J. N. S. <5. 7°.

DISSERTATIO PHILOSOPHICAOe

AFFECTIBUSHUMANIS,

QuamEx Confenfu Ampl. Ordinis Pbilof.

in Regia ad Auram Academia.PR&SIDE

Re&ore h. t. <*%4agmfico,M JOH. HAARTMANPhil. Theor. ProfeiT. Reg. öc Ord

l°«ö/.c-o F.».^«/« e^>./»,'»i »<oi.s/?efiflitRegius Alumnus

JOKaS kiellgren/^e^. 6./-/?^» Sbecus,

Ipf. Kal. Apr. MDCCXXXII.ös?-,'/ /_co^«e <«^e meridiem eon/vetif.

ABOI,Excud, R. Acad. Typ. Joh.Kiämpe.'

TilKona;. sftajf.-fS

Tro-Tienare och c.ipuein wid TnwaDdusista Infanttrit Regemente och

3tauta(am_>t o.»/> «£»*,Edle och Välborne

Hm* HEMDRICH BÖiSMAN!Min höaqunstige p*tron och

Wäigynnare.

iag ssrifwe. .m Aif^ft",--&''o H"*' '^6 rönt at tttdrcffig drift,V^Och der wid ratt blefiK. nwltft?-.Af Sv fromhet til mat plicht :

Sä tttä det ock St* tilhs.aJpmab iag här wid futtttnt giöra:

Jag ar btmdc-t. férmfn delTtll Er wördttad »tttn fel.

Nar iag nsllsitt mig {."(Jniitttt.r,Herre fiom. Er ädla gunst?

Altid iiiifl i högen rinner :©.'i.t.tj böra ssic omfttiift:

Men hur ssal ,ag kunna lönaW.l den godhet Xag fät. röna,I wdigievning stor och mäng,Vo!n ch röfng. katt cn fläng.

Hlll.

M,?iöns godhet har iagniuttt^O>n iag sant benanua fär; .

gtagen huldhet har mig trutctEller hos Er detta ä)r.

Edor Fru och Maka klaraSom i heder, bt)0l. och al)ra ,

(and sitt kiön en prydnad åt,-.Har ock ctt givrt med Er har

Htfldb betalning stal har blifwa?gögn dogcr pappets .ram-,

Den eij an«at har at gifroaMäst dock der med träda fram.

Ett förundran wärdt har b,'ifn,er>laatil Er pä ©wcafft. ssnfmr?.

Dä latin med Itudicr fierHeder Er och prydnad gicr.

Men iag har det welat giöra,At hwar Oroenff ms .unna ftr,

Huru lyckan welat föraMig kring Finnland och bete

Mehra godt än, i<?g funö (änckifr.Slikt s,c f pim.rtt we!at sii.nXa,

Derfor ware ewigt pris ,H,m!cns Herre mil. och wis»

Himlen ocklä Eder KröneMed Sr Wan och Edla Fru,,.

Nat, och m;iöhct al! belötie ,Jag af Eder in til. nu

Sciutit, (■(ttrf fil niuta hoppas;Hffen ol,)cks sttumen stoppas

.it.

Läte, Barnen ock gä wal,Med Er lust til kropp och siäl!

Sidst iag mig vpoffrad gifwerSil all tienst ochwyr-nad ren,

SDittpt Ert läf med nötje sstlfwerI mitt h.erta vthan mehn.So.en mä mig mehr eij lysa ,Dä tag eij wil kiarlek ht)fo,

Mot Ert Edla K-ara hus,Ttls mig stocknar liftens lius.

Cble och Välborne Herr Capiteins Min hoj.gunst.ge Patrons och Wälgynnarcs

högsiförbundne tien««

Jonas Kiellgren.

Plurimum Re ver. atque Doßiff.Dim'ro

I)n. 3!Q^IO() i"o^ltt/_XO,Parton m Wltasari^ Kiwijärwi v_.gilanriflimo, iNutntio, aurori K.

benefa&ori nunqvam nonfufpiciendo.

71 /| llltA ecquidtm fint , qu* in Te,__x F '*T- enerande , /ujpicio quammaxime, utpote doßrinam. quam orr.net,qui le norunt , eximiam apud Te e/fefcittnt , qu£que c«m gråvitate O" cpti-tnis Mc»^/ö«_- ca»/^»^ Te x primis fta-tim <.»»/'/ ad eos _)o«.?'e.'', quos multiper totum vit* curriculu attingert neque-unt. et>exit. Sujpicio pulcherrimam a-nitni tui indolem, infucatumpietatis flu-dium, infignem ,'» 7X«/^ <?^»<l»^./'//>.e^»tcm, ,'» -!/./«/>s>»/-i^-- übivis eliX«/« ufi-tatis (f max me lic itis temperantiam;in gloria afeßanda moderationem ; _V.'-bil tamen magis nunc /tdmiror, quam

fum-

funtmum .N?l» /^^'.'-e.^ , /l/»t»i,f?«^«sbeni\~>dlentUm , quA mc in wiultis dign.iriiDoluifti'. fi b<ec beneficia ob/ivionis tenc->bris f}pulta conderem , z>el tacitus Hla\frtterircm, multo digniffimus- ef/em, qui\bofbltis ingrati nota inurerer. Ego Meii» Te Animi teflem, hsc qualccunqut"nunc efft voltti. St cum Tuis donls prt-

dicAndis^ nt dicam rtmumr/tndis , fimirnpAr ; Deum adfiduis femper fAtigabtd.^, \>ettt if prome, qu* ipfe non valeo,dignA Tibi pr.etnia rttribuere . femper

fermAttfurus.Norainis. "lui.

klui-im. Rever* atque Doöifll Dne,

l7«/io^ .>,iie/M^

Jonas Kiellgren.

_»/«?,>»//«. Rever. 65F«e __>o<3^.Domino

Dn. SIGFRIDO PORTHANO,Paftori in WitasiM & Kiwtjarwl vi-gilantiflimo, Mutritio, Fautori öc

benefaÖori nunqvam nonfufpiciendo.

MUItA l»e«e?<«»^e , /«O,«'o>inte»

Vir Toenerande , fujpicio quamwxitnc, utpote doßrinarn, F«<«»» omnes,q'ii le norunt , eximiant apud Te e^e

fciunt , quaque cum grAvitate (f opti-tnis tnoribus conjunßa le <« primis /fa-,t/i» annit ad es^ _?.».?e^, <^«.H* multife? /st«» vit c«??,c«/« <ittiiAe?e »e^«e-unt t eve^/>. Sujpicio pulcberrintam <l»nitni ,'»<_s/e«», infucatumpietatisfiw_iwW, infignem inTuis o?»<l»^,--^/'ee<_«tern. ,'» voluptatibus übivis ett/l» ufi-tatis & «^.x «e licitis te«>^e?/.»/,'<l»°in gloria >^e<3<««</-« «s^e?<l/,ei»e«»,- Ni-hil tame» mgts M^c _^»,>ss, quam

fm*

fitmmunt illani favorsm r fumntmnqntiei_-?l'o/e«t^i-», qua- «_e in n/./l.^ dignariVo/«/'/?/'; /sö^s öe«e^./'/» oblivionis te»s>bris f-pulta cs^e^e» , vel tacitus illapraterirem , »_////<» dignifimus e/^e/», quibojpitis ingrati nota inurerer. Ego Mitin le animi /e/?e/», hst: qualecunqutftunc e^e volui. K cum l«./ </.»/',- p?«

dicandis. »e dicam em»H»e?>.»^>, fmimpar ; Deum <«<^l'«,.' /e»j^e?/Fs-><...l».^/--, \>tlit ,>/»?s/»e, qux ipfe «o» valéo,digna l/-»/ pramia retribuert r femper

/e?»<«»/«?«/.Nominis. 'lui.

Plurim. Rever. atque DoåifT. On«

Q</>.? ,'»<.e/^s!

Jonas li.iell^re_!.

/t. n.

INTROITUS.

QVod homo ft fubftantiaex mente reflex ive cogi-tante (f corpore organice.xse«/5 compofta s^)

qvivis iacile animadvertére pc>»tel., li a6 hoc animum attenaic.'Qua. cum s. invicem ut amicizutanfur, utraque erit P273 ejusellentialiB: Ment Se. (^ cs^/.^/l.»,6. resvanas cognofcit, cvF»nitas vel appetic, vel averfatur.Eara tacultatem qva r« />»»,<.-

A teriA-*(a) Adijis l_*e»^/r« </e af. p. m, F.

2ie?,x./>/sc abftra&as percipit.di-judicatque , A de iis raciocina-tur, vocamus intelleßum: qvavero ideas rerum corporearum,tive tnaterialiuw fibi format ö.de iis veljudicat, vel ratiocina-tur, Zppellamus imaginationem.Facultas vero mentis, qva_ i<,<num m.^ie?,Xe ex/>e?/ appetit. M2>lum averlatur, _».///»t^/^e <»/'/'.>/^«_- rationalis ; qvH in res matt-z?/X./e/ ex imaginatioms judierofertur , vel ab iis retugit appeti-tus fenfitit>us dicitur. /^/««^ch>«H../sunt varii, aliquandö.émmiUIi in voluntate fubfiftunt, velutiwlitio, intentio,fruitio , e/e_?/. , cM-

fenfus i/^/, qui vocantur Ä-<__us elicitij iqvorum tres prioresad -finem, pofteriores ad meäielDerrinent. Primo enim K^nM/'cognitum vohintas adproba.,."deinde tzd jewndemXconfeqvefr.^cklm efficacitei. se movec, öl

tan*

3"tandem eo obtento fruitur.pla-" cideque adquiefcit. Sic& me»"dia primo pro-bantur, tum qv_e"maxime idonea vila fuerint e>"liguntur , Lc demum ufui ap»plicantur (^). diquando extra vo-luntatem tranleunt, in alias ani-mi vel corporis facultates , qvi-dus dirigendis haec el. idonea,öc tunc imperati appellatur a&usvoluntatis. Ita voluntas poteitimperare intelleflui, ut rem ac-curatius contempletur. non au.tern ut circulum fibi concipiatqvadrafum. Voluntas potel. im-perare brachio, ut le extendat,non autem ftomacho, ne con-coqvat cibum: _^/>ei//«/ fenfitt-i^/ appetit vel aversatur res ma*

teriales, prout illle se imaginatio-ni vel tanqvam bon^ vel tan-quam mala. repraelentant Ca?te-rum ex eo, qvod imaginatio cir-

A. ca<i>) Conf, Bud. Pbil. Z/s?. />.»,. 7°

4ca res materiales.intelleflus dr-ca res immarenales versetur,haud difficuiter colligere poflb-INUS imaginatianem immediate; in-/e//sH^»< mediante abfiraßione .x/e»/I. oriri, sc eatenus verum es-se, qvod vereres dixerunt: Nibile/fe in intelleßu , quod nonprius fa-e?/l in /e»/« s<-). I_lnde prona et»iam conlequentia concluderepoiTumus, Em fenfu etiam,licet lu.diverso formali , naici affeßus.I^am ut objefta materialia pri.mum feriunt fenfus , deinde i-maginationem, hinc demum in-te!!.<_ium, qvoad sui cognitioné;nihil quippe aliud eft fenfus qv.corporum L. affeäionum. qvsextra organum senlorium fiint,placida perceprio . in boc ve! il-lo organo fenforio orta, Lc pernervös ad cerebrum , inde admenrem derivata : qve tametfinon tallat, fi reqvifita ad senti-

en-(^ ) Conf, Hein, _?/, Pbil. //o?./». m. 14<

5endum adfint omnia; mens ta-men parum attenta , öc, iilis re-quifitis deftituta > facile mcidicin morbos.' fatuitatem, flultHiam,tnfaniam , furorem , e»s/?////6/5./.»_td): ita eadem objefla materia»lia, qu£B in sensus incurrunt, veigråta nobis judicamusvel ingra-ta-, boc refpeöu, vel appetitum,ö. qvidem immediate, vel volun-tatem nempe medi.te, modove-bementiori Ajficiunt. <)uidquid e-nim utile Lt, conducibile nobtsputamus, quidquid grato fenlnadblanditur, illud plane defidera-mus,illud data opera qv^rimus,appetimus, fequirnur. quidquidvero damnofum atque nocivumjudicamus,quidquid adverso len-fu terret, id iplum averfamur,abhorremus, fugimus. Unde fen-fus grarus principium fentiensvel animam allicit, cxcitat, arc^

pro(a) .^t.l/7. Htinec mee/. cit.

6propenfionem , 'cupiditatem, a-morem in ea producit: ingratuseandem terret, unde averfio «3.odium in ea oritur se). Hic ve-ro sensus <5c appetitus, ba°c a-verlatio fenfitiva vehementior,«^e-?«^ /l«//l. (f). De quibus järnpaucis dilquirere animum indu-xi. Quemadmodum autem ne-lmine peregre profe&urum in pa-tria decet efie peregrinum, ex-pertem puta patrii fermonis, le-gum, mörum, rimumve; itaeos,qui praselaris in di_ciplinis,_cien-tiisque aliquos faciunt progref-ius iisque nobilitari cupiuntijfui ipfius ignaros efie non con-venit. Quid quaefbjuvat exaéhcceli aftrorumque qua moturrii|numerum variosch effe&us cog-

ni'(°)^. Melcb.Ferdries inPhys. par-

tis fpec. c. $. p. m. 536. (f) Conf,L J Pbil.Thumtnigiiinjfit.Pbil.Folfpart. 2,p. 14/.

7nitio? vel fcire utrum folis, an ter»ra. motui dierum no&iumqueviciffitudines adseribendae fint. i-pfe vero unde moveatur nefcire .*

fcire utrum rerum naturalium scextra nos pofitarum raotus ad-traåione an pulfu peragatur? i»pfe vero utrum extrinfecus aninträ adbonumaut malum deter-minetur nefcire : utrum luna öcreliqui planetas proprio,an. mutua-tolumine fplendeant; quid veroluminis öc unde in se fit ignora»re: solis öc lun_e deliquia acuteperfcrutari,- virtutum horrendaseclipfes negligere utrum ignispropria, an aliena virtute cale-faciat luceatque; utrum frigus fitaliquid pofitivi', an mera calorisabfentia atque privatio : utrumcolores fint puti luminis fcetus,an entia, quaj per femet iplalubfiflant: reserare nubium ady-ta; &fulgurum atque fulminum

gene-

8generationes,cauflas ac minibilesplane effeéhis explic-tre; terr_e

ambitu , locorum di.lantias, tur-rium 6c raontium altitudines ca-lamo percurrere, Nonne bZecorania fcitu sunt pulchra, jucurt-da atque utilia? funt fateor; öcquorum fpeculationibus aliquan-do immerfus ipfe mirifice dele-Gov, fed cum fui ipfius ignorantiaconjun&a non laudo. (Homenda-tiffimum i.aque eric semper no-bis peromnia illudSolonis.* 7»»-S-t e7i<!-^ Quse quamvis non sa-tis mature confiderans, cum ali-qua de Afteäibus, ut dixi, difcu-tere conftituerim, Deum precorquod bene vertat;Tuamquejux-ta, Candide Leétor, obteftorbenevolentiam, velis pro fdlitotuo favore noftra qualiacunque_.ac in re conamina boni confuSere, Vale.

H/e/».».

9MEMBr. I. 0c affeß .'./n buhf*rprtné

«^ii///

$♦1i?Quidem afteätus plerofqueo»H^, mnes in brutis »que aGhominibusdeprehendimus. inil-lis enim, in cambus leorfim lae-titiam de Domino, qui poft ali»quod*tempons intervallum rediit,vel triftitiam de eodem, fi mor-tero oppetiit, obfervarelicet; utde affeåu metus ob plägas infti»gendas, vel fpei de cibo impe-trando nil jamdicamus: a qui»bus tamen multura differunt affe-åus humani, maxime fi objeßumöc proprietates illorum quis lur.incudera revocare velit (^). Ill»enim rebus tantum vifibilfbus, bietiam inviftbilibus afficiuntur. II-

li(g) ut bene obfer\>at Aug. Gidofr.

Krontai. in dijf. Hamtn, däri (fe.f» tn. j".

10

liappetitum duntaxatmoven.,hietiam voluntatem. illi modifica-ri, corrigi se mutari non «equepoflunt, atque hi, pro multa no-minis cujufque libertate, öc ftu»dio quod adhibent. Nobis hicde affectibus prout in hominefunt confpicui, fermo eft; quiGrascis -<rd&*, Ciceroni perturh-tiones, aliis Philofophis quibul»dam cupiditates. aliis commotiones,vulgo />^?s»e^ vocancur.

$. 11.

Fleri autem motus five com»D/ motiones vel in corpore, velin anima , vel in utroque fimul,docet Celeb. Dominus Jo. Ge-org. Va/chius. (ö) lilas affe&uscorporales ; iftas mentales, hasmixtos vocat. lilas in extraor*,dinario fanguinis motu, quatenus folum ipetftant ad corpusi

con<(_^/»^o^. inPbi\]p. m. /7^.

11

confiftere .- iftas ex viva rerumfpiritualium , fenfusqve externostranfcendentiurn reprasfentatio-ne, in sola excitari voluntate :his cum voluntatis vehemen-ti commotione , motum fan-guinis efle conjun&um dicit.At cum mutua fit neceffitudo in-tor corpus sc animam hominis,«t commoda öc incornmoda le<cum invicem ex a?qvo partian»tur (i), nec ulla flat pereeptio ,five animee repreelentatio, in fla-tu confociationis corporis Lc a-nimas fine organi corporei mo-tu, öc binc dependente internacorporis sc bumorum, tiuidi m-primis nervofi in cerebro öc ner-vis commotione (£). non vi-deo qvomodo qvis conftituereqveac affeöus vel pure corpo-

rales(/) Adifis Chrifi. Joh. Langii Coll,

Caf pr m, 17. Q) Perdr. Pbjf.p.fpec./>- 5^7-

12

'rales, vel pure menfales. Plusvel minus alterutram aflfici par-tem vel animam vel corpus con-cedimus.- exciufa altera quid-qvam fieri negamus. i/ö.^«e _>

nitn /'» omnibus Animi concitatis >l»

gitationibus , quas a/feßus dieimus.Ad exaßiffimam animi (f corporisconfpirationem, cenfenfonem & bar-tnoniam res r'cidit , ut loqviturmodonominatusCeleb. Dn.Ver-dries in de «qvilibrio lvlen-til öc Gorporis commenta-tione (/). H<e du* partes , inqvitClariff. Dn. Gentzken. (m) Fir-mo nexu Junt unita. Etenim Deuseo»iie»^ öo»..»s^< tolttit ilium , pin-culum 5»«»</. mentalis O^ MH/->"lX«>/<Xr . o»Mi«e^e , ut ex ufu rerum cor-forearum _?<l_>s^ei >l«/^l». l-e/e-^I.Hie»/F»/t>lie». Creatoris. _^ »^ /'» p-nem ArBiffme certos motus corporis,

stt»(O f. fi- -i- 1- (*») Traß, de af.bom. p. m. i.

x5e«« eertis /*e^ee^//'l. »^«.s i/ commo-tionibus mentis conjunxit, ut nil cor-pus quocunque ntodo taniere /*a^el,«l non _?a/^e per /l».^^/e/ /V/>.s«_'mentem a/ficiat, /vlixta itaqve fta-tuimus efle omnia mentiscorpo-rtsque W-_tH»?_.cl?l.; qux varie a va-riis defcribuntur. l^obis affeåu-um nomine veniunt /^ce/^.o»^,quae cum ipfius principiifentien-tis, atque fluidi nervofi in cere-bro & nervis, ipforumque ner-vorum, ut öc cordis ac fangui»nis, voluntatis quoque öc appeti-tus vehementi agitatione funtconjundtae; qui a Cl. DominoGentzk. debniuntur per <«/eHs»«e^ _>.///»5>./.5, quibus «e«/ noftr/tex reprdfentatione boni ts° malt ex-traordinarie inclinatur , ö* fanguisanimaleffy l» c por fpiritus, adilliusv^./ee^i/.»e« >»c hujus fugam eee«-liariter <7^/>/.«^..^ i« fui (cilicet con-/e^<./,.»i«. Breviter, natura af»

fe-

»4fettuum confiftit in extraordinarioffiritutim 15" v^^^i»'/^"' fluxtt reflu-x«^«e. (»)

MEMBr. 11. deOrigine S^^/..s_^e°Buum.

§ I.

OUod ad originemj afleKuumattinet, dilcrimen illud

observandum venit, quod eft in-ter occafionem, öc propriam pro>ximamq*. illorum taufam /s>e ori*Fi»e»,. Occafio in obje&orumexternorum prima repr«efentati»one, five senfione,five etiam per-ceptione (.-res eodem rseidit.)quaerenda eft. Bine fenfione affe-Kus excitari nequeunt, propter»ea quod ignoti nulla cupido.Hinc fi quis abfens vel maximisIselus fuerit conviciis, übi hocipfi ignotum eft, ira nulla fequi

po-(»)/« tract. _/e aff.p.m. 5.

l5poteft; fenfione quippe impedi-ta impeditur atfeKus. Senfio-nem e^us modi excipit repr_efen»tatio in mente, inprimis qua. fitvi />»^.»F^>^. Blepe enim CO-gitationes in mente exiftere pof-funt, fine atfeAu quodam in vo»luntate. Ba?pe raulta bona ma-laque audimus, deque iis med«-tamur. fine vel leviffima volun-tatis commotione: at imaginatiO'nis älta eft ratio, qua objeétumnobis repra. prout ad nosiplos pertineat , hinc que nobigaut bonum, aut malum fit. quae-que a Celeberrimo Dno. Falebio(->) habetur primaria, eaquepropria cauia -, quod ex variisprobat rerum circumftantiis;£.G. fi duobus idem contingit ob'je<__um, uc nimirum uterque pa-ri ratione opprobriis afficiatur.lieri poteft , ut alter vehementer

ira-(o) Introd. in Pbil. />. m. $j6.

16irafcatur, alter vero placida qui»elcat mente; quod certe non ni-fi ex imaginationis ratione deri-vaveris. Is enim qui excande-lcit, rem veluti magnum fibimalum reprXlentat.- alter non i-ta fefe babere fibi perfvadet.hincanimus illieftquietus, nec com-movetur. 3i porro adfeKus re-gere, compefcere, debilitare velroborare velimus, id fåne fieridebet per imaginationem , ita utcogitemus objeclum efle, velmajoris, vel minoris momenti,alioque vertamus cogitationes.Dum enim nobis res aliae obve-niunt, de iis quoquecogitamus,öc imaginatio, qua; fuftentat affe-éhim cefiät,öc dimittit prius ob-jeäum fuum. Dependet itaqueab imaginationis difcrimine, va-ria atfeöruum humanorum con-ditio, Imaginationis autem va-netas ex diverfis caufis eit deri-

vat

17vanda, fpeciatim « t>oluntatis i../^poftione (^ '^^'-/e^^le te^^e^^/Me»^'.l.a voluptatis ftudiofus remquandam longe aliter fibireprt-fentat, quam ambitiofus autava-rusi prout qvoqve experientiaq*uce clarum eft, />^s diver/itatepropenftonum , affeétus qvoqve es-fe varios , i__, G. Voluptuofus ftl__datur, tanti injuriam non fa-cit, qvanti ambitiofus; öc avarusfi mimmam paflbs eft jaäuram,magis contriftarur qvam volu-ptuofus. Homines fåne fecundupropenfionum rationem, bona-rum malarumqvererum gradusmetiri folent. lmaginationem /e»quitur in voluntate commotio , cumqva conjunctus eft fanguinis mo-tus. Hinc eft, qvod pro diverfaimaginationis ratione multiplexinveniatur 'etiam hominum ge-nus, qvi in affeétibus diverfifunt atqve varii , öc ad tres clas*fts , non incomraode a modo

L no-

18nominato Celeb. Dno, Valebiorel.run.ur (f), Sant (^.) qvi fin-gulari non funt pra_diti imagi-nandi facultate,- qvare nulbs fe-re perturbätur affectib,&in bo-nis adqvirendis lunt negbgentes,in malis autem removedizfecuri,nec curant qvomodo in tempo-fe debita cura fint adhibendafubfidia. AIU (st) multa valentimaginatione , in qvibus nonfreqventiores tantrum, fed vehe-rnentiores qvoqve oriri folentadfeftus , adeo ut leviffiraa qva-dam oftenfione multum irafci,de re nullius mornenti magno-pere laetäri , & levis difpendisoaula, coelum terramqve möve«re fatagant; qvod hominum ge-nus itiöem infeiix reputandumeft. internt ntmirum continuamenris perturbatione agitantur,ferviqve funt luorum adfeituu.Externe autem ad confvetudmem

cum'if) In inträd, in Ebil» p, s?s«

19curn aliis funt inepti , eo qvodfubitis , vehementibusque fuis_ffe<sibus multara moleftiam fi-bi aliisqve adferant. H/e<i/> (^)vX. inter hos incedunt, qvi de-ftituti qvidemvi imaginativanonlbnt, eam autem judicio fciuncfubjicere , ut rationi affe&usob-temperent, huicque fianc con-fentanei.i^e«^. 111. Oe Obießo O'' /e</e ajfe-

Buum§. I.

OBjetftum, vel quod in nobisV/ excitat affeclus funt res,lub ratione bom vel mali appre-Kenf2e. Übi obfervat ClariflimusGentzkenius , quod in adfe&i-bus, qui bonum pro obje&o ha»bent, fanguis ab interioribus ad«ie^c»--»; qui vero malum proobje&o habent, ab exterioribus*d interiöra. fpafmodica partiurn

L a con-

20

conftriåione pellatur. Inde ruborfaciei, hinc palor etiam exiftit

$. 11.

OUod ad federa affe&uum at«tinet > patet ad ds/^»^/e«

pertinere adfeflus. exinde quodex reprasfentatione boni öc «^/ioriantur, öc circa öa»/' profecutiornem <3c rnad fugam, quaspropriafunt voluntatis, occupentur, Atquaniinp,;ris parte, Voluntas afte»Äus vel recipiat, aut exerceat.nonconvenit mter Philofophos. Fieriid in ro-de alii, alii in c-e^-e^a fta-tuun.t, In c^e fieri, ex hoc col-ilign Geleb. Valchius, quod ope-ratio in anima, cum in volun-tåte affeöus excitatur , non incerebro, ut in cogitationibus fit,led in corde fe prodat. Ince^eö-,,fieri, exinde concludit Geleb-Ver-dries(?), quod adfedus oriantura perceptione, perceptio vero s-

_l

(?) In /'H).. part.fp. p. _^ 7,

21

Zt in loco communis lenforii, at-que ille locus fit in cerebro.Quas fentenrias ita facile conci-liandas effe docet Cl. Gent7.k<n.fuppONO, inquit, Lc cereö?v/m Lccor efle primaria membra, inqua. mediantibus nervis mensagit, öc quia /me//eö?«^ ac v.///»-tas tantum cogitatione différunt.patet fimulac mens exerit affé-Äum, öc se^e-»^«» öc cor move-ri: is^ per fpiritus animales,utidea boni vel mali cönfervetur;bock vel dilatando vel Contrahendo^Ut fluxus fanguinis vel proveha-tur, vel retardetur, quemadmo-dum adfe<sui conveniens erit.

H/.?»^. /^. De dhifione affeßuum*§. I.

ÄFfefliiUm lpecies varias con-/K ftituunt Pbilosopbi. Fhytha-gorffii cupiditatem (f excan^efrenti.icjftituerunt principalesac prima-

rias

22

aspaffiones. Illam bortum, hanemtUum pro ob^eÄu habert: <_!_.

bant, Academicis 4 tuerc prn.cipui afte&us: £gritudinis fe. for-fnidints» (ibidinis 2t_jUe /^/'/./X,; 2c.quos tlnczugm 36 s>_2 capita Ztc^principia reiiquos retuhfle hincinde nominatos ci.p!'ekei.6imuß.Quo eciam Virgilius procul cjubiorelpexir, itacanens,Lib.\ IH^neici. '- » Hin: «ls/«/.»s, c^«/»^t, a<?/s»t

gaudentqtteI^ec no.. Horatius, Hp.l_.ib.

I, Ep. 6.Gaudeat . a» doltAt, cuptAt , metu-

Atque quid ttd rem?s.ec Stokos hac in parte 2b illis6ill.nsille 2nimadvertere licec.Conferamus Cicerontm , Senecam2!loBque. scboUJiicis XI nume-rantur, quorum alii 26 appeti*tum concupifcibilern reterri fo-k__., ut sunt Amor,La?__tia.Spes,Vcliäsiium , Audacia. Alii 2a

ål*'

2;irafcibilem. ut Fuga, Mefus, O»dium, "Irifiitia, lra & Oelpera-tio Q.^e/7«/ affe&us dividitin Pn-mitivos öc Derivativos. Primi»tivi, qui ex nuliis aliis orti , at-que adeo fimplices iunt, ipfidi-cuntur fex.* admiratio , amor ,odlum, cupiditas, lstitia, tri-ftitia; Derivativi, qui deindeexhifce vel oriuntur, vel funt orti.Gentzkenius (^) aliique quidamrecentiorum ita procedunt.* quo*mam efle nofirum partim inftin-äuKa.ura.,p3rt-mrat_on_s duéluconfervare 6c perfkere impelli-mur, nos nihil movet, nifi quodbonum, i e. nofiri conservario-nem; aut mZlum, i. e, nofiri de-itruöionem promovet. IndeCOncludunt amorem »^,». efle u»nivers3lifi.mum affecrum, ö_ fota-temomnium aliarum pt-lfionum,quippe qua. non nifi tmatkAtifnfs

öct>) in traß. e/e aff. p. m. _?,.

24öc fpecies Philautise funt. Nihilenim odiflemus , ob nibil trilla-remur, vel irafceremur; nihil de-fideraremus, fperaremus vel me-tueremus, nifi faltem nosipfos ,noftramque confervationem. autquamcunque ejus fpeciem ama-remus, Ex hoc noftri amore flu-ere dicunt, duos primigen:os affe-fltus, öc tontes ceterorum orani-um, amorem fcilicet öc a^«. [I-lum cum fingulari impetu verfusö.»<» ; ö.e autem er^a «5^ le exe-rere docent: cöftituentes reliquosdemde affe&us, vel diftin&as ho«rum /^ec,e/, vel diftinflos gradus,vel diftinélas amoris öc odii »»o»dificationes, petitas aut ab e^eK«,aut a diverfo refpeßu. quem ha-bent ö<?»^ öc «<</<« er^a nos, qua-tenus propinqua vel remota, prafen-e,<« vt\futura, obtentu poffibiliavel.n/?i,^U,7,<«, facilia vel difiicilia

cog-

25cognofcurtturC.r). Non adeo d_bfentimus ab hilce. Qvia taraenvH/z^^r vel appetit vel averlZtur,öc altera mentis commotio ve-hementior eftaltera, abaqvera-tione menrem afficit, qvo circamelius efle judicamus, cum (^e-leberrimo 0«.. Joh. i?eo^. Vakhio.(i) fi A nos amorem <.i^«e odiumdiftingvamus, öc hos ö.>.e.s ajfeßusCOnftltuamUS primitivas. Appe-titio autem boni dicitur amor;averfatio mali odiurn. Affeäus_/e7-/>^l*i_'/ certo numero definirineqveunt : fi enim refpiciamustam ad oö/._?<« varia, ad qva_fpeétant, qvam ad motus volun»tatis diverfos, qvibus fe produnf,aliascjj circumftantias , adeo illivarii funt generis,ut illorunume»rum vix inire, ne dum ad cer-tum ordinem eos redigere vale<amus. quemadmodum öc voces

de-(/) c?!)»/. 6e»^^. traß. F^ö. Phyf

p< m.22 t Q) Intred. in Phil. p. m.sSf.

26deefle videntur , qvibns eos o.mnes defignare atqve diftingue-re poflimus. 8i tamtm divifio»nem ejusmodi aifeÄuQ derivati»vorum conftituere velimus,fun»damentum preeclpuum a diver-fis illorum objeäis de.umendumeft, ex qvibus magna amorisöc odii oritur varieras. K.»,/»enim, qvod petimus , vel ma*lum . qvod averfamur, aut eKprateritum, aut^/e«/, futu-rum. Appetitio ö.«/ preeteriti.vocatur _ie/s_ie^««, prafentis,/*»titia ; futuri , fpes. Averfatiomali teriti, />_?»,><?«l/X.; prat»fentis, triflitia ; futuri, «ei^ di»citur. Bonum omne ve^»,, qvä-vis fimul jucundum, fimul ho»neftum, fimul utile fit .* plerum.<^ve tamen unus relpeifus pr»alrero magis adficit animura.Qvod fi ita er^o imminet bo-nura apparenter jucundum, v.»

luptat

27

lupt oritur fi bonum apparen-ter honeftum , ambitio ; fi deni-que quod utile videtur, Fi?^/5/>».Rurfus quoties malum honeftorepugnare videtur, .^-fi decoro,/>«^.»- fi jucundo, i*^V.^7»; fi deni-.que utilitati, i>^/V/X, emergit.Foluptas fi in venerem tendit, /^».fivia, fi in variarum rerum pa-rum utilium cognitionem, e/.?-,-

----oftAs; fi denique in gulam, lu*5«7,'<. dici fölet. Bed funt s. affe-ftus, qui e 6.»_< mahque alteri con«tingente exiftunt. Ex bono e»nim amici prasfente vel praeteri-to, congratulatio; ex futuro , /^»do^,- ex malo amici pr_efente,pneterito vel futuro, e.«,«»//e^»tio-} ex bono porro.quod inimi-co obvenit, iterum invidia-r exmalo ei imminente , ,>?//. vel.sr.^c.(fn.a»ti«.. Nec raro plures-._l/eH«/ inter fe colliduntur, autjunguntphalanges. Sic fi amor

&

28& metus concurrunt, zelotypi*\fin invidia öc ambitio, /tmulatio_nde oritur. Uc autem de me-diiß etiam fumuß folliciti, cumquid obtinere vel amoliri ftude-mus: confeqvens elt, ut fi me-dia öc>^«« conleqvendi , retinen-diqve faciliacui videantur, /^«»«X« ;fi difficilia , <//^_/e»i/X, item-qve fi media averruncandi «^-----lum fe tanqvam facilia repr_efen»tent, <l«^e,X.; fin tanqvam di_R«cilia vel impoffibilia plane, </.»fperatio inde nalcatur, ceu no»tat etiam Clarifl. Dnus. Heinecci»ÜB. (u). Hac vero aliave ratio-ne, cum morum Dodtores adcertas clalTes affieöus revocant,non id volunt , ac fi preeter eos,qvos recenfent , non eflent alii;fed prs.cipuoß tantum nominant,oftenduntqve hac divifione,qvé-admodum qvadam faltim ratio-

ne,(») In Slem. Fhil. H/^?-. />.?»./x^2a.

29ne, in ordinem poflintredigi (_»;.

MSMBr. F^de Moralitate affeßuum.§.1.

OMnes adfe<su3, cujuscunqj/ demum generis atqve or»

dinis fint, maxime vitiofosefle,Stoici contendifle videntur. 3edre6ie judicat Gariffimus Omeifi-U8:(^) Sicut mercatore^ iniqvumqvandoqve pofiulant, ut leqvumobtineant; ita Stoici excidiumaffeäuum imperarunt, ut mode-ramen impetrarent.

z. 11.

QVod atfec.uB, per le non fintvitiofi, plurioug ar^umen»

ti« probari fölet . I. qvod ipfeServator nofter, omniB per»feäionis exemplar, non fueric

ex-(.) Conf. D. Falch, Introd, in Phil.

p. m. 382. (x) In aretol. Gen. p. tn,

42.

3<3experz stlfe<s_uum. efi enim tri-ftatus ob moitem Lazari, laeta-tus ob fuccefium prasdicati Ev«angeiii Lcc. 2. qvod in (cripturisDeo adfcribantur afteäus amo-riz, odii, &c. z. qvod a OeonodiB priecipiantur qvidam af-fe&us; ut ar^or erga pZrenteB,conjuges, liberos, miferatio er-ga adflidfos. 4. qvod necefiita-te Phyfica haud paucos affeötuBin nobis oriri videamus, qui fivitiofi fua natura efient, DeusauKor foret mali.

$" Hl.PHilofophorum vero propriaH^ li»c funt argumenta(«)qvodnoltrle fanirati fovenda. condu-cant. Idem enim in homine mi-crocoimo praeftare videtur qvodventi mgjore in mundo. Si-cut enim hi aerem expur^ant,ita illi (anguinem qvafi ventilant,ne ftagnans putrefcat,ut loquiturOmeifius. (ö) Sunt cotes öc in-

ltru»

v-itrumenta multarum virtutum ,vel ftimuli atqve calcaria, qvi»bus ad bonum feqvendum scmalum fugiendur» exci.araur(r)Quapropter etfi in confilium re-rum gerendarum adlnberi b.uddebeant, utpote qvod fibi vendi-cat fola ratio ; confiliorum ta-men exfecutioni intervenire pos-funt; qvo fenfu aliis dicunturtninti /l/^?, animorum ardores , volun-tatis fäte Hit Quod fi animusaftetSu prorfus exutus eiTet, ot»ficiorurn noftrorum exercitiumin multi.» qv-r ardua e_lent,lan-guefceret. (c) Hqve ridiculurai^et, ab homine poftulare, nekarentum Conjugum, f.ibero>rum, Amicorum» vel Opum et»iam jafluramargre lerat, aut neprolpero rerum fucceilu iartetur,qvam homines monere, ne ten-t-3n. dolorem , dum vapuiant

autl> )N_/. _K?c/. /cs^.^.»,M./>.«. 14$.

1 "t7aut ne afficiantur voluptate dumtami cibo grato fatisfaciunt. utloqvitunGentzk. (2). Phyfice igi-tur Lc generaliter confiderati ,iunt adteitus indifferentes; qva-terms vero in lpecie, cum hacve! illa circumitantia rnorali,fi.<_untur nobis, vel boni vel ma-li fiunt; ut fc. fefe habent relpe»ätu objeiri atqve finis vel pra.ee-pti vel prohibiti , L< cornrnotiomentis objeflo atqve fini magisvel minus refpondet, ita ut ne-que modum excedat, neque innecefiariis deficiat. Tota enimeorum formalis qualitas, qua bo»ni vel mali dicendifint, petiturpartima fine propter quem, par»tim ab objeKo, in quod feruntur.Sic amare pulchrum elr, fi amortendit in objetftum licitum L. fedignum, idque boni alicuiusri inde obtinendi gratia. Fcedif-

fimum(s) In </e <«/I p. p». 12.

flmum idem el., fi amor corri-pit obje_.um iilicitum vel indi-gnum; hocque folius fuV libidi-nis expiendX caufa. Sic odiumitidem bonum efi. cum id quodlege-vel natura fua damnabileatque vere noxium elt, averla»mur. Malum vero id odium efi,quo quis profequitur id, quodin fe bonum, honeltum, it'.lt_tm>öc laudabile audit. Audacia bonaeft, fi impetus ruat ln apertumhoftem.fitendat in .amiliarem&civem innocentem .malaef. eadeaud^cia. Metus öc timor itidemboni funt, fi timeamus ea, qu_etimenda funt; ut iram Dei scMagiftratus, sc caveamus malacertc, in^ruentia. Ilnde illnd:matrem timidifiere non folere.sliter fi contra.Membr. FI. De Effeßibtts. adfeßuum,II § I.K II partimin r.^>^e, partim

C in

*> 1in ipfa confpiciuntur «^.«^. lntorpore qUHcjem alfeÄuä conjun»-tUutcumextraordinaria fangui»nis commotione, & iluoris ner-vofi motu vebementiori ; quodex co.oris repentina mutatione,geftuum inordinata difpofitione.motuum etiam externorum Ve-hementia , robore membrorumcum adfeKu quolibet conjun<si.is>adparet; qui tamen vel tardio-res interdum vel concitatioreselfe pnfiunt. Hinc iacile deducipoteft ii!e irafcentium, ut Sene-cV mea faciam verba, afper scacris , audax öc. minax vuitus,triftis fröns, torva facies colorverlus, sc nunc fubitoretrorfumfanguine fugato pallens, nunc inos omni calore 6c fpiritu verfo,fubrubicundus scfimilis cruento,verns tumentjbus. oculis nuncrrepidis sc exfilientibus, nunc inuno obrutu defixis,si horrentib

fia»

35flagrantibiis Z: rnicantibus. Hinclabra trementia, interdumq^com»prefia , & dirum qutddam ex»fidtlantf-t, g.mitus mt.tgttußque,Lc parum explanatis vocibus fer-irto perruptus, incerta verba fu-bitis exclamationibus. hinc den-cium.inter fe arietatorum Lc ali»quemefie- cupientium non aliusionus, quam eif apris tela luaatt-rit.u acuentibus. hinc fiorrentsc fubriguntur captlli. binc fpi-ritus coaåus L. ftridens, articu-lorum se ipfo.s. torquentium /o-nus, &complof_e (__pius manusöc,pulfata humus pedtbus, A. to-tum concitum corpus, magnas'-que minas a gens. hinc totiuscorporis concuflio, mufculi fub-fultantes; hinc bilis in illa parti»um inordinata costriKione in in-te-tina sc ventriculu effufio hincpullus magni Scvehemétes, tantoferpe impetu fanguinem urgetes,

C 2 ut

~s6ut vafis difriiptis, vel pre.ter na»turam apertis,(anguisex naribus,labiis, ore, utero, aiiisque par-tibus, nec non vulneribus, incopia ellundatur. Qusb verba fuaetiatn iecit d!eleb Dn. Verdries

a). Nec diverfa in aliis affe-Kibus fieri animadvertimtis. Inlaetitia rubore fuffunditur facies,Lc in majoreillius gradu exorituretiam rifus, ö. ahquando quoquelachrima.: fic de ceteris.

§. 11.

KÅtione ammx{\ perpendamusadfeåuum effe&us, animad-

vertemus illos etiam elfe varios;dum vel F^m//« difponuntad ex»petenda, quas- natura nobis di&i-tat efie utilia. _-_egi.imi affe&us,inquit (Heleb, Vaichius. fö/>) mul<tum boni in hac vita producunt,

effi-(aa) i» xquil.m. (f m../..(öö)

Introd, ad pbil. p\ m.\sB«.

3?effiriuntque,- fpes enim reÄa m-eitat hominem ut bonum iuturutXfeKetur.reiius timor fecuritatemmovet. ira jufi:acomp.fcit alio-rum malitiam ; mifericordiaegeno fuccurit, &c» vel fanita-ti fovend-e preebent adminiculaj,de quibus imprimis medici (c<7 pvel etiamtenebras aliquando offunduti»/<?//ec3/i,V fi pravi fuerint, ut ve-rum elicere nequeamus. Vehementilfimus enim fpirituum ani-malium mstus omnia in cerebr.*,conturbat, <3_ menti facultatemideas comparandi adimit , urreKe ioqitur Gent2dtenius (^)t»e/ judicium «^//w^/.»l. homo e»nitn de re quam amat vel odtt,reKe lentire non facile poteft t^v<e/ o^'»e/« inratiocinando i^.erve^'-

tunt(_r) cXi,»/! LangiiColl. i7<^< /-??- ten

tam dijp 2. (f Fcr-drics de Älquil^. Ml(5", C, in /a«X- />/<.^/.^,^//. Ä/ie».

(dd) de af. p. h\

38tunt', cura ex foedere animi 6ccorporis, aflredhis fint modo de-ftinati ad exlequenda rationis ju-dicia, L. hiofficium conciliarn öcjudicis fibi arrogant; ve/ ideas noneonjungendas combinant; hinc fit ,ut fi quis ab ahquo diverlV na-tionis aut conditionis a iua, quo»quo bono vel malo afficiatur, isnon ' tantum illum , fed omnesezufdem nationis öc conditionisaut amet. aut odio habeat: ve/Animi tranquiliitatem interturbant,quo ipfo homo in profundilfi»mam calamitatis barathrum pra;cipitatur, omnique felicitatis fen»lu privarur. Qui affetftus, fi re-petitis fe invicem excipiunt vi-cibus, öc nos fponte ilhs adfve-fcimus, dato objeflo bo/untas fta-tim e vefiig!o commovetur, tan»ta fcepe vehementia , ut mor-bos facile sc ipfam quoquemortem iuis corporibus, öc

na-

naturalibus sc civilibus accele-rare queant (ee).

§. lII-

FOns horum effectuum malo-j^ rum eft univer/alis /X7^ «^li/.^H

humana corruptio , de qua eolo»gi. Philofophi efi in fpeciahoreshujus ma!i caufas inquirere, qua.a (-larilf.(_rent--K. recenfentur (ff),I. quod o/e?-/.^Ä«e fecundum noflramimaginattonem de bono (f malo /..-Hce«,^, unde affe&uum fa.pifi'r°me excefius Lc falfiflimum de re°bus^udicium. 11. qaod c?^.^x«W^..alios bomines _l"c-^/..»e' 5/,?"/),^^objeßorum iifdtm ac w.x i>5X ad*feßibus. Hinc odium, invidia'.Zelotypia &c, 111, f«^ o/«?7e^ ad-/eK.// nojlri /e ex^xV,'.. , prout cx

fen»

(e) Conf. 2. fngji Co".^'. Qifr. .dt N.X//.5 e.x F.^/eK.XX.'..!'. X'f) X'-.!.'XVttico. pkyf. dc aff. p* m, 14,

40tenfu inferno quisque ipfe percfpif. Hujus rei exempium fatisevidens ex ira cernere licet, qua.quamvis peffima perpetret.noniolum le exculat , fed etiam lejuftam reputari contendit. IV.quod pofffo boni corporis l7o>«'^.>c?^//V c/./» Vo/.^i^ts, poffeffio boni men*tis fdpe conj'" ungatur cum moleftiaCfdolore: cum vero voluptas fit cha<racterboni,& dolor fignum maii,haud raro ufu venit, ut animibonis pofihabitis , corporea ma»gni faciamus feäemurque.Membr. /X//. de Re med/is adfeßuum,

/^Uemadmodum vero Medicifuam irpiyttL-nv öl H«^l.-_o»

in Medica fcientia non immeri-to magni faciunt. quippe qua-rum altera multum expedit mor-dis occupandis; altera in mor-bis curädis plurima fibi vindicat:

ita

41ita e.iam no? non parum, fpero,juvabir, quod priusquarn manumadt.uj_un.us medicins; parandeac!f-!s.ii)Us, eorum cauiTis scc. m-v.nt.ndts operam non fieriiemimpenderimuf Cumqve in fu-penoribus oltenfum fit, objedfarhovere fenfus, perqve hos men-rem ; optime igitur libi qvisqveconiultum credat, fi (i) qvan-tum polfit libi ab iftis objefliscaveat , qv_e animum noftrumturbare poffuut. Ific itaqve lo-cum habet Poétarillud de amore:

Ghjantumjoculis. animo tam procul i*>bit amor.

(^vod qvin adplurimos aliosfen-fus, affeåus atqve objeäfa refer»ri öc applicari qveat, nemini ctu-bium erit. Imitari decet Ulys-fe.n ejusqve focios, qvi aurescera , ad Sirenum cantum ob-

W-

4»turabant. 8i (2) diligentem ad-hibeatcautionem circa principia,ita ut qvam primum vel mini-mos fentiat motus, rationisim»perio infurgentes, illis frena in-Miat, Lc in herba fuffbcet, iu-xta monitum Poétas:

/'f-/'»c-//>«_- oö^,/^. «ei/i.,»/. pa-ratur.

Cum mala per longai invalueremoras (gg).

Adpetitus omnes , inqvit Philo-fophus, contrahendos fedandos-qve efie, excitandamque efie a-nimadverfionem öc diligentiam:ut ne qvid temere , ac fortuito,inconfiderate, negligenterqve a-gamus (hh), Si (3) hofiem fuumvidlurn mens nunqvam otiofum

di-

f^V OVid.de 5-s»?^/. H^ . I^.LI.(l.ö) c..^>o de tt/. L. 1, cx. XXIX.

43dimittat , fed honeftis femperintenta rebus, illi imperet.Namnihi! adeo valet, ex corntnuniPhtlofophorum etiatn fententis.ad ingenerandos pravos adfeftusatqve vitla, ut otmm s. inerfia(ii); undeiterum re<Ne Poéta deamore.'

s).^ /i° tolias v. »-/e^e cupidinis arcus.Et otii viria negötio difcuti Cur-tius pronunciat (fk).

Tacitus hoc iplum probat exé-plo legionum Pannonicarum :Junius Blaefus fine Augu..i& ini-tiis Tiberii auditis , objuftitiam2uc gaudium intermiferat iolitamunia. Eo, principio lafciviremiles.di.cordare.peilimi cuMPlermonibus prajbere aur« (^).

Hinc5..) f?_/. Barel. Arg. Lik. IF. C.

"XVIII, (^.^) Lib. Fil. C. I. {Il) Tacit.*■& /i Annal. Germ.

44ffinc. non minus verum qvamtritum elt illud.' Otium multamala docet, Atqve (4) cum nul-lus hominum fit, qvi liber efienon cupiat ; cogitet igitur qvis-qve le nunqvam adhoc pra-cla»rum gloriae öc felicitatis faftigi.um pervenire pofie, nifi adfe-c^uum .cedifiTimo dominio folu-tum. Qvid eft libertas ? inqvitGicero. Kefpondet ip.e ad qvas-fitum.* poteftas viuendi ut velis.(^vis igitur(pergit)vivit ut vult?nifi qvi re&a feqvitur: qvi gau»det oiNcio : cui vivendi viacon»fiderata atqve provifa eft: qvilegibus non propter metum p2»ret. fed eas leqvitur atqve colit,qvia id falutare maxime eile ju»dicat: qvi mhil dicit, nihil facit,mhil cogitat deniqve nifi liben-.er achbere: cujus omnia con-filia resqve omnes, qvas gerit,ab lpio proficifcuntur eodemqve

ter-

4lreferuntur: nec eft ulla res,qv«plus apud eum polleat, qvam i-pfius voluntas atqve judicium.(-.ui qvidem etiam, qv« vim ha-toere maximam dicitur, tortunaipla cedit. Hc paulo ante deimperatore : Retrenet primumlibidines, fpernat voluptates, i»racundiam teneat, coerceat a-varitiam, ceteras animi labesrepellat.* tum incipiat aliis im»perare, cum iple improbiflimißdominis dedecori atqve turpitu»dini parere defierit. Oum qvi»dem bis obediet, non modoira-perator, fed liber habendus o-ranmo non erit (h«). Idem Ci-cero ponit etiam fundaraentumltabilis amicitia. , qva nihil, ex»cepta fapientia, melius homini3 Diis immortalibus datum pro«nuntiat (i»),in eo, qvod bomi-

nes(mm) Parad, F. Cap. i, (»-*) Qe.de

JmiCf, C*p. s.

-46nes benevolentia conjuntfti, pri-mum cupiditatibus iis, qvibusceteri ferviunt, imperent (ox.Tum etiam (5) miferiae, qvibusilli crucvantur, qvi adfeöibus.übjacent, confideranda.. Sic e-nimbac de re iterum Cicero:Temileria., te a^rumnle premunt,qvi te bearum , te florentem pu-tas: tuV Hbidjnes te torqvent :tu dies noétesqve cruciaris (^).

PrZ-terea (6) femper cogite-mus nos non folum lege Divina,in verbo ipfius exprefia , led et-_am natura obllri&os efie, utfrenum injiciamus adfee.ib.as no-ltris, ne Ethnicis pejores videa-mur. Adpetitus ratjoni obedi-ant, eamqve neqve praecurrantpropter temeritatem , nec pro-pter pigritiam aut ignaviam de-

fe-

(ss) /ö//jQI/. (ppyCic. l»^>.</»//.

47ferant: finfqve tranqvilli attqveomni perturbatione careant. Exqvo elucebit omnis conftantiao»mnisqve moderatio. Nam qviadpetirus longius evagantur , öctanqvam exultantes five cupien-do five fugiendo , non fatis rati»one retinentur, Relinqvunt e-nim, öc abjiciunt obedientiam.nec rationi parent, cui funcje<Sli lege natune (^).

Poftremum ad affe&us conti-nendos(7) f_epius recordabMur,cumprimis in prnando cor-porenoftro occupati, qvomodo in-ordinati adfefifcus non folum m-tra nos turpiffimana defprmita--tem creent, öc, extra nos målarnfamam , ignominiam , contem-tum , faftidium atqve odium no-ftri excitent, npsqye hoc modo

fce»

(^)QV, ii, QF. Lib, I. c,/>. L/L.

48fcedent atqve confpurcent; fedetiam ipfum corpus noftrumfcädilfime corrumpant. (^uodadfe&uum remedium palfim in-venire licet apud eos , qv.bus _l»luftrium fceminarum mores ptx-ceptis , cum fruKu ad decornmcomponere curee cordiqve fue-rit. Kam decorporis,, per ad-fe-tuum tumultuarium motum,fceditate , präster experientiamoptimam rerum magiitram, Ci-cero etiam hasc habet.- Kon mo-do animi perturbantur , fed et-iam corpora. Licet ora ipfa cer-nere iratorum , aut eorum, qvi2Ut libidine aliqva, aut metucommoti lunt, aut voluptate ni-mia geftiunt : qvorum omniumvultus, voces, motus, ftatusqjmutantur (7-^).

_Z«ec aliaqve remedia, qv^yel

(^^) Loeo /^x. /^, f,>.

49vel in genere vel in fpecie a Phi-lofophis variis traduntur varia,qvamvis ad affeöus pravos fub»jugandos, reliquos autem re&eordinandos, haud parurn fintprofutura, non tamen fufficiuntad perlelam eorum cohibitio-nem. Vi__ enim polfibile. ut no»itra tam debrlitata natura tantumopus poffit perficere» tantoquemalö mederi. Qod fi itaque re»belles fuos adfeöus aräius cohi-bere velit homo, potiora auxi-lia extra fe quaerere debet, illa»lzue a fummo Numine ex.pe&a-re, cujus gratia demum illos inordinem redigere poterit.(^f)De-us igitur "Per O. lvl. qui nobis a-nimam öc corpus benigniffimecontulit, regat ita meam omni-unque fuorum mentem fanfti fpi-ritus fui vitute öc, gratia, ut h_ecin hac vita corpori reéte pr-efit,sc tandem in futura eidem cor-

pori(f)*d Gent&k,

5»pori iferum unita seterna feli»citate potiatur , übi nos in fan-Öis Angelorum choris eunden.Deum, benigniffimum noltrumPatrem , cura gaudio cri-amphantes, aeternum collauda-

bimus!SOLI DEO GLORIA.