนใหไมตองเรมท ำทกอยำงใหมจำกศนยทกครง

ในอดตเคยมระบบกำรฝกคนและกำรใหกำรศกษำแบบ ”ศษยกนกฏ” ทผปกครองมกจะพำเยำวชนไปฝำกไวกบพระ เยำวชนจะไดเรยนรธรรมะ คณธรรม พรอมทงบทเรยนอนๆไปดวย เดกทดกไปไดไกลโดยทคนสอนไมตองเหนอยมำก เดกทเกเรกอำจจะตองเคยวเขญหนกหนอย แมจะไมมกำรรบประกน แตกมแนวโนมวำเดกๆโตขนเปนคนดและไดดทกคน กำรฝกคนแบบนเปนเหมอนกำรตดเสอใสเองเฉพำะตว (tailor-made) และเปนทนยมมำกในยคสมยหนง แตตอมำเมอคนมำกขน จงตองใชระบบทรองรบคนไดจ ำนวนมำก มหลกสตรแนนอน เพอรบประกนวำทกคนควรจะมควำมรทเทำเทยมกนและเหมำะสมกบชวงอำยและกำรพฒนำกำร ซงเปนทมำของระบบโรงเรยนในปจจบน ระบบแบบนเปรยบไดกบกำรตดเสอโหลทจะไดเสอออกมำเหมอนกนทกตว แตผมเชอวำวธการพฒนานกวจยรนเยาวทมประสทธภาพตองเปนวธแบบเสอตดเฉพาะตว คอ มระบบนกวจยพเลยง ซงเทยบเคยงไดกบระบบศษฏกนกฏในอดต ประเดนทตองกำรจะเนน คอ แมวำเปนพเลยงคนเดยวกน วธกำรบมเพำะเยำวชนอำจแตกตำงกนไดอยำงมำก เนองจำกควำมแตกตำงทงดำนพนหลง ลกษณะนสย ประสบกำรณ และกำรเรยนร การเปนพเลยงทดนนจงเปนศลปะทบำงครงกมแนวโนมทจะท ำใหผปฏบตหลงลม ปฏบตตกหลนบำง ผลลพธจงจะขนอยกบควำมตงใจของผปฏบต ถำใหศำสตรเปนขวหนง ศลปะกคงอย


อกขวหนงซงอยหำงไกลกนมำก ปญหำกคอ ท ำอยำงไรใหผปฏบตยดหลกทำงสำยกลำง และปฏบตไดพอดๆ โดยไมตองกำงต ำรำทกครงหรอท ำตำมใจทกครง ทำงออกของเรองน คอ กำรพฒนำระบบขนมำ

ทศนะตอระบบ mentoring


กำรทจะเกดกำรท ำงำนรวมกนไดนน mentor และ mentee ตองมกำรสอสำร มปฏสมพนธรวมกน โดย mentor ท ำหนำทคลำยคร ซงจะสอน ฝกหด mentee ทงในดำนควำมรและทกษะกำรวจย รวมถงกำรเสรมสรำงประสบกำรณและทศนคตในกำรวจย และเพอใหกำรวจยด ำเนนไปไดอยำงดและยงยน ปจจยสนบสนนอยำงเชน โจทยวจย ทนวจย เวลำทใชรวมกน โครงสรำงพนฐำนอนๆ กควรมอยำงเพยงพอ อยำงไรกตำม เรำควรสรำงระบบในกำรก ำกบดแลกระบวนกำรเรยนรนดวย เพอมใหเกดกำรหลงลมหรอเสอมถอยในกำลเวลำ ผมคดวำกำรพฒนำระบบนกวจยพเลยงตองเรมจำกกำรจบค mentor-mentee ทเหมำะสม มควำมสนใจตรงกน สำมำรถท ำงำนรวมกนได แลวใหรวมกนพฒนำแผนงำนวจย และด ำเนนกำรวจยโดยมหนวยงำนกลำงท ำหนำทคอยก ำกบใหกำรท ำงำนวจยเปนตำมแผนทวำงไว โชคดทมหลำยแหลงทน ไดแก สกว. สกอ. และ สวทช. ทไดสรำงนวตกรรมกำรใหทนวจยโดยเปนกำรใหทนประกอบกบระบบนกวจยพเลยง เพอผลกดนใหเกดกำรวจยทมกำรปฏสมพนธกน รวมถงวธกำรบรหำรจดกำรทนใหมกำรตดตำมดแลควำม กำวหนำของกำรวจยอยำงใกลชด โดยตองท ำรำยงำนสงตำมระยะเวลำทก ำหนดอยำงสม ำเสมอ นบเปนระบบทพฒนำอยำงครบวงจร และไดรบกำรตอนรบอยำงดจำกประชำคมวจย กำรมระบบมขอดหลำยประกำร ไดแก

1. ระบบนนสำมำรถน ำไปใชในบรบททแตกตำงกนไดโดยไมจ ำเปนตองขนกบตวบคคล

2. ระบบสำมำรถน ำไปขยำยขนำดและขยำยผลได ท ำใหสำมำรถผลตก ำลงคนหรอพฒนำ

ทรพยำกรบคคลเชงลกไดอยำงกวำงขวำงในขนำดทใหญขนได

3. ไมตองคอยกงวลกบงำนประจ ำ เพรำะมระบบทเขมแขงคอยก ำกบดแลอยแลว


ผมเหนวำรปแบบทดระหวำงครกบศษยของไทย บำงครงกเปนอปสรรคในกำรฝกนกวจยได เชน กำรทศษยเชอฟงครไปเสยทกอยำง จนไมกลำแสดงออก ไมกลำแสดงควำมคดเหนของตวเองทไมตรงกบพเลยง อนทจรงควำมคดเหนทแยงกน มมมองทตำงกนนนมประโยชนอยำงมำกในกำรท ำวจย


เยำวชนทเรำดแลอำจฉลำดกวำ mentor เพยงแต mentor มประสบกำรณมำกกวำเทำนนเอง หลำยๆครงผมไดขอคดเหนขอพสจนทดจำกนกคณตศำสตรรนเยำวอยำงคำดไมถง ผมจงคดวำเรำไมควรวำงฐำนะระหวำงพเลยงอำวโสกบนกวจยรนใหมใหเหมอนครกบศษยจนเกนไป แตควรท ำตวเปนเพอนรวมงำนทดตอกน แตผมไมไดหมำยควำมวำจะใหละซงควำมสมพนธแบบครกบศษยทงหมดเสยทเดยว ควำมสมพนธระหวำงครกบศษยแบบไทยๆของเรำนนยงมเสนหอยำงยง กำรเอออำทร ควำมเคำรพนบนอบ (แตตองกลำแสดงควำมคดเหน) ควำมหวงดตอกนนน จะท ำใหท ำงำนอยำงมใจใหกน กำรดแลนกวจยกจะท ำอยำงเตมก ำลงไมใชเพยงเพรำะวำเปนหนำท ในกำรใหค ำแนะน ำและก ำกบนกวจยรนเยำวเพอใหงำนวจยมควำมคบหนำ พเลยงควรคอยใหก ำลงใจแกนกวจยทดแลอย อยำใหทอแท ทส ำคญ คอ พเลยงตองเปนแบบอยำงทดในแงของกำรมจรยธรรม กำรมคณธรรม กำรอทศตนเพอสวนรวม โดยตองแนะน ำและท ำตวใหเปนตวอยำงทดกบนกวจยรนใหม


นอกจำกกำรมประสบกำรณและควำมเชยวชำญสง มเครอขำยวจยทใหญและกวำงขวำง ฯลฯ ผมเชอวำจดแขงซงจะสงเสรมควำมแขงแกรงของระบบนกวจยพเลยง กคอ ผทจะเปน mentor นนจะตองมสมบตบำงประกำรเพมเตม เชน มควำมเปนคร รกทจะพฒนำคน ฯลฯ พเลยงทอำวโสสงควรสำมำรถใหกำรปกปอง mentee จำกภำระงำนอนๆทไมจ ำเปน หรอจำกสงคมทมควำมคดเหนแตกตำงได mentor ควรสนบสนนชวยเหลอ mentee ฝกควำมคด ฝกคดเชงบวก จดประกำย กระตนควำมคด สรำงโอกำสและบรรยำกำศในกำรเรยนรและกำรวจย ฝกใหมกำรประชมกลมวจยเพอใหเกดกำรถกเถยงลบสมอง (discussion) ในเชงวชำกำร พรอมทงฝกกำรสอสำรไปดวยในตว

ส ำหรบเยำวชนแลว กำรสรำงควำมตระหนก กำรมวสยทศน และกำรมเปำหมำยทชดเจนในชวตกเปนเรองทพเลยงอำจจะตองชวยน ำทำง กำรจะสรำงเยำวชนใหเปนผทประสบควำมส ำเรจในอำชพนกวจยตอไปนนอำจตองกำรควำมเสยสละจำกพเลยงมำกพอควร โดยพเลยงตองทมเท กระตอรอรน มควำมอดทน ควบคมอำรมณไดด และตองใจกวำงยอมรบควำมแตกตำงระหวำงบคคลดวย mentor ตองตระหนกวำ mentee คอ ผทจะเปนทรพยากรบคคลทส าคญของชาตตอไปในอนาคต mentee ทเกงและมควำมสำมำรถสงกจะท ำใหประเทศชำตเจรญยงๆขนไป mentor ตองพยำยำมพฒนำจำกขอไดเปรยบของ mentee เชน กำรทเขำอยในวยทไฟแรง มควำมมงมนสง มก ำลงด สำมำรถทจะอดทนท ำปญหำทยำกๆไดอยำงตอเนองเปนเวลำนำนๆได ประกอบกบกำรทยงมภำระรบผดชอบทำงดำนอนๆไมมำก นอกจำกน ถำ mentee เปนนกวจยใหมทเพงจบกำรศกษำ กมกมควำมเชยวชำญเฉพำะดำนสงและมโจทยแปลกๆใหมๆเสมอ mentor จงมหนาทสงเสรม เตมเตม และตอยอด



เปนเรองจ ำเปนท mentor ตองเปนผทมควำมรควำมสำมำรถในสำขำทนกวจยรนใหมจะท ำวจย มประสบกำรณทจะแนะน ำและแกไขปญหำเฉพำะหนำใหกบนกวจยรนใหม ไมเฉพำะแตดำนวชำกำรแตอำจตองครอบคลมงำนดำนอนๆทจ ำเปนดวย ในบำงครงเรำอำจไมสำมำรถหำพเลยงทคดวำรทกอยำงเกยวกบกำรท ำวจยได โดยเฉพำะในสำขำคณตศำสตรทมควำมหลำกหลำยในสำขำยอย ดงนน mentor อำจตองมทปรกษำอกท ซงอำจจะเปนนกคณตศำสตรทมควำมเชยวชำญจำกตำงประเทศกได โดย mentor จะเขำมำมบทบำทใน 3 จดใหญๆ ไดแก

1. ในกรณท mentee ไมสำมำรถหำทฤษฏทมอยแลวมำอำงอง ในกำรพสจนทฤษฏใหม mentor อำจตองใหค ำแนะน ำแกนกวจยถงทฤษฏตำงๆ ทพอจะมควำมเปนไปไดในกำรน ำมำประยกตใชกบงำนของ mentee

2. ในกรณทไมสำมำรถหำทฤษฏทมอยแลวมำอำงอง mentor อำจตองแนะน ำให mentee สรำงทฤษฏใหมเสยเองในกำรมำชวยพสจน ซงกำรสรำงทฤษฏผชวยเชนนมควำมยำกล ำบำกมำกกวำกำรอำงทฤษฏเกำทมอยแลว เปนเหมอนงำนวจยชนใหมทซอนอยในงำนวจยชนใหญ

3. กรณทรำยแรงทสดกคอ หลงจำกทใชควำมพยำยำมอยำงหนก แตกไมสำมำรถหำทฤษฏทมอยแลว หรอไมสำมำรถสรำงทฤษฏใหมมำชวยในกำรพสจนทฤษฏทคำดไว ถงตรงนอำจมควำมเปนไปได 2 อยำง คอ ทฤษฏทคำดไวแตแรกนนไมจรง จงพสจนไมได mentor อำจแนะน ำใหนกวจยแสดงวำไมจรง ซงในทำงคณตศำสตรนนแสดงโดยกำรยกตวอยำงขดแยง ซง mentor กตองชวยเหลอโดยอำจปรกษำผเชยวชำญทำนอนเพมเตม แบบ “พเลยงของพเลยง” โดยเฉพำะถำเรำเหนศกยภำพในตวนกวจยรนใหมทมอยอยำงมำก เรำกควรแนะน ำใหไดพเลยงทมควำมสำมำรถสงมำก เพรำะจะท ำใหศกยภำพนกวจยรนใหมนนสงขนดวย

วธหนงทผมเคยน ำมำใชอยำงไดผลด คอ ใชพเลยงเปนทม เรยกวำ ทมพเลยง ซงกไดผลเปนอยำงด เพรำะพเลยงแตละคนมมมมองและควำมเชยวชำญทตำงกนออกไป แตวธนกเปนกำรใชบคลำกรจ ำนวนมำก ทสำมำรถชวยแกปญหำ mentor-mentee บำงคทเขำกนไมคอยได ท ำใหท ำงำนวจยไดอยำงมควำมสขมำกขน เมอมปญหำหรอขอสงสยนกวจยรนใหม/รนเยำวกสำมำรถขอค ำแนะน ำหรอควำมชวยเหลอจำกทมได


วธน าไปสการปฏบตเลศในระบบ mentoring


ในทกโครงกำรวจยทวำงแผนไวนน เมอลงมอปฏบตนนมกจะมทงสงทสอดคลองกบแผน และสงทไมคำดคดผดไปจำกแผนเสมอ จงตองมกระบวนกำรขนตอไป กคอ กำรประเมน ผมคดวำกำรประเมนนควรท ำใหรอบทศ นอกเหนอจำกหนวยงำนกลำง (แหลงทน) ประเมนกำรท ำงำนแลว ควรให mentor ประเมน mentee และ mentee ประเมน mentor โดยตองประเมนทกมต เปนระยะๆ เพอปองกนควำมขดแยงระหวำง mentor-mentee ท ำใหเขำใจสวนทเปนควำมผดพลำดและสำมำรถท ำกำรแกไขปรบปรงไดทนทวงท และเมอเวลำผำนไประยะหนง mentor-mentee กควรมำคยกน ซงอำจจะคยกนผำนทำงกำรประชมกลม (group meeting) เพอน ำผลกำรประเมนมำสงเครำะหเปนองคควำมรทไดจะน ำไปสกำรท ำงำนทมประสทธภำพมำกขน ท ำให mentor-mentee ท ำงำนรวมกนไดดมำกขน น ำไปสกำรวำงแผนทดขน ครบวงจรของกำรด ำเนนระบบพอด ผมเรยกขนตอนนวำ กำรปอนกลบกำรเรยนร

ผมมควำมเหนวำองคความรเชงปฏบต เชน การดแลเยาวชน การรบมอกบพเลยง ฯลฯ ควรไดรบการรวบรวมเปนเอกสารเชนเดยวกบองคความรเชงวชาการ นอกจำกน ผมยงอยำกเหนกำรสรำงเวทใหพเลยงไดมำแลกเปลยนประสบกำรณและทศนะในกำรพฒนำเยำวชนของชำต หรอให mentee มำแลกเปลยนองคควำมรบำงอยำง เชน วธกำรจดกำรพเลยง วธลดชองวำงทำงอำย เปนตน แลวรวบรวมเปนเอกสำรหรอเกบไวเปนไฟลอเลกทรอนกสหรอในอนเทอรเนต ท ำใหองคควำมรขยำยวงออกไปไดไมมทสนสด เวทเหลำนจะกลำยเปนชมชนพเลยง (mentoring community) ซงเปนชมชนนกปฏบตใชแลกเปลยนเรยนรวธทจะน ำไปสกำรปฏบตเลศ (best practice) ในระบบนกวจยพเลยงตอไป

ผมเคยทดลองใชกระบวนกำรเรยนรจำกเรองเลำของเยำวชนผทมควำมสำมำรถพเศษในโครงกำรพฒนำอจฉรยภำพทำงวทยำศำสตรและเทคโนโลย (JSTP) สวทช. ซงเปนกลมเยำวชนทมพนฐำนจตใจด และทส ำคญคอ เปดใจกวำงส ำหรบควำมรใหมและไมหยดยงในกำรพฒนำตนเอง นอกจำกกำรเรยนในชนเรยนปรกต เยำวชนกลมนตองหำโอกำสท ำงำนวจยกบนกวทยำศำสตรพเลยง เพอใหท ำงำนวจยเปน ตระหนกถงควำมส ำคญของกำรวจย คนเคยกบบรรยำกำศกำรวจย รจกนกวจยมออำชพ และมทศนคตทดตอกำรวจย ทมงำนจงไดท ำกจกรรมกำรจดกำรควำมรโดยใหแตละคนเลำประสบกำรณชวตในเชงบวกในหวขอ "กำรท ำงำนวจยทมควำมสขและประสบควำมส ำเรจ" นำประหลำดใจ (แบบมควำมสข) ทเดกๆเหลำนมจตวญญำณของกำรแบงปนสงมำก ทกคนเลำเรองรำวของตวเองอยำงสรำงสรรคและมทศนคตทเปนบวก โดยหวงวำประสบกำรณของตนเองจะเปนประโยชนกบรนนอง เพอนๆ พๆ ในขณะเลำเรอง ควำมรสกจรงจงและจรงใจไดแสดงออกมำทำงสหนำและทำทำงของผเลำ ท ำใหกำรเลำเรองเปยมไปดวยพลง และผฟงกตงใจฟงอยำงชนชมและเปดใจรบเตมท หลงจำกเรองเลำทรงพลงทงหมด เดกๆไดสรปปจจยแหงกำรท ำวจยทมควำมสขและประสบควำมส ำเรจออกมำเปนแผนภำพจตทศน (mind map) ไดแก 1. รกในสงทท ำ ท ำในสงทรก 2. มควำมอยำกร 3. ขยน 4. กำรจด


บนทก 5. รจกตกตะกอนควำมคด 6. ศกษำขอมลใหดกอนลงมอท ำ 7. ท ำงำนอยำงตอเนอง 8. มฮโรในดวงใจ 9. กำรจดกำรเวลำ 10. ท ำโดยไมหวงผลตอบแทน 11. เปดหเปดตำ 12. หำตวเองใหเจอ 13. ท ำใหคนอนเหนควำมส ำคญของงำน วนนน (7 พฤษภำคม 2550) ทภเรอ ฝนตกเปนละออง แตทกคนกลบรสกชมชนกบควำมรและก ำลงใจทเพอนๆแบงปนใหแกกนและกน

จำกองคควำมรทเกดจำกกำรแบงปนกนของเยำวชน ผมเหนวำกำรสรำงบรรยำกำศวจยกเปนอกแงมมหนงทมควำมส ำคญมำก นอกเหนอจำกกำรมระบบกำรก ำกบดแลทเขมขน มค ำพดทวำ “อะไรทท าแลวสนก เราท าไปไดตลอดกาล” กำรท ำงำนวจยกเชนเดยวกน ถำ mentor-mentee มปฏสมพนธในเชงสรำงสรรค มทศนคตทเปนบวกตอกน กจะเกดเปนบรรยำกำศทเออตอกำรท ำวจย งำยตอกำรตอยอดงำนหรอกำรสรำงโจทยวจย บรรยำกำศและควำมสมพนธระหวำงกนนเปนเรองทตองรอมชอมกนทงสองฝำย มใชหนำทของฝำยใดฝำยหนง ทง mentor-mentee ตองชวยกน

ยงมปจจยอนๆทชวยท ำใหเกดบรรยำกำศทดและสภำวะแวดลอมทเหมำะสมตอกำรท ำงำนวจย ไดแก

1. กำรมอสระในควำมคด โดย mentee ไมไดรบกำรครอบง ำจำก mentor มำกจนเกนไป

2. ควำมรสกวำกำรท ำงำนวจยเปนงำนทมเกยรต เพรำะนอกจำกจะสรำงองคควำมรได ดวยตวเองแลว ยงเปนกำรชวยเพมขดควำมสำมำรถในกำรแขงขนของชำตดวย

3. เมอท ำงำนถงจดหนง เรำควรส ำรวจจดแขงหรอจดขำยของกลมวจย และพฒนำให เกดควำมรสกของควำมเปนแนวหนำทงในระดบชำตและนำนำชำต

4. บรรยำกำศของกำรแขงขนทอสระและยตธรรมจะกระตนกำรพฒนำตนเองอยำงกำว กระโดด แต mentor ตองคอยดไมใหเปนบรรยำกำศของกำรแขงอยำงเอำเปนเอำ ตำยหรอมผทไมแขงแรงจนกระทงแขงขนไมได และเมอกำรแขงขนทมผเลนมำกพอ (ม critical mass) จะท ำใหเกดพฤตกรรมกลมทสำมำรถชกน ำใหไปสสภำวะท ตองกำรได

5. บรรยำกำศจะด เมอไมตองหวงหนำพะวงหลง ผทมควำมพรอมมำกกวำจะท ำงำนได ดกวำผทยงไมมควำมพรอมซงอำจตองไดรบกำรเอำใจใสเปนพเศษและอำจตอง ไดรบกำรอปภมภเมอมโอกำส

ผมมขอสงเกตเรองควำมเปนศำสตรและศลปอกเลกนอย โดยจะยกเรองของเปำหมำยทมงเนนควำมเปนเสรนยมเปรยบเทยบกบเปำหมำยทมงเนนประชำคมเปนตวอยำงแรก เสรนยมจะยดควำมพง


พอใจสงสดของตนเองเปนหลก ตรงกนขำมกบกำรยดประชำคมเปนหลกโดยกำรกระท ำหรอกำรตดสนใจใดๆกระท ำไปเพอใหสวนรวมหรอประชำคมไดประโยชนสงสด

ค ำถำมทนำสนใจ คอ ถำเรำพบกบผทเยำววยกวำ มประสบกำรณนอย มองโลกในมมของตนเอง หรอเปนผทมควำมไมพรอมบำงอยำง และเยำวชนเหลำนนยดหลกเสรนยมในกำรด ำเนนชวตตำมทสงคมผลกดนใหเปน เรำจะบอกไดอยำงเตมทหรอไมวำ เขำเหลำนนดแตท ำเพอตนเอง “ในวนททองไมอม นอนไมหลบ ลมลกคลกคลำน วนทชวตไมมนคง เรำจะเรยกรองใหเขำเหลำนเฝำฝนถงกำรปฏบตตนใหเปนทรพยำกรทมคณคำของสงคม เพอชวยกนสรำงสงคมคณภำพไดอยำงไร” นคอตวอยำงหนงทชใหเหนควำมส ำคญของกำรมพเลยง เพรำะวำยำมเยำววย เปนเรองงำยทจะสบสนและกหลงทำงไปตำมกระแสสงคมแบบเสรนยม ผทจะดงเดกนอยออนประสบกำรณใหเขำมำสกำรท ำภำรกจเพอสวนรวมจงเปนหนำทของผทมประสบกำรณมำกกวำ ซงมมมมองทกวำงขวำง และไดเหนภำพรวมหรอองครวมของชวตมำกอนหนำนแลว

อกตวอยำงหนงกคอ กำรฝกคนตำมแบบแผนกบกำรปลอยใหคดอยำงอสระ ทงสองกเปนเรองทอยกนคนละขวเชนเดยวกน กำรฝกคนตำมแบบแผนจะท ำใหเรำไดผ เชยวชำญ (specialists) ทมควำมสำมำรถในเชงลกไดในเวลำอนสน พรอมทจะท ำงำนเชงลกไดในปรมำณมำก ตำงจำกกำรปลอยอสระซงอำจตองใชเวลำฝกนำนกวำ และอำจมกรณทคนนนหลงทำงแบบกไมกลบ อยำงไรกด กำรฝกคนแบบน เรำจะไดคนทมควำมคดสรำงสรรค (creativists) และในบำงครงสำมำรถทจะแกปญหำทไมเคยเจอมำกอนไดด

ดงนน จงเปนหนำทของ mentor วำจะผลกดนเหลำ mentee ไปทำงใด จะใหเปนผเชยวชำญในสำขำใดสำขำหนงเปนกำลเฉพำะ สำมำรถผลตผลงำนเชงลกไดเปนจ ำนวนมำกในเวลำอนสน หรอจะใหเปนผทสรำงสรรค สำมำรถแกปญหำทยำกและอำจไมเคยมใครคดออกมำกอนได อำจจะมวธเขำถงปญหำทแปลกแตกตำงออกไปจำกทเคยมมำและทส ำคญอำจน ำไปสกำรเปลยนโฉมหนำ (breakthrough) ของวงกำรเลยกเปนได mentor จงตองใชวจำรณญำณของตนในกำรบมเพำะและฝกฝน menteeของตนกำรเปนพเลยงทดจงเปนทงศำสตรและศลป

นทานของ mentor และ mentee 157

บทท 16 นทานของ mentor และ mentee

ยอดเยยม เทพธรานนท อดตนำยกสมำคมสถำปนกสยำมในพระบรมรำชปถมภ

อำจำรยและผบรรยำยพเศษในสถำบนอดมศกษำ 14 แหง

ตวอกษรทบนทกตอจำกน เปนอกษรทตองกำรสอควำมหมำยในหลำยประเดน เปนควำมหมำยท

ตองกำรแสดง “ควำมร ทม ควำมรสก”

ตองกำรแสดง “ควำมร ทเกดจำก ควำมรสก”

ตองกำรแสดง “ควำมรสก ทท ำใหได ควำมร”

บทความตอจากนจงเขยนเปน “นทาน” เพราะนทานนนให “ความรสก” ทเขาถงงายกวา แตอาจท าใหเกด “ความรอบร” ไมนอยกวา “บทความ” หรอ “เอกสารวจย” หลายฉบบ

ผทอยำกเปนหรอก ำลงเปน mentor (mentee) ลองเปรยบตวเองเปนตวละครในนทำน ตอไปน

นทานเรองท 1 ... เรองของ “เหด”

ผมชอบเมองอสำน คนอสำน ชอบไปคำยสรำงโรงเรยนทอสำน ผมเกดโรงพยำบำลจฬำฯ แตไปอสำนบอยจนสอสำรภำษำทองถนได ....เพรำะผมชอบอสำน ผมกเลยไปสอนหนงสอทอสำน ผมสอนทคณะสถำปตยฯ มหำวทยำลยขอนแกน อย 3-4 ป ดวยควำมสนกและเชอมนวำผมสำมำรถสอนนกศกษำอสำนไดด แตสอนไปพกหนงจงไดรวำเรำไมไดรเรองคนอสำนจรงๆ อยำงทตวเองคดไวเลย มควำมล ำลกอกมำกมำยทเรำไมรเรองเลย

เมอไมแนใจ ผมจงตดสนใจทองอสำนเพอสรำงควำมเขำใจ และตำมหำภมปญญำของชำวบำนอสำน เรมตนขบรถทองไปในอสำนอยำงไมมเงอนไข เจออะไรกเขำไปด พดคยกบชำวอสำนไปเรอยๆ ผมกใชเวลำขบรถเลยบแมน ำโขงอยหลำยสบวน ค ำไหนนอนนน พดคยกบ


ชำวบำนอยำงไมมพธกรรมใดๆ วนหนงผมเดนไปกบชำวบำนในปำโปรงแหงหนง เจอขอนไมทอนหนงมเหดขนเตมไปหมด เหดดอกใหญขำวสวย

จงถำมเขำวำ “เหดพวกนกนไดไหมครบ ?” ชำวบำนตอบวำ “ได”

จงถำมตอไปวำ “อรอยไหม ?” “ขำยไดไหม ?” ชำวบำนทำนตอบวำ “อรอย” “ขำยได”

ผมเดนไปเรอยๆ จนในทสดไปพบถงตนกอตนหนง ตนกอเปนตนไมทเคยไดยนมำจำกคนอสำนวำเปนตนไมทมรำกฝอยมำก จะมอะไรๆขนอยใตตนไม เปนตนไมทแลงอยำงไรกไมตำย เปนตนไมทเอำไวพยงดนและชะลอน ำ เดนผำนเขำไปทใตตนกอ กเหนเหดดอกเลกๆขนอย ลกษณะเปนสด ำๆเปนจดๆไมคอยสวย

ผมกถำมวำ “เหดพวกน กนไดไหม?” ทำนตอบวำ “ได”

“อรอยไหม?” …. “ไมคอยอรอย”

“ขำยไดไหม ?” …. “ไมได”

“ท ำไมถงขำยไมได?”

ชำวบำนอธบำยวำ “เพรำะดอกไมสวย ดอกด ำเลก ไมคอยอรอย ไมมคนอยำกซอ”

ผมกร ำพงขนวำ “เหดบนขอนไมดกวาเหดทใตตนกอเยอะเลยนะ”

เดนไปสกพก ชำวบำนทำนนนกพดขนมำวำ

“อาจารย.... ปหนาเหดทขอนไมไมมแลว เพราะวาเหดมนกนขอนไมหมด แตเหดใตตนกอมนจะขนอก เพราะวาเหดจะทงเชอเอาไว และรากตนกอจะรกษาเชอนนเอาไว ชนคราวหนาเมอไรเรากจะมเหดกน แตเหดทขอนไมมนกนขอนไมหมดแลว”

พกใหญผำนไป ชำวบำนทำนกพดขนมำวำ

“อำจำรยครบ...คนเราบางคนกท าตวเองเหมอนเหดทขนบนขอนไม ดดกนซากเดมขององคความรทตวเองเคยมอย ไมนานความรนนกหมดไปหรอลาสมยไป เหมอนกบคนทมศกดมชอเสยงมปรญญา ถาไมสรางและสะสมความดและความสามารถใหเพมพน อกไมนานสงทเคย


มกจะหมดไป กลายเปนคนไรคา ทยงลมหลงอยกบอดตทรงเรอง และลาภยศสรรเสรญทผานไปแลว......”

“อำจำรยครบ... คนเรานาจะท าตวใหเหมอนเหดใตตนกอ ทมความยงยนในการด ารงชพ มคณคาทยาวนาน ไมตองดดหรหรามากกได แตมคณคาในความพอเพยงของสงรอบๆตนเอง เปนคณคาทจะอยไปไดอกนาน จะเปนประโยชนตอตวเองและตอผอนไปไดไมจบสน....”

“อำจำรยครบ... คนเปนคร ทจะสอนหนงสอตอไป นาจะเปนเหดใตตนกอ มากกวา เปนเหดบนขอนไมใชมยครบ”

เรองน…อำจเปนอทำหรณทดของทง mentor และ mentee เพรำะกำรท ำตวเปนตนกอและเหดใตตนกอจะไดประโยชนทงสองฝำยอยำงยงยน

นทานเรองท 2 ... เรองของ “สก-ประด”

เมอสบกวำปทแลวผมทองหำภมปญญำทองถนอยในแดนอสำน เดนทำงไปเรอยๆ ตดตอ กนอยหลำยป แตละครงเดนทำงอย 2-3 สปดำห ไมไดคำดหวงวำจะเจออะไร

วนหนงเขำไปในปำปลกกบชำวบำนทดแลปำทปลกขนมำผนนน นำยค ำภอำยออนกวำผม 1 ป เรยนหนงสอจบแค ป.4 ...เรำสองคนเดนเขำไปในปำปลกอำยแค 10 ป ผมสงเกตควำมเจรญเตบโตของตนไมหลำกชนดทยนตนอยนนวำ.....

ตนสก.... ตนไมรำคำแพงทสด อำย 10 ป จะมขนำดคอนขำงใหญแลว

ไมแดง.... ตนไมทรำคำแพงนอยลงมำ อำย 10 ป จะมขนำดเลกลงมำหนอย

ตนมะคำ.... ตนไมรำคำถกลงไปอก อำย 10 ปจะมขนำดเลกลงมำอก แลวก

ตนประด.... ตนไมทรำคำทถกทสดในกลม อำย 10 ปจะมขนำดเลกทสด

เมอสงเกตเหนดงนน ผมกพดขนมำวำ “ตอไปเรำกปลกแตตนสกดกวำ ตนสกรำคำแพง แถมโตเรวดวยอก ไปปลกตนไมอยำงอนท ำไม ไมตองปลกไมประดแลว 10 ป ตนเลกนดเดยวเอง”


นำยค ำภกบอกวำ “ตนสกเปนตนไมเหนแกตว เวลำทใบมนตกลงมำใตตน ตะไครยงขนไมไดเลย แตตนประด กงมนแขงนะอำจำรย ตดกงเอำมำตควำยยงได”

ผมกไมไดพดอะไรตอบออกไป นอกจำกคดชนชมนำยค ำภวำ เขำเปนชำวบำนทรเรองพชพรรณไดดจรงๆ เปนคนทเขำใจธรรมชำตของปำของตนไม ทคนอยำงเรำยำกจะสงเกตและเขำใจได ....จนกระทงตอนกลำงคนเรำสองคนนงคยกนทชำนบำน

นำยค ำภพดลอยๆ ขนวำ “คนเมองตดสนคณคำของสงของดวยควำมสวยงำม จำกของทตำยไปแลว แตชำวบำนตดสนคณคำดวยประโยชนใชสอยจำกของทยงไมตำย”

“อำจำรยครบ.... ตนสกจะแพงได ตองเปนตนสกทตำยแลว แลวกตองดวำลำยสวยไหม แตตนไมอนๆหลำยๆอยำง ตนไมอะไรกขนใตตนได ผกกดกขนได อยำงตนประดมประโยชนใชสอยตงแตตอนทมนยงไมตำย ชำวบำนเอำไวท ำประโยชน เพรำะวำชำวบำนตดสนจำกประโยชนใชสอย แลวเปนประโยชนใชสอยทเกดขนตอนทมนยงไมตำย”

คนเมองตดสนคณคา...... ดวยความสวยงามจากสงทตายไปแลว ท าลายวงจรชวตไป

ชาวบานตดสนคณคา ...ดวยประโยชนใชสอยจากสงทยงมชวตอย ธรรมชาตเปนวงจรชวต

คนเมอง และ ชาวบาน..... จะตดสน “คณคา” ทแตกตางกน

มมมอง กำรด ำรงชพ และภำรกจทเรำก ำลงท ำอย คงไมไดตำงอะไรมำกนกกบเรองของตนสกและตนประดของนำยค ำภเทำใด เพรำะภมปญญำทองถนนนยงใหญและล ำลกจรงๆ เรำนกวำเรำร จะไปสอนคนอน แตมมมองของชำวบำนทไมไดเรยนสง อำจลกซงกวำทเรำคดไวมำกนก ในบางเรอง mentor จงอาจรนอยกวา mentee

นทานเรองท 3 ... เรองของลงขาว

เรองของลงขำว เปนเรองทผมใชขดหวใจตวเอง เปนนทำน (ทเปนเรองจรง) ทผมใชในกำรสอนศษยรก และเปนนทำนทผมใชพดทำงสอทกแขนง เพรำะลงขำวนนอย ณ ทกแหงในประเทศไทยของเรำ

ลงขำวเปนชำวจงหวดรอยเอด... ลงขำวเปนชำวนำ... บรรพบรษของลงขำวเปนชำวนำมำหลำยชวอำยคน... ลกของลงขำวกจะเปนชำวนำตอไป ลงขำวท ำงำนหนก... หลงสฟำหนำสดน... ปลกขำวมำนำน....จงมควำมช ำนำญในกำรปลกขำว..... วนนลงขำวกยงคงปลกขำวอย... ลงขำวเรมปลกขำวหอมมะลมำนำนแลว เพรำะเปนชำวนำมำตลอดชวต... ลงขำวจงมควำมสำมำรถในกำรผลตขำวหอมมะล... ปหนงๆ ลงขำวปลกขำวเสรจแลวกมคนมำรบซอขำวของลงขำว ...คนซอขำวจำกลงขำวกน ำขำวของลง


ขำวไปขำยตอทตำงประเทศ... ลงขำวอำบเหงอตำงน ำ ตงหนำตงตำปลกขำว และท ำเงนเขำประเทศไดปละ 4 หมนบำท... ขำวของลงขำวแปลงบำงสวนเปนภำษอำกรใหรำชกำร.....ลงขำวน ำเงนเขำประเทศในขณะทประเทศไทยของเรำเปนหนตำงชำตอยไมนอย...

ณ วนนลงขำวกยงปลกขำวอย... ลกของลงขำวกจะปลกขำวตอไป...

ลงขำวและลกจะท ำงำนหำเงนเขำประเทศไทยทก ำลงเปนหนอยตอไป

ตอนนลงขำวยนอยขวำมอของผม ...ซำยมอผมมสถำปนกยนอยคนหนง...

ถำผมสงปนใหคณกระบอกหนงแลวบอกวำ “ตองยงใครทงไปสกคนหนง”...เพอประโยชนชำต...... คณจะยงลงขำว หรอวำจะยงสถำปนก คณจะยงใครหรอครบ ?

หมายเหตนอกนทาน (ส าหรบ mentee อานเทานน)

เรำจะยงลงขำวหรอยงสถำปนกนนไมส ำคญเทำกบ

“ท ำไมคณถงเลอกจะยงลงขำว และ ท ำไมคณถงเลอกยงสถำปนก”

ตรงนตำงหำกเปนค ำตอบทเรำจะตองตอบใหได ตองตอบดวยจตทถกก ำหนดคำเอำไว

การก าหนดตนโดยรตว การก าหนดโดยเอาประโยชนสงคมเปนทตงมากกวาประโยชนตน

ความจรงทงหลายทยงใหญกวาจะปรากฏขน เมอเอาความเปนตวตนเราออกไปบาง

สถำปนกเปนวชำชพทสรำงหนงในปจจยสเหมอนกบชำวนำ

สถำปนกสวนใหญของไทยตำงเคยร ำเรยนมำดวยภำษอำกรรำษฎร

ขณะทชำวนำแทบไมไดใชเลย เพรำะชำวนำสวนใหญคอผเรยนหนงสอนอย

สถำปนกบำงคนยงยดควำมหรหรำเปนส ำคญ นยมใชของตำงประเทศมำกมำย

ด ล ย ก ำ ร ค ำ ข อ ง เ ม อ ง ไ ท ย ก ต อ ง พ ำ ย แ พ ไ ป เ ป น ธ ร ร ม ด ำ

สถาปนก กบ ชาวนา ใครหนอจะส าคญกบประเทศนมากกวากน

นทานเรองท 4 ... ผทรยศ และ ขอทาน พระสงฆ นกการเมอง ลงขาว + สถาปนกไทย


นทำนเรองนเปนนทำนทจ ำเปนตองเอำ “สถำปนก” ไปเปนตวละคร เพรำะผเขยนเปนสถำปนก จงไมเกรงทจะเอำวชำชพตนเองไปเปนตวละคร และเปนค ำถำมทไดทดสอบถำมนกเรยนสถำปตยไทย ปรำกฏวำ นกเรยน 99.98 คนใน 100 คน จะเปนไปตำมนทำนเรองนทงสน

ลองถามตวเอง (ครงท 1) วา ...... คณเคยใหเงนขอทำนหรอไม?

หำกคณเคยใหเงนขอทำน เมอคณใหเงนเขำไปแลว.... เขาเอาเงนนนไปซอยาบามากน ...

คณรสกอยำงไร?

ลองถามตวเอง (ครงท 2) วา ....... คณเคยถวำยเงนพระสงฆหรอไม?

หำกคณเคยถวำยเงนพระสงฆ... เมอคณถวำยแลว พระรปนนเอาเงนไปซอหนงผดศลธรรมมาด ... คณรสกอยำงไร?

ลองถามตวเอง (ครงท 3) วา ....... คณเคยไปเลอกตงไหม?

หำกคณเคยเลอกนกกำรเมองมำเปนผแทนคณสกคน... เมอคณเลอกแลวแลว นกการเมองคนนน ไปโกงชาตโกงแผนดน...คณรสกอยำงไร?

ลองถามตวเอง (ครงท 4) วา.... คณรสกอยำงไรกบขอทำน พระรปนนและนกกำรเมองคนนน จะเรยกคนทงสำมวำอะไร? ค ำตอบทคนสวนใหญจะตอบ คอ....... “เขาทงสามคอ ผทรยศ”

ลองถามตวเอง (ครงท 5) วา…. หำกมคนมำใหเรำอธบำยถงประวตและผลงำนของสถำปนกตำงชำตทมชอเสยง คอ... แฟรงครอยไรท หรอ เลอคำบซ เอ หรอทำดำโอะ อนโดะ วำเปนใคร มำจำกไหน ประทบใจผลงำนอะไรบำง แลวกใหชวย sketch แบบอำคำรทพวกเขำไดท ำไว …

สวนใหญแลวสถำปนกไทยเรำกจะสำมำรถท ำได ตอบกนไดทกคน

ลองถำมตวเอง (ครงท 6) วำ…. ชวยอธบายประวตและผลงานของ “กรมพระยานรศรานวตวงศ” บดาแหงสถาปตยกรรมไทยสมยใหม ผออกแบบวดเบญจมบพตรฯ หรอ “พระพรหมพจตร” ศษยเอกกรมพระยานรศฯ ผท าใหสถาปตยกรรมไทยสรางดวยปนไดงดงาม หรอ “ม.ร.ว.มตรารณ เกษมศร” ชางหลวง วาทานทงสามผเปนปชนยบคคลของวงการสถาปนกไทย คอ ผใด และมผลงานอยางไร ลองถามตวเองดครบวาพวกเราจะตอบกนไดสกกคน เรามกตอบเรองสถาปนกตางชาตได แตตอบเรองสถาปนกไทยไมได ...


เกดอะไรขนกบการเรยนการสอนของเรา..... ความรอบร และ ตองร หรอ เกดความบกพรองทางจตส านกของเราทใดตรงไหน ..หรอเปลาหนอ ?

ลองถามตวเอง (ครงท 7) วา…. ลงขำวปลกขำวและหำเงนเขำประเทศ ดวยเหงอกลำงแดดและจำยภำษขนมำเพอสงใหนสตนกศกษำสถำปตยกรรมเมองไทย มควำมรอบร เพอคงควำมเปนชำตไทยเอำไว แต.... เรำและนกเรยนของเรำรจกแตชำตอน และลมชำตไทยไปใชหรอไม?

ลองถามตวเอง (ครงท 8) วา…. ถำเรำเรยกขอทำน พระรปนน และนกกำรเมองคนนนวำเปน.... “ผทรยศ” แลว..... เราจะเรยกตวเราเองวาอะไร ?

ลองถามตวเอง (ครงท 9) วา…. เรำจะท ำอยำงไรกบตวเรำและสงคมแหงนตอไป? เรำจะโทษผอนวำผดพลำดอยำงไร? เรำจะวำอำจำรยหรอสถำบนวำท ำไมไมสอนใหเรำรสงทนำร ดวยถอยค ำอยำงไรบำง ? แตเรำตองคด ตองคด ตองคด .... และเราตองเรมท า ท า ท า และ ลงมอท า แลวตอนเชำทเรำตนขนมำ... “เราจะไดสบตากบคนทปรากฏอยในกระจกเงาไดอยางไมอาย” ควำมรทไดจำกหองเรยนนนไมเพยงพอทจะท ำใหเรำเปนคนอยำงสมบรณ เรำยงตองกำรค ำชแนะตลอดชวตจำก mentor หลำยๆทำน ทเรำพบในระหวำงชวตกำรท ำงำน

นทานเรองท 5 ... เดกเจาปญหา

ในยคทเดกคอศนยกลำงของกำรเรยน กำรเรยนรระบบนเปนเรองด เพรำะเดกจะสำมำรถแสดงออกและตอตวในองคควำมรและควำมสำมำรถของเขำไดเตมท พลงภำยในกแสดงออกมำใหประจกษ ไมถกบดบงดวยประสบกำรณและควำมรอบร (ทมมำกกวำตำมต ำรำเดม) ของผสอน แตบำงครงกำรเรยนระบบนกเรยนเปนศนยกลำงของทกอยำงแบบไมมกรอบจ ำกด กอำจจะท ำใหเดกเปลยนจำกตนเองเปนศนยกลำงของกำรเรยน กลำยเปนวำตนเองนน.....

เปนศนยกลางของโลก” แลวกขยายตวเปน “ศนยกลางระบบสรยะ”

และขยายตวตอไปเปน “ศนยกลางของกาแลกซ” เพอเขาส “ศนยกลางจกรวาล”

เมอเขาสจดเหลาน เขาอาจจะกลายเปน “ศนยกลางแหงความวางเปลา”

และจบการเรยนการสอนนนดวยการท าใหเขาเปน “สญกลางของความสญหาย”

ผมเคยสอนวชำกฎหมำยอำคำรอยหลำยมหำวทยำลย เปนกำรสอนวชำทยำกมำกส ำหรบคนทเรยนมำทำงวทยำศำสตร + ศลปะ เพรำะกำรท ำใหเดกเกดควำมเขำใจในตรรกของนตอกษรศำสตรเบองตน จะเหนอยทงผเรยนและผสอน อนตำมมำดวยควำมงวง และจบดวย


ควำมไมรเรอง

ตอนหนงของกำรสอน กสอนเรองเกยวกบประมวลกฎหมำยแพงและประมวลกฎหมำยอำญำ ยกตวอยำง เรองของ "สทธแหงความเปนเจาของ" มการถามตอบกบเดกๆวา

เราถาม..... "ถำกงตนไมเพอนบำนยนเขำมำในบำนเรำ เรำจะตดสวนทยนเขำมำไดหรอไม" เดกตอบ... ไดครบ" เราถาม.... "ถำอยำงนนหมำเขำเขำมำบำนเรำ เรำจะจบมำยำงกนไดหรอไม" เดกเงยบ........ เราถาม(อก).... "ถำลกสำวเขำเขำมำในบำนเรำ เรำจบมำเปนคนใชไดหรอไม?" เดก (ฮาาาา).... "บไดครบ" เราถาม..... "ถำยงงน ตนไมกสงมชวตเหมอนกน เรำจะตดของเขำไดหรอไม" เดก (เคนตอบแบบแคนใจ).... "ไมไดครบ"

เดก(ยอน)ถาม.... "แลวเรำตองท ำยงไงครบ" เราตอบ.... "กไปบอกเขำใหตด เขำไมตดกแจงควำม เพรำะควำมผดของเขำเรำจะลงโทษเอง ไมได เชน เขำมำเตะปำกหมำเรำ เรำจะไปเตะเขำกลบหรอเตะปำกหมำของเขำกลบไมได ควำมทำงอำญำนน ตองใหรฐเปนเปนคนกลำงในกำรจดกำร"

เดกถาม.... "อำจำรยครบ ถำหมำของเพอนบำนมำท ำหมำบำนเรำทอง ลกหมำออกมำเปนของใครครบ" เราตอบ.... "เปนของเรำ"

เดกถาม.... "ท ำไมครบ กเปนเรองของ 2 เพศ 2 บำน จงเกดลกหมำนครบ"

เราตอบ.... "กเพรำะวำกำรผสมพนธสตวประเภทหมำเปนเรองธรรมชำตชวครำว หำกเจำของไมมกำรตกลงกนเรองของพนธและพนธะ ผทตองเลยงดใหหมำแขงแรง ใหอำหำรแกลกในทองหมำ เปนหนำทของเรำ เรำจงเปนเจำของลกหมำ กรรมทง 2 อยำง คอ ตอนผสม กบตอนเตบโตนนแยกกน ยงตอนคลอดอยในบำนเรำดวย จงเปนหลกฐำนโดยประจกษทเรำแสดงได"

เดกถาม... "อำจำรยครบ ถำหมำเพอนบำนท ำหมำเรำทอง แลวเรำเลยงมนตอนทอง แตมนไปออกลกบำนอน ลกหมำจะเปนของใครครบ"

เราถาม... "ตอนไปคลอดบำนอนนะ มนไปยงไง"


เดกถาม.... "มนเดนโซเซไปครบ"

เราตอบ.... "ผมไมทรำบค ำตอบครบ ตรงนผมเกงไมพอ ตอบไมไดครบ”

เดกยม เดกยมลก เดกยมแยม ........ เดก ยม ยม ยม

ค ำตอบของค ำถำมเรองน สำมำรถตอบไดวำ ลกหมำนนยงเปนของเรำอย เพรำะกำรเกอกลเลยงดในเวลำนำนจนเปนปกตธระนน ถอเปนภำรกจและท ำใหเกดสทธของควำมเปนเจำของดวยควำมผกพนและรบผดชอบ กำรทหมำ “บงเอญ” เดน “โซเซ” เขำไปคลอดลกทบำนอนนน จงไมถอวำเจำของบำนอนจะมสทธสมบรณในกำรเปนเจำของลกหมำ เพรำะเขำมไดท ำหนำททสมบรณและตงใจมำกอนหนำนน...... แตผมกอยำกจะตอบวำ “ไมร” มำกกวำจะอธบำยเหตผลในตอนนน ณ เวลำ เชนนน

เดกเขายมเพราะอะไรหนอ เขำยมทครแกๆทพดเกง ทำเหมอนเกง ตอบไมไดใชไหม

เดกเขำยม... เพระเขำคดวำเขำชนะใชไหมเอย

mentor นน คงจะตองมควำมรพนฐำนทวไปมำกกวำ mentee เปนธรรมดำ แตสงท mentor จะตองมมากกวา mentee กคอ “การบรหารวถแหงชวต” และ “ความเมตตา” ซงสงเหลำนนตองมำจำก “กำรคด และ ควำมยงคด” ทสมดลกน

นทานเรองท 6 ... สาบเสอ

กำรตดไมท ำลำยปำในเมองไทย กำรเผำปำเผำไรเปนกจกรรมตอเนองของเหลำผมกงำย ทอยำกท ำมำหำกนงำยๆ ไดเงนทองเขำกระเปำงำยๆ ซงผลจำกกำรตดไม ท ำลำยปำ เผำไร นำนเขำ “ควำมแหงแลง” กตดตำมมำอยำงรวดเรว อนน ำมำซง “ควำมยำกจน” และ “อำชญำกรรม” มนษยหลำยคนพยำยำมทจะก ำจดวงจรน บำงครงกประสบควำมส ำเรจ แตสวนใหญจะลมเหลว ท ำใหกำรน ำควำมชมชนของผนปำเมองไทย กลำยเปนเรองยำกเยนนก

ไมเพยงแตมนษยหลำยคนก ำลงพยำยำม “ฟนชวตปำ” แตธรรมชำตเองกมควำมสมดลในกำรฟนฟวงจรชวตปำของเขำ ลองคอยๆพจำรณำวงจรชวตของปำในอกมมหนงด

เรมตน..... เมองไทยมปำไมอดมสมบรณ เขยวชอม ยงยน

ตอมำ...... คนอยำกรวย แตคนเอำชนะคนยำก คนจงคดเอำชนะธรรมชำต โดยกำรท ำลำย


ตอมำ...... คนจงเรมตดไมท ำลำยปำ เอำตนไม เอำทรพยำกรจำกปำ ... คนมทรพย

ตอมำ...... เมอปำหมดไป กกลำยเปนทงโลง

ตอมำ...... มนษยเอำทงโลง และภเขำหวโลน ทยงพอมน ำอย เอำไปท ำไร

ตอมำ...... มนษยท ำไรจนดนหมดปย เพรำะคนไมดแลดน ขบวนกำรมกงำยกเรมออกฤทธ

ตอมำ...... คน “เผำปำ” เพอเกบผลตผลสดทำยของธรรมชำต

ตอมำ...... ปำหมด ทงหมด น ำหมด ดนแตกระแหง ไมมตนไม ไมมสงมชวต

ตอมำ...... มนษยบำยหนำหำปำอน เพอตด เพอท ำลำย เพอเผำ

ตอมำ...... วงจรอบำทวเกดขนเชนนมำยำวนำน ...... ทงหมด น ำหมด ดนแตกระแหง

ตอมำ...... ณ ทงหวโลน พชแขงแรงอยำงหนงเกดกขน “หญาคา”

ตอมำ...... หญำคำ มควำมสำมำรถทเตบโตไดในแผนดนทแหงแลง ทงหวโลนเรมมสเขยว

ตอมำ...... หญำคำ ขยำยออกไปในทองทงอยำงรวดเรว แตหญำคำแทบไมมประโยชนใดๆ

ตอมำ...... หญำคำ จะขนในทโลงแจง มรำกมเหงำทเบยดบงและกดกนพชชนดอนให เกดขน

ตอมำ...... ทงโลงหวลำนสเทำแดง ตอนนเปลยนเปนสเขยวเพรำะหญำคำ

ตอมำ...... แตไมมพชพรรณตนไมใดทใหรมเงำ ใหดอกผล เพอคนชวตใหปำ งอกขนเลย

ตอมำ...... พชชนดหนงกเกดขน ในทงหญำคำ... “สาบเสอ”

ตอมำ...... สำบเสอ จะคลมดนใหเกดรมเงำมำกขน

ตอมำ...... หญำคำเมอถกรมเงำของสำบเสอ หญำคำกถอยรน หญำคำบำงกอกตำยหำยไป

ตอมำ...... สำบเสอ ท ำลำยหญำคำ และปรบปรงคณภำพของดน มดอกสวย คมภยมนษย

ตอมำ...... เหลำแมลงและสตวเลกเรมเกดขนในทงสำบเสอ


สำบเสอ... ออกดอก ดอกมกลนสำบ คนหนภยสกอสำบเสอ สตวรำยอนจะไมเขำมำท ำรำย

สำบเสอ... ออกดอก ออกใบ ใหมนษยใชเปนยำหำมเลอด รกษำแผล ถอนพษ แกอกเสบ

สำบเสอ... ผลใบใหเดกนอย เอำไปเผำ และเอำเถำใบสำบเสอมำทบเลนเปนแกปเสยงดง

สำบเสอ... ผลใบใหมนษยกรองเอำน ำหมก ไปฉดไลเพลยและหนอนบำงชนดทรบกวน มนษย

ตอมำ...... เหลำนกนอยใหญ ตำงมำหำอำหำร ณ ทงสำบเสอ

ตอมำ...... นกนอยใหญ ไดอำหำรจำกพช จำกแมลง และ จำกสตวเลก เปนวงจรธรรมชำต

ตอมำ...... นกนอยใหญ น ำเมลดพชจำกแหลงอนมำสะบดทง และตดมำกบขนก

ตอมำ...... เมลดพชหลำกชนด สมผสดนทสำบเสอไดบ ำรงเรยกคนคณภำพกลบมำ

ตอมำ...... เมลดพชงอกเปนตนไม ตนไมเลก ตนไมพม ตนไมใหญ หลำกหลำยพชพรรณ

ตอมำ...... ปำใหญเรมกอตวขน รำกตนไมชวยคลมดน อมน ำ

ตอมำ...... ใบไมทรวงหลนเปนปย และบ ำรงคณภำพของดน รมไมไลหญำคำใหถอยไป

ตอมำ...... ปำใหญกเกดขน

ตอมำ...... ธรรมชำตและควำมอดมสมบรณกลบคนมำ

ตอมา...... สาบเสอ กหายไปจากปาใหญผนนน..........

ตอมา...... สาบเสอ ไดท าหนาทสมบรณของจกรเฟองเลกชนหนงของวงจร ธรรมชาต

ตอมา...... สาบเสอ ตายไป จากไปจากปาใหมอดมทเกดขน

สาบเสอ ท าลายหญาคา เสรจเรยบรอยแลว

สาบเสอ ฟนฟและบ ารงดน เสรจเรยบรอยแลว


สาบเสอ ใหความสขและปองกนภยใหมนษย เรยบรอยแลว

ส า บ เ ส อ ก จ า ก ไ ป

นทำนเรองนก ำลงบอกถง สงส ำคญใกลตวบำงอยำง ทเรำอำจจะมองขำมมนไป

นทำนเรองนก ำลงบอกถง วฏจกรและวงจรชวต วงจรธรรมชำต ทหมนเวยน

นทำนเรองนก ำลงบอกถง กำรท ำ “หนำท” ของตนใหสมบรณ และทกสงจะดขนเอง

mentor กคงท าหนาทคลายสาบเสอนเอง

นทานเรองท 7 ... หอยมก

เมอ 10 กวำปทแลว ผมเดนทำงไปภเกต ไดเจอกบคนเลยงหอยมกคนหนง และคยกนเรองของไขมก มบำงอยำงของหอยมกและไขมกทนำสนใจครบ...ลองถำมตวเองวำ อะไรส าคญและมคาทสดของหอยมก ค ำตอบททกคนจะตอบกคอ ไขมก..........

เนอหอย....... มคำรองลงมำ เพรำะเปนอำหำรรบประทำนได

เปลอกหอย... มคำนอยทสด เพรำะเปลอกหอยมกไมสวย เอำไปท ำประโยชนไดยำก

เปนค ำตอบททกคนตอบเหมอนกน เพรำะเปนค ำตอบทสำมำรถพสจนไดทงดำนรำคำ และดำนควำมตองกำรของคนโดยทวไป .... แตหำกลองถำมค ำถำมนใหมวำ

อะไรส าคญและมคาทสด หากพจารณาวงจร “การเกด และ ความคงอย”

เปลอกหอย... มคำมำกทสด เพรำะหำกไมมเปลอก หอยกตำย ไมมตวหอยและไขมก

เนอหอย....... มคำรองลงมำ เพรำะเปนอำหำรรบประทำนได และท ำใหเกดไขมก

ไขมก.......... มคำนอยทสด เพรำะเปนสงทเรำสมมตขน ณ อดต และปจจบน หำกในอนำคต คำนยม เปลยนไป ไขมกอำจจะมคำเพยงกอนหนกอนเลกกอนหนง ค ำตอบทง ๒ ประเดน ไมนำจะ “ฟนธง” และใชกรอบควำมคดแบบ “สดก”

แตควำมนำสนใจ กคอ เรำเองนนมองเหนทงสองประเดนหรอไม


สวนใหญคนยอมอยากเปน “ไขมก” แตทกคนกตองการม “เปลอกหอย” รกษาตน

จนกระทงหลายๆคนลม “เนอหอย” ทบอกถงความม “ชวต” นนเอง

มองครบทกดำน เปนทกอยำง มทกอยำง ตำมสถำนทและกำลทสมควรควำมรอบร ควำมรตว กำรวเครำะห กำรสรป กำรเตรยมกำร และกำรปฏบต กเกดขนไดพรอมกน

ความสขดวยความส าเรจ ความส าเรจอยางมความสข กเกดขนไดอยางทนเวลา และ ยงยน

เรำจะเปนตองเปน “ไขมก” เพอควำมภมใจของคนทรกเรำ

เรำจ ำเปนตองเปน “เปลอกหอย” เพอปกปองรกษำสงทเรำรก

เรำจ ำเปนตองเปน “เนอหอย” เพอแสดงถงควำมมชวต และ ตอเชอมวงจรชวต

mentor ตองมภาพของ “ไขมก” เพอให mentee มแรงดลใจ

mentor ตองเปน “เปลอกหอย” เพอปกปอง mentee และพทกษสงคม

mentor ตองเปน “เนอหอย” ทแสดงชวตทตองขบเคลอน และสรางสงมคา

เรำตองเปน “ทกอยำง” ใน “ทกเวลำ” .... เพรำะนนคอกำรแสดงวำเรำเปน “สงมชวต”

นทานเรองท 8 ... เปดจกขวดกอนเทน า

ควรระลกไวเสมอวำกำรสอนหนงสอ คอ กำรเอำองคควำมรทครมอยสงไปใหศษยเกบเอำไวทสมองและหวใจของศษย เหมอนกบ “กำรเทน ำลงในขวดปำกแคบ” mentor ตองรเทคนคและวธกำร ตองใจเยนและเขำใจ จงจะสำมำรถเทน ำลงไปในขวดได

... ถำเทแรงเกนไป ใจรอนเกนไป น ำกจะกระเซนออกไปหมด ไมลงไปในขวด

... ถำใจรอนเกนไป น ำทเขำไปแทนทอำกำศ อำกำศวงออกไมทน น ำกไมเขำไปในขวดอก

... ถำมน ำมำกเกนไป แตขวดมปรมำตรเลกนดเดยว น ำกยงเหลออยอกมำก


... ถำเทน ำลงไป โดยไมสงเกตวำขวดนนกนรว น ำทเทเขำไป กไหลหนหมด

... ถำน ำทจะเทเขำไปเปน “น ำแขง” น ำกไมสำมำรถเขำไปในขวดไดอกเหมอนกน

... และสงหนงทส ำคญกคอ... “อยาลมเปดฝาขวดกอนจะเทน าลงไป”

ในกำรสอนวชำสถำปตยกรรมในยคเทคโนโลยเฟองฟ ยคทขอมลขำวสำรจำกทวโลกสำมำรถเขำถงไดงำย ยคทควำมงำมและ style เปนสงส ำคญส ำหรบสงคมปจจบน กำรสอนบำงวชำทไมสนองสงทกลำวมำจงเหมอน “ยำขม” ของนกเรยน ทจะตองเรยนดวยควำมเบอหนำย เพรำะจตใจของเขำไมไดถกเตรยมใจไวเพอรสงนน รอไวจนกวำทจะมกำรสอบ กำรทองหนงสอเพอสอบหวขอนำเบอเหลำนนเปนกำรแกไขปญหำเฉพำะหนำ เมอสอบเสรจแลว ยำขมเหลำนนกจะถกลมไป

กำรสอนใหนกเรยนของเรำรสกและภำคภมใจในควำมเปนคนไทย สถำปตยกรรมไทย เปนเรองยำกมำก เพรำะนกเรยนจะรสกวำเขำรอยแลว บำงคนจะมองวำเปนเรองคร ำครไมทนสมย เปนเรองของอดต ไมมประโยชนกบอนำคตของเขำ ....เสมอนหนงฝำขวดของเขำยงปดแนนอย

ครคนหนงจงจ ำเปนทตอง “เปดฝำขวด” ของศษยกอนทจะเทน ำแหงองคควำมรนนลงไป กำรเปดจกขวดมหลำยวธ บำงครงตองเปดอยำงใจเยนๆ เปดเงยบๆ บำงครงตองเปดอยำงนมนวลแตตอเนอง และบำงครงตองกระแทกฝำขวดใหกระเดนออกไป .... ตวอยำงจรงจำกกำรสอนโดยตองเปดจกขวดตวอยำงหนง คอ....

ครถำมศษยคนหนงในหองวำ... “รจก ปรำมด หรอไม”

นกเรยน... “ปรำมดเปนอภมหำกำรกอสรำงของอยปตโบรำณ ฐำนเปนสเหลยม เรมตนออกแบบเปนปรำมดขนบนไดโดยอมโฮเทป ทเมองซกคำรำ วำงมมใหเปนไปตำมกำรเคลอนตวของดวงดำว แสดงควำมรอบรทำงดำรำศำสตรทมมำแตโบรำณ... ฯลฯ...”

ครถำมศษยอกคนหนงวำ.... “อธบำยบำนน ำตก Falling water ทอเมรกำใหฟงท”

นกเรยนยนตอบอยำงฉะฉำนวำ.. “บำนน ำตก หรอ Falling Water House เปนผลงำนของสถำปนกชอ แฟรงครอยไรท ทตองกำรออกแบบสถำปตยกรรมใหเขำกบธรรมชำต ท ำเปนอำคำรยนเขำไปในน ำตกท ำดวยคอนกรตและกระจก เรยกวำเปนกำรออกแบบ Natural Style ฯลฯ”

ครถำมศษยคนตอมำวำ.... “ชวยอธบำยหอเอนปซำ”


นกเรยนตอบวำ.... “หอเอนปซำ อยทเมองปซำทอตำล เปนสถำปตยกรรมหอสงท มเสำโดยรอบ มสดสวนงดงำม แตฐำนดำนหนงทรดตว หอจงเอยง ตอนนวศวกรและนกวทยำศำสตร ก ำลงพยำยำมทจะเสรมฐำนและปรบโครงสรำง เพอไมใหหอปซำถลมลงมำ ... ฯลฯ ...”

ครถำมศษยคนตอมำกอนเปดขวดวำ.... “ชวยอธบำยถงกกเกนไฮนมวเซยม”

นกเรยนตอบวำ.... “กกเกนไฮนมวเซยม มอย ๒ แหง แหงแรกอยทเมองนวยอรค ออกแบบโดยแฟรงครอยไรท สวนอกแหงเพงสรำงขนมำ อยทเมองบำเซโลนำ ออกแบบโดย แฟรงค แกร ออกแบบเปน Free Form เหมอนคลนลกยำว ผวของอำคำรท ำดวยโลหะเพอใหเกดแสงเงำของควำมโคง ... ฯลฯ ...”

ครลองขยบจกขวดอกครงหนง..... “ซดนย โอเปรำ เฮำส เปนอยำงไรบำง”

นกเรยนตอบดวยควำมมนใจวำ.... “Sydney Opera House เปนโรงละครอยทอำวเมองซดนยเมองออสเตรเลย เปน Landmark ทส ำคญและสวยงำม ออกแบบโดยสถำปนกชำวเดนมำรก โดยกำรชนะกำรประกวดแบบ ออกแบบเปนรปเปลอกหอยหลำยๆเปลอกซอนกน มออรแกนทใหญทสดในโลก ไดเปนมรดกโลกดวย ... ฯลฯ ....”

ครเรมเปดจกขวดวำ.... “ในเมองไทยเรำ สถำปตยกรรมทถอวำดและสวยงำมทสดแหงหนง คอ “พระอโบสถวดเบญจมบพตรฯ” ทออกแบบโดยกรมพระยำนรศรำนวตวงศ ครชำงผยงใหญของเมองไทย วดเบญจมบพตรฯ เปนสถำปตยกรรมชนเดยวทถกบนทกไวทงในธนบตรและหลงเหรยญเปนสถำปตยกรรมทส ำคญทสดแหงหนงของเมองไทย... ชวยอธบำยวำวดนดอยำงไร”

นกเรยนมนใจตอบวำ... “ดเพรำะท ำดวย หนออนสขำว จำกอตำล ครบ”

ครกระแทกจกขวดอกนดหนงวำ.... “หองน ำของหลำยๆบำน กท ำดวยหนออน จำกอตำล”

นกเรยน... เงยบ

ครถำมตอวำ.... “คดวำเมองไทยจะอยรอดไหม ถำเรำยงไมรเลยวำสงทใกลตวเรำมอะไรดบำง สถำปตยกรรมดๆทวโลกนนมอยมำกมำย และคนเจำของประเทศนนๆตำงกรจกสถำปตยกรรมดๆของเขำทงสน เขำจะอธบำยไดเหมอนเรำหรอดกวำเรำทงสน....”

ครพดตอไปวำ.... “ถำเรำไมรวำของดของเมองไทยนนเปนอยำงไร หำกคนตำงชำตมำถำมเรำ เรำจะตอบวำอยำงไร .... คนอตำลคงหวเรำะ หำกค ำตอบของเรำวำวดเบญจมบพตรฯ ดเยยมเพรำะวำท ำจำกหนออนจำกอตำล”


ครพดตอไปอกวำ.... “คนไทยทเขำเสยภำษใหเรำเรยนจะรสกอยำงไร ถำนกเรยนสถำปตยไทยทเขำหวงจะใหรกษำสถำปตยกรรมของชำตเอำไว และสรำงสรรคสถำปตยกรรมใหม ไมรวำงำนสถำปตยกรรมทดทสดของเมองไทย เปนอยำงไร.... เรำจะท ำอยำงไรดหนอ...”

นกเรยน.... เงยบ

จกขวดเรมเปดแลว บำงคนถกเปดจกขวดรนแรงดวยควำมคบแคนใจ บำงคนถกเปดเพรำะควำมอบอำย บำงคนถกเปดจกเพรำะควำมอยำกจะรแลว บำงคนอยำกเปดจกขวดดวยควำมเปนหวงอนำคตของตนเอง.... ขวดหลำยขวด ถกเปดจกแลว

ครถำมตอ.... “มำรจกวดเบญจมบพตรฯ กนดไหม จะไดไมเสยทำสถำปนกไทย”

ตอจำกนน... กำร “เทน ำ” กเกดขน

ครตองไมลมวำ.... “น าทเทตองเปนน าด น าสะอาด”

เทคนคการเปดจกขวดและเทน า จะตองเกดจาก.... “มทตาจต” เสมอ

ครของครไดสอนคร ใหเกดควำมภมใจ ในสถำปตยกรรมของประเทศไทย

ครจงสอนศษยของคร ใหเขำใจ และ ชนชม ควำมยงใหญของอำคำรไทย

ครหวงเพยงศษยของศษย จะไดรบกำรถำยทอด จำกศษยใหภมใจเขำใจ

หำกศษยและครไทยทงผอง ภมใจและเขำใจ สถำปตยกรรมไทยกจะคงอย

หำกสถำปตยกรรมไทย และ เมองไทยคงอย ควำมเปนคนไทยกจะคงอยได

mentor นนจะเปนเพยง “อาจารย” ยอมไมเพยงพอ ตองมความเปน “คร” ในจตดวยมหลายอยางทอาจารยผยงใหญท าไมได แตครเลกๆคนหนงอาจท าไดเปนปกตธระแต mentor จะเปนเพยงครอาจไมพอ ความเปนอาจารยจงยงมความจ าเปนมากอย

มกรอบควำมคดมำกมำยท mentor ตองสรำงแรงดลใจตอตนเอง และ mentee ใหเกดกระบวนกำร ควำมสมดลในควำมขดแยง หรอควำมขดแยงทสมดล เพรำะหำกไมมควำมขดแยง ควำมคดสรำงสรรคเพอคนหำสงใหมกเกดขนไดยำก แตหำกมควำมขดแยงโดยขำดสมดลภำพ ผลผลตแหงกำรสรำงสรรคทงหลำยนน อำจเปนเพยงอปกรณแหงกำรท ำลำยลำงชวตและวญญำนมนษย


ลองคดและตงโจทยเหลานดกอนทจะคดเปน mentor…..

เรำสอนศษย ให “คด” เปนสงตองท ำ

... แตเรำสอนใหเขำได “ยงคด” บำงหรอไม

เรำสอนศษย ใหเปน “คนเกง” นนยำกมำก

... แตกำรสอนศษยใหเปน “คนด” นนยำกกวำมำก

เรำสอนศษย ใหม “Know How” มำกลน

... แลวเขำเพม “Know Who” ทจ ำเปนเพยงไร

เรำสอนศษย ใหม “คนรจก” ในวงกำรมำกขน

... แลวเขำม “เพอน” มำกขนหรอเปลำ

เรำสอนศษย ใหเกด “ควำมร” เพมพนโลก

... แลวเขำม “ควำมรสก” รกษำโลกเพมขนไหม

เรำแยกออกหรอไมวำ ศษยใด “ใจเยน”

... และศษยคนใด “ขเกยจ”

เรำแยกออกหรอไมวำ ศษยใด “ใจกลำ”

... และศษยคนใด “บำบน”

เรำแยกออกหรอไมวำ ศษยใด “จ ำ” ค ำสอนได

... และศษยคนใด “คดถง” ค ำสอนอยเสมอ

อาจารยสตางค มงคลสข: super mentor 174

บทสงทาย อาจารยสตางค มงคลสข: super mentor

ศาสตราจารย ดร. ยอดหทย เทพธรานนท ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภำพแหงชำต

และบณฑตยสภำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย

มำถงบทนผอำนคงจะตองเขำใจควำมหมำยและควำมส ำคญของ mentor แลวเปนอยำงด ดงนน คงเชอยำกถำมใครมำบอกเรำวำในชวตของเขำทเจรญเตบโตกำวหนำในเรองงำนมำจนถงวนน เปนชวตทปรำศจำก mentor หรอ ผใหญทคอยประคบประคองสงสอน ใหขอคด ชวยแกปญหำ ตลอดจนถงกำรท ำใหดเปนตวอยำง mentor จงเปรยบเสมอนตนไมใหญทชวยปกปองตนไมเลกๆขางใตใหปลอดภยจากภยธรรมชาตตางๆ แตในขณะเดยวกนกจะเปดทางใหตนไมเลกไดรบแสงแดด น าฝน น าคาง อยางพอเหมาะ เพอการหยงรากเจรญเตบโตกลายเปนตนไมใหญ ทดแทนทในอนาคต มใชแผกงกำนปกคลมเสยจนตนไมเลกขำงลำงไมไดรบอำหำร หรอแสงเดอน แสงตะวน จนแคระแกรน หรอเฉำตำยไปกอนเวลำอนควร

ในรำว 40 ปทแลวมำเปนชวงทเรมตระหนกวำประเทศจะเจรญไดตองอำศยควำมรและควำมกำวหนำทำงวทยำศำสตรและเทคโนโลย แตเนองจำกประเทศไทยยงลำหลงในเรองดงกลำวมำกเมอเทยบกบประเทศในโลกตะวนตก จงมกำรผลกดนใหคนเกงหนมำเรยนวทยำศำสตรและจดหำทนใหไปเรยนในตำงประเทศจนจบระดบปรญญำเอก โดยมจดประสงคใหบคคลเหลำนไดกลบมำเปนอำจำรยท ำหนำทสอนและวจย เปน “แมแบบ” ทจะผลตลกศษยนกวทยำศำสตรทมทกษะทำงกำรวจยขนเองในประเทศ

บคคลทเปนก ำลงส ำคญทสดในกำรจดกำรในเรองดงกลำวคอ ทำนศำสตรำจำรย ดร. สตำงค มงคลสข หรอทพวกลกศษยเรยกทำนดวยควำมรกและเคำรพวำ “อำจำรยสตำงค”

อำจำรยสตำงคเรยนจบปรญญำเอกทำงสำขำวชำอนทรยเคมจำกมหำวทยำลยลเวอรพล ประเทศองกฤษ และกลบมำเปนอำจำรยทจฬำลงกรณมหำวทยำลย ทำนเปนผกอตงคณะแพทยศำสตร มหำวทยำลยเชยงใหม ตำมดวยคณะวทยำศำสตรกำรแพทย มหำวทยำลยแพทยศำสตร (ตอมำเปลยนเปน มหำวทยำลยมหดล) เปนอำจำรยทรกกำรวจยเปนชวตจตใจ ดงจะเหนไดจำกกำรททำนท ำประตเปดจำกหองท ำงำนของทำน (ขณะนนคณะวทยำศำสตรกำรแพทยอยทถนนศรอยธยำ ตรงขำมโรงเรยนอ ำนวยศลป) เขำไปในหองทดลองวจยไดโดยตรงและพวกเรำทเปนลกศษยจะเหนทำนขลกอย


กบกำรทดลองเคมทกเวลำททำนมเวลำวำง ณ ทนเองททำนอำจำรยไดชกชวนและใหทนแกนกศกษำเตรยมแพทยเชยงใหม เตรยมแพทยกรงเทพ (กลมทจะไปเรยนแพทยตอทจฬำฯและศรรำช) หลำยสบคนทมผลกำรเรยนดใหไปเรยนวทยำศำสตรในสำขำวชำตำงๆ โดยทนรฐบำลไทยเองหรอจำกตำงประเทศจนถงระดบปรญญำเอก

ลกศษยอำจำรยสตำงคกลมนสวนใหญกลบมำปฏบตงำนเปนอำจำรยสอนและท ำวจยทคณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยมหดล และจดไดวำเปนกลมทโดดเดนมำกทำงดำนกำรวจย เพรำะผลตผลงำนทดไดเปนจ ำนวนมำกทสดในประเทศเรอยมำ จนไมนำนมำนเองทบคคลกลมทมอำยใกลเคยงกนกลมนเกษยณอำยรำชกำรไปจนเกอบหมด

ส ำหรบประวตโดยละเอยดของทำนอำจำรยนนมกำรบนทกไวในหนงสอหลำยเลม แตทกคนทไดรจกทำนศำสตรำจำรย ดร.สตำงค มงคลสข จะตองยอมรบวำทำนเปนตวอยำงทดทสดของ mentor ในฐำนะททำนเปนผรเรมคณะแพทยศำสตร มหำวทยำลยเชยงใหม ตอดวยกำรกอตงคณะวทยำศำสตรกำรแพทย มหำวทยำลยมหดล และมหำวทยำลยสงขลำนครนทร ทำนจงม ลกศษยลกหำและผรวมงำนมำกมำย โดยเฉพำะพวกทเคยเปนลกศษยและศกษำตอจนจบกลบมำเปนอำจำรยนนดจะมควำมผกพนกบทำนเปนพเศษ ทกคนลวนแตรกและบชำอำจำรยและยดเอำทำนเปนแบบอยำงในกำรด ำเนนชวต นอกจำกนน ยงชอบอำงค ำพด ค ำสงสอน ตลอดจน “ค ำดำ” ของทำนใหเพอนฝงและลกศษยของตนเองทเคยไดยนชออำจำรยสตำงค แตไมเคยไดรจกสมผสดวยตนเองไดรบฟงกนอยจนปจจบน

ผเขยนโชคดทมโอกำสไดเปนลกศษยของอำจำรยสตำงคในชวงหวเลยวหวตอของชวต ระหวำงทจบจำกโรงเรยนเตรยมอดมฯ นงกำงเกงขำสน แลวเขำมหำวทยำลย เรยนจนจบปรญญำตร ตอดวยกำรท ำปรญญำโทโดยมทำนเปน supervisor จนกระทงทำนกรณำจดหำทนสงไปเรยนตอปรญญำเอก ทประเทศองกฤษ กำรทมโอกำสใกลชดกบ “อำจำรยตำงค” ท ำใหไดเหนวธกำรท ำงำน วธคด ค ำสอนและกำรพดคยในโอกำสตำงๆ อยำงไรกตำม ลกศษยลกหำทกคนลวนแตมเรองรำวทเกยวของกบอำจำรยในแงมมและโอกำสตำงๆทเลำกนไมรจบ เรองทผเขยนจะเลำตอไปนจงเปนเพยงสวนนอยนดของเรองรำวของทำน super mentor ทำนน

เรองรำวสวนใหญ ผเขยนชอบเลำใหลกศษยทสนทฟงเปนกำรสงสอนคลำยๆกบทเรำไดรบตอนเปนเดก แตไมเคยเขยนไวเปนลำยลกษณอกษร จงถอเปนโอกำสดทจะบนทกไว ณ ทนเพรำะพวกเรำหลำยๆคนทเคยเปนลกศษยทำน ตอนนกมอำยหกสบกวำๆ หรอเฉยดหกสบกนทงนน และอกไมนำน คงจะลมหำยตำยจำก หรอเปน Alzheimer กนจนไมรเรองกนไปหมด บำงตอนผเขยนหลกเลยงกำรระบชอบคคลทอำจำรยสตำงคกลำวถง แตจะใชค ำแทน เชน อำจำรย ก. อำจำรย ข. เปนตน นอกจำกในบำงกรณเทำนน เพรำะแมจะไมใชเรองเสอมเสย หรอไมดอะไร แตกไมแนใจวำทำนเหลำนน ซงบดนกแกกนมำกแลว จะยอมรบเรองทเกดขนลบหลงทำนไดแคไหนเพยงใด


โดยปรกตอำจำรยสตำงคจะใชค ำแทนตวเองวำ “ฉน - เธอ” แตทกคนทเปนลกศษยสนทกบทำนกจะทรำบวำเวลำทอยกนไมมำก หรออยกบทำนสองตอสองทำนชอบใช “อว – ลอ” มำกกวำ ทำนชอบเขกหวเวลำทเรำท ำผด หรอแมแตในตอนททำนแสดงควำมเมตตำ แตจะถงกบเตะกนเวลำทโมโหมำกๆ โดยเฉพำะกบลกศษยทสนท

“พวกรนพทจะมาบงคบรบนองใหมพวกเธอนะ ไมตองไปท าตามนะ เขาอยแคป สองสงกวาพวกเธอปเดยว ไมตองใหพวกเขามาสงท าอะไร บาๆ นะ ทนอยกน แบบพ – นองดกวา”

เปนประโยคทไดยนจำกอำจำรยสตำงคในหองเลคเชอร ททำนเขำมำ “ปฐมนเทศ” ซงควำมจรงกไมไดมพธรตองอะไรเปนพเศษหรอก แตเปนกำรใหโอวำทพดคยแบบ “พอ – ลก” มำกกวำ

นกศกษำของคณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยมหดล จงถอปฏบตตำมค ำสงสอนของอำจำรย โดยอยกนแบบพนองตงแตสมยนนมำจนถงปจจบน

ปจจยหนงของควำมส ำเรจทำงดำนกำรวจยของกลม “ลกศษยอำจำรยสตำงค” กคงมสำเหตจำกควำมรสกเปนพนองกนนเอง เพรำะพวกเรำสำมำรถพดคยกนไดในทกเรอง สำมำรถวจำรณผลงำนตพมพของรนพ รนเพอน หรอรนนอง ไดอยำงตรงไปตรงมำไมเกรงใจกน ซ ำบำงทยงเยำะเยยถำกถำงแบบสนทกนในกรณทคนใดคนหนงไปตพมพผลงำนวจยทไมคอยดในวำรสำรวทยำศำสตรระดบทม impact factor ต ำๆ ทกเวลำอำหำรเทยงจะเปนชวงทพวกเรำรอคอยทจะไดรวมโตะอำหำร เลำวำเรำไดท ำอะไรเกงๆมำ อำนงำนวจยอะไรดๆมำ หรอเยำะเยยวำเพอนไปท ำอะไร “ไมเขำทำ” มำ วฒนธรรมนจงเปรยบเสมอนระบบตรวจสอบ (peer review) ของพวกเรำเอง ท ำใหเรำตองระวงตวไมใหเพอนฝงเยำะเยยเอำได ควำมรสกเชนนตดตวผเขยนมำตลอดเพรำะมบำงครงทงำนวจยจบลงอยำงไมคอยดแตอยำกจะเขยนบทควำมจำกผลงำนวจยนนสงไปตพมพวำรสำรระดบรองๆ ใหเสรจสนเปนกำรจบโครงกำรไปกไมกลำ เพรำะกลวเพอนฝงจะหวเรำะเยำะเอำ

แตควำมเปนพนองทอำจำรยสอนไวกฝงลกในใจของทกคน เพรำะเมอพวกเรำ “เหยยบย ำ” เพอนฝงจนสะใจและกนขำวกลำงวนอมแลว กจะแยกยำยกนกลบไปหอง Lab ท ำงำนวจยทดๆ เพอจะไดไมตกเปน “เหยอ” ในโตะอำหำรกลำงวนในวนถดไป และทส ำคญทสดคอ “ไมเคยโกรธกน”

“พวกเธอตองขยนเรยนนะ โดยเฉพาะพวกทมาจากครอบครวยากจน จะไดเปนท พ งใหแกครอบครว ใหลมตาอาปากไดในอนาคต”

อำจำรยเขำมำสอนวชำอนทรยเคมใหแกพวกเรำดวยตวเอง ทำนมวธสอนทเขำใจงำยและเกอบไมเคยขำดชวโมงสอนทงๆทมภำระงำนอนๆมำกเหลอลน ทำนจะสอนไปอบรมพวกเรำไปเหมอนกบเปน


ลกของทำนเอง พวกเรำเรยนรวมกนในหองเลคเชอรใหญ ซงประกอบดวย นกศกษำแพทยกรงเทพฯ แพทยเชยงใหม ทนตแพทยและเภสช จตวทยำททำนใชเสมอ คอ กำรพร ำบอกวำ พวกเรำเกงเปนหวกะทและเปนควำมหวงของประเทศ อนท ำใหพวกเรำหวใจพองโต แตกไมมใครเหลง ทำนสอนไปพรอมกบถำมค ำถำมพวกเรำไปดวย พวก “ตวรำย” บำงคนกจะถกถำมมำกเปนพเศษ เมอตอบไมไดกจะถกเอดวำโง ซงค ำวำ “โง” นทำนใชเปนประจ ำกบลกศษยทกคนจนพวกเรำแนใจวำเรำคงไมโงดงททำนวำกลำวแนๆ

แตสงทเปนคณสมบต พรสวรรคของทานกคงจะเปนแววตาทแสดงออกถงความรก และเมตตา แมภาษาททานใชดวา ในบางครงอาจดเดอดรนแรง แตแววตาทฉายออกมากลบตรงขามกบสงททานกลาวโดยสนเชง ซ าพวกเรากชอบแอบเหนทานซอนยมเวลาทเพอนเราถกเอดและกลวจนลนลานเสยอกดวย พวกเรำจงไมเคยถอสำทถกอำจำรยดดำ ซ ำบำงคนอำจถอเปนโชคไปเสยอก ตรงนเองทอำจำรยสตำงคแตกตำงจำกผใหญหลำยๆทำนทบำงทจะแสดงกรยำแววตำทเกลยดชงเวลำวำกลำวลกศษย

“วชาวทยาศาสตร เปนรากฐานทส าคญทสดของศาสตรทงหลาย พวกเธอรไหม ในตางประเทศโดยเฉพาะในประเทศองกฤษนน คนเกงจะเรยนวทยาศาสตร สวนพวกทเกงรองลงมาจงไปเรยนหมอ ตรงขามกบพวกเธอทเกงๆ ทงนนแต กลบมา เรยนหมอกนหมด”

ไดยนตอนแรกๆ กไมคอยคดอะไรมำกนอกจำกภำคภมใจในตวเองเทำนน แตเมอไดยนบอยเขำๆ ประกอบกบกำรทเหนปรมำจำรยของประเทศในสมยนน เชน ท ำนอำจำรยก ำแหง พลำงกร อำจำรยคลม วชโรบล อำจำรยบวเรศ ค ำทอง ทมำสอนพวกเรำอยลวนแตเปนนกวทยำศำสตรจบจำกตำงประเทศทงสน ผนวกกบกำรทวงกำรวทยำศำสตรโลกก ำลงตนตวทนกวทยำศำสตรสำมำรถผลตวสด เครองใชใหมๆ ออกสตลำด ตลอดจนถงกำรตนเตนทควำมเจรญทำงดำนอวกำศทก ำลงจะสงคนไปลงบนดวงจนทร ท ำใหพวกเรำเรมเหนคลอยตำมอำจำรย และฝนเหนตนเองเปนนกวทยำศำสตรทยงใหญ ท ำคณประโยชนใหแกมนษยชำต ทส ำคญทสดกคอ กำรทอำจำรยตดตอขอทนจำกตำงประเทศ ไมวำจะเปนทนรอกก เฟลเลอร ทนบรทช เคำนซล ทนโคลอมโบ มำไดมำกมำยส ำหรบสงพวกเรำไปเรยนตำงประเทศจนถงระดบปรญญำเอก กท ำใหหลำยคนเปลยนเขมจำกกำรเรยนแพทยมำเรยนวทยำศำสตรแทน และคงจะมอกมำกมำยถำไมถกผใหญทำงบำนทกทวงไมเหนดวย

คนพวกนนแหละทจบกำรศกษำกลบมำเปนอำจำรยนกวจยมชอเสยงมลกศษยลกหำมำกมำยอยในขณะน


“เวลาอยในหอง lab ในองกฤษ ครจะสอนวาเมอทดลองปฏกรยาในหลอดทดลอง หามหนปากหลอดไปทางคนอนเปนอนขาด มนเปนมารยาทนะเธอนะ เวลาเกด อะไรขนเพอนทอยขางๆ จะไดไมเดอดรอนไปดวย”

เปนค ำทอำจำรยสอนอยเสมอเกยวกบกฎ กตกำ มำรยำท ในหองทดลอง

ถงแมวำอำจำรยจะมนสยงำยๆ จนบำงทไมเปนทำงกำรเลย แตคนทเคยใกลชดกบทำนนำนๆ จะไดซมซบมรรยำททดแบบคนองกฤษจำกทำนไมมำกกนอย

“นพวกเธอ วนหยดเยนค าแลวท าไมไมกลบบานไปดหนงสอหนงหา มวท าอะไรกนอย ทน”

ตอนนนเปนตอนใกลค ำของวนเสำรวนหนง อำจำรยขบรถเขำมำในคณะ (ตอนทคณะวทยำศำสตรกำรแพทยอยถนนศรอยธยำ ซงปจจบนคอ คณะเภสชศำสตร มหำวทยำลยมหดล) และเหนพวกเรำหลำยคนยงระเกะระกะอยตำมตก เมอไดรบทรำบวำพวกเรำ (ซงเปนนกกจกรรมจ ำเปน) ยงอยทคณะเพอชวยตดไฟประดบรอบๆตก เนองในวนเฉลมพระชนมพรรษำ ทำนกองไปแตกยงหนมำพดยมๆวำ

“ไอพวกเธอนมนพวกเกาเจง มากนมานอนทตกแลวท าสกปรกมาก”

แลวเดนเขำหองทำนไป สกครกเหนไฟในหอง lab ซงอยตดกบหองพกของทำนเปด แอบดกพบวำทำนก ำลงท ำกำรทดลองงวนอยคนเดยว เชอวำในขณะนนหลำยๆคนในหมพวกเรำคงคดเงยบๆวำอยำกจะเปนนกวทยำศำสตรอยำงทำนบำง ซงคณสมบตของกำรเปนนกวทยำศำสตรของทำนอำจำรยมเตมเปยม ทำนจะเขำมำในหอง lab ท ำกำรทดลองวจยดวยตนเองทกๆวนททำนวำง วนละหลำยๆครง ไมวำจะเปนเวลำ 10 นำท หรอเปนชวโมง

ทำนปดไฟหองรำว 2 ทม แตกอนจะขบรถออกไปกยงหนมำถำมวำจะกลบกนเมอใดพรอมส ำทบวำ

“อยากลบบานดก ไปใหพอแมเหนหนาบาง”

พกใหญๆ กมรถแทกซวงเขำมำในคณะพรอมคนจำกรำนไชยโรจนทอยฝงตรงขำมโรงเรยนสนตรำษฎรอนเปนรำนอำหำรเจำประจ ำของอำจำรย ถอถงขำวหอสดอรอยมำยนให 20 ถง บอกวำ “อาจารยสตางคซอแลวสงใหเอามาให!”


อำจำรยทำนเปนเชนนกบพวกเรำเสมอ ปำกทำนจะดำวำ (โดยเฉพำะค ำวำ “เกำเจง” ซงทำนชอบใชกบพวกเรำทชอบสงสอยคณะไมคอยกลบบำน) แตทำนจะอมยมไปดวย แลวกจะจบลงทพวกเรำไดผลบญจำกควำมใจดของทำนทกครง

“ถงพวกเธอจะไมชอบ ผดง เพราะมนชอบดดาพวกเธอมาก แตเธอกตองรวามนท าชอเสยงใหประเทศชาต ไมรวาในชวตนเราจะมโอกาสตอบแทนบญคณประเทศไดเทามนหรอเปลา”

อำจำรยผดง เปนอำจำรยหนมดแลทำงสำขำวชำชววทยำ บำงครงอำจำรยดมำกจนพวกเรำระอำ ซงอำจำรยสตำงคกทรำบด แตอำจำรยผดงไดรบคดเลอกใหเปนนกกฬำทมชำตในฐำนะนกยงปนในกฬำเอเชยนเกมสทประเทศไทยก ำลงเปนเจำภำพอยตอนนน อำจำรยสตำงคกมำสงสอนพวกเรำใหยกยอง ชนชม คนท ำประโยชนรบใชชำต ทอำจำรยตกเตอนอำจเปนเพรำะเปนททรำบกนดวำผเขยนเปนลกศษยทชอบ “ขดคอ” อำจำรยผดงมำกพอสมควร กนบวำไดผลมำกเพรำะท ำใหพวกเรำชนชมอำจำรยผดงอกอกโข

“ไอยอดหทย เอาแบบนไปใหคณอมร แลวเอาตวอยางสายไฟจากคณอมรกลบมา ใหฉนดวย”

ในชวงทท ำปรญญำโทกบอำจำรยทคณะวทยำศำสตรเดมอยนน คณะวทยำศำสตรปจจบน และโรงพยำบำลรำมำธบด ก ำลงอยในระหวำงกอสรำง ผเขยนถกอปโลกใหเปน messenger ระหวำงหอง lab ทตกเดมกบสถำนทกอสรำงใหมใกลๆกน บำงทวนละ 5 – 6 เทยว แตกนบวำเปนโชค เพรำะไดเรยนรเกยวกบกำรกอสรำงตกขนำดใหญ ซ ำเปนตกพเศษทตองรองรบอปกรณวทยำศำสตรตำงๆ คณะผออกแบบจงตองปรกษำรำยละเอยดกบนกวทยำศำสตรผใชอยำงใกลชด ผเขยนกเลยไดมโอกำสรวมวงดวยเปนครงครำว แมจะเปนสวนนอยนด ทนบวำเปนบญมำกกคอ อำจำรยตกลงใชซกหนงของชน 3 ตกเคม เปนหอง lab วจยสวนตวของทำน และอนญำตใหผเขยนไดใชหอง lab ดงกลำวในกำรท ำวจยดวย วนทพระบำทสมเดจพระเจำอยหวทรงเสดจวำงศลำฤกษ มหองทดลองสรำงเสรจเรยบรอยเพยงไมกหอง หอง lab เคม ชน 3 จงเปนหองหนงทในหลวงทรงเสดจทอดพระเนตร และทรงอ ำนวยพรใหท ำงำนประสบควำมส ำเรจ นบวำเปนบญสงสดของผเขยนจำกกำรทไดท ำงำนในหอง lab ดงกลำวตงแตตนจนถงวนเกษยณอำยรำชกำร

“ยอดหทย เธอรไหมวาทนโคลอมโบไปท าปรญญาเอกทองกฤษปนมอย 10 ทน แตมคนสอบผานแค 4 คน จงเหลอทนอก 6 ทน เธออยากไปปนเลยไหม?”

ผเขยนเรยนทำนวำเพงจะบรรจเปนอำจำรยไดไมถง 6 เดอนเทำนน คงยงไปไมไดเพรำะตำมกฎจะตองท ำงำนใหครบปเสยกอน


“ไมเปนไรหรอกฉนจะจดการให เอานามบตรของฉนนไปพบเจาหนาททบรทชเคานซล ใหเขาสมภาษณเสยหนอย”

(ควำมจรงตรงนทำนใช ลอ – อว ตลอดกำรสนทนำ)

เมอไปถงปรำกฏวำคนองกฤษซงเปนเจำหนำทระดบสงทนนทรำบเรองของเรำหมดแลว ทรำบแมกระทงอำจำรยสตำงคตองกำรใหเรำไปท ำ Ph.D. กบ ศำสตรำจำรย Ollis เพอนสนทของทำนทเมองเชฟฟลด อก 3 – 4 วน ตอมำกมโทรศพทจำกบรทช เคำนซล แจงวำมหำวทยำลย และอำจำรยทำงโนนรบเรำเขำเรยนแลว ขอใหเรำเตรยมตวไปองกฤษไดเลย

นบวาเปนการสอบชงทนทใชเวลาสนทสดในโลกกวาได

ควำมจรงอำจำรยพร ำบอกเรำวำชวตคนเหมอนวงลอทหมน บำงตอนโชคด บำงทโชครำย ฉะนน จะตองเตรยมตวใหพรอมไวส ำหรบทกสถำนกำรณ เชน ถำอยำกไดทนไปเรยนปรญญำเอกกตองพรอมทำงดำนภำษำจะไดไมพลำดโอกำสเวลำทมทนใหสอบ

“ถาเธอไมเตรยมตวไวใหดพอมทนมาแลวสอบไมได กไมรวาอกนานเทาไหรวงลอจะหมนมาหาเราอก”

คงเปนอทำหรณทดส ำหรบเดกๆ รนปจจบน ทไดทนแลวคอยไปสอบ TOEFL แลวกไมไดสกท จนตองไปตกคลกเยอะแยะในมหำวทยำลยระดบต ำในตำงประเทศทอยำกไดเงนจำกนกเรยนตำงชำตโดยไมค ำนงถงคณภำพ

เหลอเวลำอก 1 อำทตยกอนจะเดนทำง แมเกดไมสบำย คณหมอเจำของไขนดผเขยนไปพบในวนรงขนแจงวำแมเปนมะเรงในกระดกขนสดทำยคงอยไดอกไมนำน ทำงบรทช เคำนซล กเรงรดมำใหเดนทำงไปใหทนปดเทอม พรอมสงตวเรอบน และเงนทองตดตวมำใหเรยบรอยแลว ดวยควำมรสกวำวนเปนทสดจงเลำใหอำจำรยฟงเพรำะตอนแรกคดวำจะประวงเวลำไวจนเสรจภำรกจเกยวกบแมเสยกอนซงกไมทรำบวำจะเปนเมอใด

“เรองนทางบรทช เคานซล และทางองกฤษเขารอเราไมไดหรอก แตนฉนไมไดแนะน าเธอใหเปนลกเนรคณนะ ชวตเธอเหมอนเทยนทเพงจะจด ชวตแมเธอเหมอนเทยนทก าลงจะดบ ถาเธออยแลวแมหาย กจะแนะน าใหอย แตถาเธอตดสนใจไปกไมตองหวง ฉนจะใหกมพลชวยดแลเปนธระทางนถาเกดอะไรขน”

อำจำรยกมพลเปนอำจำรยรนพทใกลชดอำจำรยอกผหนง ผเขยนจงตดสนใจเดนทำงไปองกฤษ และอก 2 – 3 อำทตยถดมำอำจำรยกมพลกยงตวเปนเกลยวเกยวกบกำรจดกำรงำนศพของแม


“ฉนบอกเดวด (Professor David Ollis เพอนทำนอำจำรย และตอมำเปน supervisor ขอ งผเขยน) ใหเธอเรยน และท าวจยเกยวกบเรอง NMR ไอ NMR นส าคญมาก นะเธอ ฉนอยากรมาก พอเรยนจบกลบมาแลวชวยมาสอนฉนดวย”

สอนอำจำรยสตำงค!! .... อะไรมนจะยงใหญขนำดนน หวใจเรำพองโตคบอกทอจฉรยบคคลอยำงอำจำรยสตำงคไวใจจะใหเรำสอนให คงจะไมมอะไรนอกเหนอไปกวำตองตงใจเรยนอยำงสดชวตทจะไดกลบมำเลำเรองรำวเกยวกบ NMR ใหทำนฟง ทงๆทรวำนเปนวธท mentor ใช กระตนลกศษยอยำงเรำ และ mentor กไมเหนจะตองแสดงวาเกงกวาลกศษยไปเสยทกเรอง

วนนนเปนวนทผเขยนจะเดนทำงไปองกฤษ อำจำรยชวนไปทำนขำวกลำงวนทรำนใกลๆ สวนรนฤด นอกจำกพดเรองเรยนเกยวกบ NMR แลว ทำนกโพลงขนมำเฉยๆ วำ

“อยเมองนอกนไมเหมอนอยเมองไทยนะเธอ ทโนนอยตวคนเดยวไมมทพง ฉะนน เ ธอตองหาทพงยดเหนยวทางใจไว กอนนอนทกคนสวดมนตไหวพระ ระลกถงคณพอ แม อาจารย แลวตองไหวพระปยมหาราชดวย ทานมบญคณตอประเทศไทยมาก” (รำยละเอยดเรองรำวตอนนนำสนใจมำก ผเขยนเคยเขยนบนทกและตพมพไวแลว)

แลวตอดวยวำ

“ไอ ก. นนาสงสาร มนไมคอยจะฉลาดเลยโดนเพอนๆ ลออยเรอย ฉนรบมนเขา มากแคอยากใหมนมาชวยคม lab จะไดไมเปนภาระกบคนอนทสอนและท าวจย แตฉ นสงสารมน เธอกลบมาแลวตองชวยดแลมนดวย”

อำจำรย ก. คอ คนทอำจำรยสตำงครบเขำท ำรำชกำรดวยควำมสงสำรทหำงำนท ำไมได

แตกมบำงคนททำนเหนแววกพยำยำมชวยปรบวฒให เชน มกรณหนงเปนอำจำรยจบอนปรญญำจงตองท ำหนำทคม lab เพยงอยำงเดยว แตเดกๆรก ทำนกเคยวเขญใหลงทะเบยนเขำเรยนในระดบปรญญำตร โดยเรมเรยนรวมกบนกศกษำชนปท 3 ผเขยนซงขณะนนท ำปรญญำโทอยกบอำจำรยจงไดรบหนำทจำกทำนใหเปน tutor สวนตวของอำจำรยทำนนนทกบอย

ระหวำงทยำยคณะจำกตกเกำมำอยแหงใหมทคณะวทยำศำสตร ในปจจบน พวกเรำตำงกยงกบกำรจดของและอปกรณตำงๆใหเขำทเขำทำง พรอมๆกบกำรเรมท ำวจยไปดวย บำยวนหนงอำจำรยสตำงคจงมอ (จงมอจรงๆ) หญงชำวบำนทำทำงโทรมๆคนหนงเขำมำใน lab อำจำรยบอกวำชอ ลออ นำงลออเดนโตเตเขำคณะฯมำพบอำจำรยแลวของำนท ำ โดยเลำใหทำนฟงวำญำตเอำมำสงใหเปนคนไขทโรงพยำบำลประสำทแตตวเองคดวำไมไดเปนอะไร วนดคนดจงเดนออกจำกโรงพยำบำลประสำทซะ


เฉยๆอยำงนนละ แลวจงจบพลดจบผลมำเจออำจำรยเขำ อำจำรยบอกวำ รสกสงสำรและทำทำงแกซอด แลวกพดจำรเรองทกอยำง ไมเหนมอำกำรทำงประสำทใดๆ

“เธอจดการหางานใหลออ ใหท าอะไรกไดเชน ท าความสะอาดหอง lab ชน 3 น ฉ นจะจดการแจงกบทางโรงพยาบาลประสาทเอง”

นำงลออจงกลำยมำเปนคนงำนประจ ำ lab ตงแตบดนน จนถงเวลำทแกเกษยณอำยรำชกำรไป และแมแตปจจบนทผเขยนเกษยณอำยไปแลวอำจำรยรนนองผทรบชวงหอง lab ชน 3 ตอจำกผเขยน กยงจำงนำงลออใหท ำหนำทเดมดวยเงนสวนตว นบวำนำงลออ เปนคนเกำคนแกขนำนแทเพรำะอยคกบหอง lab ตงแตวนแรกทในหลวงเสดจจนปจจบน !

เรองรำวของนำงลออ กยงมเกลดยอยทนำสนใจอนควรจะบนทกไวดวย

ระหวำงทผเขยนเรยนอยเมองนอก อำจำรยสตำงคกสนบญ หอง lab ชน 3 มสภำพเกอบรำง ไรทศทำง ไมมใครท ำวจย นำงลออไมมงำนอะไรท ำ นอกจำกกวำดพน และปดหยำกไยเปนครงครำว วนๆ ท ำงำนตอนเชำแคชวโมงเดยวกไมเหลออะไรใหท ำอก จงไดแตนอนจนกระทงเยนหมดเวลำรำชกำรกกลบบำน เปนอยำงนอยเกอบ 2 ป ผเขยนจงจบกำรศกษำกลบมำใชหอง lab อกครงหนง เปนธรรมดำอยเองทคนเคยนอนทงวนทงป จนสมองเกอบฝอ แลวทนใดนนกถกเขนใหท ำงำนทงวนยอมจะแบกรบไมไหว นำงลออกจะบนหรอรองไหวำรบภำระงำนไมไหวอยเนองๆ รองไหมำลำออกอยหลำยครง แตผเขยนกไมใหออก วนหนงหลงจำกเวลำผำนไปสกเดอนสองเดอนกเหนนำงลออนงรองไหตวสนอยบนบนไดระหวำงชน 2 กบ 3 เมอไตถำมดกบอกวำ “ผเขำ” ผเขยนกนกเฉลยวใจวำคนทผเขำจรงๆนน จะไมมทำงบอกใครตอใครวำผเขำได ประโยชนทไดจำกกำรประกำศบอกอำจำรยยอดวำผเขำคงจะมสถำนเดยว คอ ไดรบอนญำตใหไปนอนพกผอนไดเทำนนเอง ผเขยนจงอนญำตใหผเขำอยได 2 – 3 วน และเมอแนใจวำนำงลออไมไดปวยอะไร กเลย “บงคบ” ใหท ำงำนทงๆ ทผเขำอยำงนนแหละ

วนหนงเมอผเขยนเดนผำนศำลพระภมตรงขำงๆตกจำนบน ของคณะวทยำศำสตร กเหลอบไปเหนเทยนไขเกำๆทใครตอใครน ำมำบวงสรวงกองพะเนนเทนทก กเกดควำมคดตลกๆขนมำ จงกลำวยกมอไหวขอเทยนจำกศำลพระภมมำเลมหนง กลบมำถงหองกจดเทยนหยดใสขวดน ำใหมลกษณะเหมอนน ำมนต แลวรบไปเรยกนำงลออเขำมำ ดวยหนำตำขงขงจรงจงผเขยนบอกวำไดไปพบเกจอำจำรยทำนหนง ทำนนงทำงในแลวพบวำมผเขำคนงำนทเปนลกนองคนหนงของผเขยน ฉะนน ใหเอำน ำมนตนไปใหกนวนละชอนเพอไลผ

แทบไมนำเชอวำนำงลออดวนดคน! ขยนท ำงำนทงวนเปนคนละคน


ผำนไปรำวเดอนกวำๆ บำยวนหนงนำงลออกมำนงอยตรงทเดม อำกำรตวสนพรอมกบรองไหอกแลว พอถำมไถดเจำตวกบอกวำผเขำอกแลวเพรำะน ำมนตหมด ! ผเขยนบอกวำ “ไมเปนไร คนนจะไปขอจำกทำนเกจอำจำรยองคเดมมำใหอก” เยนวนนนผเขยนกตองรบ “ท ำน ำมนต” แตครำวนท ำทเดยวสำมขวดเลย พอรงขนกเรยกนำงลออมำหำ ท ำหนำตำขงขง พดเสยงเนบๆ วำ

“ผมไปบอกพระอำจำรยวำผเขำลอออกแลว เพรำะน ำมนตหมด ทำนเลยใหมำสำมขวด แลวสงวำกนหมดแลว ครำวนจะหำยขำด ไมตองมำขออกเลย เพรำะผไมกลำกลบมำอก”

จำกวนนน จนถงวนน นำงลออรำงกำยแขงแรง ท ำงำนขยนขนแขง นำรก และไมโดนผเขำอกเลย

ตอนทผเขยนเรยนอยในองกฤษไดสก 2 ป ทำนอำจำรยสตำงคกสงนำยตม (ศำสตรำจำรย ดร. ศกรณ มงคลสข ลกชำยคนเดยวของทำน) ไปเรยนในโรงเรยนไฮสกลทเมองลเวอรพล และขอใหผเขยนชวยเปนหเปนตำดแลนำยตมตอนเสำร-อำทตยดวย แตสงทตดใจผเขยนทสดจนกระทงถงทกวนน กคอวนทอำจำรยสมศกด (ศำสตรำจำรย ดร. สมศกด รจรวฒน ลกเขยของทำนอำจำรยสตำงค) พำนำยตมเดนทำงจำกกรงเทพไปลอนดอน อำจำรยสตำงคไปธระทองกฤษกอนหนำนนจงไปรอรบนำยตมอยทโนน ทำนพกทอพำรทเมนท แถวควนสเกท กลำงกรงลอนดอน ผเขยนกเดนทำงจำกเมองเชฟฟลดลงมำพบทำนทนน พรอมรบอำสำทำนวำจะขบรถไปรบนำยตมทสนำมบนให พอวนทนำยตมมำผเขยนกขบรถไปกบอำจำรย สกครงชวโมงกวำก ำลงจะพนจำกสภำพรถตดในลอนดอน มงหนำไปสนำมบนฮทโรว อำจำรยซงนงขำงๆ ถำมวำ “นจะไปไหน?” ผเขยนกบอกวำ “กจะไปสนำมบนไงครบ” ทำนถำมวำ “อำว ท ำไมมำทำงน” “กสนำมบนตองไปทำงน” กเลยเพงทรำบจำกทำนวำเครองบนจะมำลงทสนำมบนแกทวค ไมใชทฮทโรวตำมทผเขยนเขำใจเอำเอง

ผเขยนเรยนอยเมองเชฟฟลดบำนนอก เคยเดนทำงมำกรงลอนดอนเพยงไมกครง ถนนหนทำงกไมรจก จะขบรถพำทำนอำจำรยไปสนำมบนฮทโรว กตองศกษำแผนทลวงหนำกอนเปนวน แตนจะตองขบพำทำนอำจำรยหกเหจำกทศทำงทศกษำไว ไปยงสนำมบนแกทวคซงไมรจกเลย ผอำนคงเดำสถำนกำรณได ผ เขยนขบรถหลงแหลก จนเวลำลวงเลยใกลก ำหนดเครองบนลง อำจำรยกระสบกระสำย จำกนอยไปจนหวเสยสดขด ผเขยนขบไป หลงไป หำทำงไป และมทำนอำจำรยทเรำทงรกทงกลวนงอยขำงๆ ดำแหลก พรอมกบเขกหวไปตลอดทำง ลองคดเปรยบเทยบดวำถำใครอยในสถำนกำรณดงกลำวจะรสกอยำงไร?

อยำงไรกตำม กขบรถพำทำนอำจำรยไปจนถงสนำมบนจนได เพยงแตชำไปนดเดยว แตควำมรสกตกใจกลวอำจำรยคงยงหลงเหลออยเตมเปยม เพรำะคนนงแอบมำบอกตอนหลงวำ ตอนขำกลบผเขยนขบรถผำไฟแดงตง 2 – 3 แหง โดยทผเขยนไมทรำบเลย


ทประทบใจทสดจนทกวนนกคงเปนภำพกำรแสดงควำมรกอยำงสดหวใจทพอแสดงตอลกชำย เมอกลบมำถงอพำรตเมนท นำยตมซงคงจะเหนอยและเพลยมำกกนงโครมลงบนโซฟำ ทำนอำจำรยคกเขำลงกบพนพรมบรรจงถอดรองเทำ ถงเทำให พรอมพร ำถำมวำ “เหนอยไหมลก? เหนอยไหมลก?”

ตมเปนอภชำตบตร เปนลกไมทหลนใกลตนมำกจรงๆ เรยนด ท ำงำนเลศ เปนนกวทยำศำสตรดเดน ไดต ำแหนงศำสตรำจำรยไปเรยบรอยแลวทงๆทอำยยงไมมำก และเปนคณบดคณะวทยำศำสตร ทพอเปนผสรำงขนมำ

เรองปลกยอยเกยวกบอำจำรยนนเลำเทำไรกไมมวนหมด แตทพวกเรำหลำยสบคน รบทนไปเรยนในสำขำวชำตำงๆทำงวทยำศำสตร จนจบกลบมำท ำงำนในประเทศไทย กเปนเพรำะฝมอของทำนอำจำรยโดยแทททำนท ำใหเรำเชอ และศรทธำ ชวตกำรเปนอำจำรย/นกวจยทคณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยมหดล จงอำจแตกตำงไปจำกทอนโดยสนเชง พวกเรำจบกลบมำประจ ำท ำงำนในสถำนททมกลมเพอนเกงๆ รวมตวกนอยมำกเปน critical mass มผเชยวชำญชำวตำงชำตมำกมำย มธรรมเนยมกำรปรกษำ วจำรณควำมคดทำงวทยำศำสตรกบเพอนๆไดโดยไมตองเกรงใจเพอนรนพ ไมใชระบบอำวโสมำท ำใหกำรท ำงำนขำดควำมคลองตวหรอขำดประสทธภำพ มเครองมอเครองใชวทยำศำสตรทจ ำเปนตอกำรสอน กำรวจย อยำงเพยงพอ และพวกเรำกยงมเงนพเศษทเรยกวำเงน supplement แถมใหนอกเหนอจำกเงนเดอนอกเดอนละ 2,000 บำท เพอใหพวกเรำไดทมเทไปกบงำนวจยโดยไมตองขวนขวำยไปหำงำนพเศษอนท ำ เงน 2,000 บำท สมยนดแลวนอยนดเดยว แตถำลองเปรยบเทยบวำเงนเดอนของอำจำรยระดบปรญญำเอกในสมยนนไดเพยง 2,450 บำท กตองยอมรบวำเงน supplement ทได กมำกเอำกำรทเดยว

ทงหมดนเปนฝมอของทำนอำจำรยสตำงค มงคลสข สดยอด mentor ของพวกเรำ ผทท ำใหวฒนธรรมกำรท ำงำนวจยเพอท ำใหกำรสอนดขน วฒนธรรมกำรสงเสรม ยกยองคนเกงมผลงำน เปนของคกนกบคณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยมหดล จงไมนำแปลกใจทหลำยๆปมำนมหำวทยำลยมหดล มผลงำนวจยทปรำกฏในฐำนขอมลมำกกวำมหำวทยำลยล ำดบถดมำเกอบเทำตว และผลงำนดงกลำวนนครงหนงมตนตอมำจำกคณะวทยำศำสตร แตในระยะหลงนหลำยๆ คณะในหลำยมหำวทยำลย กไลตำมคณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยมหดล ตดเขำมำ และมแนวโนมวำจะแซงล ำหนำในอนำคตอนใกล ซงเปนเรองทดมำกทกำรวจยไดแผขยำยกลำยไปเปนวฒนธรรมของอำจำรยโดยทวไปในทกมหำวทยำลย ผเขยนไดแตคดอยคนเดยววำสำเหตคงมำจำกวฒนธรรมกำรวจยเรมฝงรำกลกเขำไปในมหำวทยำลยตำงๆจรงๆ และคงไมใชสำเหตมำจำกควำมลวงไปของกลมบคคลทมโอกำสไดทำนอำจำรยสตำงคเปน mentor แตกลมบคคลเหลำนอำจจะเปน mentor ทไมอำจจะเทยบเคยงควำมเปน super mentor ของอำจำรยสตำงคไดเลย จงไมสำมำรถผลต mentee เกงๆไดมำกเหมอนกบทอำจำรยสตำงคท ำไว

ระบบ Mentoring ในสหรฐอเมรกา 185

ทายสด ระบบ Mentoring ในสหรฐอเมรกา

ดร. กญญวมว กรตกร ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภำพแหงชำต

และบณฑตยสภำวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย

ตงแตเดอนมกรำคม 2009 The National Science Foundation (NSF) ของประเทศสหรฐอเมรกำเปลยนนโยบำยกำรใหทนทส ำคญอยำงยงประกำรหนง โดยก ำหนดวำในขอเสนอโครงกำรวจยทจะสงมำขอรบกำรสนบสนนนน หำกมกำรขอรบทนส ำหรบกำรจำง postdoc โครงการวจย จะ ง อธบำยเเผน า า การในดำน mentoring า า ง postdoc ในโครงกำรนนอยำงไร หำกขอเสนอโครงกำรวจยทตองกำร postdoc ฉบบใดขำดรำยละเอยดของสวนประกอบน จะถกปฏเสธกำรพจำรณำจำก NSF ตงเเตในขนเเรกทเดยว กำรตนตวเเละเหนควำมส ำคญของระบบ mentoring า กร โ รง การ ร าง ก จยทมคณภำพสงขนเชนน เกดขนทกหนทกเเหงทงในประเทศผน ำทำงกำรวจยเเละประเทศก ำลงพฒนำ ในวำรสำร The Scientist ฉบบเดอนธนวำคม 2008 มบทควำมทกลำวถง ควำมมหศจรรยของ mentoring (Mentoring magic) วำมควำมส ำคญอยำงยงทจะสงผลใหคนรนใหม ไมวำในระดบนกเรยน นกศกษำ หรอ postdoc ในสำขำวทยำศำสตร ประสบควำมส ำเรจในสำยอำชพเเละประสบควำมส ำเรจในชวต โดยยกตวอยำง mentor ทเเสดงบทบำทดงกลำวไดอยำงดเยยม 2 ทำน ไดเเก Dr. Lucy Shapiro สำขำ Developmental Biology จำกมหำวทยำลยสแตนฟอรด เเละ Dr. Carlos Castillo-Chavez สำขำคณตศำสตร มหำวทยำลยรฐอรโซนำ โดยทำนหลงนเปนผทไดรบรำงวล Mentor Award ประจ ำป 2007 จำก AAAS (The American Association for the Advancement) บทควำมดงกลำวไมเพยงเเตน ำเสนอเเนวทำงกำรพฒนำเเละสงเสรมผทอยในควำมดเเลของทงสองทำนนเทำนน เเตยงไดสมภำษณนกศกษำเเละ postdoc ทงในปจจบนเเละอดต ถงประสบกำรณเเละกำรสงเสรมทไดรบเมออยใน Lab ซงเชอวำมสวนส ำคญยงในกำรท ำใหตนมควำมกำวหนำทดเเละประสบควำมส ำเรจ ปจจยส ำคญทนกศกษำเเละ postdoc จำก Lab ทงสองพดถงในคณสมบตของ mentor ทมอทธพลตอกำรท ำงำนของตน คอ กำรท mentor มควำมสนใจอยำงจรงจงตอควำม ส ำเรจของ mentee เเละใชควำมพยำยำมทกวถทำงทจะเปดโอกำสให mentee ไดคนพบควำม สำมำรถของตน เเละฝกปรอควำมสำมำรถนน โดยท mentor ไดตดตำมควำมกำวหนำเเละใหค ำเเนะน ำทำงงำนวจยอยำงใกลชด ใสใจในกำรเเกปญหำทเกดขนในหอง Lab เเละปญหำอนๆในชวต รวมทงกำร “เปดประต” ให mentee ไดพบปะเเละมโอกำสไดพดคยกบนกวทยำศำสตรทส ำคญในเเวดวง ควำมสนใจในควำมส ำเรจของ mentee น ไมไดสนสดอยเมอผลก

ระบบ Mentoring ในสหรฐอเมรกา 186

นกวจยหรอนกเรยนให “พนรง” ไปเทำนน เเต mentor ทยอดเยยมอยำง Dr. Carlos Castillo-Chavez ยงตดตำมเเละใหค ำเเนะน ำตอในกำรท ำงำน เชน เเนะน ำใหหำเเนวทำงกำรวจยเพอสรำงควำมเปนตวตนของตนเอง เเละ “ตดสำยสะดอ” จำกกำรวจยเรองเกำสมยทท ำปรญญำเอก โดยเเนะน ำวำ “Once you graduate and get your Ph.D., you stay as far away from me in research as you can” วธกำรนเปนกำรผลกให mentee คนพบจดยนของงำนวจยของตนเอง เพอให mentee ไมอยใน “เงำ” ของตนไปโดยตลอด

ควำมส ำคญของ mentor ค า า ร ง mentee น ไดรบกำรยอมรบวำเปนเรองส ำคญอยำงยงยวด ดงจะเหนไดวำนอกจำกกำรท NSF ก ำลงจะมขอบงคบเรองแผนกำร mentoring ส ำหรบ postdoc ในกำรขอทนเเลว AAAS กด ำเนนกำรคดเลอกผรบรำงวล Mentor award ประจ ำป เเละรำงวล Lifetime Mentor Award ตอเนองมำเปนระยะเวลำนำนตงเเตป 1996 โดยเนนบทบำทของ mentor ค า า ร งสตรเเละ โอกำส เชน ชนกลมนอยของประเทศสหรฐฯ

ทง Dr. Shapiro เเละ Dr. Castillo-Chavez เเสดงใหเหนวำกำร mentor นน ไมใชเปนเพยงกำร mentor ใหเปนนกวทยำศำสตรทเกง เเละไมใชเปนเพยงกำรรอรบเเตผลงำนท mentee จะสรำงขน เเตตองเเนะน ำ ชวยหำทำงเเกไขปญหำ ใหโอกำสใหมๆ เเละมควำมตงใจจรงทจะอยำกเหนคนผนนมควำมกำวหนำในสำยอำชพในชวต ตงเเตกำวเเรกทตดสนใจรบ mentee า าใน Lab อยำงไรกตำม กำรเปน mentor ใชส งท อำจำรยหรอนกว จย กค ท ำ เปน ก เปนส งท า าร ร ร าก าง ง ร ค า า ร มำเเลวเเละเปนตวอยำงทด เเตปจจยทส ำคญยง า ร mentor คอ commitment เเละค า รา า าง ร ง mentee “ไดด” อยำงนอยเทยบเทำกบตนหรอตองดไปกวำตว mentor ง โดยไมเหน mentee ค ง ร เพยง “ ” ง ร งา ง า

ศาสตร์ละศลป์ของการป็นนักว·จัย...

Documents