empresa chiki april 2012

20
12 Kore outo ku koutela AOV a base di solidaridat 3/4 Kambio di seguro ta bin www.empresachiki.com KBB ta yuda ku estudio di fishi 20 7/8 14/15 Marshe pa Empresario GRATIS Aprel 2012 página página página página página página 15 página 15 página 10/11 página 10/11 Seguro di responsabilidat Seguro di responsabilidat Un publikashon mensual di Kámara di Komèrsio Un publikashon mensual di Kámara di Komèrsio Seguro pa negoshi sa mas di e asuntu aki E mihó konseho pa área di riesgo E mihó konseho pa área di riesgo 2-13 páginanan

Upload: empresachiki

Post on 26-Jul-2015

224 views

Category:

Documents


4 download

DESCRIPTION

Empresa Chiki April 2012

TRANSCRIPT

Page 1: Empresa Chiki April 2012

12Kore outoku koutela

AOV a basedi solidaridat

3/4Kambio diseguro ta bin

www.empresachiki.com

KBB ta yuda kuestudio di fishi

20

7/8

14/15

Marshe paEmpresario

GRATISAprel 2012

página

página

página

página

página

página 15página 15

página 10/11página 10/11

Seguro diresponsabilidatSeguro diresponsabilidat

Un publikashon mensualdi Kámara di KomèrsioUn publikashon mensualdi Kámara di Komèrsio

Seguro pa negoshisa mas di e asuntu aki

E mihó konsehopa área di riesgo E mihó konsehopa área di riesgo

2-13páginanan

Page 2: Empresa Chiki April 2012

Si bo bai sinta pensa bon pa evaluá tur e asuntunan ku un empresario mester tene na bista durante ehekushon di su funshon, bo ta realisá e trabou di un empresario ta muchu mas kompliká ku hopi hende ta kere. Nan ta mira e empresario den mayoria kaso ora e ta kobra òf ora e ta den su ora liber pa gosa i relahá su mente. Nan no ta mira ora e komersiante ta traha te lat anochi pa tene su atministrashon bei. Nan no ta den su serkania ora e ta kibra su kabes kon e ta bai generá sufisiente entrada nobo pa por kubri tur e gastunan adishonal ku e ta antisipando. E no sa ki ora e empresario ta pasa den duru, pasobra tur luna dinobo e tin e peso riba dje di mester paga su trahadónan nan salario, ku tur e gastunan pa provishonnan sosial ku ta bini aserka. Nan no sa kon difísil ta pa yega na un areglo di finansiamentu, sea ta pa superá un tempu di kontratempu òf pa ekspanshon. Ta riesgo e mester tuma pa yega kaminda e ke yega ku su negoshi. Pa no papia mes di e difikultatnan ku e doño di negoshi mester wak pa superá ora surgi kos inesperá ku tin un impakto negativo riba rendimentu di e negoshi òf riba produktividat di su empleadonan. E hendenan ei afó no sa mes di tur esei. Ta bou di sirkunstansia asina e komersiante en kestion mester wak alabes pa su salú no bai atras, sino e ta mas leu for di kas.

Ku otro palabra i sin ke dramatisá, aseptá numa ku hasimentu di negoshi ta muchu mas ku simple-mente wak pa e totalidat di entradanan ta mas grandi ku e totalidat di gastu. Mas ku klaro ku esei na final di dia ta loke ta konta, pero e ta rekerí di e komersiante tambe pa e tin nanishi pa muchu mas kos ku solamente loke ta pasa den e negoshi mes, pasobra niun momento so e no por sera su wowo tampoko pa susesonan ku ta pasa rondó di dje. Komo ku no por trata tur e diferente aspektonan den un tiru, den Empresa Chikí ta purba na atendé e diferente aspektonan un pa un, preferiblemente for di diferente ángulo, relatando eksperensianan ku otronan a pasa aden, pa por informá e públiko lesadó mas kompleto posibel.

Pa e edishon aki nos ta fiho riba e importansia, pero alabes e nesesidat pa sera e seguronan adekuá pa kualke negoshi. Mas ku klaro ku esaki ta djis un parti di e asuntunan ku empresarionan mester konsiderá for di ora nan lanta nan mes negoshi. Hopi be ta despues ta bai wak kua seguro ta tuma, pero den hopi di e kasonan ei ta posponé sera e deal te ora ta lat. Anto e ora ei ta yora malai.Atraves di entrevista ku hendenan ku sa di e materia, ku funshonarionan di kompanianan di seguro, pero tambe ku e ‘kompania di seguro den man públiko’ esta esun mas grandi ku ta SVB (Sociale Verzekeringsbank, Banko di seguro sosial), ta repasá un kantidat di seguro ku ta di vital importansia pa kompanianan tene bon na bista. No ta tur punto ku nan trese dilanti ta mes relevante pa tur tipo di negoshi, pero tumando nota di e diferente elementonan ku ta bini dilanti den e seri di artíkulo, ta forma un bon fundeshi a base di kua bo por determiná kua seguro en todo kaso bo mester sera i kua bo por tuma aserka si bo situashon finansiero permití.

Asuntu di seguro no ta algu ku bo por tuma un desishon muchu lihé riba dje. Tin di nan ku ta obligá pa lei – esei bo no por skapa dje. Otronan si ta fakultativo, esta ku bo mes ta disidí si bo ke òf por tum’é. Tur seguro ku bo sera ta kosta sèn i esei por varia. P’esei mes ta rekomendabel pa bai ‘shop’ seguro, kompará no únikamente e prima ku mester paga ku otro, pero sigur mes importante ta e otro kondishonnan, kiko ta kubrí (i kiko no), kon e servisio ta hinká den otro, kon fásil (òf difísil) ta pa kambia di seguro, kada kuantu tempu mester revisá e kondishonnan di seguro, etc.

Nos ta konsiente ku e informenan aki nos no ta hasi e bida di e komersiante mas fásil. Al kontrali, pero nan ta importante pa kada empresario tuma e datonan aki na serio i apliká esaki riba nan mes situashon. Asina e por averiguá si e ta riba e bon kaminda òf kiko falta pa bo yega aya.

22

E komersiante mester tin nanishi pa hopi kos pareu

Empresa Chikíta un publikashon di

Kámara di Komèrsio i Industria di Kòrsou

Su meta ta pa informá i

eduká empresario chikí

pa e por sigui kontribuí

na desaroyo

ekonómiko di Kòrsou.

Redakshon:

Un tim di Kámara di Komèrsio

huntu ku diferente kolaborador

Aviso:

Spotlite ProductionsFarley Lourens

Telefon: 767-0907

Telefon: 560-8284

E-mail:

[email protected]

Kompaginashon i imprenta:

Drukkerij Amigoe

Kordinashon:

Intermediate N.V.Telefon: 737-1070

Tur derecho reservá ©

Empresa Chikí - Tambe riba Facebook!

Page 3: Empresa Chiki April 2012

Pero tin dos eksepshon!E promé ta ku e dunadó di trabou ei ta bai traha pa otro hende i e hende ei ta bai sigur’é i asina e por haña un seguro di malesa di SVB. Durante e periodo ku e ta traha e ta sigurá, pero si e stòp di traha e no ta haña e seguro prolongá komo trahadó sin trabou.E di dos ta ku lei ta bisa ku si bo no ta trahadó, e ta nifiká bo no tin seguro

komo trahadó, pero si por haña seguro komo miem-bro di famia den kaso ku si abo ta doño di empresa pero bo kasá tin un entrada mas haltu, bo ta kai bou di SVB. Pa esei e tin di bini ku dokumentonan nesesa-rio pa proba esei si. Si proba esei e dunadó di tra-bou por haña e seguro di SVB, sinembargo no komo tal, pero komo miembro di famia i komo e ta kasá.

Biba i ménos di edatFrancis Angelica a sigui splika ku te ainda lei no ta rekonosé e relashon di bibá, pero lei ta papia di kasá esta ku esposo òf esposa, i tur otro variante, manera bibá, no ta sigurá. Yunan ta keda sigurá te ora e nan bira mayor di edat, esta hasi 18 aña. Pa e periodo di 18 pa 25 aña e hóben mester bai un skol rekonosé pa departamentu di enseñansa. E definishon ta ku e ta dediká 20 ora komo preparashon pa bai skol i asina e yu ta keda

kai bou di e seguro di SVB komo miembro di famia.Señor Angelica a splika ku si bo traha ménos ku

5 dia bo no ta sigurá i p’esei e muchanan ku ta traha ménos ku 5 dia no ta sigurá komo trahadó pa SVB, pero ta keda sigurá si komo miembro di famia. Pa proba ku e hóben ta bai skol mester bini tur aña ku e deklarashon di skol. Bou di skol, segun señor Angelica, nan ta rekonosé skol di anochi tambe, pero no kurso.

Trahadónan di ‘eenmanszaak’

Den kaso ku e ‘eenmans-zaak’ tin trahadó, nan si ta sigurá, ku dos eksepshon. Lei no ta rekonosé e kasá di e dunadó di trabou ku ta traha serka dje i tampoko e yunan. Pa e kasá ta sigurá e mester ta hasi un trabou spesífiko. Por ehèmpel, e hòmber ta tékniko i e señora ta akountent. Den kaso di e muchanan ta bin aserka ku e tata tin di ehe-kutá su outoridat. P’esei no ta rekonosé e yunan pa kai bou di SVB, ya ku e tata tampoko ta den SVB.

Si tuma e yu na trabou, ta bai wak si realmente tin un kontrato di trabou ku e yu i ku e ta gana un salario i ku e ta igual na e otro trahadónan ku ta hasi e mesun trabou. Einan si e tata ku ta doño ta ehersé outoridat riba e yu. Pero den un kaso asina aki final-

mente ta e departamentu hurídiko di SVB ta disidí.

PrimaPa loke ta prima ta un kombinashon di dunadó di trabou i e trahadó. E doño di negoshi ta paga 8.3% i ta retené 2.1 % di e salario di e trahadó i final-

mente tin di paga 10.4% na SVB. Ta dependé e rísiko ku e trabou ta trese kuné e dunadó di trabou tin di paga e prima di aksidente tambe. Esaki ta e dunadó di trabou so ta paga i ta di 0.5 te 5%. E ta subi segun e rísiko di e trabou.Un hende ku ta gana riba e plafòn ku ta 4971.20 florin pa luna no ta kai bou di SVB. E por ta 1 sèn, pero ya e no ta sigurá mas na SVB. Den kaso di segu-ro di aksidente e prima ta keda tòg meskos sin ku tin un plafòn pa e pago di parti di e trahadó. Ta tur tra-

33

Splikashon di Francis Angelica di SVB

Tin kambio na kaminda pa sera seguro pa doño di empresa propio

Riba e foto por mira Yvette Davelaar Panneflek, Dyanira Victor i Francis Angelica hefe di departamentu na SVB.

En prinsipio un empresario di un negoshi propio, esta ‘eenmanszaak’/negoshi propio, no ta bini na remarke pa e seguro médiko di SVB. Francis Angelica, hefe di e departamentu

di registrashon di trahadó i dunadó di trabou, a splika ku tin dos posibilidat den e kaso aki. Si ta un ‘eenmanszaak’/empresa propio ta un dunadó di trabou i ni e ni su famia no por haña seguro serka SVB.

página 4 >>>>

Page 4: Empresa Chiki April 2012

hadó ta sigurá, sin importá haltura di nan salario. Tur hende ku ta traha por bini na remarke pa e seguro aki i e úniko eksepshon ta e ámtenar ku ta kai bou di gobièrnu mes. E lei ta ekskluí tambe un hende ku ta traha ménos ku 5 dia pa siman pa malesa, pero pa e parti di seguro di aksi-dente si no tin eksklushon.

Karchi seguro malesa

Kontrali na un pólisa, e karchi aki no ta un pólisa. Señor Angelica ta bisa ku e karchi ta pa fasilitá e prosedimentu. Si un hende téknikamente no tin kar-chi, pero el a kuminsá traha si i nunka a bai traha su karchi - ounke e tin

di duna informashon na SVB - ta nifiká tòg ku e ta sigurá. Un hende ku ta sigurá despues di 2 aña ku SVB kambia su karchinan. Si resultá ku e karchi a kaduká, e hende ta keda sigurá. Solamente e no tin su karchi, pero si por haña tratamentu médiko. SVB ta pidi e hende pa mas fásil bai tuma su karchi.

SVB ta sigurá tur malesa i kontrali na otro seguro privá ku tin di skrin ta ekskluí sierto malesa, SVB no ta ekskluí nada. Sola-mente tin klase 3 i ni brel ni djente no ta kai bou di dje. Pa redusí gastu a bai riba e sistema di remedi genéri-ko, pero si tin hende no ta bai ku e remedi genériko riba konseho di dòkter e ta bai stèmpel su papel i ta haña e otro remedi

ku no ta genériko. “Nos ke pa hendenan kura pa bai traha mas lihé posibel”, asina Francis Angelica a bisa.

Kambio den leiDirektor di NV i BV si ta bini na remarke pa e kar-chi di SVB ei kontrali na un doño di un empresa propio (‘eenmanszaak’). Den kaso di NV òf BV e persona por pèrdè loke e hinka aden e negoshi, pero den negoshi propio e doño ta kompleto responsabel pa e negoshi i p’e mes - i si e pèrdè, e ta pèrdè tur kos. Ta bin aserka ku e direktor di un NV of BV hopi biaha no ta (e úniko) doño, pero e ta akshonista. Tin un dis-kushon masha fuerte riba esei i ta trahando pa lei pa e doño di negoshi propio tambe bai kai bou di SVB.

Meskos lo ta den e propo-sishon di lei tin e kantidat di dianan ku ta traha i kisas pa otro aña ya esaki por drenta na vigor i asina kita e diskrepansianan ku ta eksistí ainda.

No ta duna informashon mas

E informashon ku falta serka e doño di e negoshi propio ta ku nan no sa si nan ta sigurá òf no. Tin biaha nan tabata sigurá na SVB komo nan tabata traha un kaminda. Ora nan habri nan mes negoshi nan ta kore bai SVB pa informá di esaki, pero e ora ei nan ta pèrdè tur derechi riba e karchi di malesa di SVB. Esaki ta pone ku awor nan no ta bai bisa SVB nada pa nan por keda ku nan karchi. Esaki sinembargo no ta stroba ku SVB segun

Francis Angelica ta haña sa via di otro instansia-nan entre nan impuesto i Kámara di Komèrsio, ku e hende a habri su mes negoshi.

Máksimo i mínimoUn hende di mayor na edat no tin mag di gana ménos ku 7.68 sèn pa ora. Pero tin un sistema di skal pa esaki si. SVB ta mantené su mes na lei i ta esei ta e salario mínimo pa sigurá un trahadó. E máksimo ya e 4971.20 florin pa luna.

Francis Angelicahefe di departamentu di

‘Registratie Werkgever en ‘Werknemer

SVB/seguro médikoPater Euwensweg 9Telefon: 434 4299

<<<< página 3

44

Splikashon di Francis Angelica di SVB

Tin kambio na kaminda pa sera seguro pa doño di empresa propio

Page 5: Empresa Chiki April 2012

Aspektonan di atenshon i rekomendashonnanpa promé, durante i despues di un kalamidat

E realidat tabata ku ta despues di e áwa- seru grandi okashoná pa Tomás hopi di nos empre-sarionan a bai wak kon ta ku nan seguronan i den kaso ku nan tabata sigurá mes, kiko eventualmente e seguro lo a kubri. Banda di ku hopi empresa no tabata bon (òf sufisiente) sigurá, ta bin aserka ku promé i e momentunan despues di e suseso a kometé hopi fayo pa kua nos ke alertá.

Tuma kontakto ku bo seguro

Un di e fayonan ta ku no a tuma kontakto mesora ku e kompania (broker) kaminda nan ta sigurá. Hopi hende ta kometé e fayo di limpia i pone kos-nan na lugá promé ku un representante di e kom-pania di seguro a pasa pa wak e situashon. Esaki a krea konfushon kon kos-nan tabata promé ku e desaster i despues. Bo por haña bo den un

situashon ku tur e trabou ku bo a hasi òf paga hende pa hasi tabata en vano si bo no a warda un hende di e kompania di seguro bin hasi inspekshon. Den un situashon di desaster kompanianan di seguro lo pone hende pa respond’é hopi lihé riba un yamada di e asegurado pa wak su situashon.

Dokumentá daño pa medio di foto

Un otro fayo ku sa hasi tambe ta di no dokumentá e daño. Hopi biaha en

bèrdat no por sinta warda sin hasi nada, pa evitá eventual mas daño, i mester move kos di un sitio pa otro òf kuminsá drecha kos. Den kasonan asina perkurá di saka foto di e situashon promé ku kuminsá move i drecha kos. Saka foto tambe di kos ku bo a hañá bo ta drecha a konsekuensia di e kalamidat. Si tin kos ku a daña, no tira nan afó. No opstante ku ta artíkulo ku a muha, pone nan maske ta pafó. Meskos ta konta pa si

mester a ranka flur òf algu por estilo. Pone nan riba e tereno di parker pafó si esei ta posibel. Esaki mester sirbi komo eviden-sia pa seguro mira kiko bo a pèrdè òf kiko a daña.

Posibilidat pa apeláBo kompania di seguro ta traha un rapòrt i lo duná bo un presupuesto di e daño despues ku a kaba di hasi su inspekshon. Si bo ta di opinion ku esaki ta muchu abou, bo por apelá semper. Abo mes por atkerí servisio di un profeshonal independien-te pa laga hasi un kálkulo pa bo. Usualmente den kasonan

asina lo kontratá un di tres partido imparsial ku lo hasi su investigashon i lo traha su rapòrt pa purba yega na un akuer-do riba kiko mester kubri i paga.

Seguro no ta kubri kalamidat sin mas

Un otro aspekto ta ku hopi hende ta pensa ku ora nan tin un seguro ku outomátikamente esaki ta

kubri kalamidat i desaster natural. Esei sigur no ta e kaso. Perkurá pa infor-má bo mes bon i lesa bo pólisa pa sa eksakta-mente pa kiko bo ta kubrí i pa kiko nò. E kobertura pa kalamidat i desaster natural mayoria biaha ta den un pólisa separá. Si bo seguro no ta kubri un kalamidat i desaster natural no pèrdè tempu hasi claim pasobra ta kasi imposibel pa nan kubri e daño. Pues, ta bon pa bo puntra bo kompania di seguro kiko bo seguro ta kubri

Te resien hopi di nos hendenan tabata pensa ku nos isla no ta eksponé na desaster natural manera nos ta mira tur ora na televishon. Òf a lo ménos tabata pensa ku posibilidatnan pa

p.e. un orkan ta hopi remoto. E áwaseru torensial ku nos a haña a konsekuensia di e tormenta Tomás na 2010 i su konsekuensianan ainda ta fresku den nos memoria. Esei mester a sirbi komo un yamada (wake up call) na un i tur pa ta prepará lo mihó posibel. Hopi empresa riba nos islanan a sufri daño i esei a stroba nan operashon pa vários dia, siman i hasta lunanan. Naturalmente bo no por ta kubrí pa 100% pa un situashon di desaster natural manera esaki, pero e partinan pa kua por tuma prekoushon ta bon pa tuma bon na kuenta. Ban trata algun rekomendashon i mustra riba algun aspekto importante al respekto.

Skirbí pa Farley I. Lourens

página 6 >>>>

5555

Page 6: Empresa Chiki April 2012

Ofisina pa Propiedat Intelektual ta informá Aprel 2012

26 di aprel, Dia Mundial di Propiedat Intelektual

Inovadornan ku vishon! Esei nos ta selebrá e aña aki riba dia Mundial di Propiedat Intelektual ku ta selebrá rònt mundu riba dia 26 di aprel.

Tras di kada inovashon grandi, sea teknológiko òf artístiko, tin un historia - un kuenta den kua kamindanan nobo ta habri komo konsekuensia di kuriosidat, komprondementu òf determinashon di individuo. Kue, por ehèmpel, e rumannan Wright, sr. Louis Pasteur, sra. Tu Youyou i sr. Steve Jobs. E fasinashon, for di infansia, di e rumannan Wright ku aparatonan ku ta bula, a kondusí nan na inventá e promé mashin ku hende por a bula i asina a hasi biahamentu aéreo posibel. Sr. Louis Pasteur su espíritu investigador a trese un avanse den siensia pa prevenshon di malesa. Sra. Tu Youyou su análisis persistente di yerba kurativo a resultá den un tratamentu pa e malesa di malaria ku a i ta skapa miónes di bida. E ambishon di sr. Steve Jobs pa hasi teknologia digital simpel i aksesibel pa tur hende, a kondusí na kreashon di “personal computers” i pa tres dékada siguí el a sirbi komo un ehèmpel pa distribushon di entretenimentu.

E lista di inovadornan vishonario ta largu. E ta un katálogo di ingenio i kreatividat humano. E ta inkluí hopi artista, outor i músiko kendenan a kambia e manera ku nos ta mira i tende kos. Por ehèmpel, e pintornan Rembrandt i Turner, Picasso i Kandinski, kada un a reformá nos persepshon di lus i forma. E outornan Chekhov i Tagore, Neruda i Mafouz, nan skibimentu a duna un bista nobo riba eksperensia humano; Charlie Parker i Miles Davis, Hendrix i Rostropovich- ta músikonan ku a desafiá “status-quo” i ta perdurá. Nan tur ta individuonan kende nan ingenio i arte a kibra barera, a habri horizontenan nobo i a hasi un impakto duradero.

editá pa: Ofisina pa Propiedat Intelektual Kòrsou

pa registrá bo marka pa protehá bo patènt pa proba ku ta Bó kreashon

Berg Carmelweg 10ª Telefòn: 465-7800

Email: [email protected]: www.bip.an

adelantá en bes di bai persistí riba un kobertura ku bo no tin despues ku e desaster a tuma lugá kaba.

Perkurá pa bo ta bon informá

Perkurá pa bo ta prepará adelantá. Ta di kompro-ndé ku por atendé ku e problemanan ku un mente mas trankil si a tuma e prekoushon di antemano. Esei ta kuminsá ku lesa

bo pólisanan bon aworakí mes si por, i si tin kos ku pa bo no ta muchu kla puntra ekspertonan di bo kompania di seguro òf intermediadó riba e tere-no aki. Perkurá tambe pa bo pólisa ta wardá na un kaminda sigur i un kamin-

da ku bo por yega n’e fásilmente.

Ta rekomendabel tambe pa bo tin un kopia bon wardá un otro kaminda den kaso ku esun original sufri daño di awa òf a kima.

Por último perkurá pa bo tin e numbernan di telefon di bo manager di kue-nta na bo kompania di seguro òf di bo interme-diadó registrá di forma ku bo tin akseso n’e mesora den un eventual kaso di kalamidat.

66

Aspektonan di atenshon i rekomendashonnanpa promé, durante i despues di un kalamidat

<<<< página 5

Page 7: Empresa Chiki April 2012

Luis Coffie, hefe di departamentu di penshun SVB:

AOV ta a base di solidaridat i noun areglo a base di pago akumulá

Luis Coffie a splika ku ta masha importante pa enfatisá ku e lei ta papia di ‘bibá’ na Kòrsou. Un yu di Kòrsou ta biba aki outomátikamente i no tin problema pa konsid-erá residente. Si ta un hende ku ta bini di afó i si e ta inskribí na Kran-shi pasobra e ta kumpli kondishonnan legal, e ta paga prima, e ta paga diferente kos na Kòrsou i e tin laso ekonómiko ku Kòrsou i laso sosial ekonómiko, e tambe ta bini na remarke pa AOV. Ta asina ta determiná si e ta suidadano di pais Kòrsou. No ta wak si el a nase aki òf no, pero manera tin verblijfsti-tel hurídiko i e tin laso duradero ku pais Kòrsou, ta konsider’é komo sui-dadano di pais Kòrsou.

EenmanszaakNo por konsiderá AOV komo penshun manera na un kompania partiku-lar. E penshun di SVB ta mará na suidadania i no ta wak si ta trahadó òf tin trabou òf ta será òf no. Si e tin empre-sa propio, ounke e no a paga e prima nunka, e tin derechi riba dje. AOV ta basá riba soli-daridat. E personanan ku tin entrada ta paga 13% di nan entrada na AOV. Kada florin ku bai den e fondo ta destiná pa AOV. E solidarismo ta basá riba generashon-nan pa salbaguardiá e solidaridat aki. Awor aki nos ta pagando pens-hun di nos mama i tata, wela i tawelanan, i ora nos baha ku penshun ta nos yu i ñetunan ta paga esei pa nos. E solidaris-mo no ta deskriminá; no ta wak entrada ni nada, pero esun ku ta traha ta aportá pa e hende di

Kòrsou bini na remarka pa e AOV.

Diferensia priva i AOV

E diferensia AOV i otro penshun partikular ta

ku esun privá kaminda abo ta paga p’e i AOV tur hende ku ta traha i tin entrada ta aportá na e fondo i tur suidadano ku kumpli ku derechinan tin e benefishinan sosial

ei, sea bo mester di dje òf no, tantu gobernadó, esun será, sea e mester di dje òf no; no ta rele-vante si e ta gobernadó, minister òf detenido - ta suidadano di pais Kòr-

sou e ta. Ke subi e edat di 60 pa 65 aña. Awor aki ta hasiendo e trámitenan pa haña sosten di komu-nidat pa e subida aki i pa e lei por pasa tur su kaminda i ora parlamen-tu aprob’é, e ora ei numa lo bai ehekut’é.

Awor aki ta konta kaba ku esnan ku pa 1 yanüari 2012 tabatin 58 aña, por baha ku 60 aña i na 2014 ta e último aña ku e

hende ku 60 aña ta haña e AOV; despues di esei, na momento ku e lei

SVB ta ehekutor di e ordenansa di AOV, esta penshun di behes. E no ta un penshun, pero un provishon i no ta remplasá bo salario. E ta algu ku ora bo hasi 60 aña bo ta baha ku penshun i bo tin

provishon pa garantisá ku komo bo a stòp di traha, bo ta biba un bida desente. Luis Coffie hefe di e departamentu di penshun di SVB a splika ku e AOV di SVB ta tur suidadano ku ta biba na Kòrsou entre 15 i 60 aña ta akumulá e derechinan ei pa kobr’é. Si bo a biba 45 aña na Kòrsou bo ta haña penshun kompleto. No ta wak si ta hende muhé, hende hòmber, kasa, yu òf si ta direktor òf minister; echo ku ta suidadano di pais Kòrsou ta e base pa haña un provishon, dependiendo kuantu a akumulá (na edat) den dje, pa loke ta añanan.

Luis Coffie: “Nos ta wak si un hende tin un laso duradero ku Kòrsou”.

Otro pantaya di InfoFast; esaki ta na

página 8 >>>>

77

Page 8: Empresa Chiki April 2012

keda kla, esei ta bira 65 aña.

Biba afóEsun ku tin derechi di e pen-shun solidario ta keda ku dere-chi riba e suma. Esaki ta asina pasobra e persona a akumulá su derechinan bibando na Kòr-sou i a kumpli 60 aña, e ta keda kobra su AOV. Niun hende por kita e derechi ei. Úniko diferen-sia ta ku no ta tur luna ta hasi e pago pasobra mester proba ku e persona ta na bida. Mester manda un prueba di ta na bida i SVB ta manda e suma pa 6 luna, pa e próksimo 6 lunanan. E úniko desbentaha ta ku e persona mester keda manda periódikamente un prueba di bida (atestate de vita). Meskos si e hende ta sigui traha ku su 60 aña no ta nifiká ku e o ta kobra su AOV; e ta haña esaki sea e ta traha òf no, pasobra ta un derechi ku e tin.

88

Luis Coffie: “Ta hasi e trámitenan pa komunidat sostené e idea pa subi edat di penshun general di 60 pa 65 aña”.

Luis Coffie, hefe di departamentu di penshun SVB:

AOV ta a base di solidaridat i noun areglo a base di pago akumulá

página 7>>>>

Page 9: Empresa Chiki April 2012

Fatum ta un kompania ku ta brinda seguro médiko

Bosero di Fatum, Curd Evertsz, a splika ku Fatum ta ofresé e siguiente segu-ronan médiko:• MediFlex pa kliente

individual• MediFlex kolektivo pa

kliente komersial

• Seguro Médiko Suple-mentario riba SVB klase I i II

• Seguro di aksidente durante biahe (‘reison-gevallenverzekering’)

• E asina yamá ‘Sla-pende verzekering’ (e seguro aki ta drenta na vigor na momen-tu ku e empleado ta deseá).

Sinembargo hende tin tendensia di spanta ora nan tende ku nan mester tuma un seguro partiku-lar en bes di SVB. Curd Evertsz no ta haña ku tin motibu pa spanta i drenta pániko. 85% di poblashon ku ta traha, ta kai bou di SVB. Esei sigur no ta motibu pa spanta pa e 15% sobrá. E prima di seguro partikular/privá ta dependé di edat i kondi-shon di salú di e persona ku ta buska seguro. Mas yòn e ta, ménos prima e lo paga sigur-sigur.

Privá i sosial

Un seguro médiko sosial ta un seguro obligatorio pa lei pa empleadonan na un kompania ku ta gana un salario bou di e ‘loong-rens’ ku SVB ta stipulá. E seguro ta pa e empleado i miembronan di su famia. E seguro sosial di SVB ta kubri kuido médiko i pèr-dida di salario pa motibu di malesa. Tambe tin e ‘PP kaart’ òf awor yamá ‘BZV kaart’, ku ta pa siu-dadano ku kontra su bo-luntat no por proveé den su mes gastunan di bida. BZV ta kubri gastunan médiko di empleadonan di gobièrnu. Si un hende no ta kai bou di ningun di e seguronan ariba men-shoná, e por sera (via di trabou òf privá) un seguro médiko privá. Tambe ta posibel pa un hende ku tin seguro via di SVB, sera un seguro médiko suple-mentario na Fatum. Esei ta pone ku un hende por subi su klase na hospital

di III bai klase I òf II.Pa loke ta e gastunan, Curd Evertsz a trese dilan-ti ku esaki ta dependé di diferente faktor manera edat di e persona, kondi-shon di salú, etc. Lo mes-ter hasi un kalkulashon pa kada hende individual pa por mira e diferensia. Seguro privá tin diferente klase. Esei tambe ta pone ku tin diferensia den gastu ya ku SVB tin klase III so.

Karchi dòkter òf noSierto seguro privá ta duna karchi dòkter na su asegurado meskos ku SVB tin. Curd Evertsz a splika ku ora un kompania sera un seguro médiko kolektivo pa su personal, mayoria bes tur empleado ta haña un karchi. Nan por presentá e karchi aki na dòkter di kas i na botika pa paga remedi, esnan ku ta kubrí pa e seguro. Den kaso ku e asegurado tin di paga su gastunan médiko promé,

ku su resibu ku el a paga e ta bai despues na e kompania di seguro pa e haña su sèn bèk. Serka Fatum esaki ta dura pa mas tantu 2 te 3 siman pa e persona por haña su sèn bèk. E posibilidat di pago di prima serka Fatum tambe ta fleksibel. Esaki por sosodé pa aña, mitar aña, kuartal i asta pa luna.

Seguro partikularTeniendo na kuenta ku e doño di un negoshi propio no ta haña SVB, esaki no ta nifiká ku su personal tampoko por haña SVB i ku mester sera un seguro partikular

pa nan. E empleadonan ku ta kai bou di e ‘loon-grens’ di SVB ta sigurá obligatoriamente na SVB. E dunadó di trabou ta paga e prima di SVB.E dunadó di trabou tin e posibilidat, komo kondi-shon laboral sekundario pa su empleado ku ta si-gurá na SVB, por sera un seguro médiko suplemen-tario ku ta subi e klase di hospital di III bai I òf II. E empleado mes tambe por disidí pa paga e prima aki. Pa e empleado(nan) ku tin un salario ku ta surpasá e ‘loongrens’ di SVB, e dunadó di trabou ta sera un seguro médiko partikular dependiendo di e kondishonnan laboral sekundario. E empleado mes tambe por sera e seguro médiko partikular pa e mes.

Fatum Cas Coraweg 2

Telefon: 777-7118

Empresario, en partikular esun ku un negoshi propio, mester di un seguro partikular, ya ku no ta posibel pa e kai bou di seguro di SVB. Un di e kompanianan di seguro grandi na Kòrsou ku ta

ofresé seguro di malesa pa entre otro empresario manera esnan ku nan negoshi propio, ta Fatum.

Curd Evertsz: “Hende tin e tendensia di spanta ora nan pensa riba seguro partikular na lugá di SVB”.

Durante ehekushon di kualke trabou hende por kuminsá sinti doló. Kon e ta hasi bai dòkter ta

importante pa sa.

99

Page 10: Empresa Chiki April 2012

Sigurá kontra riesgonan den negoshi ta di sumo importansia

“Nos ta implementá struktura i prosesonan nobo pa duna e mihó konseho tereno di riesgo den negoshi”Na Kòrsou ainda no a implementá un lei rela-shoná ku maneho di riesgo, pero esei no ta kita ku kompanianan di seguro lokal ta hasiendo preparashon i trabounan pa implementá proseso-nan riba e tereno aki. Eric Erkelens i Yolène Felipa, respektivamente

Managing Director i Com-mercial Manager di Mad-uro & Curiel’s Insurance Services (MCIS), a konta kiko nan ta hasiendo riba e tereno aki.

Struktura i prosesonan nobo

Señor Erkelens i seño-ra Felipa a informá ku e echo ku islanan BES (Boneiru, Sint Eustati-us i Saba) ta kai bou di Hulanda ta pone ku out-omátikamente e islanan aki ta kai bou di e lei ‘Wet

Financieel Toezicht’.

“Nos por informá ku na Boneiru e lei ta drenta na vigor na 1 di yüli 2012. Nos ta traha i tin kliente na e teritorio aki i mester tene kuenta ku e desar-oyonan. Nos a tene train-ing i kursonan pa tur nos

account managernan relashoná ku e desaroyo aki pa nos ta prepará mihó posibel pa por sirbí nos klientenan mihó. Nos mester bisa den e mesun rosea ku nos a tuma e desishon ku nos ta implementá e struk-tura i prosesonan pa por kumpli ku eksigensianan na otro islanan tambe kaminda nos ta operá. Pa kada teritorio tin diferen-sia, pero e base ta keda meskos,” señor Erkelens i señora Felipa a informá.

E sheft di bendedó pa konsehero

E dos profeshonalnan riba tereno di seguro a sigui bisa ku e lei e.o. ta eksigí ku nan, komo intermediadó di seguro, mester perkurá di ta un mihó konsehero posibel pa nan klientenan. “No ku ántes esei no tabata e kaso. Nos semper tabata apuntá koleganan komo personanan di kontakto direkto pa kada kliente. Awor e sheft ta mas di ta bendedó di produkto di seguro pa ta un konse-hero di seguro ku ta ofre-sé e kliente protekshon mas na midí pa su tipo di negoshi i operashon. Nos

ta kana tur proseso den e empresa huntu ku e klien- te pa identifiká kiko e riesgonan ta pa su kom-pania. Despues di iden-tifiká e riesgonan, huntu nos ta palabrá kon ta bai manehá e riesgo, eliminá i/òf redusí e riesgo, òf pasa e riesgo pa otro. Un di e formanan di pasa riesgo pa otro ta di si-gurá”.

Konsehonan“Kada empresa ta dife-rente, pues, huntu ku empresarionan nos ta

Yolène Felipa: “Nos ta repasá henter e empresa pa buska e áreanan di riesgo”.

Erc Erkelens: “Nos ta wak tambe kiko Hulanda ta apliká komo regla nobo pa islanan BES”.

Maneho di Riesgo pa empresanan, no opstante nan grandura, e sektor ku nan ta operá aden, òf tipo di aktividat empresarial ta eksponé na riesgonan ku por stroba i/òf peligrá nan

operashon i den kasonan ekstremo hasta nan eksistensia. Desaroyonan ménos positivo di den pasado i tabatin konsekuensia negativo pa konsumidónan a pone ku e.o. na Hulanda a ankra diferente stipulashon den e un lei ku nan a yama ‘Wet Financieel Toezicht’, ku kua ta protehá konsumidónan ku ta alabes empresarionan.

Skirbí pa Farley I. Lourens

1010

Page 11: Empresa Chiki April 2012

hasi un investigashon di kiko e empresa ta kon-sistí di dje, kiko e empre-sa i empresarionan ta hasi i kiko ta e riesgo-nan ku por peligrá kon-tinuashon i den kasonan ekstremo hasta eksisten-sia di e empresa,” señor Erkelens i señora Felipa a sigui bisa. “E riesgo por ta hasta di kompetensia. Tur eseinan nos ta pone den un rapòrt kompañá ku nos konsehonan na e kliente kon pa minimal-isá e riesgonan i kon pa proteh’é kontra e riesgo-nan. A base di e infor-mashon atkerí nos por alabes kategorisá e ries-gonan; pues, den órden di kua tin mas prioridat na nos punto di bista ku e otro.” E konsehonan ta impor-tante pero finalmente ta e empresario ta disidí kua riesgonan e ke kore, kua e ta purba minimalisá i pa

kua e ta kumpra produkto di seguro. “Punto ta si ku nos ta pidi di e empresa-rio pa e firma kua desi-shonnan el a tuma relas-honá ku nos konseho.”

Riesgonan den negoshi

Riesgonan den negoshi por ta múltiple. Tin sier-to ku ta bin na mente mas lihé i otronan ku no, pero no ku esakinan ta di ménos importansia. Mester pensa p.e. riba riesgonan manera ora ku un empresario ta kasá ‘binnen gemeenschap van goederen’. Tambe mester pensa ora ku ta operá e negoshi ku mas partner òf den kaso ku e ‘know-how’ spesífiko di bo negoshi ta serka un persona. Ta puntonan ku mester tene bon kuenta kuné komo riesgo den negoshi. Otro aspekto ku mester tene kuenta kuné

ta daño komo konsekuen- sia di un desaster di naturalesa. No ta kosnan agradabel pa pensa ariba, pero mester ta prepará i bon sigurá pa nan si. Nos ta hasi un análisis di tur riesgo i ta pone esei pretu riba blanku pa e klien- te. Manera nos a bisa anteriormente a base di e estudio i análisis hasi di e empresa nos ta traha un rapòrt ku konsehonan kon ta e mihó forma pa e empresario(nan) protehá kontinuidat i eksistensia

di nan negoshi. Esei no tur ora mester ta ben-diendo nan produktonan di seguro. Nos por duna rekomendashon kiko por hasi pa minimalisá e ries-gonan.”

Servisio i produktonan di

kalidat Segun eksigensia i kondishonnan di ‘Wet Financieel Toezicht’ mes-ter ta hopi kla kon a yega na e konseho, kon a yega na formulashon di preis, etc. “E servisio ku nos

ta sigui duna despues tambe ta di sumo impor-tansia naturalmente. Nos semper ta pone dilanti ku nos ta purba na duna e mihó servisio posibel na nos klientenan. Servisio i produktonan di kalidat i nos ta nota ku e kliente ta apresiá esei tambe.”

MCIS – Maduro & Curiel’s Insurance

Services NVTelefon: 466-1619

www.mcb-insurance.com

1111

Sigurá kontra riesgonan den negoshi ta di sumo importansia

“Nos ta implementá struktura i prosesonan nobo pa duna e mihó konseho tereno di riesgo den negoshi”

Yolène Felipa i Eric Erkelens di MCIS: “Riesgonan di negoshi por ta múltiple”.

Page 12: Empresa Chiki April 2012

Ta importante pa outo di empresa ta sigurá bou di seguro komersial

“No tin mihó seguro ku e koutelaku kua ta manehá un vehíkulo”

Un di e diferensianan ta den e prima ku ta paga pa sigurá un vehíkulo ku ta usa pa trabou segun señora Reenis. “Esei ta un tiki mas haltu ku un prima partikular, pero no mester ta un opstákulo komo ku e diferensia ta masha chikí. E diferensia den preis ta komprensibel komo ku e rísiko ku algu por pasa ku e outo ku ta usa pa trabou ta mas grandi. Na hopi empresa bo ta haña ku no ta un hende so ta kore ku e outo, manera sa ta e kaso mayoria biaha ku outonan partikular,” señora Reenis a bisa.

Seguro pa vehíkulo di uso komersial

Pa sera un seguro pa un vehíkulo semper ta wak e nòmber ku ta registrá na ‘keuringslokaal’; pues, e nòmber ku tin riba e karchi di kùr (‘keuringskaart’). “Si un kliente òf empresario aserká nos i informá nos ku ta usa e vehíkulo prinsi-palmente pa fin di negoshi, nos ta rekomend’é pa sera un seguro komersial pa e vehíkulo(nan). Manera mi a bisa e prima ta un tiki mas karu, pero e benefi-sionan ta múltiple. Vehíku-lonan ku tin number X òf Z outomátikamente ta kai bou di seguro komersial.”

Posibilidat di seguro kolektivo

Mas aleu señora Reenis a informá ku kompania-nan ku si tin mas ku un vehíkulo di trabou por hasi un petishon pa un kon-trato di seguro kolektivo. “Dependiendo di e kantidat di vehíkulo, i nan uso, nos por duna deskuento. Esei di mes ta mas benefisioso. Nos ta evaluá e kontrato kolektivo kada aña. Dependiendo di pal-abrashonnan ku a hasi ora di sera e seguro kolek-tivo i tambe e rèkòrt di e empresa, por bini na remarke pa rebaho. E deskuento relashoná ku un evaluashon positivo ta separá for e loke ta haña normal komo deskuento di no-claim,” señora Reenis a sigui informá.

Tiponan di seguroPor sigurá vehíkulonan di empresa tambe Kasko + WA (konosí komo seguro All Risk) òf kontra tersera parti (konosí komo WA). Mester tene kuenta si ku por sera seguro Kasko + WA solamente pa out-onan te ku 4 aña. “Nos tin tambe e seguro WA + ku tin un kobertura un tiki mas amplio ku seguro tersera parti so. Un seguro WA ta kubri solamente daño na terser. Un seguro WA + ta kubri alabes daño na bo mes outo den kaso di kan-dela, robo òf eksploshon. Pa bini na remarke pa un seguro WA + e outo no por ta mas bieu ku 8 aña.”

Si e outo ta sigurá Kasko + WA e pólisa ta mará na un asina yamá suma di ‘eigen risico’ ku mester paga ora okashoná un aksidente si ta deseá na drecha e outo propio. E daño na terser ta obligatorio. Si ta sigurá Kasko + WA i ke kubri solamente daño na terser; e ora ei no mester paga un ‘eigen risico’, meskos ta konta ora ta sigurá WA.

Empresanan ku ta hür outo, taksi i bùs

Outonan di empresanan ku ta hür outo sin mas mester kai bou di seguro komersial. “Mester tene kuenta ku empresanan ku ta hür outo por sig-

urá esaki solamente pa daño hasí na terser. Pa e tipo di empresanan aki tin tarifanan apart. Taksi i bùs tambe ta kai bou di tarifa spesial. Meskos ta e kaso pa empresanan ku tin vehíkulo ku kua ta ofre-sé tur,” señora Reenis a informá. “Aki mi ke bisa ku ounke semper por sigurá pasaheronan, den kaso di empresanan ku ta hür outo, òf personanan ku ta doño di taksi òf turbùs ta mas ku rekomendabel pa sera seguronan adisho-nal pa nan pasaheronan,” segun señora Reenis.

Reibeweis válidoMas aleu señora Reenis a

bisa ku pa seguro kubri un òf otro daño okashoná pa un vehíkulo, e shofùr mes-ter tin un reibeweis válido. Tambe mester tene kuenta ku e reibeweis ku shofùr tin ta kubri e tipo di trabou ku e ta realisá i e tipo di vehíkulo ku e ta manehá. Esei ta hopi importante pa tene kuenta kuné komo ku tin un lei obligatorio pa seguro. Pues den kaso ku e reibeweis no ta váli-do, e kompania di seguro lo kubri e gastu di daño na terser, pero ta kobra e doño di e kompania/per-sona riba ken su nòmber e vehíkulo ta sigurá.”

Suma di ‘liability’E suma mínimo pa kua por sigurá ta di 150.000 florin. “Ta di komprondé ku awendia e rísikonan di un daño por ta mas haltu ku e suma aki, sigur pa outonan ku uso komersial ta reko-mendabel pa sigurá pa un ‘liability’ mas haltu. Sigurá pa un ‘liability’ mas haltu ta nifiká ku ta paga mas na prima, pero atrobe ta trata di sumanan hopi chikí kompará ku e suma pa kua ta kubrí. Den kaso ku sigurá pa e suma mínimo i e gastunan di e daño ta mas, e doño di e kompania mester paga tur loke tin di kubri èkstra na gastu.”

Kobertura ‘Sister Car’

Un otro posibilidat ku tin pa empresanan ku tin dife-rente outo ta ku por sera un kobertura ku yama ‘sis-ter car’. “Esaki sigur ta benefisioso pa kompani-anan p.e. ku ta hür outo komo ku bo por haña ku dos outo di e empresa aki por dal riba karetera. E suma ku ta paga adishonal pa un ‘sister car’ tambe ta hopi chikí, pero e por skapa e doño di e empresa ku ta hür outo hopi doló di kabes. Mester tene kuenta si ku e ‘sister car’ ta kubri aksidente riba kaya no riba tereno di e kompania.”

AanhangwagenUn otro aspekto ku ta importante pa tene kuenta

Hopi empresario i empresa ku tin outo den uso pa trabou, tin esaki sigurá bou di seguro partikular. Esei naturalmente no ta e kos mas rekomendabel komo ku hopi biaha ta ora un kos

pasa nan ta nota ku e kobertura no ta loke e empresario a pensa òf deseá. Bo tin diferensia entre seguronan pa outo partikular i outo di trabou. E últimonan aki mester kai bou di seguronan komersial. Señora Astrid Reenis-Trinidad, ‘Acceptant Schade Behandelaar’ na ENNIA, a konta kiko e diferensianan ta, kiko e formanan mas rekomendabel ta pa empresarionan sigurá nan outo(nan) di trabou i pa kompartí informashon general relashoná ku e tópiko.

Skirbí pa Farley I. Lourens

Astrid Reenis-Trinidad: “Tin un variedat di opshon pa sigurá vehíkulo di negoshi”.

1212página 15 >>>>

Page 13: Empresa Chiki April 2012

“Na promé lugá ta bon pa kuminsá splika ku ta trata aki di un seguro ku ta kubri daño na tersera. Un ehèm-pel di esaki ta ku e daño por ta na un persona òf daño material. Empresa-rionan grandi i chikí mester realisá ku un seguro asina aki ta masha importante pa motibu ku e ta kubri gastu imprevisto. Dos ehèmpel mas. Bo por sera e seguro aki pa bo mes, bo yu òf bo kachó por ehèmpel. Si bo yu mester laga un vas karu kai kibra na kas di un hende, na lugá di pagu’é, bo ta claim esaki serka bo seguro”, asina señora Lin-kers a konta.

Komo konsehero señora Linkers a sigui bisa ku pa kompanianan hasimentu di negoshi ta algu grandi i den esaki mester tene kuenta ku kos por pasa den e área di negoshi. “E benefisionan di mas grandi di e tipo di seguro aki ta pa wak ken ta paga e gastunan pa e daño personal. Pa un seguro ta kubri tur esaki ta dependé di e montante”, segun el a sigui splika.

Gastunan pa kubri e seguro

Pa loke ta trata e gastunan di e seguro òf manera sa bisa den vokabulario di e mundu di seguro ‘dekking’, esta kobertura; e prima pa negoshi por yega te hasta na 5000 florin, dependiendo di e tipo di rísiko ku mester kubri. E seguro mes por yega na sumanan di te un mion i florin, sigur si e kliente sera por ehèmpel un seguro di kandela aserka. Tin biaha nos por papia di seguro ku por kubri te 2 mion dòler. “Pero pa mi ta mas spe-sífiko, esaki ta konta spe-sialmente pa kompanianan kaminda e riesgo di trabou ta hopi haltu”. E ta rekomendá tur empresa na nos isla pa buska e tipo di seguro aki pa motibu ku awendia tur kos por soso-dé. “Sea ku ta un kompania grandi òf chikí, nos mester

bira konsiente un biaha mas ku asina kliente kana dren-ta, algu por pasa. Un hende por kana drenta serka bo i un lampi ta kai riba dje. Restorantnan tambe por ta un rísiko haltu. Ora bo bai kome na un restorant i e kuminda ta daña (food poi-soning). E seguro aki ta sali bo di bon tambe pa yuda ora ku e kliente hasi daño na e trahadó di bo. Gastu mínimo por ta 500 florin i e por bira mas haltu. Dòk tambe tin su

riesgonan haltu. Ora ku bo subi pista di un aeropuerto, tambe pa traha, manera nos a bisa kaba: tur kos por pasa”, asina señora Linkers a deklará finalmente.

Shahaira LinkersKonsehero United

InsuranceSchottegatweg Oost 60

Telefon: 737-4005E-mail: slinkers@united.

an

1313

Shahaira Linkers: “Tin sierto tipo di negoshi kaminda e riesgonan di trabou ta mas grandi”.

Shahaira Linkers di United Insurance:

“Seguro di responsabilidat ta kumbiní empresa tantu grandi komo chikí”

Bo ta bai un negoshi pa kumpra un pòchi fèrf. Na entrada di e negoshi, un trahadó ta mòp. Abo kliente tur entusiasmá ta kana drenta, slep i kibra ènkel. Ta ken su falta? Ken tin di paga?

Ta kos ku sa pasa i ku hopi biaha ta laga e pregunta ken ta paga pa gastunan médiko. Esei ta un di e motibunan pakiko tin loke tin e nòmber ‘Aansprakelijkheidsverzekering’ òf na Ingles ‘Commercial Liability Insurance’. Shahaira Linkers di United Insurance ta splika pakiko un seguro asina ta importante.

SMART Communication for the SMART Entrepreneur

Kada empresario ku ta kondusí su empresa ku éksito ta hasi uso efisiente di komunikashon. UTS ta proveé komunikashon di nivel haltu pa medio di telefon fiho, komunikashon mobil, Internèt mobil i fiho.

Kada aña teknologia ta avansá i komunikashon ta bira mas importante pa bo negoshi prosperá. Na UTS Business bo por haña netamente loke bo kompania mester pa hasi negoshi efektivamente.

Durante Marshe pa Empresario 2012 - UTS Business lo ta presente pa sirbi tur empresario ku ofertanan speshal.

Deskuentonan atraktivo riba SMART phones; Oferta riba Internèt ku spitnan haltu pa bo kantor; Sistema di telefon Inteligente pa bo ofisina.

Ofertanan ta aplikabel solamente pa e empresarionan ku ta partisipá na e Marshe pa Empresario 2012. Pa mas informashon pasa na e stènt di informashon di UTS Business, yama nos na 777-1155 òf manda nos un E-mail na [email protected].

Do not work HARDER, Work SMARTER with communication systems!

Page 14: Empresa Chiki April 2012

Enseñansa di fishi na Kòrsou ta traha a base di kualifikashon parsial, loke Hulandesnan kono-sé komo ‘eindtermen’. Esei ta enserá ku e ense-ñansa di fishi ta kon-sistí di diferente área di kualifikashon parsial ku huntu ta forma e kuali-fikashon òf eksigensia kompleto pa e diploma di fishi.

Un dokumento ekstenso ku ta deskribí presis kiko e eksigensianan ta. Por ehèmpel, tin 13 kualifi-kashon mará na e estu-dio di Plaatlasser SBO nivel 2 (entre otro, ‘las huki’ i ‘ a b i -l i d a t b á s i k o k u m e t a l ’ ) . Na nan turno, e k u a l i f i -k a s h o n -nan akí ta partí den mas di 200 asina yamá kualif ikashon parsia l ku d e s k r i p s h o n kòrtiku manera ‘sa kon pa kùr parti’ i ‘sa kon pa zag ku ma-shin’. E sistema akí ta sumamente minusioso, pero na mes momento hopi teorétiko i e tin su desbentahan-an. Ora bo definí un estudio na un manera asina hermétiko, no ta sobra muchu espa-sio pa otro aspektonan ku tambe ta importante, manera siña e studiante kon pa apliká teoria, komo preparashon pa su stazje (na Huland-es, ‘beroepspraktijkvor- ming’) i desaroyo di kompetensianan di kara-kter general.

Eksigensia antikuáUn opstákulo impor-tante ta ku algun di e kualifikashonnan par-sial akí a bira antikuá. Hopi di nan ta ‘eind-term’ Hulandes ku nos a

yega di adoptá na un dado momento, pero despues no a

sigui adaptá nan, por lo ménos no sufisiente, na nos propio posibili-dat- i sirkunstansianan i na nos merkado laboral. Ademas, tin basta di nan ku ta data di komienso di e siglo akí, esta mas di dies aña pasá. En bista di e gran rapides ku kua desaroyonan ta tuman-do lugá den teknologia i tambe riba tereno sosial i kultural, a bira tempu pa revisá nan. Mester eliminá e partinan ku no ta relevante i inkluí eksi-gensianan nobo. Den e último añanan a ehe-kutá algun proyekto ku e meta di aktualisá e kualifikashonnan, pero ainda no tabatin un implementashon real di e feedback risibí, ni e minister di enseñansa no a fiha e eksigensia- nan di nobo ainda. Un tarea basta gran-di esaki ta, pasobra tin komo 150 estudio SBO.

Asina ku Ministerio di Enseñansa duna lus bèrdè, KBB lo pone man na obra pa haña komen-tario di hende di fishi ku ta traha den merkado laboral tokante tur e kualifi-k a s h o n n a n parsial anto prosesá nan pa asina traha riba partinan ku a bira anti-kuá òf ku falta.

Trabou di

hendePero tin h o p i

Ken ta disidí kontenido di un estudio di fishi?

1414

Podisé lo bo bisa ku ta merkado laboral tin ku formulá e kontesta riba e pregunta aki pasobra, komo ta dunadó di trabou ta bai paga e futuro profeshonal. Esei ta zona lógiko, pero e no ta

kompletamente sierto si. En bèrdat, merkado laboral tin ku indiká ki konosementu i kapasidat mínimo un studiante mester tin pa por ehersé un profeshon, i ora un hende risibí un diploma di fishi esei ta pa indiká ku e ta kumpli ku e rekisitonan mínimo akí. Pero un diploma di fishi mester enserá mas ku solamente konosementu spesífiko djis pa un fishi. Un estudio mas amplio ta duna e studiante mas posibilidat riba merkado laboral òf pa sigui studia. Kon e asuntu akí ta bai den práktika?

Page 15: Empresa Chiki April 2012

mas ku lo por pone riba papel, pasobra ense-ñansa ta, na promé lugá, un trabou di hende. Bon enseñansa ta posibel únikamente si tin sufisi-ente dosente kualifiká ku ta keda desaroyá nan abilidatnan. Nan mester sa kiko ta tuma lugá na trabou i prepará e hóbennan pa esei. Un bon dosente ta di apre-siá i mester dun’é espa-sio pa e duna e studian-tenan guia riba tereno sosial i kultural tambe. E dosente, huntu ku e maestro guiadó ku ta guia e studiante durante su BPV (Beroepsprak-tijkvorming, formashon

práktiko di fishi), ta sirbi komo ‘role model’. Si e dosente mes no ta wòri muchu pa yega na tempu i kumpli ku palabrashon, pakiko e studiante sí? Meskos ta konta pa e maestro guiadó na tra-bou. Loke e hasi òf laga di hasi tin hopi influen-sia riba komportashon di e studiante. E kom-portashon di e studiante durante su periodo di BPV, laga nos yam’é su étika laboral, ta hunga un papel masha deter-minante ora e dunadó di trabou evalu’é. Ke men, bisa loke bo hasi i hasi loke bo bisa! Pero ku tin biaha tin sirkunstan-

sia ku no ta kooperá i tin kos ku no ta den bo man. P’esei mes, mas i mas profeshonal, tantu dosente komo maestro guiadó, ta partisipando na nos tayernan, pa por interkambiá eksperensia i siña di otro.

Estudio di efekto- i resultadonan di enseñansa di fishi

Enseñansa di fishi ta keda un tema komple-ho. Debí ku tur hende tin òf a yega di tin di haber ku enseñansa, tur hende tin nan opinion i ta ekspres’é, i den hopi kaso e opinionnan akí ta formá muchu lihé i

únikamente a base di eksperensia personal òf emoshon. Regularmente tin estudio ekstenso ta tuma lugá pa sa kon kos ta kana den enseñansa i nan resultadonan ta bin para den informenan sumamente ampl io. Informenan asina ta indispensabel pa orga-nisashonnan ku ta traha ku enseñansa riba nivel profeshonal, pero un studiante, mayor òf dunadó di trabou ku ke sa algu tokante kalidat di un sierto estudio sí no tin masha na nan.

Riba enkargo di ministe-rio di Enseñansa, Sien-

sia, Kultura i Deporte, KBB a kuminsá midi e efekto- i resultadonan di e diferente estudionan di fishi ku tin na Kòrsou, anto no ku e meta di ataká otro ora e resul-tado ta ménos positivo, pero pa kada ken por sa kon e ta pará i dal e pasonan nesesario pa koregí lo nesesario.

Pa mas informashon tokante nos tayernan

pa dosente i mae-stro guiadó òf tokante estudionan hasí, por

tuma kontakto ku KBB, Mahaaiweg 7, òf yama

840-2777.

1515

Ken ta disidí kontenido di un estudio di fishi?

Ta importante pa outo di empresa ta sigurá bou di seguro komersial

“No tin mihó seguro ku e koutelaku kua ta manehá un vehíkulo”

kuné ta ku den kaso ku e kompania tin un ‘aanhang-wagen’, pa sea tira sushi afó òf transportá otro kos,

ku mester sera un seguro apart pa e ‘aanhangwa-gen’.

“E seguro di e outo riba su so no ta kubri e daño okashoná ku e ‘aanhang-wagen’”, señora Reenis a

informá.

Koutela“Pa klousurá mi ke bisa ku no tin mihó seguro ku e koutela ku kua ta mane-há un vehíkulo. Koriendo trankil, atento i respetando

reglanan di tráfiko i otro-nan ku ta hasi uso di nos kareteranan bo por evitá hopi doló di kabes i tambe fèrdrit. E último aspekto aki sigur ningun seguro no ta kubri. Pues, laga nos manehá ku prudensia.

Evitá semper ta mihó ku lamentá.”

ENNIATelefon: 434-3800www.ennia.com

<<<< página 12

Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Curaçao

KBB su meta ta di mehorá e koordinashon entre merkado laboral, skol i gobièrnu. KBB ta duna kontenido na esaki ehekutando proyektonan konkreto manera di training, estudio i informashon, i kanalisando e kooperashon entre enseñansa di fishi i merkado laboral. Ademas, KBB ta stimulá e desaroyo personal i profeshonal di e poblashon trahadó.KBB ta kere den un komunidat kaminda hende ta keda desaroyá kontinuamente riba nivel personal i profeshonal i nan ta asumí nan propio responsabilidat pa esei tambe. Pero pa logra esei, mester ofresé e kondishonnan adekuá, entre otro, bon enseñansa i un merkado laboral sano.

Page 16: Empresa Chiki April 2012

AprelEXPOFRANQUICIA 2012

Franchising Trade FairMadrid, Spaña,

19 - 21 aprel 2012Lugá: Ifema - Parque Ferial Juan Carlos I

Website: www.ifema.es

CARIBBEAN HOTEL AND TOURISM INVESTMENT

CONFERENCEThe Official Caribbean

Hotel and Tourism Investment Conference

San Juan, Puerto Rico, 24 - 26 aprel 2012

Lugá: Sheraton Puerto Rico

Website: www.caribbeanhotelasso-

ciation.com

PERU MODA 2012International Trade Show of Textile, Apparel, Foot-

wear and JewelryLima, Perú,

26 - 28 aprel 2012Luga:Museo de la NacionWebsite: www.perumoda.

com

MeiSTOFFEN SPEKTAKEL

KERKRADE 2012Expo of fabrics and textiles

Kerkrade, Hulanda, 1 - 5 mei 2012

Lugá: Markt KerkradeWebsite: www.stoffenspe-

ktakel.nl

SEGURITEC PERU 2012Safety & Security Expo

Lima, Perú, 17 - 19 mei 2012

Lugá: Centro de Conven-ciones Jockey Plaza

Website: www.thaiscorp.com

HOME TECHNOLOGY EVENT 2012

International Residential Electronic Systems Indus-

try ExpoLonden, Inglateria, 29 - 31 mei 2012

Lugá:ExCelWebsite: www.hometech-

nologyevent.com

YüniCosta Rica Technology

InsightSan José, Costa Rica,

19 - 20 yüni 2012Lugá: Real Intercontinental

HotelE-mail: sderry@procomer.

comWebsite: www.crtechnolo-

gyinsight.com

ITTEXPO 2012International Exhibition of Information Technologies &

TelecommunicationsMexico City, Mexico,

12 - 14 yüni 2012Lugá: Centro Banamex

Website: http://www.ittex-po.com.mx

ASSEMBLY TECHNO-LOGY EXPO ‘2012

Trade Show and Confer-ence for the Entire Manu-facturing Market Focusing on Electronic and Auto-mated Assembly, includ-ing Assembly Machines, Equipment, Controls, Components, Systems and

ServicesChicago, Merka, 19 - 21 yüni 2012

Lugá: McCormick PlaceWebsite: www.canontrade-

shows.com

IFT ANNUAL MEETING & FOOD EXPO 2012

International Event for Food Science Profession-

alsNew Orleans, Merka,

25 - 29 yüni 2012Lugá: Ernest N. Morial

Convention CenterWebsite: www.am-fe.ift.org

YüliHOME PRODUCTS -

MIAMI 2012China Sourcing Fair for

Home ProductsMiami, Merka,

10 - 12 yüni 2012Lugá: Miami Beach Con-

vention CenterWebsite: www.globalsourc-

es.com

EXPOVINOS 2012Wine Fair

Bogotá, Colombia, 13 - 16 yüni 2012

Lugá: Corferias - Centro de Convenciones

Website: www.expovinos.exito.com

FLOORING & FINISHES 2012

Floor Covering FairMelbourne, Oustralia,

19 - 22 yüni 2012Lugá: Melbourne Exhibi-tion & Convention Centre

Website: www.flooringand-finishes.com.au

1616

Eventonan internashonal

Website ku informashon baliosowww.aafd.org

Empresario, bo ke sa mas tokante franchise, bishitá e website aki i risibí diferente informashon.

www.eqmoney.com/startup.htm12 tep pa ku abo futuro empresario por tene kuenta kuné na momentu di

kuminsá un negoshi propio.

www.smallbiztrends.comInformashon, tep, notisia interesante pa empresarionan riba e website aki.

www.smallscalebusiness.comBo ta interesá pa kuminsá un negoshi? Bishitá e website aki i risibí diferente

idea di negoshi.

www.thesmallbusiness.orgE website aki ta brinda diferente informashon di empresa chikí.

www.twitter.com/kvkcuracaoSigui nos riba twitter kaminda tin hopi informashon i update di nos proyek-

tonan nobo. Tambe otro informashon di Kámara di Komèrsio.

www.succeedasyourownboss.comUn website ku tep i entrevista interesante ku empresarionan.

www.marshepaempresario.comBishitá nos website di Marshe pa Empresario i risibí diferente informashon

tokante e marshe di 2012.

www.facebook.com/empresachikiBishitá nos riba facebook kaminda tur dia tin hopi informashon

i update di nos proyektonan nobo.

www.forbes.com/entrepreneursForbes.com ta un website interesante ku diferente artíkulo

i notisia pa abo empresario.

Page 17: Empresa Chiki April 2012

Publikashonnan noboE biblioteka di Sentro di Informashon Komersial di Kámara di Komèrsio di Kòrsou ta kontené mas di 5000 dokumento. E biblioteka ta ofresé un variashon amplio di rekurso pa hasi investigashon. E biblioteka ta kontené un kolekshon grandi di dokumento relashoná ku komèrsio riba merkado mundial.

Resientemente nos a risibí e siguiente publikashonnan den nos biblioteka na Sentro di Informashon Komersial.

- Contact Magazine The premier Voice of Business in Trinidad & Tobago Economic Outlook 2012 Vol. 11 No. 4 2011- CBS Statistisch Magazine Modus jaargang 10/nr. 1/ 2011- Annuaire des Exportateurs Tahiti Trade Directory 2011-12- Bank of Jamaica Annual Report 2009- Contact Magazine Economic Outlook 2012 Vol. 11 no. 4 2011- Alert! The International Maritime Human Element Bulletin Issue No. 28 January 2012- Amsterdam Seaports Port Guide 2012 2011/nr 4- Private banking and Wealth management sept/2011- The 2011 guide to Portugal sept/2011E orarionan di apertura di e biblioteka ta di djaluna te i ku djabièrnè di 8 or di mainta te 4 or di atardi.

LokalTa Bende

Ta bende un fábrika di Duro Frio.

Ta bende mashin (full automatic) pa traha Duro Frio inklusive e lista di

kliente.

Ta bendeTa bende un edifisio ku por usa komo ofisina. Tin 3 unidat den e edifisio ku e doño lo por hür. E edifisio tin un grandura

di 1620m2.

Ta HürDos piso di un edifisio

den Punda, 60m2 kada un. Por hür un parti òf henter e edifisio. Hopi interesante pa esnan ku ke hasi negoshi den e

área di Punda.

internationalCuramed Services

Curamed Services ta un empresa spesialisá den dunamentu di servisio na klientenan for di Kòrsou pa Medellín. Servisionan manera pa bai hasi kom-pra, un bishita di dòkter, fakansi i kontrakt komer-

sial.Telefon: +57-300511-

3561

E-mail: [email protected]

Uhrenholt A/SUhrenholt A/S ta buska distribuidó lokal pa su produktonan. Uhrenholt A/S tin e.o. karni, ber-

dura i seafood.Telefon: +45 96 376 319Faks: +45 96 376 333

E-mail: www.uhrenholt.com

Rubia BerghotRubia Berghout ta un empresario den e sektor agrario na Sürnam i ta buska importadó lokal pa

su produktonan.Telefon: +597 8503727

E-mail: [email protected]

World Materials CorpTa buska distribuidó pa su materialnan di palu pa kas, hotèl, aparta-

mento i skol.Telefon: (+786) 468-

3821E-mail: jiperez65@hot-

mail.com

Grey ImpexGrey Impex un fabrikante di produktonan di animal i marino i ta buska ben-dedó pa su variedat di

produkto.Telefon: (+92-21) 2623741 / 2623741 /

2623027Fax: (+92-21) 2623601

E-mail: [email protected]

Araqui Mumtaz & CoAraqui Mumtaz ta buska

importadó pa su diferente produktonan manera:

Baba & baby garments, lady’s kids, Baba & baby napes/diapers & ladies

pain tee.Telefon: +923212174303

/ +923432168260E-mail: [email protected] / araqui.

[email protected]

Shen Long Company N.V.

Sheng Long ta un empre-sa ku ta distribuí dife-rente produkto manera: toilet tissue, napkin i sèrbètè pa kushina i ta buska importadó lokal pa

e produktonan.Telefon: +597-481543 Faks: +597-485521

E-mail: [email protected] / info@

snowkleen.comWebsite:

www.snowkleen.com

Oportunidatnan di negoshiSi abo tin un oportunidat di negoshi ku bo ke pone den e rúbrika aki òf pa mas informashon tokante di un di esnan menshoná, tuma kontakto ku Sentro di Informashon Komersial di Kámara di Komèrsio na tele-fòn 461-3918, faks: 461-5652 òf e-mail nos na businessinfo@curacao-

chamber.an

1717

Page 18: Empresa Chiki April 2012

Inovashon duraderoUn di e puntanan di lansa di e gobièrnu aktual ta ku nan ta aspirá na un sosiedat duradero kaminda ta tene kuenta ku aspektonan so-sial, di medio ambiente i benefishi ekonómiko; pues, kaminda tur e tres aspektonan aki (Peo-ple, Planet, Profit) ta den balansa.

EnergiaSi nos wak e parti di energia, por bisa ku nos isla Kòrsou tin hopi posibilidat. Tin solo, bientu i laman for di kua por saka energia, pa por yega na loke nan ta aspirá ku ta un sosiedat duradero pa fria i pa kalentá. ICC ta investigá kua teknologia ta brinda mas potensia pa Kòr-sou i di ki manera i ken por apliká nan.

Marka di kalidatUn ehèmpel di un estímulo pa invershon duradero ta e posibilidat di haña un marka di kalidat duradero. Empresanan por probechá di e trènt nobo aki i di otro banda e konsu-midó por bai skohe pa produkto i servisionan duradero. Ku un marka di kalidat, empresanan por distinguí nan mes for di kompetensia, nan por hasi nan imágen mas fuerte i nan por spar gastu fiho. ICC ta hunga un ròl den esaki dor di guia i sostené empresanan den nan afan pa traha mas riba kalidat di e servisio ku nan ta

duna na klientenan.

Mobilidat duraderoMobilidat ta duna nos e oportunidat pa topa otro, bai trabou i pa nos rekreá. Mobilidat ta algu di libertat i nos bienestar, pero e tin un impakto tambe riba ekonomia i medio ambien-te. Den koperashon ku sentronan di konose-mentu, ICC ta mira e posibilidat, e desafio i e

rísiko riba tereno di mobilidat, pa desaroyá un plan integral pa asina yega na un plan di maneho i alkansá un sistema di mobilidat duradero pa nos isla. Inovashon den sektor di agrikulturaKòrsou ta hasi hopi uzo di produktonan di importashon. Dor di kostonan haltu di trans-porte, esaki ta buta ku e preis pa fruta i bèr-dura ta basta haltu, ku tin komo konsekuensia ku hopi famia ku tin un entrada mínimo no por kome salú. Ta planta aki na Kòrsou, pero defisiensia logístiko i teknológiko ta hunga un ròl i ta buta ku e posibilidatnan ta keda mínimo. ICC ta investigá kiko e posibilidatnan ta i di ki manera por inová pa subi e produkshon lokal i reforsá e sektor pa asina nan por kontribuí na e desaroyo ekonómiko general.

Normanan di kalidat den sektor turístiko

For di den final di aña 2010, ICC ta traha huntu ku Curaçao Tourist Board (CTB) na desaroyo di normanan di kalidat pa e sektor turístiko. Meta di esaki ta pa minimalisá e rísikonan ku ta mará na e sektor aki mas tantu posibel i pa halsa e grado di kompetensia di empre-sanan den e sektor aki. E sektor pa kua ICC a desaroyá norma ta e sektor di buseo. E nor-

A funda InnovatieCentrum Curaçao (ICC) na 1991 ku e meta pa sostené i sirbi

empresa chikí i mediano pa halsa nan grado di posishon kompetitivo. Den koperashon ku hende komun, empresa privá i empresa estatal ICC ta kordiná inisiativa ku empresanan lokal ta bini kuné ku e meta pa halsa kalidat di bida den sosiedat. ICC ta konsentrá su atenshon riba empresa chikí i mediano.

1818

Inovashon, e kaminda pa éksito i kontinuidat

Page 19: Empresa Chiki April 2012

Dentro di e periodo di prueba en prinsipio e dunadó di trabou por terminá e kontrato di labor inmediatamente, sin tin ku duna un motibu. Meskos ta konta pa e trahadó. Den algun kaso hasta un retiru a base di e periodo di prueba ta aseptá promé ku e kontrato di labor a kuminsá.

Por palabrá un periodo di prueba ku un kontra-to di labor pa un tempu definí òf ku un kontrato di labor pa un tempu indefiní. Prinsipalmente ta konta ku un periodo di prueba por ta un periodo di máksimo dos luna, sin importá kon largu e periodo di e kontrato ta. Pues, no tin un tempu mínimo mará na esaki, pero sí un tempu mák-simo.

Si partidonan a palabrá un periodo di prueba e ta solamente bálido ora ku1. e ta palabrá por eskrito,2. e no por ta mas ku dos luna, i3. mester konta igualmente pa trahadó i pa e

dunadó di trabou.

Ora no ta kumplí ku e tres eksigenshanan, e periodo di prueba ta nulo i por konsiderá ku nunka el a eksistí mes. Den literatura nan ta yama esaki (tradusí un poko liber): “e teoria duru/di heru di e periodo di prueba (‘de ijzeren theorie van de proeftijd’). Un periodo di prueba palabrá verbalmente no ta bálido. Si e dunadó di trabou ke e periodo di prueba e tin ku mustra un dokumento firmá ku ta proba ku e trahadó a aprobá esaki.

Un trahadó i un dunadó di trabou a palabrá un dia pa kuminsá ku e trabou i e trahadó a mèldu riba e dia ei na trabou. E dunadó di trabou a laga e trahadó sa riba e dia ei ku e no kier sigui kuné mas i a pidié pa bai kas. E trahadó a bai kas. Despues e siguiente dia e eks trahadó a protestá via e-mail pa loke a pasa i ta mèldu ku e ta keda disponibel pa traha i ta eksigí pago di su salario. Partidonan no a firma niun kontrato

ainda, pero sí nan tabata tin un konsepto di un kontrato den kua un periodo di prueba tabata pará aden, sinembargo esaki no tabata firmá ainda. Wes a disidí den un kaso asina ku no tin un periodo di prueba bálido, pasobra no a kumpli ku e eksigensia den lei di e forma por eskrito komo ku e kontrato entre e partidonan no ta firmá. Den un kontrato di labor pa tempu definí un periodo di prueba tambe por ta palabrá. Si ta prolongá e kontrato, no por palabrá un periodo di prueba atrobe, tampoko ora tin un término entre e dos kontratonan ei. Sí ta posibel pa palabrá por eskrito un periodo di prueba nobo entre e mesun dunadó di trabou i e trahadó ora ku e trahadó den e mesun kompania ta hañá un funshon nobo, ku ta eksigí evidentemente otro responsabilidat i abilidatnan i pa loke e eksperiensha den e trabou anterior no a duna sufisiente noshon di kon e trahadó ta traha. Pero e dunadó di trabou tin ku tuma esaki ku koutela, pasobra e regla prinsipal ta di e periodo di prueba duru/di heru (‘ijzeren proeftijd’). Un periodo di prueba no ta bálido si dentro di dos dunadó di trabou susesor tin lasonan den e forma ku por a mira sufisientemente e abilidat i kalidatnan di e trahadó kaba. Un periodo di prueba no ta bálido tampoko si un trahadó, promé ku el a kuminsá traha, a traha dos luna òf mas largu na un agensia di trabou

(‘uitzendbureau’), den e mesun funshon. Si e trahadó, promé ku el a drenta den servisio, a traha na un uitzendbureau pa ménos ku 2 luna, e periodo di prueba tambe no ta bálido ora ku e periodo di prueba (huntu ku e periodo na e agensia di trabou) ta mas largu ku dos luna.

Den sierto sirkunstansha e retiru di un tra-hadó den e periodo di prueba por ta kontra e prinsipio di ta un bon dunadó di trabou (‘goed werkgeverschap’) i por kousa ku e dunadó di trabou mester paga daño na e trahadó. Esaki por ta e kaso ora ta usa e periodo di prueba pa un otro meta ku pa loke esaki ta preskribí den lei.Por ehèmpel un trahadó ta haña retiru despues di ora di trabou so, na komienso di e periodo di prueba. Wes a yega di disidí den un kaso asina ku e dunadó di trabou no por a husga ku e trahadó ku e no ta adekuá pa e trabou despues di un ora so. Tambe tabata importante den e kaso aki ku e dunadó di trabou no a hasi mas investigashon pa loke ta e kalidatnan di e trahadó, ku a sòru ku e dunadó di trabou no a kumpli ku su obligashonnan en relashon ku e trahadó. Banda di esei no ta permití pa malusá e derecho di e anulashon. Esaki por ta e kaso ora e terminashon a sosodé a base di diskrimi-nashon.Pues, ta importante pa tuma bon na konsi-derashon e reglanan di e periodo di prueba. Si esaki no sosodé, por tin daño finansiero mará n’e.

Si bo tin pregunta pa ku un kontrato di labor òf ke revisá esaki promé ku firma, por tuma kon-takto ku señora G. L. Daal ku ta abogado i su spesialidatnan ta derecho di labor, derecho di persona i famia, derecho di kontrato, derecho di kompania I derecho di propiedat intelektual.Pa mas informashon por yama señora Giolina Daal na number di telefon 527 7654 òf por manda e-mail na: [email protected]: www.gkd-advocatenmediators.com

manan ku a hinka den otro tin di haber ku kalidat i seguridat ku ta mustra ku e bushinan tin mester di sierto ekipo di seguridat, pèrmit pa eksplotashon, registrashon di mantenshon di e aparatonan di buseo i sertifikashon di instruktornan di buseo. E normanan di kalidat ta saká for di e normanan internashonal di ISO 24803. Na final di evaluashon tur empresa ku a haña e ouditorio i ku a proba di ta kumpli ku eksigensianan pa kalidat, ta haña un marka ku nan ta di kùr pa hasi e trabou di buseo na un manera sigur.

Maneho di awaAwa ta un fuente di nutrishon pa tur loke ku ta biba, pero na mes lugá e por hasi daño tambe. Por mira kiko awa ta hasi ku kayanan ora tin áwaseru duru. Banda di esei, e mane-

ra aktual pa produsí awa ta gasta hopi energia. Awendia tin pais ku ta desaroyá teknologianan ku ta hasi posibel pa mini-malisá desperdisio di awa pa medio di resiklahe òf reprodusí awa. ICC a kuminsá ku un proyekto huntu ku otro partner nan mane-ra UNA, Aqualectra, Servisio Meteorológiko i empresanan privá pa por bini ku maneranan inovativo pa produsí awa mas barata i tambe pa konservá i resiklá awa. Di e forma aki krea un industria nobo ku ta enfoke riba maneho di awa pa desaroyá nos ekonomia den un forma duradero.

Premio di Inovashon Un di e aktividatnan ku ta tuma lugá kada aña di nobo pa 16 aña kaba ta e Premio di Inovashon. E meta di esaki ta pa duna premia-shon na empresanan ku durante aña tabata inovativo i a proba di tin un impakto positivo riba ekonomia, riba e parti sosial i tambe un impakto duradero. InnovatieCentrum Curaçao ta bini ku proyekto inovativo tur aña pa sirbi interes di empresa chikí i mediano, pero tambe pa yega na mihó kalidat di bida pa nos sosiedat. Si ke mas informashon tokante un di nos proyektonan por tuma kontakto ku nos na 737-1360 òf E-mail [email protected] pero tambe bo por chèk nos web-site www.icc.an.

E Periodo di PruebaOra un empresario ta tuma un trahadó den servisio, pa e empresario

ta importante pa sa si e trahadó ta adekuá pa e trabou manera tabata parse durante e prosedimentu di solisitut. Komo empresario bo no kier

ta mará na un hende ku no ta adekuá pa e trabou. E por ta hopi kostoso pa un empresario i ta tuma tempu i esfuerso pa retirá un persona asina. Pa prevení esaki por kumbiní ku e trahadó un periodo di prueba.

1919

Inovashon, e kaminda pa éksito i kontinuidat

Page 20: Empresa Chiki April 2012

2020

Ora

rio

Katu

naEn

frou

Datu

Sent

ebib

uAs

pekt

onan

Ban

kario

Entr

epre

neur

ial S

kills

De w

erel

d al

s mar

ktpl

aats

voo

r Cu

raça

ose

onde

rnem

ers

Kam

bio

den

Lei d

i Im

pues

to

08:0

0 - 0

9:15

Rem

co M

eule

ns &

Mila

gros

Rod

rigue

z Nav

arro

Prof

. Dr.

Ryan

R. P

eter

son

Prof

. Leo

Ver

hoef

&

Cristi

na d

e Fr

eita

s Brá

sM

adur

o &

Curie

l's B

ank

NCIC

Aru

baDr

. Jim

me

Keize

rEr

nst &

You

ngPa

piam

entu

Engl

ish /

Papi

amen

tuEn

glish

/ Ne

derla

nds

Papi

amen

tu

Aspe

kton

an Le

gal

Plan

i M

aneh

o Fi

nans

iero

Doin

g Bu

sines

s Onl

ine

& U

sing

New

M

edia

10 P

aso

Pa Y

ega

Na B

o Pr

opio

Neg

oshi

09:3

0 - 1

0:45

Lilia

n Su

riel

Denn

is Ba

rby

Denn

eth

van

der V

een,

Rica

rdo

Loch

anGe

naro

Mad

uro,

Ken

neth

Ong

-A-K

wie

Mad

uro

& Cu

riel's

Ban

kM

adur

o &

Curie

l's B

ank

Stim

ul-IT

Korp

odek

oPa

piam

entu

Papi

amen

tuPa

piam

entu

Papi

amen

tuM

aneh

o i P

repa

rash

onM

arke

ting

Acro

ss B

orde

rsBr

andi

ng Y

our S

ervi

cePr

oduc

t-Die

nst S

yste

men

11:0

0 - 1

2:15

Dani

el H

ouw

ers &

Hub

ert B

entu

raM

elin

da H

aset

hCu

raça

o Ho

spita

lity &

Tou

rism

Ass

ociatio

nBe

rtine

Ver

mee

rM

adur

o &

Curie

l's B

ank

IBIS

Man

agem

ent

Cur

açao

Tou

rist B

oard

In

novatie

Cent

rum

Cur

açao

Papi

amen

tuEn

glish

Engl

ishNe

derla

nds /

Eng

lish

12:3

0 - 1

4:45

Atm

inist

rash

onM

erka

deo

Reu

nion

Efis

ient

e i E

fekti

voNe

gotia

tion

Skill

s15

:00

- 16:

15He

rman

Pan

dt &

Nad

essh

a Lo

uren

s

Gi

no V

aler

iaan

D'ar

cy Lo

pes

Earl

Balb

orda

Mad

uro

& Cu

riel's

Ban

kM

adur

o &

Curie

l's B

ank

DD T

rain

ing

Insti

tute

& C

onsu

ltanc

yAv

odah

Papi

amen

tuPa

piam

entu

Papi

amen

tuEn

glish

/ Pa

piam

entu

Gran

itoBe

st in

Bus

ines

s Prin

ciple

s - H

ow su

stai

nabl

e is

your

org

aniza

tion?

How

to g

et y

our c

usto

mer

s to

do th

e se

lling

for y

ouLa

w o

f Con

necti

on: B

E or

BE

NOT

16:3

0 - 1

7.45

Sieg

fried

Haz

elBe

st in

Bus

ines

s Aw

ard

(Fat

um)

Arth

ur R

osar

iaRa

mfis

Kolfin

Mad

uro

& Cu

riel's

Ban

kSu

stai

nabl

e In

novatio

n Aw

ard

(ICC)

Actio

n CO

ACH

Kolfi

n Le

ader

ship

Tra

inin

g Pr

ogra

m

Papi

amen

tuPa

piam

entu

Papi

amen

tu /

Engl

ishEn

glish

/ Pa

piam

entu

18.0

0 - 2

1.00

Open

ing

New

Mar

kets

Cam

ille

Benn

ett -

COPA

Airl

ines

Dinn

er S

emin

ar -

Exhi

bitio

n Ha

ll

Lunc

h Se

min

ar -

Exhi

bitio

n Ha

llM

oniti

ze yo

ur in

novatio

n; Y

es, y

ou a

lso h

ave

one!

Tam

ira La

Cru

z - M

arkS

tra

Carib

bean

&Ex

porti

ng S

ervic

es: B

reak

aw

ay fr

om th

e He

rd a

nd b

ecom

e a

Glob

al P

laye

rCl

ark

Russ

el -

IBIS

Man

agem

ent

Nafl.

75,

00 (I

nclu

ding

Lunc

h Bu

ffet)

Engl

ish &Le

t's ta

lk a

bout

Ser

v.Ex

in C

uraç

aoPr

of. D

r. Ry

an R

. Pet

erso

nNa

fl. 1

25,0

0 (In

cludi

ng D

inne

r Buff

et)

Engl

ish

Pa re

gist

rá p

a e

sesh

onna

n i p

a m

as in

form

asho

n to

kant

e ka

da tó

piko

, bish

itá

WW

W.M

ARSH

EPAE

MPR

ESAR

IO.C

OM.

18 d

i Apr

el 2

012

Wor

ld T

rade

Cen

ter C

uraç

aoEn

trep

rene

ursh

ip, E

xpor

t & S

ervi

ces