การผสมผสานความเชอทางศาสนา (Syncretism) กบการกลายเปนสนคาของวดในสงคมไทย :

กรณศกษาวดสมานรตนาราม ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา

โดย

นางสาวพภทรา แจมรจ

รายงานการศกษาเฉพะบคคล (Individual Study) เปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรบณฑต

ภาควชามานษยวทยา คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2557

สำนกหอ

สมดกลาง

การผสมผสานความเชอทางศาสนา (Syncretism) กบการกลายเปนสนคาของวดในสงคมไทย :

กรณศกษาวดสมานรตนาราม ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา

โดย

นางสาวพภทรา แจมรจ

รายงานการศกษาเฉพะบคคล (Individual Study) เปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรบณฑต

ภาควชามานษยวทยา คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2557

สำนกหอ

สมดกลาง

ภาควชามานษยวทยา คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหการศกษาเฉพาะบคคลเรอง การผสมผสานความเชอทางศาสนา (Syncretism) กบการกลายเปนสนคาของวดในสงคมไทย : กรณศกษาวดสมานรตนาราม ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา เสนอโดย นางสาวพภทรา แจมรจ เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรบณฑต สาขาวชามานษยวทยา

………………………………………….

(ผชวยศาสตราจารยเอกรนทร พงประชา)

หวหนาภาควชามานษยวทยา

วนท.…...เดอน..............พ.ศ......

อาจารยทปรกษา

……………………..................................

(ผชวยศาสตราจารย ดร. มณวรรณ ผวนม)

......./............../...............

กรรมการสอบ

…………………………….......................

(อาจารยชนวร ฟาดษฐ)

......./............../...............

สำนกหอ

สมดกลาง

ก

หวขอศกษา การผสมผสานความเชอทางศาสนา (Syncretism) กบการกลายเปนสนคาของวดในสงคมไทย : กรณศกษาวดสมานรตนาราม ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา

ค าส าคญ วด, วดสมานรตนาราม, การผสมผสานความเชอทางศาสนา, การกลายเปนสนคา

ผศกษา นางสาวพภทรา แจมรจ รหสนกศกษา 03540173 ภาควชา มานษยวทยา คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร อาจารยทปรกษา ผชวยศาสตราจารย ดร. มณวรรณ ผวนม ปการศกษา 2557 จ านวนหนา 124 หนา

บทคดยอ

งานวจยชนนมงศกษาการผสมผสานความเชอตางๆ ทางศาสนา (Syncretism) ของวดทางพทธศาสนาในสงคมไทย กรณศกษา วดสมานรตนาราม ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา โดยศกษาผานพฒนาการและการเปลยนแปลงในดานตางๆ ของวดสมานรตนาราม จงหวดฉะเชงเทรา นบตงแตมการปรบปรงและพฒนาวดแหงนในป พ.ศ. 2542 และการ ศกษาถงกระบวนการทวดสมานรตนารามใชเพอท าใหวดกลายเปนสนคาทองเทยว โดยใชวธการสมภาษณอยางไมเปนทางการเกยวกบความเชอทหลายหลายทมอยภายในวด และการเปลยนแปลงของวดสมานรตนาราม รวมทงพฤตกรรมและทศนคตของผมาท าบญ โดยสมภาษณผทเกยวของทมอายตงแต 20 – 70 ป จ านวน 23 ราย แบงออกเปน พระสงฆ 1 รป เจาหนาทของวด 6 ราย ผทมาท าบญ 10 ราย พอคาแมคา 5 ราย และคนขบรถโดยสารประจ าทางวดโสธรวราราม – วดสมานรตนาราม 1 รายและผตอบแบบสอบถามจ านวน 50 ราย

ผลจากการศกษาพบวา สงคมไทยเปนสงคมแบบพหวฒนธรรม คอ มวฒนธรรมทมากมายแตกตางกนออกไป รวมทงความเชอทางศาสนาทมอยอยางหลากหลายเชนเดยวกบในจงหวดฉะเชงเทรา และนบตงแตมการปรบปรงและพฒนาวดแหงนในป พ.ศ. 2542 วดสมานรตนารามมการพฒนาจากศาสนสถานทางพทธศาสนาทมบทบาทและความส าคญในการประกอบพธกรรมทางศาสนาทส าคญของชาวพทธในดานตางๆ และเปนทยดเหนยวจตใจใหกบชาวบานในชมชน ปจจบนวดสมานรตนารามไดเขามามบทบาททเพมมากขนตอผคนในชมชนและประชาชนโดยทวไป ผานการพฒนาวดใหกลายเปนแหลงทองเทยวและสรางรายไดทส าคญแหงหนงของจงหวดฉะเชงเทรา จนกลายเปนทยอมรบจากประชาชนโดยทวไป

สำนกหอ

สมดกลาง

ข

กตตกรรมประกาศ

“จบแลว” นคงเปนค าทขาพเจาคดวานกศกษาชนปท 4 ทก าลงท าสารนพนธทกคนตางรอคอยค าๆ นดวยความหวง หวงวาเราจะท าได หวงวาเราจะสอบผาน หวงวาเราจะท าส าเรจ…. ตางคนตางกมความหวงแตกตางกนออกไป แตอปสรรคและปญหากมากมายเหลอเกน บางครงสงเหลานนกไมไดเกดขนจากใคร แตเปนตวเราเองทท าใหตองพบกบปญหาและอปสรรคตางๆ มากมาย สงหนงทนบเปนปญหาใหญและหนไมพนคงเปนความเกยจครานทขาพเจาคดวาหลายคนคงเคยประสบกบปญหานขณะท าสารนพนธ และนอกจากความเกยจครานแลวปญหาและอปสรรคตางๆ ในชวตตางกมถาโถมเขามาโดยไมทนไดตงตวอยางไมขาดสาย แตไมวาจะดวยเหตผลใดกตาม เรากไมสามารถเอาปญหาและอปสรรคเหลานนมาเปนขออางในการหลกเลยงทจะไมท าสารนพนธฉบบนได เราตองรบผดชอบ และเดนหนาท าทกอยางตอไป เพราะเมอสารนพนธนจบลง ทางขางหนานตางหากทก าลงจะเรมตนขน ชวตจรงก าลงจะเรม พรอมกบปญหาและอปสรรคมากมายทใครๆ ตางกบอกวามนยงใหญกวาการท าสารนพนธยงนก

อยางไรกตามกวาจะขามพนผานอปสรรคตางๆ ในการท าสารนพนธฉบบนไปได ลวนแลวแตมบคคลทพรอมจะคอยชวยเหลอขาพเจาในยามทตองพบเจอกบปญหาตางๆ บคคลแรกทคอยชวยเหลอใหค าแนะน าและค าปรกษาตางๆ ในการท างานของขาพเจาขาพเจา คอ ผชวยศาสตราจารย ดร. มณวรรณ ผวนมหรอ อ. มณวรรณ ขาพเจาตองขอขอบคณอาจารยเปนอยางมาก อาจารยเปนทปรกษาของพวกเรามาตงแตชนปท 1 และสอนพวกเราหลายวชาดวยกน นบตงแตวนทเขาไปขอใหอาจารยมาเปนทปรกษา วนาทนนรสกไดเลยวา นเราก าลงจะไปสรางภาระใหอาจารยหรอเปลา อาจารยจะรบเรามย (ฮาๆ) แตกอยากให อ. มาเปนทปรกษาจรงๆ สดทายกไปตามตอจนทานรบเราเปนนกศกษาในความดแลของทาน ถงแมวาระยะหลง อ.จะมปญหาสขภาพมารบกวน แต อ.กพยายามทจะฝนมาชวยพวกเราตลอด พยายามอานงานของพวกเราทงทสขภาพไมสดนก และคอยใหค าแนะน าเสมอในงานทพวกเราท า และชวยแกไขปญหาตางๆ ใหกบพวกเรา ขอบคณอาจารยมากนะคะอาจารย ขอใหอาจารยมสขภาพแขงแรงยงๆ ขนไปนะคะ

อาจารยอกทานหนงทขาพเจาขอขอบคณมากๆ คอ อ.ชนวร ฟาดษฐ หรอ อ.โฟลค อาจารยกรรมการสอบของขาพเจา ขอขอบคณอาจารยมากนะคะทคอยตดตามถามไถตลอดวางานเปนอยางไรบาง จนกระทงตอนสอบอาจารยมความเมตตาตอขาพเจามากๆ ทใหค าแนะน ากบงานของขาพเจาใหสอบผานไปไดดวยด ถงแมวางานของขาพเจาในตอนนนจะขาดขอมลอยางมาก แตอาจารยกยงใหโอกาส ขอบคณอาจารยโฟลคมากนะคะ

สำนกหอ

สมดกลาง

ค

ในการท าสารนพนธฉบบนเราไดพบกบมตรภาพดดและบคคลทคอยชวยเหลอเราใหขามพนจากอปสรรคตางๆ มากมาย และมบคคลหนงทขาพเจาอยากขอขอบคณมากๆ เขาเปนบคคลทคอยฉดขาพเจาออกจากความเกยจครานทเปนอปสรรคใหญตอการท าสารนพนธฉบบน และคอยเตอนสตขาพเจาอยเสมอใหขอคดดด และพยายามชวยเหลอขาพเจาในทกๆ อยาง ทงไปลงภาคสนามดวยกน หรอในการท าสารนพนธกคอยใหค าแนะน าและค าปรกษาตางๆ จนขาพเจาท าสารนพนธฉบบนประสบความส าเรจไปไดดวยดขอบคณมากๆ นะคะ

นอกจากนจะขาดไปไมไดเลยหากไมพดถงเหลาเพอนทคบกนมาตลอดสป และในชวงท าสารนพนธบคคลเหลานนเองทชวยสรางรอยยม เสยงหวเราะ และก าลงใจในการตอสกบการท าสารนพนธ ขอบคณพวกแกมากนะ อวน อง นท เจ ตยา ปาย โม เก จงโกะ และคนอนๆ ทงเพอนในเอกมานษฯ และนอกเอก ทกคนตางชวยใหก าลงใจเราใหส าเรจ โดยเฉพาะแกเพอนรกอวนรจกกนมาตงแตปหนงถาไมมแกเราอาจจะท าทสสเลมนไมเสรจกได ขอบคณแกมากจรงๆ เปนเพอนทนารกอยางนตลอดไปนะ

สดทายนหากไมกลาวถงกคงจะไมไดบคคลทท าใหขาพเจาเตบโตมาไดจนประสบความส าเรจในทกวนน ขอบคณนะคะพอกบแม ขอบคณคณยา คณตา คณยาย คณปทอยบนฟา ดวยนะคะ ขอบคณทกๆ เลย โดยเฉพาะแมทคอยรบฟงปญหา และชวยเหลอทกอยาง ขอบคณมากจรงๆ คะ

การท าสารนพนธไดสอนอะไรเราหลายอยางไมเพยงแตความรในต าราแตยงสอนในสงอนๆ อกมาก แตหากถามวามนใหอะไรเราและใหอธบายกคงไมหมดภายในกระดาษแผนน แตคงจะบอกไดเพยงประโยคสนๆ วา มนท าใหเราโตขน เราก าลงจะเปนผใหญแลว เราท ามนส าเรจแลวนะทกคน….

พภทรา แจมรจ

สำนกหอ

สมดกลาง

ง

สารบญ

บทท หนา

1 บทน า 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1

วตถประสงค 5

ขอบเขตของการศกษา 5

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 6

2 แนวคดทฤษฎและวรรณกรรมทเกยวของ 7

แนวคดการผสมผสานความเชอทางศาสนา (Syncretism) 7

แนวคดแนวคดกระบวนการกลายเปนสนคา 9

หนงสอ เอกสาร และงานวจยทเกยวของ 11

วรรณกรรมทเกยวของกบความเชอในสงคมไทยตงแตอดตจนถงปจจบน 11

วรรณกรรมทเกยวของกบกระบวนการท าใหเปนสนคา 16

3 ร ระเบยบวธวจย 19

กรอบแนวคด 19

รปแบบการวจย 19

การวจยเอกสาร 19

การศกษาภาคสนามและกลมประชากรทศกษา 19

เครองมอในการศกษา 19

ระยะเวลาและแผนการด าเนนงาน 21

สำนกหอ

สมดกลาง

จ

แผนการด าเนนงานตลอดโครงการ 21

4 ขอมลพนฐานของวดสมานรตนาราม 22

ขอมลพนฐานจงหวดฉะเชงเทรา

ประวตศาสตรจงหวดฉะเชงเทรา

23

23

สภาพทวไปทางภมศาสตร

สภาพทวไปทางสงคมและเศรษฐกจ

27

30

สภาพทวไปทางวฒนธรรม

ขอมลพนฐานของวดสมานรตนาราม

32

32

ศาสนา

ศาสนสถานอนๆ ในจงหวดฉะเชงเทรา

32

35

พนฐานวดสมานรตนาราม 41

พฒนาการของวดสมานรตนาราม 43

ทตง และ อาณาเขต 45

5 วดสมานรตนารามกบการผสมกลมกลนทางศาสนาและการกลายเปนสนคาทองเทยว 48

การผสมกลมกลนทางศาสนา 48

การกลายเปนสนคาทองเทยว 68

สงศกดสทธกบการกลายเปนสนคาทองเทยว 68

กจกรรมภายในวดสมานรตนาราม 81

กจกรรมทผศกษาเคยเขารวม ณ วดสมานรตนาราม 83

สนคาและบรการภายในวดสมานรตนาราม 85

การน าเสนอภาพลกษณวดสมานรตนาราม 93

สำนกหอ

สมดกลาง

ฉ

ทศนคตและพฤตกรรมทางศาสนาของผทมาท าบญทมตอวดสมานรตนาราม

96

6 บทวเคราะหและสรป 107

บรรณานกรม 114

ภาคผนวก

สำนกหอ

สมดกลาง

ช

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 ตราประจ าจงหวดฉะเชงเทรา 22

2 หลวงพอโสธร อนศกดสทธคบานคเมองของจงหวดฉะเชงเทรา 33

3 จนประชาสโมสรสะทอนความเชอของชมชนชาวจนใน จ. ฉะเชงเทรา 35

4 บรเวณดานหนาโรงเจวดโสธรวราราม 36

5 ซมประตทางเขาวดสมานรตนาราม 45

6 แผนทบรเวณ ฮวงจยมงคล และต าแหนงทตงของวดสมานฯ 45

7 แผนทการเดนทางมายงวดสมานรตนาราม 46

8 แผนทแสดงต าแหนงทตงสงศกดสทธภายในวดสมานรตนาราม 48

9 หลวงพอองคด า 50

10 พระพทธรปประทานพร รมฝงแมน าบางประกง 51

11 ศาลาหลวงพอ 5 พนอง 52

12 พระโพธสตวกวนอม ปางประทานบตร 54

13 ศาลเจาพอเสอองคลอโจวซอ 55

14 ศาลเทพเจาไทสวยเอยะ 55

15 พระพฆเนศปางนอนเสวยสขทใหญทสดในโลก 57

16 พระพฆเนศปางปาฏหารย 108 กร 60

17 พระราหทใหญทสดในประเทศไทย 61

18 พระอนทรทรงชางเอราวณ 62

19 พระพรหมทใหญทสดในโลก 63

สำนกหอ

สมดกลาง

ซ

20 จระเขโหราเทพารกษ 64

21 พอปบรมครฤาษทง 3 จดในวดสมานรตนาราม 65

22 สกการบชาภายในศาลาบชาพระราห 70

23 จดสกการบชาและแกบนองคพระพฆเนศภายในศาลารมน า 71

24 จดสกการบชา พระโพธสตวและเทพตางๆ 73

25 ปบรมครฤาษ และการชอนลกบอลเสยงทาย 74

26 หองเกบองคพระคมดวงใตฐานองคพระพรหมทใหญทสดในโลก 75

27 องคพญานาคตวแทนของความอดมสมบรณ 76

28 องคจ าลองพระเกจอาจารยชอดงจากวดตางๆ 77

29 จดโยนเหรยญเสยงทายบรเวณหลวงพอนาคปรก 77

30 พระประธาน อโบสถหลงใหม 78

31 บรเวณลานจอดรถและพระอโบสถหลงใหม 79

32 ศาลาหลวงพอองคด า 80

33 เครองรางแกปชง และ ตะกรดหลวงพอโสธร 86

34 เหรยญหลอ พระกรง พระบชา พอปชวกฯ 86

35 พธมหาพทธาภเษก พ.ศ. 2556 87

36 การจดท าสผงเมตตามหานยมโดยหลวงพอรวย 87

37 โซนรานอาหารภายในวดสมานรตนาราม 88

38 รานขายของสองฝงทางทเดนเขาไปในบรเวณวด 89

39 รานขายดอกไม 90

40 รานกาแฟ Coffee @ Watsaman 90

สำนกหอ

สมดกลาง

ฌ

41 รานคาสวสดการวดสมานรตนาราม 91

42 รานกาแฟสด Café’ Amazon 92

สำนกหอ

สมดกลาง

1

บทท 1

บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา

ความเชอของมนษยมความหลากหลาย ซงมความแตกตางกนไปตามแตละสงคม วฒนธรรม เชอชาต ศาสนา จารตประเพณ เพศ วย สถานภาพ ตลอดจนระดบการศกษา ในสงคมไทยจะเหนไดวาระบบความเชอทมความส าคญมาก กคอความเชอในพทธศาสนา และความเชอในอ านาจเหนอธรรมชาตหรอการนบถอผ ซงมอยควบคไปกบสงคมไทยมาชานาน (นนทกานต รจชย, 2554 : 2)

รปแบบความเชอในอดตทปรากฏเปนอยางแรกในสงคมไทยนน คอ ความเชอในเรองภตผวญญาณ (Animism) ซงถอเปนความเชอทสามารถพบไดในสงคมทวโลกเชนกน ความเชอในเรองของวญญาณนอยคกบสงคมไทยมานาน จนกระทงการรบเอาศาสนาพทธเขามาในสงคมและเปนศาสนาประจ าชาตไทย อยางไรกตามในเวลาตอมาบรบทของศาสนาพทธไดถกผสมผสานกลมกลนเขากบศาสนาพราหมณ - ฮนด รวมทงความเชอดงเดมเรองภตผวญญาณ สงคมไทยในอดตนนมรปแบบความเชอทชดเจนสบตอกนมาจากบรรพบรษและมอทธพลตอคนในสงคมตงแตเกด ดงจะเหนไดจากทกๆ กจกรรมของชวตยอมมความเกยวโยงกบศาสนาและความเชอแทบทงสน และมกเกดจากความเกรงกลวในสงทไมสามารถหาขอพสจนหรอควบคมได จงท าใหเกดวธการหร อพธกรรมตางๆ เพอตอรองกบอ านาจเหนอธรรมชาต เชน การบนบานศาลกลาวกบสงศกดสทธเพอใหสงศกดสทธคมครองใหแคลวคลาดปลอดภยจากอนตรายหรอขอพรในสงทตนตองการ โดยการตอรองนนจะมอาหารคาวหวาน หรอสงของตางๆ มาใหเปนการตอบแทน หากค าขอนนประสทธผล เชน ในพธการขอฝนซ งเกยวของกบความอดมสมบรณ อยางประเพณบญบ งไฟ หรอการแหนางแมวเพอเปรยบเสมอนกบเครองเซนไหวใหกบเทวดาฟาดนดลบนดาลใหเกดฝนตกลงมา มน าเพยงพอตอการอปโภคบรโภค และการเพาะปลก ซงเปนหวใจหลกในการด ารงชวตของคนไทยในอดต นอกจากนมนษยยงเชดชพลงเหนอธรรมชาต หรอแมกระทงสงทเปนธรรมชาตดวยเชนกน ดงเชน ยกใหฝนเปรยบเปนพญาแถน หรอมพระแมคงคาคอยปกปกรกษาแมน า พระแมธรณคมครองผนดน เปนตน

ดวยเหตนจงจะเหนวามนษยมการสรางรปแบบความเชอและพธกรรมตางๆ ขนมารองรบการเคารพบชาสงทอยนอกเหนอค าสอนของศาสนานนเอง อยางไรกตามถงแมวาสงคมไทยจะเปนเมองพทธ แตจะเหนวาการนบถอพทธศาสนาของคนไทยสวนใหญเปนไปในลกษณะ การนบถอพทธแบบ

สำนกหอ

สมดกลาง

2

ชาวบาน คอเปนหลกทคนในสงคมเขาใจ เชอถอและปฏบตเชนนนจรงๆ เปนการผสมผสานระหวางพทธ พราหมณ และผ เขาดวยกน (ฉลาดชาย รมตานนท, 2527 : 34) แมวาบานเมองจะมความเจรญกาวหนาทางวชาการสมยใหม และความรทางวทยาศาสตร และเทคโนโลย แตความเชอเหลานนกยงไมไดหมดไป ในทางตรงกนขามกลบพฒนาตวเองขน เพอตอบสนองความตองการของผคนภายใตการเปลยนแปลงของสงคมและเศรษฐกจในปจจบน ทงทพงทางใจในและนอกพทธศาสนา ความเชอตางๆ เชน การนบถอผในระบบความเชอดงเดม การนบถอพระสงฆในทางพทธศาสนา การนบถอเทพเจาในทางศาสนาพราหมณและความเชอเรองเจาท ทมาจากความเชอแบบจนและอนๆ หรอแมกระทงวตถมงคลและเครองรางของขลงตางๆ จงเขามามบทบาทอยในสงคมไทยไมนอย ถงแมวาจะเปนสงคมพทธกตาม (อาภาภรตน วลลโภดม, 2536 : 2) ดงจะเหนไดจากความเชอมากมายหลายรปแบบทนอกเหนอไปจากในพทธศาสนาปรากฏใหเหนอยในวดไทยเพมมากขนในปจจบน เชน พระพฆเนศ พระตรมรต พระพรหม พระวษณ พระราห ในศาสนาพราหมณ – ฮนด เทพเจาหรอศาลเจาตางๆ ทเปนทงความเชอเกยวกบวญญาณและลทธอนๆ เปนตน

นบตงแตอดตมาจนถงปจจบนนน วดมบทบาทอยางมากตอสงคมไทยในหลายๆ ดาน วด เปรยบเสมอนศนยรวมจตใจของพทธศาสนกชนในสงคม และเปนศาสนสถานทส าคญส าหรบการประกอบพธกรรมทางพทธศาสนา มพระสงฆคอยท าหนาท เผยแพรหลกธรรมค าสอน เพอใหพทธศาสนกชนมทพกพงใจและเกดความสบายใจ แตหากมองตามความเปนจรงแลว วดไมไดท าหนาทตามหลกคมภรเพยงอยางเดยว แตยงท าหนาทตอบสนองความตองการทางจตใจใหกบคนในสงคม ทงขจดปดเปา มการประกอบพธกรรมทเปนพทธแบบชาวบาน คอผสมผสานทง ความเชอในพทธ ไสยศาสตร พราหมณและภตผ วญญาณเขาดวยกน มการปลกเสกเครองรางของขลงเพอใหประชาชนเชาไปบชา โดยมพระสงฆเปนผท าหนาทประกอบพธกรรมปลกเสก ซงในอดตการปลกเสกจะมงเนนในเรองอยยงคงกระพน ปลอดภยจากการสรบ มการแฝงหลกศลธรรม ขอปฏบตและขอหามเพอควบคมศลธรรม (พระธรรมปฎก, 2538 : 57-59) แตในปจจบนจะมงเนนเรองโชคลาภ ร ารวย สามารถชวยในการท ามาหากน เสรมดวงโชคลาภ ปองกนภย สามารถขจดปญหาและอปสรรคตางๆ ในการด าเนนชวตซงตอบสนองตอความตองการของคนในสงคมปจจบน รวมทงมการน าวตถมงคลและเครองรางของขลงทเชอวามความศกดสทธไปบชา ซงนอกจากการกราบไหวแลวยงคงมการวงวอนขอรอง บนบานศาลกลาว หรอตอรองแลกเปลยนบางสงบางอยางกบสงศกดสทธนนหากสามารถดลบนดาลใหสมหวงได

สารนพนธฉบบนเปนการศกษาเกยวกบความเชอในเขตพนทจงหวดฉะเชงเทราซงเปนพนททมความเชอในรปแบบจนอยมาก ทงศาสนสถานในศาสนาพทธนกายมหายาน และศาลเทพเจาตางๆ ทแตกตางจากศาสนาพทธดงเดมในสงคมไทยทเปนศาสนาพทธในนกายเถรวาท ดงจะเหนไดจาก

สำนกหอ

สมดกลาง

3

สถานททองเทยวขนชอของจงหวดฉะเชงเทราและศาสนสถานทส าคญอยาง วดหลวงพอโสธร ทปรากฏมโรงเจอยทางดานหลงของวดบรเวณทตดกบแมน าบางปะกง ซงสะทอนใหเหนถงความเชอแบบจนในแบบพทธศาสนานกายมหายาน และมเทพเจาตางๆ ภายในศาลเจา เปนตน จากการสอบถามพระครสนทรกจประยต ผชวยเจาอาวาสวดโสธรวราราม ท าใหทราบวาโรงเจแหงนจดสรางขนตงแตป พ.ศ. 2519 หรอกวา 40 ปมาแลว นอกจากนยงมศาลเจาหรอวดจนใหพบเหนอกมากมายในจงหวดฉะเชงเทรา อาท สมาคมสงเคราะหการกศลฉะเชงเทราทมศาลเจาแมกวนอมลอยน า หรอ วดอภยภาตการาม หรอทเรยกอกชอหนงวา วดซ าเปากง วดนเดมทเปนวดจนมากอนจงมลกษณะเหมอนศาลเจาแตตอมาถกดดแปลงเปนวดญวน ซงเปนพทธศาสนาในนกายมหายานจงมรปแบบของวดทเปลยนแปลงไป อกทงในจงหวดฉะเชงเทรายงมศาลเจาเลงเนยย ทปรากฏมพระศวะความเชอในศาสนาพราหมณ - ฮนดรวมอยดวย เปนตน ดงนนจงจะเหนไดวาจงหวดฉะเชงเทราเปนสงคมในรปแบบพหวฒนธรรม หรอมความเชอทหลากหลายในสงคม ซงจะน าไปสการศกษาถงความเปนมาตลอดจนพฤตกรรมทางศาสนา และความเชอทมอยอยางหลากหลายของผคนทมาสกการบชาสงศกดสทธ ณ วดสมานรตนาราม จงหวดฉะเชงเทราไดตอไป

จากการศกษาพบวาวดสมานรตนารามไดรบการยอมรบและมชอเสยงอยางมากนบตงแตไดรบการพฒนาจนกลายเปน 1 ในสถานททองเทยวทมความนาสนใจและส าคญอยางมากของจงหวดฉะเชงเทรา ดงจะเหนไดจากการถกผลตซ าผานทางสอตางๆ ในการแนะน าและเชญชวนใหผบรโภคสอมาทองเทยวยงวดสมานรตนาราม ทงรายการทางโทรทศน เชน รายการใจบญ ทออกอากาศในชวงป พ.ศ. 2554 หรอ รายการ good day ทออกอากาศในชวงป พ.ศ. 2557 และ สอออนไลนตางๆ เชน www.paiduaykan.com, www.sawasdee-padriew.com, www.travel.kapook.com ซงเปนเวบไซตน าเทยวชนน าของประเทศไทย เปนตน อกทงยงมการปรบบรบทของวดใหเขากบยคสมยในปจจบน โดยมสอออนไลนตางๆ ของวด อาท facebook วดสมานรตนาราม, เวบไซตวดสมานรตนาราม, ชองทวออนไลนวดสมานรตนาราม ใน www.youtube.com เปนตน

วดสมานรตนารามเปนหนงในวดไทยในปจจบนทปรากฏใหเหนความเชอมากมายหลากหลายรปแบบ ซงไมไดมเพยงแตพระพทธรป หรอพระประธานไวใหกราบไหวบชาเทานน หากแตภายในวดแหงนยงมทงองคพระพฆเนศ พระราห ชางเอราวณ พระพรหม เจาแมกวนอม เทพเจาไทสวยเอยะ หลวงพอโสธร พญานาคราช เทพทนใจ จระเขโหราเทพารกษ เปนตน นบตงแต ปพ.ศ. 2500 - 2542 วดสมานรตนารามไดถกวางเวนจากการบรณปฏสงขรณมาเปนเวลานาน จนกระทงในป พ.ศ. 2542 วดไดรบการพฒนาและบรณปฏสงขรณอยางตอเนอง และมชอเสยงมากทสดจากการจดสรางองคพระพฆเนศปางนอนเสวยสขใน ป พ.ศ. 2552 ทไดรบความนยมอยางมากในขณะนน และมสงศกดอนๆ อาท หลวงพอองคด าซงเปนพระพทธรปประจ าจงหวด ประดษฐานจงหวดละหนงองค, หลวงพอโต

สำนกหอ

สมดกลาง

4

พระประธานองคใหญทสดในฉะเชงเทรา, หลวงพอประทานพรขอโชคลาภและใหสขภาพแขงแรง จระเขโหราเทพารกษประทานเรองโชคลาภการคาขาย, พระราหทใหญทสดในประเทศสะเดาะเคราะหฝากดวงชะตา และยงมบรการตางๆ เชน ลองเรอชมแมน าบางประกง รานคา รานอาหารตางๆ เปนตน ซงท าใหวดสมานรตนารามแหงนมชอเสยงอยางมาก และไมไดเปนทรจกเฉพาะในหมคนไทยในประเทศเทานน แมแตตางประเทศกร จกวดสมานรตนารามแหงน ดงจะเหนไดจากการศกษาภาคสนามทพบวามชาวตางชาตเดนทางมากราบไหวสงศกดสทธเปนจ านวนมาก อาท จน ญปน อนเดย และชาวตะวนตก เปนตน ยงเปนการสรางรายไดและท าใหวดพฒนาไปไดอยางตอเนอง

อกทงวดสมานรตนารามยงมการจดกจกรรมการท าบญตางๆ และปรากฏเครองรางของขลงอยอยางมากมายหลายรปแบบ เชน ทฐานวหารพระพฆเนศ บรเวณโดยรอบของวด รวมถงของฝากและสนคาตางๆ วดสมานรตนารามไดรบความสนใจจากนกทองเทยวทกเพศทกวย โดยกลมนกทองเทยว สวนใหญนนเปนชาวไทยทงในและนอกพนทจงหวดฉะเชงเทรา รวมทงมนกทองเทยวชาวตางชาตอกดวย นอกจากสงศกดสทธแลววดแหงนยงมสง ทนาสนใจอนๆ ทสามารถดงดดนกทองเทยวไดอก เชน บรเวณโดยรอบของวดสมานรตนารามมสถานทใหพกผอนหยอนใจหลายแหง ทงสวนเลกๆ บรเวณหนารานกาแฟ บรการเกาอนวด รานอาหารแพรมน า เปนตน และยงมตลาดทมการคาขายตลอดทกวน แตจะมนกทองเทยวมากเปนพเศษในวนเสาร – อาทตย จงอาจกลาวไดวาวดสมานรตนารามไดรวบรวมสงตางๆ เอาไวอยางครบครน ทงความเชอทหลากหลาย และกจกรรมท าบญตามจดตางๆ ภายในวดสมานรตนาราม รวมทงสถานทส าหรบพกผอนหยอนใจใหกบนกทองเทยว และรานคาใหไดจบจายใชสอย หรอแมแตรานอาหารตางๆ วดสมานรตนารามแหงนจงไดรบความสนใจจากนกทองเทยว และมชอเสยงเพมมากขนเรอยๆ จากการพฒนาวดขนตามล าดบ

จากปรากฏการณดงกลาวทเกดขนในสงคมไทย ไดท าใหผศกษามความสนใจในรปแบบความเชอและศาสนาทอาจกลาวไดวาเปนกระบวนการผสมผสานในความหลากหลายทางวฒนธรรม โดยการผสมผสานและการปรบเปลยนดงกลาวสอดคลองกบทศนะของ อภญญา เฟองฟสกล (2548 : 85) ทกลาวถงการผสมผสานทางวฒนธรรมทปรากฏในประวตศาสนาทกศาสนา โดยสรปไวว า กระบวนการเปลยนแปลงทางศาสนา ยงมมโนทศนส าคญอกคหนงทใชอธบาย วฏจกรของการเปลยนแปลงได เมอศาสนาถกเผยแพรออกไปนอกปรมณฑลทางวฒนธรรมเดมของตนเอง กมกเกดการ ผสมผสานกบวฒนธรรมดงเดมของทองถนขน Syncretism หมายถง การผสมผสานทางวฒนธรรมทสามารถพบไดในประวตของทกศาสนา เชน เมอศาสนาพทธแพรกระจายเขามาในแถบอษาคเนย กผสมผสานกบความเชอผแบบดงเดมในทองถนนน และตอมาการผสมผสานกบลทธพราหมณท าใหเกดคตเทวราชาขนในอาณาจกรแถบน การผสมผสานทางวฒนธรรมน พบไดในหลาย

สำนกหอ

สมดกลาง

5

มต เชน การผสมในเนอหาสาระ หรอหลกค าสอนทางศาสนา การผสมผสานในสญลกษณทเปนรปเคารพ หรอในพธกรรม เปนตน

งานวจยชนนมงเนนทจะศกษาการผสมผสานความเชอทางศาสนา (Syncretism) ของวดในสงคมไทย ซงปจจบนการศกษาในเรองราวดงกลาวยงมไมมากนกเมอเปรยบเทยบกบรปแบบวดในสงคมไทยทเปลยนแปลงไปมากขน โดยผศกษาไดศกษาผานการพฒนาและการเปลยนแปลงของวดสมานรตนาราม จงหวดฉะเชงเทรา ทามกลางสงคมและเศรษฐกจทเปลยนแปลงไปตงแตอดตมาจนถงปจจบน ตลอดจนศกษาถงรปแบบพฤตกรรมทางศาสนาและความเชอของประชาชนทมาประกอบพธกรรมทางศาสนา และการศกษาถงกระบวนการตางๆ ทวดสมานรตนารามใชเพอท าใหวดเปลยนแปลงบรบทไปจากศาสนาสถานทางพทธศาสนามาเปนสถานททองเทยวมากขนในปจจบน

วตถประสงคของการศกษา

1. เพอศกษาประวตความเปนมา และพฒนาการของวดสมานรตนาราม หลงจากการบรณปฏสงขรณป พ.ศ. 2542 มาจนถงปจจบน

2. เพอศกษารปแบบการผสมผสานความเชอทปรากฏอยในวดสมานรตนาราม 3. เพอศกษากระบวนการทวดสมานรตนารามใชเพอท าใหวดกลายเปนสนคาทองเทยว

ขอบเขตของการศกษา

ขอบเขตดานพนท ขอบเขตดานพนท ผศกษาไดเลอกท าการศกษาและเกบขอมลทวดสมานรตนาราม ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา ซงเปนพนททางพทธศาสนาทมสงศกดสทธตางๆ ภายในวดมากมาย สามารถสะทอนใหเหนถงการผสมผสานความเชอทางศาสนา (Syncretism) ของวดในสงคมไทยได และบรเวณโดยรอบของวดทมรานคา รานอาหาร และบรการตางๆ รวมถงการเกบขอมลจากเวบไซต ทน าเสนอขอมลเกยวกบวดสมานรตนาราม , รายการของวดสมานฯ จากเวบไซต youtube และ Facebook Page โดยมการน าเสนอขาวสารและกจกรรมตางๆ ของวด นอกจากนยงสงเกตการณอยางมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ททางวดจดขน

ขอบเขตดานเนอหา งานวจยชนนมงศกษาการผสมผสานความเชอตางๆ ทางศาสนา (Syncretism) ของวดทางพทธศาสนาในสงคมไทย กรณศกษา วดสมานรตนาราม ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา โดยศกษาผานพฒนาการและการเปลยนแปลงในดานตางๆ ของวดสมานรตนาราม จงหวดฉะเชงเทรา นบตงแตมการปรบปรงและพฒนาวดแหงนในป พ.ศ. 2542 โดยปรากฏความเชอทมอยอยางหลากหลาย เชน พระพฆเนศ พระราห ชางเอราวณ พระพรหม เจาแมกวนอม เทพเจาไทสวยเอยะ หลวงพอโต พญานาคราช จระเขโหราเทพารกษ เปนตน และการศกษา

สำนกหอ

สมดกลาง

6

ถงกระบวนการทวดสมานรตนารามใชเพอท าใหวดกลายเปนสนคาทองเทยว โดยใชแนวคดการผสมผสานความเชอทางศาสนา และกระบวนการกลายเปนสนคา มาเปนกรอบแนวคดในการศกษา

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

การศกษาในประเดนดงกลาวชวยใหเกดความเขาใจในการผสมผสานความเชอทางศาสนา(syncretism) ทมความหลากหลาย ของวดในสงคมไทย ตลอดจนการศกษาบทบาทความส าคญของเครองรางของขลง และสงศกดสทธทมอยอยางมากมายภายในวด รวมทงชองทางการเขาถงประชาชนมากขนซงจะสะทอนใหเหนถงการปรบตวของวดในสงคมไทยปจจบนและตอไปในอนาคต

สำนกหอ

สมดกลาง

7

บทท 2

แนวคดทฤษฎและวรรณกรรมทเกยวของ

ในการศกษาเรองการผสมผสานความเชอทางศาสนากบการกลายเปนสนคาทองเทยวของวดในสงคมไทย : กรณศกษาวดสมานรตนาราม ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา ผศกษาไดศกษาและน าแนวความคดเพอน ามาใชในการประกอบการศกษาทงหมด 2 แนวคด ไดแก แนวคดการผสมผสานความเชอทางศาสนา (Syncretism) และแนวคดกระบวนการกลายเปนสนคา ซงมรายละเอยดดงน

1. การผสมผสานความเชอทางศาสนา (Syncretism) จากงานศกษาในแนวน ไดแก หนงสอเรอง Syncretism/ Anti- Syncretism : the Politics

of Religious Synthesis ซงชารลส สจวต (Charles Steward) และโรสซาลนด ชอว (Rosalind Shaw) เปนบรรณาธการ ไดรวบรวมบทความทศกษาขบวนการเคลอนไหวทางศาสนาในหลายประเทศและวฒนธรรม โดยเนนความสนใจทกระบวนการสรางอตลกษณทางศาสนาทซบซอนและเลอนไหล บรรณาธการเลอกมโนทศนคตรงขามทมการใชแพรหลาย คอการผสมผสานและการตอตานการผสมผสานความเชอมาเปนแกนของหนงสอ ในแวดวงศาสนศกษาและเทววทยา ค าวา syncretism มนยยะเชงลบ สอถงกระบวนการเมอศาสนาหนงแพรกระจายไปในทตางๆ และเกดการผสมผสานกบความเชอทองถน ท าใหความหมายดงเดมเพยนหรอแปรรปไป กระบวนการนเกดขนกบทกศาสนาและระบบความเชอ และการผสมผสานกมทงการผสมกบความเชอหรอศาสนาของถนนนๆ หรอผสมกบองคประกอบทางวฒนธรรมทองถนทอาจมใชศาสนากได กระบวนการนทจรงแลวเปนสวนหนงของกระบวนการผสมผสานทางวฒนธรรม (acculturation) ทเกดขนเมอสงคมหนงมการตดตอสมพนธกบอกสงคมหนง ในเรองของศาสนานน หากการผสมผสานความเชอด าเนนไปถงจดหนง กมกเกดแนวโนมของการตอตานการผสมผสาน (anti- syncretism) โดยกลมเคลอนไหวเพอปฏรปศาสนาซงมกถกมองในเชงบวกวาเปนกระบวนการช าระความบรสทธแกศาสนา ท าใหค าสอนดงเดมหวนคนมาได ประวตศาสตรของพฒนาการศาสนาใหญๆ ในโลกมกแกวงไปมาระหวางขวทงสองนอยเสมอ (Charles Steward & Rosaline Shaw, 1994 : 5)

สจวตและชอวเสนอการตความมโนทศนคนเสยใหม โดยไมมองการผสมผสานความเชอในเชงลบและการมองการตอตานการผสมผสานในเชงบวก เพราะการใหคาเชงบวกนนเทากบมองวาการตอตานการผสมผสานเปนการคน “ความบรสทธ” แกค าสอน และมองค าสอนทางศาสนาดงเดมวา

สำนกหอ

สมดกลาง

8

เปนสงทมความเปนจรงแท (authentic) และแงมมหนงของความเปนของแทกคอ การปราศจากการปนเปอนกบสงอนๆ นอกค าสอนนน ท าใหเหนวาความบรสทธคอความบรสทธในตวเอง อยางไรกตาม หากเราเชอวาการผสมผสานทางวฒนธรรมเปนธรรมชาตของพฒนาการทางสงคม กจะเหนวาค าสอนของศาสดาแหงศาสนาใหญๆ ในโลกนนลวนมองคประกอบแหงการผสมผสานทางวฒนธรรมอยดวยเสมอ ตวอยางเชน ศาสนาพทธนน เรากทราบกนดวาถอก าเนดในทามกลางวฒนธรรมฮนด พระพทธองคอาศยศพทของความเชอฮนดหลายค าในค าสอนของพระองค ทวาทรงน ามาตความเสยใหม เชน ค าวา การหลดพน (โมกษะ) หรอค าวา พรหม หรอค าวา ทศหก ตลอดจนการบชาไฟ เปนตน การตความศพทฮนดดวยโลกทศนแบบพทธจะถอเปนปฏบตการทางวาทกรรมชนยอดกวาไดทท าใหปราชญและนกบวชฮนดยคนนเปนจ านวนมากยอมจ านนและหนมายอมรบนบถอพทธศาสนาแทน(Charles Steward & Rosaline Shaw, 1994 : 6)

อยางไรกตามกระบวนการเปลยนแปลงทางศาสนา ยงมมโนทศนส าคญอกคหนงทใชอธบาย วฏจกรของการเปลยนแปลงได เมอศาสนาถกเผยแพรออกไปนอกปรมณฑลทางวฒนธรรมเดมของตนเอง กมกเกดการ ผสมผสานกบวฒนธรรมดงเดมของทองถนขน Syncretism หมายถง การผสมผสานทางวฒนธรรมทสามารถพบไดในประวตของทกศาสนา เชน เมอศาสนาพทธแพรกระจายเขามาในแถบอษาคเนย กผสมผสานกบความเชอผแบบดงเดมในทองถนนน และตอมาการผสมผสานกบลทธพราหมณท าใหเกดคตเทวราชาขนในอาณาจกรแถบน การผสมผสานทางวฒนธรรมน พบไดในหลายมต เชน การผสมในเนอหาสาระ หรอหลกค าสอนทางศาสนา การผสมผสานในสญลกษณทเปนรปเคารพ หรอในพธกรรม เปนตน (อภญญา เฟองฟสกล 2548 : 118-119)

จากผลงานเขยนของ ดร. ทววฒน ปณฑรกววฒน ไดท าใหเหนถง การผสมผสานความเชอทางวฒนธรรมและศาสนา (Syncretism) ไดอยางชดเจนมากขนวา ความเชอทางศาสนาของประชาชนในแถบเอเชยอาคเนยแตดงเดมนน เปนความเชอใน "ศาสนาปฐมบรรพ" (Primitive Religion) ทมลกษณะแบบ "วญญาณนยม" (Animism) ผคนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต รวมทงดนแดนทเปนทตงของประเทศไทยปจจบน แตเดมนนเชอเรองผสางเทวดา เชน ผบานผเรอน รกข -เทวดา นางไม ซงสบทอดมาถงปจจบนในรปของความเชอเรอง "แมนาคพระโขนง" และ "ปเจาสมงพราย" เปนตน ตอมาศาสนาพราหมณซงเปนศาสนาเกาแกของอนเดย (ประมาณวาเปนศาสนาทมอายไมต ากวา 5,000 ป) ไดแพรหลายมาถงเอเชยตะวนออกเฉยงใต และคอยๆ มบทบาทและอทธพลทงตอความเชอและความรสกนกคดของประชาชนในแถบน เชน ความเชอในทฤษฎ "การกลบชาตมาเกดใหม" (Reincarnation Theory) ทงตอการเมองการปกครองของรฐ เชนทปรากฏในความเชอและพธกรรมของ "อาณาจกรขอม" (Khmer Kingdom) และตอศลปวฒนธรรมของเอเชยอาคเนย ดงเชนทปรากฏท "นครวด" และ "นครธม" เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

9

เมอพทธศาสนาเกดขนในอนเดยกวา 2,500 ปมาแลวนน พทธศาสนาซงเปนศาสนาแบบ "อเทวนยม" (Atheism) ทไมเชอเรองอ านาจดลบนดาลและการมอยของพระเจา ตองตอสทางความคดกบศาสนาพราหมณซงเปนศาสนาแบบ "พหเทวนยม" (Polytheism) ทเชอการมอยของพระเจาหลายองค ในยคพทธกาลพระพทธเจาทรงประสบความส าเรจในการประกาศแนวความคดใหมทางศาสนา โดยทรงจดตงคณะสงฆขนเพอใหสบทอดค าสอนของพระองค ตอมาพระจกรพรรดอโศกมหาราชไดทรงเผยแผพทธศาสนาไปอยางกวางไกลทวทงชมพทวป และยงไดสงพระธรรมทตเผยแผพทธศาสนาลงมาทเกาะลงกา และดนแดนเอเชยตะวนออกเฉยงใตอกดวย ท าใหประชาชนในเอเชยอาคเนยรบนบถอพทธศาสนาเขาไวอกศาสนาหนง ศาสนาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต จงมลกษณะเปนการผสมผสานลทธความเชอทางศาสนา (Syncretism) ซงประกอบดวยศาสนาปฐมบรรพ ศาสนาพราหมณ และพทธศาสนา โดยภาพรวมแลวศาสนาพราหมณมชยชนะเหนอศาสนาปฐมบรรพของคนทองถน และพทธศาสนากมชยชนะเหนอทงศาสนาพราหมณและศาสนาปฐมบรรพ แตทงสามศาสนากยงคงมอทธพลตอความรสกนกคดและความเชอของผคนในเอเชยอาคเนยเปนอยางมาก (ทววฒน ปณฑรกววฒน, 2552 : 6)

ทฤษฎการผสานความเชอทางศาสนา หรอ Syncretism สามารถใชในการศกษาควบคไปกบงานวจยชนนไดเปนอยางด โดยสามารถใชเชอมโยงการศกษาและอธบายถงกระบวนการเกดการผสมผสานกลมกลนระหวางวฒนธรรม ศาสนา และความเชอตางๆ ทปรากฏใหเหนในวดของสงคมไทยในปจจบน โดยเฉพาะวดสมานรตนาราม จงหวดฉะเชงเทรา ทปรากฏใหเหนถงความเชอทหลากหลายทอยภายในวด อนเกดจากการผสมผสานวฒนธรรม ความเชอ และศาสนา ตางๆเขาไวดวยกน ทงพราหมณ พทธ ฮนด และอนๆ

2. แนวคดกระบวนการกลายเปนสนคา การผลตและการแลกเปลยนสนคานนเปนสงทมมานานแลว นบแตมนษยเรมมผลผลตสวนเกนจากการใชสอยในชวตประจ าวน แตผลผลตสวนเกนในอดตนนเปนเพยงสวนนอย หากน ามาเทยบกบสงคมทนนยมอยางในปจจบนทมการผลตสนคาครงละจ านวนมาก เพอตอบสนองตอความตองการของผคนในสงคมทมมากขน จนอาจกลาวไดวาภายใ ตการผลตสนคาแบบทนนยมอตสาหกรรมนน การแลกเปลยนถอเปนปรากฏการณปกตทสามารถพบเหนไดทวไปในสงคม สนคามไดถกผลตเพอมลคาเชงการใชสอยเพยงอยางเดยวอกตอไป หากแตเปนการผลตเพอสรางความหมายและมลคาเชงการแลกเปลยนในตวสนคานนๆ อยางไมมทสนสด ดงจะเหนไดจากการทสงตางๆ ในสงคมทนนยมถกแปรรปใหกลายเปนสนคาทมมลคาทางเศรษฐกจผานทางการใสความหมาย คณคา มาตรฐาน รวมไปถงการผลตซ า ซงสงทถกน ามาแปรรปเปนสนคาในระบบทนนยมกมไดจ ากดอยเพยงวตถสงของเทานน หากยงครอบคลมไปถงประเพณ วฒนธรรมหรอแมกระทงระบบความเชอ

สำนกหอ

สมดกลาง

10

ทถกน ามาเชอมโยงเขากบระบบทนนยมอตสาหกรรมและกระบวนการจ าแนกประเภท เพอใหกลายเปนสงทมมลคาและมาตรฐานทางการคาและสามารถเสนอขายตอผคนในสงคมรวมสมยได (ขวญหทย เจรญไมตรมตร, 2543 : 21)

Theodor Adormo และ Mark Horkheimer เปนหนงในบรรดานกคดคนส าคญของส านกแฟรงคเฟรท (Frankfurt School) ทไดรวมกนพฒนาแนวคดอตสาหกรรมวฒนธรรมและกระบวนการกลายเปนสนคา ทมจดมงหมายทจะท าใหประชาชนหลงอยภายใตผลประโยชนทางการตลาด ทฤษฎนเสนอวาวฒนธรรมไมเพยงแตเปนกระจกสะทอนภาพสงคมแตยงมบทบาทส าคญในการปรบสรางสงคม (shaping society) ดวย Adorno และ Horkheimer มองวา สงคมภายใตระบบทนนยมนไดสญเสยความสามารถทจะหลอเลยงความมเสรภาพอนแทจรงและความเปนปจเจกบคคล เนองมาจากกระบวนการผลตผลงานทางวฒนธรรมนนไดเคลอนยายจากเวทศลปะทตองอาศยความพยายามจากศลปนผเปนปจเจกบคคลทสรางสรรคผลงานโดยไมค านงถงการลงทน การขายและการเกงก าไร มาสเวทอตสาหกรรมทใชหลกการของทนนยมอตสาหกรรมซงเนนเรองของผลก าไรและการลงทนเปนหลก “สนคา” หรอสงประดษฐทางวฒนธรรม (Cultural product) ทสามารถวดคณคาไดดวยเงนตรา เชน งานเพลงและงานศลปะในปจจบนทกลายเปนสนคาชนดหนงในอตสาหกรรมความบนเทงไปอยางเตมรปแบบ โดยมกระบวนการผลต 4 ขนตอน คอ 1. กระบวนการท าใหเปนสนคา เปนขนของการสรางมลคาและความหมายใหกบสนคาในทองตลาด 2. กระบวนการท าใหเปนมาตรฐาน เปนการท าสนคาใหเปนมาตรฐานเดยวกนภายใตกระบวนการผลต เพอใหผบรโภคเกดการยอมรบและวางใจในสนคา 3. การผลตจ านวนมาก เปนการผลตภายใตระบบทนนยมอตสาหกรรมทเนนผลตสนคาในปรมาณมากเพอทจะสามารถตอบสนองตอความตองการของทองตลาด 4. การผลตซ า เปนขนของการตอกย าภาพลกษณหรอความหมายของสนคาผานทางสอโฆษณาและเทคโนโลยตางๆ เพอกระตนใหผบรโภคเกดการยอมรบในความหมายทถกสรางขนจนตองการสนคาเหลานนมาไวในครอบครอง (นนทวฒน ฉตรอทย, 2549 : 7)

ดวยขนตอนการผลตทมลกษณะของการพยายามท าใหเปนมาตรฐานเดยวกนและมการสรางภาพลกษณใหกบตวสนคาผานทางสอและเทคโนโลยตางๆ นน ท าใหสนคาทถกผลตขนภายใตตรรกะของระบบทนนยมมลกษณะทเปนมาตรฐานเดยวกนและเปนการผลตขนเพอตอบสนองตอความตองการของมวลชนเปนหลก Adorno กลาววาลกษณะเชนนไดท าใหคณคาหรอออรา (Aura) บางอยางในวฒนธรรมหรอตวสนคาถกทลายลงจนไมหลงเหลอความเปนเอกลกษณะเฉพาะตว และในขณะเดยวกนยงท าใหเสรภาพหรออสรภาพภายในตวปจเจกเหอดหายไป เนองมาจากการกระตนหรอลอลวงของสอทเขามาท าใหตวผบรโภคเกดการยอมรบหรอจ ายอมตอสงทสอน าเสนอโดยทไมตงค าถามหรอตอตาน ซงในทสดแลวผบรโภคเหลานกจะบอกกบตวเองวาชนชอบในสงทอตสาหกรรม

สำนกหอ

สมดกลาง

11

วฒนธรรมผลตขน แตแทจรงแลวเปนเพยงความตองการจอมปลอมทถกผลตสรางขนโดยระบบทนนยมทพยายามกระตนใหคนในสงคมเกดความตองการตอวฒนธรรมและตวสนคาตางๆ อยางไมจ ากด (กาญจนา แกวเทพ, 2540 : 53)

ดงนนจากทฤษฎดงกลาวสามารถน ามาอธบายและเชอมโยงเขากบการศกษากระบวนการ Syncretism ในสงคมไทย โดยวเคราะหเฉพาะในแงมมของการน าวตถมงคล และสงศกดสทธตางๆ ภายในวด ทเดมเปนเรองของความเชอและความศรทธาของคนในสงคมไทย เมอยคสมยเปลยนแปลงไปทามกลางเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลง ท าใหเกดการเปลยนแปลงความหมายและมลคาในตวเอง โดยผลตวตถมงคลตางๆเปนจ านวนมาก เพอจ าหนายใหกบผคนในสงคมและหารายไดใหกบวดมากกวาในอดต และการสรางมลคาและความหมายของสงศกดสทธตางๆนเอง ทสอดคลองกบการเกดขนของการผสานความเชอตางๆ (Syncretism) โดยมการผลตซ าความเชอในรปแบบน ทมการท าใหเปนรปแบบของสนคาทางวฒนธรรมทถกผลตดวยผผลต เพอท าใหผบรโภคบรโภคสนคาทถกผลตขน เพราะ วดไดเพมความเชอทหลากหลายใหครบครนมากขน และดงดดผคนใหมาสกการบชา

หนงสอ เอกสาร และงานวจยทเกยวของ

การศกษาคนควาเกยวกบรปแบบความเชอในพทธศาสนาและวดในสงคมไทยตงแตอดตมาจนถงปจจบน ไดสะทอนใหเหนถงโลกทศน คานยม ตลอดจนความเชอทมอยหลากหลายในสงคมไทย และการผสมผสานของความเชอทงพทธ พราหมณ ผ ทเกดขนในวดไทยในปจจบน และกระบวนการกลายเปนสนคา ซงในการศกษาคนควาขอมลจาก เอกสาร และงานวจยทเกยวของ ผศกษาไดท าการศกษาเพอเปนแนวทางในการศกษาวจยทชดเจน และเกยวของกบเรองทศกษา โดยแบงออกเปน 2 ประเดน ดงตอไปน

1. งานวจยเกยวกบความเชอในสงคมไทยตงแตอดตจนถงปจจบน

ในทางมานษยวทยากลาวถงหนาทของความเชอทางศาสนาวาสามารถแบงออกได 3

แนวทาง คอ 1. อธบายตามแนวจตวทยา คอ ความเชอมหนาทตอบสนองความตองการพนฐาน

ทางดานจตใจของมนษยในการใหค าอธบายวธคด ความเชอและแบบแผนเกยวกบความสมพนธ

ระหวางมนษยกบอ านาจเหนอธรรมชาต ชวยลดความวตกกงวล และอารมณตงเครยด อนเกดจาก

ความรสกไมแนนอนในชวต และพธกรรมยงท าใหมนษยเกดความมนใจ ชวยลดความขดแยง และเปน

หลกประกนความตอเนองและราบรนของสงคม 2. อธบายตามแนวสงคมวทยา คอ ศาสนาเปนพลงใน

การสรางความสมานฉนท เปนทมาของส านกรวม และกลไกส าคญในการควบคมรกษากฎกตกา และ

ความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม 3. อธบายผสมผสานระหวางแนวจตวทยากบแนวสงคมวทยา

สำนกหอ

สมดกลาง

12

โดยศาสนาเปนผลตอบสนองจากความรสกกดดน อดอด หรอขดแยงทเกดขนจากการแปรผนของ

สภาวะสมดลทางสงคม อนเนองมาจากการเปลยนแปลงหรอเหตการณอนๆ ในสภาวะเชนน สงคมจะ

พยายามฟนพลงดวยหนทางตางๆ เชน สรางลทธนกายใหมๆขน นอกจากนน ยงกลาวถง

ความสมพนธระหวางอ านาจศกดสทธกบมนษย โดยความเชอทางศาสนาไดกลายเปนพนฐานของกฎ

ขอหาม และพธกรรมทางศาสนาในสงคมวฒนธรรมตางๆ สงศกดสทธจะไดรบการบวงสรวงเพอขอให

ชวยในกจกรรมตางๆ ซงอยนอกเหนออ านาจการควบคมของมนษย (ยศ สนตสมบต, 2548)

อมรา พงศาพชญ (2533) เรอง “วฒนธรรม ศาสนา และชาตพนธ : วเคราะหสงคมไทยแนวมานษยวทยา” ชใหเหนถงความสมพนธกนระหวางวฒนธรรมกบศาสนา รวมทงศาสนากบสถาบนทางสงคมอนๆ ทปรากฏอยในสงคมไทย อกทงยงอธบายไวอกวาความเชอและศาสนามอทธพลตอการก าหนดบทบาท คานยม และโลกทศนของสมาชกในสงคม ใหด าเนนไปตามวถทางแบบตางๆ นอกจากนยงมการกลาวถงกลมชาตพนธ สงคมตางๆ และความสมพนธทสงผลตอกนและกน ในตอนทายผเขยนไดสรป และวเคราะหถงแนวทาง ในการปรบตวของสงคมไทยในยคสมยใหมซงสามารถน ามาใชอางองในการศกษาของขาพเจาทอาจกลาวไดวารปแบบของวดทเปลยนแปลงไปนนอาจเกดขนพรอมกบการปรบตวของสงคมยคสมยใหมในปจจบน โดยอาศยความเชอเปนกลไกส าคญ

ผลงานของ ปราน วงษเทศ (2543) เรอง “สงคมและวฒนธรรมในอษาคเนย” เปนการขยายขอบเขตความเขาใจของสงคมและวฒนธรรมเพมมากขน โดยเฉพาะประเทศไทยซงเปนหนงในสงคมและวฒนธรรมในอษาอาคเนย ทงนผลงานชนนไดศกษาท าความเขาใจผคนและสงคมวฒนธรรมทในปจจบนมทงแนวคดทฤษฎ และการศกษาในแงมมของพฒนาการทางสงคมและวฒนธรรม ซงถกแบงแยกเปนประชากรของประเทศตางๆ คอ ประเทศพมา ไทย ลาว เขมร และเวยดนาม ในเอเชยอษาอาคเนย โดยเนนกลมคนทอยในประเทศไทยเปนหลก ครอบคลมระยะเวลาตงแตยคกอนประวตศาสตรจนถงปจจบน เนนการวเคราะหและอธบายววฒนาการทางวฒนธรรมและเหนถงพฒนาการของสงคมวฒนธรรมในดนแดนแถบนทมความหลากหลายทางวฒนธรรมทงทเปนความคลายคลงและแตกตางกน จงเปนประโยชนตอการศกษาในความหลากหลายทางวฒนธรรมของผลงานการศกษาชนนทอาจไดรบอทธพลจากประเทศในอษาอาคเนย เชน การเขามาของเทพเจาในศาสนาฮนด ซงมาจากศาสนาพราหมณดงเดม ตลอดจนอทธพลจากระบบความเชอ ศาสนา พธกรรม สงคมและวฒนธรรมในอษาอาคเนยไดเชนกน

นบตงแตเมอครงศาสนาพราหมณแผขยายเขามาในประเทศไทยยงไมมหลกฐานชดเจนวา ใครเปนผน าเขามาเผยแพร และมมาตงแตเมอไร มเพยงหนงสอจดหมายเหตตางๆทยงหลงเหลออย และกลาวไววาเมอประเทศไทยนบถอพระพทธศาสนา ศาสนสถานทางศาสนาพราหมณไดหลงเหลอ

สำนกหอ

สมดกลาง

13

ไวเพยงซากและกลายเปนโบราณวตถหรอโบราณสถานตามสถานทตางๆไปแลว ดงนนจงไมเปนทสรปแนชดถงเรองราวความเปนมาของศาสนาพราหมณในประเทศไทย ตลอดจนววฒนาการของลทธศาสนาพราหมณ ซงกลายเปนศาสนาฮนด หรอศาสนาพราหมณใหมในปจจบน ค ากลาวในขางตนอางองจากผลงานการวจยของ จกรชย อภชาตบตร (2515) เรอง “ศาสนาพราหมณในประเทศไทย” ทงนผลงานการศกษาชนนยงชใหเหนถงอทธพลของศาสนาพราหมณทเกดขนในชมพทวป และทมตอชาวอนเดยซงพวกเขามความเชอวาศาสนาพราหมณเปนตนก าเนดของลทธประเพณทางดานศาสนา ไมวาจะเปนศาสนาฮนด หรอศาสนาพราหมณใหมในปจจบน กลาวคอ ศาสนาใหมนนสวนมากจะขนอยกบความเชอและการปฏบตพธกรรมตางๆ ตามศาสนาพราหมณดงเดมนนเอง ผลงานการศกษาชนนไดมสวนท าใหเกดความเขาใจในเรองราวเกยวกบการเขามาของศาสนาพราหมณ ตลอดจนบรบทตางๆ ทงตนก าเนด ววฒนาการของศาสนา และอทธพลของศาสนาพราหมณทมตอสงคมไทย

จากการผลงานการศกษา “ศาสนาพราหมณในประเทศไทย” ทชใหเหนถงความส าคญของศาสนาพราหมณ ซงเปนตนก าเนดของศาสนาตางๆ คอ ศาสนาฮนด หรอศาสนาพราหมณใหมในปจจบน และเปนประโยชนตองานการศกษาของขาพเจาเปนอยางมาก เนองจากความเขาใจตางๆ เหลานไดน าไปสความเขาใจในเรองราวของพระพฆเนศ ซงเปนเทพเจาในศาสนาฮนด ตลอดจนต านานและพธกรรมในการบชาพระพฆเนศตางๆ ดงจะเหนไดจากในผลงานการศกษาของ กตต วฒนะมหาตม (2549) ในหนงสอ ตรเทวปกรณ : พระคเณศ พระลกษม พระสรสวด ถงแมวาในหนงสอเลมนจะน าเสนอเรองราวของเทพเจาทง 3 ในศาสนาฮนด แตทวาผลงานการศกษาชนนไดท าใหเหนถงการนบถอเทพเจาในศาสนาฮนดทมอยมากมาย และในบทของประวตพระพฆเนศในประเทศไทยกไดกลาวถงคตการนบถอพระพฆเนศเทพเจาแหงความส าเรจในประเทศไทย ตงแตอดตมาจนถงปจจบน นบตงแตการเขามาในพทธศตวรรษท 10 โดยเขามาจากทางภาคใต แตเทวาลยของพระพฆเนศทเกาทสดในเมองไทยปรากฏทแหลงโบราณคดเขาคา จ.นครศรธรรมราช มอายในพทธศตวรรษท 12 และการนบถอพระพฆเนศเปนเทพแหงศลปวทยา เปนการรเรมโดยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวเนองจากพระองคทานโปรดการประพนธกวนพนธ และศลปศาสตร จงทรงยกยองพระพฆเนศเปนพเศษ

ผลงานการศกษาเกยวกบพระพฆเนศทส าคญมากและไดน าเสนอเรองราวตางๆเกยวกบพระพฆเนศไวโดยละเอยดอกชนหนง คอ “คตความเชอและรปแบบของพระพฆเนศทพบในประเทศไทย” ของ จรสสา คชาชวะ (2531) นบไดวาผลงานการศกษาชนนเปนผลงานการศกษาทเกยวของกบพระพฆเนศในยคแรกๆ และเปนตนแบบรวมทงหนงสออางองการศกษาใหกบผลงานการศกษาพระพฆเนศในยคหลงของไทยไดเปนอยางด อกทงยงเปนประโยชนและสามารถน ามาใชในผลงานการศกษาของขาพเจาไดอยางมาก ทงในแงของแนวคดตลอดจนคตความเชอซงเกยวของกบพระ

สำนกหอ

สมดกลาง

14

พฆเนศทพบในประเทศไทยทมการเปลยนแปลงตามกาลเวลาและบรบทของสงคม นบตงแตการเขามาโดยสนนษฐานจากหลกฐานทเปนลายลกษณอกษร เชน ศลาจารก และ วรรณกรรมตางๆ รวมทงหลกฐานทางโบราณคดทงโบราณสถานและโบราณวตถตางๆ เชน ประตมากรรมรปเคารพของพระพฆเนศทพบแทบทกภาคของประเทศไทย โดยจ าแนกเปนศลปะแบบตางๆ แลวแตอทธพลทางศลปกรรมของวฒนธรรมในทองถนนนๆ จงท าใหไดขอสนนษฐาน คอ การนบถอบชาพระพฆเนศนนเขามาในไทยภายหลงการจากการเขามาของศาสนาพราหมณ ตลอดจนการชใหเหนถงความส าคญของพระพฆเนศส าหรบคนไทยอกดวย ผลงานดงกลาวจงสามารถเปนแนวทางในการศกษาเกยวกบบทบาท และอทธพลของลทธพธบชาพระพฆเนศในปจจบนได

ส าหรบรปแบบของศาสนาและความเชอในสงคมไทยทปรากฏใหเหนเปนรปธรรมเดนชดนน จะเหนไดจากผลงานการศกษาวจยตางๆ อาท งานของ นธ เอยวศรวงศ (2546) ใน “ลทธพธเสดจพอ ร.5” ทมองรปแบบ ลกษณะ และสาเหตของลทธพธเสดจพอ ร .5 เปนปรากฏการณทางสงคมอยางหนงทเกดขนในสงคมเมองทแวดลอมไปดวยระบบทนนยม สงผลกระทบตอการด าเนนชวตของผคน เมอเกดความไมมนคงในความสมพนธระหวางมนษยกบเศรษฐกจ เพอสนองความตองการของตนในดานตางๆ ทงหนาทการงาน การประกอบอาชพ ความส าเรจ ความเจรญรงเรอง เปนตน จงเกดเปนความเชอในลทธพธเสดจพอ ร.5 ซงมความแตกตางจากลทธพธทงหลายทมมาทงหมดในเมองไทย อาจกลาวไดวา กลมคนทนบถอบชาเสดจพอ ร.5 คนกลมนสงกดอยในกลมคนชนกลาง เปนผมชวตในเขตเมอง มฐานะทางเศรษฐกจ สงเกตไดจากอตราราคาคาเชาวตถมงคลทเกยวของกบลทธพธน ลทธพธเสดจพอ ร.5 จงเปนทงผลผลตของและเพอคนกลมนโดยเฉพาะ และเปนลทธพธแรกทเรมปรากฏมาในประเทศไทยยคใหม ซงในอนาคตอาจมลทธพธใหมอนๆ เกดขนตามมาอก ทงส าหรบคนกลมนและกลมอน ผลงานชนนจงเปนประโยชนในการเปนแนวทางการศกษาในประเดนความเชอในสงคมสมยใหมไดเปนอยางด

เชนเดยวกนกบผลงานการศกษาของ สภาภรณ เลศวรรตตกล (2549) เรอง “ลทธบชาพระตรมลต : กรณศกษาบรเวณลานเอนกประสงคหางสรรพสนคาอเซตนศนยการคาเซนทรลเวลด เขตราชประสงค กรงเทพมหานคร” ทท าการศกษาในเรองราวเกยวกบความเชอของคนเมองทมตอพระตรมรตเทพเจาในศาสนาพราหมณ-ฮนด อทธพลของศาสนาทเปลยนไปอยในรปแบบของการเปนลทธความเชอหนงทมอทธพลตอคนในสงคมเมอง ซงผลงานชนนไดใหประโยชนอยางมากในแงมมของการศกษาเกยวกบลทธพธ และเทพเจาในศาสนาพราหมณ-ฮนด เชนกนกบ “ลทธพธบชาพระพฆเนศ : กรณศกษา เทวสถานลานพระพฆเณศวร (สนามบนนา) ถนนสนามบนนา จงหวดนนทบร” ของ สาวนจภค เสาธง (2552) ซงเปนผลงานการศกษาพระพฆเนศในรปแบบของการเปนลทธพธอยางหนง ผลงานการศกษาในลทธพธทง 3 นน มความคลายคลงกนคอ เปนลทธพธทเกดขน

สำนกหอ

สมดกลาง

15

ในสงคมแบบเมองมผคนมกกราบไหวบชา และมความเชอควบคไปกบความเชอในพระพทธศาสนา ทงนเพอตอบสนองตอความตองการความมนคงในชวต ตลอดจนยดเหนยวจตใจเพอแกไขปญหาชวตในดานตางๆ และลทธพธตางๆเหลานยงมแนวโนมทจะไดรบความนยมเพมมากขนในปจจบน เพราะ สงคมเตมไปดวยปญหามากมาย ทงนลทธพธทมกไดรบความนยมนน มกเปนความเชอทไมขดแยง หรอตอตานกบศาสนาหลก แตกลบเปนความเชอเสรมเพอตอบสนองความตองการบางอยางทางดานจตใจ

นอกจากนยงมผลงานทสามารถน ามาอางองเสรมควบคไปกบงานการศกษาดงทกลาวไปในขางตนได คอ ผลงานของโชศ, ลาล มณ (2542) เรอง “พราหมณ พทธ ฮนด” ซงบอกเลาเรองราวเกยวกบความเปนมาทงศาสนาพราหมณ พทธศาสนา และศาสนาฮนด ตลอดจนศาสนาทมอยกอนศาสนาทงสามในอนเดย รวมทงความสมพนธกนระหวางศาสนาพราหมณ พทธศาสนา และศาสนาฮนด เพอใหเขาใจถงความสมพนธทมอยอยางใกลชดระหวางศาสนาพราหมณและพทธ จนน าไปสการเกดของศาสนาฮนดทเกดขนจากการผสมผสานระหวาง ศาสนาพราหมณแบบพระเวท ศาสนาพทธ และ แนวความเชอแบบ ศรมณะ หรอ สมณะ และผลงานของ เสฐยร พนธรงษ. (2516). เรอง “ศาสนาเปรยบเทยบ” เปนการศกษาศาสนากบสงคมและความจ าเปนแหงการด ารงอยของสงคม ตลอดจนการศกษาถงความหมายของศาสนา ลทธ ปรชญา และจรยธรรม ฯลฯ อาท มลเหตของศาสนาตางๆและศรทธา ล าดบแหงศรทธา การนบถอธรรมชาต การนบถอผ การนบถอบรรพบรษ เปนตน และมการศกษาประเภทของศาสนา ทง พราหมณ(ฮนด) , เชน, พทธ, สกข, ครสต, อสลาม, เตา และ ขงจอ ดงนน ผลงานทงสองเลมนจงมสวนชวยในการท าความเขาใจเรองราวเกยวกบการเกดขนของลทธพธพระพฆเนศ ตลอดจนการคงอยของลทธพธบชาพระพฆเนศ ซงเปนเทพเจาของศาสนาฮนดในสงคมไทยทผคนของสงคมสวนใหญนบถอพระพทธศาสนา อกทงยงท าใหเหนถงความสมพนธระหวางศาสนาทงสองในบรบทตางๆ อกดวย

ผลงานทงสองในขางตนนนเปนประโยชนตอการศกษาในงานการศกษาชนนในการท าความเขาใจระหวางความสมพนธในบรบทของทงสามศาสนาคอ พราหมณ พทธ และฮนด เพอท าความเขาใจถงการเกดขนและด ารงอยของความเชอทง 3 แบบ ตลอดจนความเชอทหลากหลายทเกดขนในสงคมไทย

สำนกหอ

สมดกลาง

16

2. งานวจยเกยวกบกระบวนการทาใหเปนสนคา ในบทความเรอง “พระราห วดศรษะทอง ปรศนาการสรางเครองรางสมยหลวงพอนอย” ของ เอกรนทร พงประชา (2549) เปนอกผลงานหนงทใจความหลกเปนเรองราวของพทธพาณชย และสามารถเปนแนวทางในการศกษาเรองราวระหวางศาสนากบพาณชย หรอพทธพาณชยไดเปนอยางด เนองจาก พระราห วดศรษะทอง สมยหลวงพอนอย ถอเปนเครองรางชนเอกทมราคา และอทธปาฏหารยตอผนบถอเปนอยางมาก อยางไรกตามหากมองพระราห วดศรษะทอง สมยหลวงพอนอยในฐานะทเปนปรากฏการณทางสงคมอยางหนงโดยพจารณาจากประวตศาสตรสงคมและวฒนธรรมของชมชนแหงนจะท าใหเหนวามลเหตส าคญทกอใหเกดการสรางความเชอพระราหในสมยหลวงพอนอยคอ วดศรษะทองมความจ าเปนตองน าปจจยดานการเงนมาพฒนาวด ดงนน ผลงานการศกษาชนนจงเปนประโยชนตอการศกษาในแงของความเปนมาบทบาท และอทธพลจากต านานความเชอในสงศกดสทธทมตอสงคมนนๆ อกทงปจจยและสาเหตทท าใหเครองสกการบชา หรอทเรยกวา เครองรางของขลง นนถกท าใหเปนทนยม ตลอดจนการเปนทยอมรบ และมชอเสยง ท าใหไดรบความนยมและมบทบาทและความส าคญตอผทสกการบชาเปนอยางมาก

ผลงานในสวนของ สรยา สมทคปต และคณะ (2539) เรอง “ทรงเจาเขาผ : วาทกรรมของลทธพธและวกฤตการณ ของความทนสมยในสงคมไทย” ลทธพธทรงเจาเขาผ เปนสวนหนงของการใชไสยศาสตร และกระแสพทธพาณชยในสงคมไทยสมยใหม ซงมอยแลวในวฒนธรรมไทยดงเดม แตไดรบการปรบเปลยนและเสนอความหมายใหสอดคลองกบวถชวตของประชากรเมอง และยงท าใหเขาใจปฏบตการทางวาทกรรมทส าคญในสงคมไทย โดยเฉพาะการโตแยงระหวางพทธศาสนากบไสยศาสตร อ านาจรฐกบเสรภาพในการนบถอศาสนาของปจเจกบคคล เปนตน จากผลงานการศกษาชนนจงท าใหเหนวาผลจากกระแสทนนยมและบรโภคนยมในสงคมสมยใหม นอกจากจะท าใหการด าเนนชวตของคนในสงคมโดยเฉพาะในสงคมเมองเปลยนแปลงไปแลว ยงเปนทมาของการพงพาไสยศาสตร เชนเดยวกนกบลทธความเชอตางๆ ซงนอกเหนอไปจากความเชอในรปแบบของพทธศาสนาเพอเปนทพงพาทางจตใจหรอชวยใหประสบความส าเรจในชวต เนองจากวธการทางไสยศาสตรนนเหนผลรวดเรวกวาการพงพาพทธศาสนาทเชอในเรองของภพชาต ท าบญชาตนเหนผลในชาตหนานนเอง อกทงผลงานการศกษาชนนยงท าใหเหนถงความเปนพทธพาณชยไดชดเจนมากยงขน ซงคลายคลงกบการบชาพระพฆเนศ และสงศกดสทธอนๆ ในวดสมานรตนาราม ทมการบชาวตถมงคล ตลอดจนการประกอบพธกรรมตางๆ ทหลายอยางไดกลายเปนเรองของศาสนา ความเชอ กบพาณชยไปแลวในปจจบน

งานวจยเกยวกบกระบวนการท าใหเปนสนคามอยจ านวนมาก ทงผลงานการศกษาเรอง “สนคาการทองเทยวตลาดบานใหม : กระบวนการทาใหเปนสนคา” ของ สมลกษณ ออเทยน

สำนกหอ

สมดกลาง

17

(2553) ผลงานชนนเปนการศกษาเกยวกบพฒนาการของตลาดบานใหม รปแบบของสนคาและความพงพอใจของนกทองเทยวในตลาดบานใหมตอสนคาและบรการในตลาดบานใหม รวมทงกระบวนการท าใหเปนสนคาการทองเทยวในตลาดบานใหม โดยงานชนนท าใหเหนถงการท าวฒนธรรมดงเดมอยางความเปนตลาดในอดต ใหกลายเปน “สนคา” การทองเทยว ซงตลาดโบราณทกแหงจะมรปแบบและการผลตกระบวนการสรางสนคาทองเทยวทคลายคลงกน และวธการน าเสนอสถานทสามารถออกแบบและสรางสรรคสนคาทแตกตางกน โดยผลงานชนนไดท าใหเหนแนวทางการศกษากระบวนการผลตสนคาทเปนขนตอน และท าใหเหนบรบททเปลยนแปลงไปของตลาดโบราณเพราะ ปจจบนภาพลกษณของตลาดก าลงจะหมดไป และเปนไปในลกษณะ สนคาทองเทยว ชนหนง ทสรางมลคาดวยการเสนอขาย การจดกจกรรม เทศกาล เพอกระตนใหผคนมาจบจายซอสนคาอยในวงวนแหงการบรโภคไมสนสด

ผลงานการวจยชนตอมาคอ “กระบวนการกลายเปนสนคาของพธกรรมงานศพ” ผลงานของ ปญญา เลศสขประเสรฐ (2548) การศกษาชนน อธบายกระบวนการกลายเปนสนคาของพธกรรมงานศพ ภายใตบรบททวดอยในฐานะผใหบรการ โดยอาศยการวเคราะหเชงประวตศาสตร เพอใหเหนถงการเปลยนแปลงของพธกรรมงานศพไปสการเปนสนคาบรการ และบทบาทของวดทเขามามสมพนธกบการผลตบรการภายใตเงอนไขเศรษฐกจ ซงการกลายเปนสนคาของพ ธกรรมงานศพเกดขนอยางเปนกระบวนการ โดยเปลยนวถการผลตจากในอดตทเจาภาพจะเปนผด าเนนงานเองทงหมด ไปสการผลตในลกษณะสนคาบรการ โดยฝายฌาปนสถานของวด จดเปลยนส าคญคอ ชวงปฏรปเศรษฐกจวดในสมยรชกาลท ทรฐเปดโอกาสใหวดเลอกบรการเผาศพตามผลประโยชนทางเศรษฐกจ ดวยสภาพของเมองและวถชวตของผคนท าใหวดสามารถขยายบรการงานศพไดจนครอบคลมและตอบสนองความตองการของเจาภาพไดครบถวน การศกษาพบวา พธกรรมงานศพในฐานะสนคาบรการมจดประสงคเพอตอบสนองการบรโภคทมคานยมจดงานศพอยางใหญโต เพอแสดงสถานภาพทางสงคมของครอบครวผตายมากกวาการใหความส าคญตอคณคาเชงศาสนา

จากการอานทบทวนงานวจยดงกลาวสามารถเปนแนวทางการศกษาใหกบงานของผศกษาได ทงบทบาทความสมพนธของวดทสมพนธกบการผลตบรการภายใตเงอนไขเศรษฐกจ โดยปจจบนวดสมานรตนารามไดกลายเปนผผลตสนคา และบรการตางๆ รวมทงขนตอนของการกลายเปนสนคาในพธกรรมงานศพทสามารถเปนแนวทางปรบใชกบการกลายเปนสนคาของวดในสงคมไทยทมการปรบปรง และพฒนาตนเอง โดยใชกลยทธตางๆ เพอดงดดใหประชาชนเขาวด

ผลงานการศกษาของ ณชธญนพ สขใส เรอง “กระบวนการสรางความหมายและมลคาของจตคามรามเทพในบรบทสงคมแบบพาณชย” โดยศกษากระบวนการสรางความหมายและมลคาของ

สำนกหอ

สมดกลาง

18

จตคามรามเทพในบรบทสงคมแบบพาณชยของจงหวดนครศรธรรมราช และศกษาเงอนไขของการเปลยนแปลงความหมายและมลคาของจตคามรามเทพ ผลการศกษาพบวารปสญญะและความหมายสญญะด ารงอยในพนททเปนจงหวดนครศรธรรมราชปจจบนมายาวนาน แตการผลตในฐานะวตถมงคลเรมขนป พ.ศ. 2530 วตถมงคลจตคามรามเทพไดกลายเปนสนคาทมความศกดสทธ จากการเปนสงศกดสทธเพยงอยางเดยว ตรงจดนสามารถน าไปปรบใชในผลงานการศกษาของขาพเจาได โดยผานการศกษาขนตอนตางๆ ของการผลตจตคามรามเทพทงการใหความหมายและมลคาทถกสรางในขนตอนตางๆ ของการผลต ทงกอนและหลงการผลต รวมทงการโฆษณาประชาสมพนธทมสวนอยางยงในการเปลยนแปลงความหมายและเพมมลคาใหกบวตถมงคลจตคามรามเทพ

จาการทบทวนงานวจยชนนท าใหเขาใจการใหความหมายและมลคาทถกสรางในขนตอนตางๆ ของการผลตวตถมงคลจตคามรามเทพ โดยน าไปปรบใชกบการใหความหมายและมลคาทถกสรางขนของวดสมานรตนารามวาเปนอยางไร นบตงแตในขนตอนการผลตทวดสมานรตนารามมการใชสอโฆษณามาเปนตวกลางส าคญทใหความหมายและมลคาของสงศกดสทธตางๆ ทสรางขนภายในวด เชน พระพฆเนศองคใหญทสดในโลก หรอเจาแมกวนอม พระราห ทาวมหาพรหมทใหญทสดในประเทศไทย เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

19

บทท 3

ระเบยบวธการศกษา (Research methodology)

ระเบยบวธวจยในการศกษาครงนเปนการวจยเชงคณภาพ ประกอบดวยขอมลปฐมภมซงไดจากบนทกงานภาคสนาม (Field note) ทไดท าการสมภาษณเชงลก และการสงเกตการณ (Observation) ณ วดสมานรตนาราม ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา รวมทงการศกษาขอมลทตยภมทไดจากการคนควาหนงสอและเอกสารทเกยวของกบการผสมผสานความเชอ (Syncretism) และกระบวนการกลายเปนสนคา โดยใชวธการวจยดงตอไปน

1. การวจยเอกสาร (documentary data) การศกษาเอกสาร เปนการศกษาและรวบรวมขอมลจากเอกสาร บนทก ภาพถาย ฐานขอมล

ออนไลนตางๆ งานวจย หนงสอ นตยสาร บทความ สารนพนธและวทยานพนธทมเนอหาเกยวของกบประเดนทจะท าการศกษาและศกษาแนวคดทฤษฎทจะน ามาใชวเคราะห เพอเปนขอมลเบองตนและเพอเปนการเตรยมความพรอมกอนการศกษาภาคสนาม

2. การศกษาภาคสนามและกลมประชากรทศกษา การศกษาภาคสนาม เปนการศกษาและเกบขอมลภาคสนามทวดสมานรตนาราม ต าบลบาง-แกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา โดยแบงออกเปน

2.1 การสงเกตการณ

เพอเขาถงขอมล นอกเหนอจากขอมลของเอกสารและงานวจย ซงอาจกลาวถงเพยงวธคดและแนวทางการศกษา โดยการสงเกตการณแบบไมมสวนรวม และการสงเกตการณแบบมสวนรวม เพอเขาถงขอมลเชงลกไดโดยน าขอมลมารวมกบสวนของการสมภาษณบคคล ดงน

- การสงเกตการณอยางไมมสวนรวม (Non-Participatory Observation) ไดแก การส ารวจลกษณะทางกายภาพของบรเวณพนท วดโดยรอบวามสงศกดสทธอะไรบาง และอยในลกษณะใด การจดวางสงปลกสราง วามความส าคญหรอไม อยางไร รวมทงสงเกตรปแบบพฤตกรรมทางศาสนาของผคนทมา ท าบญทวด ทงในวนธรรมดาและในวนส าคญทางศาสนา วาท ากจกรรมอะไร และอยางไรบาง

สำนกหอ

สมดกลาง

20

- การสงเกตการณอยางมสวนรวม (Participatory Observation) โดยผศกษาเขารวมพธกรรมทางศาสนาในวนตกรบาตรเทโววนท 9 ตลาคม 2557 โดยรวมท าบญตกบาตรและเวยนเทยนในชวงเยน ตอมาในวนงานลอยกระทง 6 พฤศจกายน พ.ศ. 2557 มกจกรรมการรบขบวนเรอแหหลวงพอโสธรทางน า และโชวการแสดงและแขงเรอเจทสก เรอฟอรมลาวนบรเวณสนามแมน าหนาวดสมานรตนาราม สวนในชวงเยนนนมพธพทธาภเษกวตถมงคล โดยหลวงพอเสอ และงานแสดงดนตรและตลกหลายคณะ และในวนขนปใหมผศกษาไดมโอกาสรวมกจกรรมสวดมนตขามปในวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2558 โดยเรมสวดมนตในเวลา 21.00 น. ถงเวลา 00:30 น.

2.2 การสมภาษณ

การสมภาษณแบบเจาะลกจากผใหขอมลเชงลก (Key Informant) โดยสมภาษณเกยวกบความเชอทหลายหลายทมอยภายในวด และการเปลยนแปลงของวดสมานรตนาราม รวมทงพฤตกรรมและทศนคตของผมาท าบญ โดยสมภาษณผทเกยวของจ านวน 23 ราย แบงออกเปน พระสงฆ 1 รป เจาหนาทของวด 6 ราย ผทมาท าบญ 10 ราย พอคาแมคา 5 ราย และคนขบรถโดยสารประจ าทางวดโสธรวราราม – วดสมานรตนาราม 1 ราย

2.3 แบบสอบถาม

เพอหาขอมลเกยวกบพฤตกรรมทางศาสนาและทศนคตของผทมาท าบญ ณ วดสมานรตนาราม จ านวน 50 คน มอายตงแต 20 – 70 ป แบงออกเปนเพศชาย 18 คน เพศหญง 32 คน ในการสมภาษณนนจะเปนการสมภาษณทงจากการกรอกขอมลในแบบสอบถามและการสมภาษณเชงลก โดยการเกบขอมลนนแบงออกเปน 2 ครง คอ ครงท 1 ในวนองคารท 19 พฤศจกายน พ.ศ. 2557 และครงท 2 ในวนอาทตยท 22 กมภาพนธ พ.ศ. 2558

3. เครองมอในการศกษา

เนองจากการเกบขอมลจะเปนการบนทกดวยการจดขอมลภาคสนาม และการน าเอาเทคโนโลยมาประกอบกบการศกษาในครงน เพอความแมนย าและเกดขอผดพลาดใหนอยทสดไดแก

สำนกหอ

สมดกลาง

21

3.1. กลองถายภาพ เพอใชถายภาพในการเกบขอมลจากการลงภาคสนาม ณ วดสมานรตนาราม โดยจะถายภาพใหเหนถงการจดวางสงปลกสรางตางๆ รานคา รานอาหาร ตลาด และกจกรรมของผมาท าบญทวด

3.2. เครองบนทกเสยง เพอบนทกเสยงในการสมภาษณขอมล ปองกนการบนทกขอมลภาคสนามทอาจขาดบางสวนไป ท าใหขอมลอาจไมเชอมตอกน ฉะนนการมเครองบนทกเสยงไวจงเปนเรองจ าเปนในการลงภาคสนาม อกทงยงกอใหเกดความสะดวกในการใชงานอกดวย

3.3. สมดโนตและปากกา ในการลงภาคสนามทกครง สงทจ าเปนทสดหากเครองเทคโนโลยทพกพามานนใชการไมได หรอเกดความช ารดในการลงภาคสนาม ดงนนสมดโนตและปากกาจงเปนสงจ าเปนอยางหนงในการบนทกเรองราวตางๆจากการลงภาคสนาม อกทงในการจดบนทกจะท าใหจดจ าเรองราวทบนทกไดดอกดวย

ระยะเวลาและแผนการด าเนนงาน ระยะเวลาทใชในการศกษาวจย ทงคนควาขอมล เกบขอมลภาคสนาม รวบรวมขอมลทงหมดมาวเคราะหและสรปผล น าเสนอรายงาน ใชเวลาทงสนประมาณ 9 เดอน นบตงแตเดอนสงหาคม พ.ศ. 2557 ถง เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2558

แผนการด าเนนงานตลอดโครงการ

ระยะเวลาในการด าเนนงาน ขนตอนการด าเนนงาน สงหาคม – ตลาคม พ.ศ. 2557 ศกษาคนควาหาขอมลจากเอกสาร บทความ

หนงสอ และงานวจยทเกยวของ

พฤศจกายน พ.ศ. 2557 – มกราคม พ.ศ. 2558

ท าการเกบขอมลภาคสนาม โดยวธการสมภาษณ และสงเกตการณอยางมสวนรวม

กมภาพนธ – มนาคม พ.ศ. 2558 รวบรวมขอมลทไดทงหมดมาประมวลผล ทงจากการศกษาเอกสารตางๆ และจากการศกษาภาคสนาม

พฤษภาคม พ.ศ. 2558 เรยบเรยงและวเคราะหขอมล ตรวจสอบ และ

สรปผลการศกษาวจย เพอน าเสนอรายงาน

สำนกหอ

สมดกลาง

22

บทท 4

ขอมลพนฐานของวดสมานรตนาราม

ในการศกษาเรองการผสมผสานความเชอทางศาสนา (Syncretism) กบการกลายเปนสนคาของวดในสงคมไทย : กรณศกษาวดสมานรตนาราม ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา กอนทจะเขาสเนอหาของการศกษาจ าเปนอยางยงทจะตองรถงขอมลทวไปของจงหวดฉะเชงเทราและวดสมานรตนารามเสยกอน ทงดานประวตศาสตรพนทและดานกายภาพพนท เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม เพอใหทราบถงขอมลพนฐานของชมชน โดยเฉพาะเรองของศาสนาและความเชอตางๆ ตงแตในอดตมาจนถงปจจบน อกทงขอมลเหลานยงเปนพนฐานในการวเคราะหถง การผสมผสานความเชอทางศาสนา (Syncretism) กบการกลายเปนสนคาของวดไทยไดตอไป

ทงนผศกษาไดแบงขอมลออกเปน 2 สวน คอ 1. ขอมลพนฐานจงหวดฉะเชงเทรา 2. ขอมลพนฐานวดสมานรตนาราม ดงน

1. ขอมลพนฐานจงหวดฉะเชงเทรา

ภาพท 1 ตราประจ าจงหวดฉะเชงเทราเปนรปโบสถวดโสธรวรารามวรวหาร

“แมน าบางปะกงแหลงชวต พระศกดสทธหลวงพอโสธร

พระยาศรสนทรปราชญภาษาไทย อางฤๅไนปาสมบรณ” (ทมา : http://www.website.chachoengsao.go.th)

สำนกหอ

สมดกลาง

23

จากตราสญลกษณและค าขวญประจ าจงหวดฉะเชงเทราในขางตนปรากฏสถานทส าคญทางศาสนาและเปนจดศนยรวมของประชาชนชาวจงหวดฉะเชงเทราใหเปนหนงเดยวกน คอ วดโสธรวรา-รามวรวหาร ซงมหลวงพอพทธโสธรพระคบานคเมองจงหวดฉะเชงเทรา จะเหนไดวาทงตราสญลกษณและค าขวญประจ าจงหวดฉะเชงเทราไดสะทอนถงความส าคญของวดโสธรวรารามและความเชอทางพทธศาสนาทมความส าคญตอประชาชนในจงหวดฉะเชงเทรา

ประวตศาสตรจงหวดฉะเชงเทรา จงหวดฉะเชงเทรามความส าคญทางประวตศาสตรมความเจรญรงเรองมาอยางยาวนานนบตงแตในสมยยคกอนประวตศาสตร ดงทปรากฏจากหลกฐานทางโบราณคด ถงแมวาจงหวดฉะเชงเทราจะถอก าเนดขนเมอใด ไมมผยนยนไดแนชด แตจากทตงของเมอง นกโบราณคดสนนษฐานวารมฝงแมน าบางปะกงแหงน เมอหลายพนปกอน นาจะเปนแหลงอารยธรรมส าคญแหงหนงเชนเดยวกบทราบลมแมน าอนๆ ซงเปนแหลงพกพงอาศยของผคนมาแตโบราณ และเมอมการขดคนพบโครงกระดกและเครองประดบมคาอายกวา 5,000 ป ณ แหลงโบราณคดโคกพนมด อ าเภอพนสนคม จงหวดชลบร ซงเชอวาอยในเขตการปกครองของเมองฉะเชงเทรามากอน จงเกดเปนหลกฐานวา ผทเคยอาศยอยในบรเวณนในครงนน นาจะเปนมนษยโบราณสมยกอนประวตศาสตรทงหลายกนาจะตงรกรากอย ใกลเคยงกนตามชายฝงทะเลแถบน จงมความเปนไปไดวา เจาของอารยะธรรมทโคกพนมดอาจจะเปนบรรพชนของผสรางอารยะธรรมยคส ารด อนเลองชอทบานเชยง จงหวดอดรธานกได (เลศลกษณา บญเจรญ, บรรณาธการ, 2539 : 56)

เมอลวงเขาสสมยประวตศาสตร แหลงอารยะธรรมลมแมน าบางปะกงดจะมหลกฐานชดเจนขน แตบานเมองในยคตนพทธกาลนกยงไมไดรวมเปนลกษณะ "อาณาจกร" ทมราชธาน ณ ทใดทหนงเปนศนยกลางการปกครอง เปนเพยงการรวมกลมขนเปน "แควน" หรอ "นครรฐ" เลกๆ กระนน บทบาทส าคญทางเศรษฐกจกไดเรมขนแลว หากพจารณาจากสภาพภมศาสตร ชมชนศนยกลางของอารยะธรรมกลมแมน าบางปะกงนน นาจะเปนทางออกสทะเลซงสามารถตดตอซอขายหรอแลกเปลยนสนคาและ วฒนธรรมกบดนแดนโพนทะเล ในขณะเดยวกน กสามารถน าพาสนคาและวฒนธรรมเหลานนไปยงดนแดนภายในแผนดนใหญ ซงอยบรเวณทราบสงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและทราบต าในกมพชา อนถอไดวาเปนบอเกดแหงอารยธรรมสมยโบราณของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดอยางสะดวก หลกฐานทางโบราณคดทคนพบไดในบรเวณนน ไมวาจะเปนสถาปตยกรรมหรอประตมากรรม ลวนแสดงวาชมชนแหงนมอายตอเนองยนยาวหลายพนป และมมนษยอาศยสบเนองมาไมขาดสายตงแตยคบรรพกาล

ชอ "ฉะเชงเทรา" ไดมาปรากฏอยางเปนเรองเปนราวครงแรกในสมยกรงศรอยธยา ในแผนดนของสมเดจพระบรมไตรโลกนารถ (พ.ศ. 1991 - พ.ศ. 2031) ฉะเชงเทราไดรบบทบาทส าคญในการ

สำนกหอ

สมดกลาง

24

ปกครอง ในฐานะหวเมองชนในหรอเมองจตวาทอยใกลราชธานของประเทศ เชนเดยวกบราชบร เพชรบร กาญจนบร สมทรสงคราม นครไชยศร นครสวรรค ชยนาท สพรรณบร สมทรสาคร ชลบร ปราจนบร และนครนายก ในสมยของสมเดจพระนเรศวรมหาราชแหงกรงศรอยธยา บทบาทของ "เมอง" แหงนในฐานะเพอนรวมทกขสขของพนองชาวไทยเรมเหนชดเจนเปน รปธรรมครงแรก ดวยเหตทฉะเชงเทราตงอยใกลชายแดนเขมร แตไหนแตไรมา เขมรมกถอโอกาสซ าเตมไทยโดยยกทพมากวาดตอนผคนอยเนองๆ ในเวลาทไทยเพลยงพล าในการศกกบพมา ในป พ.ศ. 2126 สมเดจพระนเรศวนมหาราชจงไดทรงเกณฑผคนนบหมน เสดจกรธาทพไปตเมองละแวกเพอแกแคนเขมร การศกครงนนเปนครงใหญทมการวางแผนรบอยางรอบครอบ และฉะเชงเทราไดกลายเปนขมก าลงและแหลงเสบยงส าคญทมหนาทแจกจาย เสบยงใหแกกองทพหลวงไมถงสองรอยปใหหลง ฉะเชงเทราทมบทบาททางการเมองอยางส าคญในประวตศาสตรชาตไทยอกครง หนง ในป พ.ศ. 2310 ซงเปนปทกรงศรอยธยาแตกพายแกพมา พระยาก าแพงเพชรผซงในภายหลงไดขนครองราชยเปนสมเดจพระเจา ตากสนมหาราชไดชมนมพลพนเศษ เดนทพจากกรงศรอยธยาทลมแลว หมายจะไปซองสมก าลงทเมองจนทบรเพอกอบกชาตไทย ทพไทยถกทหารพมาตดตามมาดกทบรเวณปากน าเจาโลซงเปนทตงเมอง ฉะเชงเทราในขณะนนจงเกดปะทะกนขนแตดวยชยภมของเมองอนเหมาะแก การท าสงครามกองโจรพระยาก าแพงเพชรจงสามารถตทพพมาแตกพายไปและเดนทางตอ ไปไดจนถงทหมาย และภายหลงจากทฝกปรอทหารจนมก าลงกลาแขงแลวกไดน าก าลงโดยใช ฉะเชงเทราเปนเสนทางหนงในการเดนทพเขาโจมตพมาทเมองธนบร แลวขนไปตคายโพธสามตนซงเปนคายใหญของพมาทอยธยา ท าการกอบกเอกราชใหกบชาตไทยไดเปนผลส าเรจ

โฉมหนาใหมของเมองนเรมชดเจนขนในชวงตนของกรงรตนโกสนทร โดนเฉพาะอยางยงในรชกาลของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว เพราะเปนเวลาทฉะเชงเทราไดรบบทบาทในฐานะ "เมองหนาดาน" ทส าคญแหงหนงของชาตโดยเฉพาะอยางยงเมอญวนเกดฮกเหม หมายจะแยงชงอ านาจในการปกครองเขมรและสถาปนากษตรยเขมรจากไทย จนเกดเหตลกลามกลายเปนสงคราม "อานามสยามยทธ" ระหวางไทยกบญวนด าเนนไปไดราว 1 ป คอในป พ.ศ. 2377 พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว โปรดเกลาฯ ใหยายทวาการเมองฉะเชงเทราจากเดมซงตงอยทปากน าเจาโล มาสรางก าแพงเมองใหมทบานทาไข แขวงเมองฉะเชงเทรา ชดกบล าน าบางปะกง ซงเปนเสมอนก าแพงธรรมชาตทปองกนศตรไดอยางด หมายใหชวยรกษาเมองหลวงใหพนภยจากขาศก ก าแพงนนอกจากจะเปนปราการในการปกปองเมองหลวงแลว ยงกลายเปนศนยกลางอ านาจรฐแหงใหมและเปนเครองแสดงอาณาเขตของเมอง ดวย ตอมาเมอเกดการสรางบานแปลงเมองใหมภายในก าแพง ความเปน "เมอง" ทมอาณาเขตแนนอนของฉะเชงเทราจงไดเกดขนเปนครงแรกในประวตศาสตร

"สมยใหม" ของฉะเชงเทราเรมตนในรชกาลของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวแหง ราชวงศจกร เมอไทยไดเปดรบอารยะธรรมตะวนตกและเรมผนชวตความเปนอยรบ สถานการณโลก

สำนกหอ

สมดกลาง

25

มการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมนานปการเพอใหนานาชาตเหนวา ไทยเปนประเทศทมอารยะธรรมประเทศหนง เมอถงรชกาลของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว อทธพลของมหาอ านาจตะวนตกในเอเชยตะวนออกเฉยงใตกยงกวางขวาง กจการภายในของไทยถกคกคามและแทรกแซง เปนอกครงหนงทไทยพบกบภยทางการเมองในรปแบบใหมทรนแรงดวย พระราชด ารของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไทยไดหนมาใชนโยบาย "การเมอง" น าหนา "การทหาร" และในขณะเดยวกนกเรงพฒนาบานเมองใหทนสมย ปรบปรงคณภาพชวตของประชาชนในทก ดาน น าการปกครองระบบ "เทศาภบาล" มาใชโดยรวบรวมเมองตางๆ ขนเปน "มณฑล" โดยยดเอาล าน าเปนหลก ฉะเชงเทรากไดรวมมบทบาทในการเปลยนแปลงโฉมหนาครงยงใหญนดวย โดยใหรวมเขาเปนหนงในมณฑลปราจนในป พ.ศ. 2435 รวมกบเมองปราจนบร นครนายก พนมสารคาม มล าน าบางปะกงเปนล าน าสายหลกและมการวางผงเมองอยางเปนระบบระเบยบ เปนครงแรก และเมอมการขยายอาณาเขตโดยรวมเอาเมองพนสนคม เมองชลบร และเมองบางละมงเพมเขาไปดวย ฉะเชงเทราจงกลายเปนทวาการมณฑลแหงนตงแตนนมา "มณฑลปราจน" ในครงนนคอสญลกษณของการตอสเพอเอกราชของชาตในยคของการลา อาณานคมอยางแทจรง ฉะเชงเทราซงเปนทวาการมณฑล กไดกลายเปนตนฉบบของการปกครองทกาวหนาและมนคง ใหมณฑลอนๆ ไดถอเปนแบบอยาง จวบจนยางเขาสระบอบประชาธปไตยในป พ.ศ. 2475 เมอการปกครองระบบ "เทศาภบาล" ยตลงและเรมมการใชพระราชบญญตวาดวย "ระเบยบราชการบรหารแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2476" อ านาจปกครองจงเรมกระจายสสวนภมภาค ค าวา "เมอง" ไดเปลยนเปน "จงหวด" ม "ผวาราชการจงหวด" เปนผดแลกจการของเมอง มการเลอกตงผแทนราษฎรตามรฐธรรมนญการปกครองประเทศ และในป พ.ศ. 2495 ซงเปนปทมการตงภาคครงสดทายของไทย ฉะเชงเทรากไดรบเลอกเปนสถานทตงภาค มเขตความรบผดชอบ 8 จงหวด นบเปนอกบทบาทหนงทส าคญในประวตศาสตรของเมองน (ปรงศร วลลโภดมและคณะ, 2542 : 37)

"ฉะเชงเทรา" กบ "แปดรว"

"ฉะเชงเทรา" กบ "แปดรว" คอสองชอทเรยกขานเมองน "ฉะเชงเทรา" เปนชอทใชในทางราชการ สวน "แปดรว" เปนภาษาทองถนทชาวบานใชเรยกกนมาชานาน ซงทงสองชอตางกมเรองเลาขานถงความเปนมาอยางหลากหลายและมสสน ชอ "ฉะเชงเทรา" มตนเคาหนงมาจากหนงสอชมนมพระนพนธภาคปกณกะ ภาค 1 ในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ซงมความพาดพงถงเมองฉะเชงเทราวา "...ชอบานเมองเหลานเปนชอไทยบาง ชอเขมรบาง เปนสองชอทงไทยทงเขมรบาง อยางเมองฉะเชงเทราเปนชอเขมร แปดรวเปนชอไทย..." นกประวตศาสตรและนกโบราณคดบางทานจงมความเหนวา "ฉะเชงเทรา" นาจะเพยนมาจากค าเขมรวา "สตงเตรง" หรอ "ฉทรงเทรา" ซงแปลวา "คลองลก" ความเหนนคงอาศยเหตผลทางภมศาสตรดวย เพราะเมองฉะเชงเทราตงอยสองฝงแมน า

สำนกหอ

สมดกลาง

26

บางปะกง เมอครงทขอมยงมอ านาจปกครองแผนดนไทยอยนน เมองนเปนเมองหนงทอยในอ านาจการปกครองของขอมมากอน เปนไปไดวาชาวเมองในสมยโบราณอาจจะเรยกแมน าบางปะกงวา "คลองลก" หรอคลองใหญ ตามลกษณะทมองเหน และดวยอทธพลเขมรจงไดเรยกชอแมน าเปนภาษาเขมรวา "สตรงเตรง" หรอ "ฉทรงเทรา" ครนเรยกกนไปนานๆ เสยงกเพยนกลายเปน "ฉะเชงเทรา" เมองทอยบนฝงแมน ากพลอยไดชอวา "ฉะเชงเทรา" ไปดวย

อยางไรกตามคนจ านวนมากมกมความเหนตางออกไปวา ชอ "ฉะเชงเทรา" นาจะเพยนจาก "แสงเชรา" หรอ "แซงเซา" หรอ "แสงเซา" อนเปนชอเมองทสมเดจพระบรมราชาธราชเสดจไปตได ตามทพงศาวดารฉบบหลวงประเสรฐกลาวไวมากกวา เพราะการออกเสยงใกลเคยงกนมาก ยงเมอประกอบความคดทวา เมองตงขนในตอนตนกรงศรอยธยา อนเปนเวลาทชอเสยงเรยงนามตางๆ นาจะเปนค าไทยหมดแลว โดยเฉพาะเมอเทยบกบเมองอนๆ ทเกดขนในเวลาใกลเคยงกน อยางนนทบร นครไชยศรและสาครบร ซงลวนแตมเชอสายไทยอทธพลอนเดย ยงท าใหนาเชอวาเมองนไมใชค าเขมร หากแตเปนค าไทยทเพยนมาจากชอเมองในพงศาวดารนเอง สวนความเปนมาของชอ "แปดรว" กมต านานเลาขานสบตอกนมามากมาย บางกวาทไดชอวาเมองแปดรว กเพราะขนาดอนใหญโตของปลาชอนทชกชมเมอน ามาแล จะตองแลถงแปดรว หรอไมกวามาจากนทานพนบานเรอง "พระรถเมร" เลาวายกษฆานางสบสองแลวช าแหละศพออกเปนชนๆ รวมแปดรว ทงลอยไปตามล าน าทาลาดส าหรบขอสนนษฐานการตงเมองฉะเชงเทรา ปรากฏครงแรกในสมยกรงศรอยธยา ในฐานะหวเมองชนในหรอเมองจตวา ในแผนดนของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ. 1991 – พ.ศ. 2031)

การตงถนฐาน ฉะเชงเทรา ถอก าเนดขนเมอใด ไมมหลกฐานปรากฏแนชด จากทตงเมอง นกโบราณคด

นกภมศาสตร และนกธรณวทยาหลายคนไดลงความเหนวา เมอหลายพนปทผานมา ชวงแนวชายฝงทะเลเดม บรเวณทราบลมแมน าเจาพระยามลกษณะเปนอาวลกเขาไปในแผนดนมากกวาปจจบน ภมประเทศบรเวณใกลเคยงกบชายฝงทะเลเดมเปนทราบลม มแมน าทอาจใชเปนเสนทางคมนาคมตดตอกนระหวางชมชน บรเวณฝงทะเลกบชมชนทอาศยลกเขาไปในแผนดนใหญอยางทวถง ทางน าเหลานจะเปนตวกลางในการพฒนาและทบถมของตะกอนดนในฤดฝนอนเปนสาเหตส าคญทท าใหบรเวณทราบลมเหลานอดมสมบรณ เหมาะแกการท าเกษตรกรรมเปนอยางยง บรเวณพนทดานตะวนออกของแมน าเจาพระยา คอบรเวณสองฝงแมน าบางปะกงนนเอง (สนทร คยนนท, 2534 : 21)

ววฒนาการของแผนดนบรเวณลมแมน าบางปะกง เปนเชนเดยวกบลมแมน าเจาพระยา เมอแหลงอารยธรรมโบราณส าคญ ๆ ไดรบการส ารวจ และขดคนขนมาท าใหทราบวาเมองฉะเชงเทราเคยเปนถนทอยของมนษยโบราณสมยกอนประวตศาสตร และเปนดนแดนทเกาแกบรเวณหนงในดานฝง

สำนกหอ

สมดกลาง

27

ทะเลตะวนออก ประชาชนในสมยกอนประวตศาสตรมถนทอยอาศยตามชายฝงทะเลแถบน (พระ เทพพทกษและคณะ, 2539 : 8 - 9)

หลกฐานทางประวตศาสตรของอารยธรรมลมแมน าบางปะกง แสดงใหเหนวาบานเมองในยคตนๆ น ไมไดรวมกนเปนลกษณะ "อาณาจกร" ทมราชธานอยทใดทหนงเปนศนยกลางการปกครอง แตมลกษณะเปน "แควน" หรอ "นครรฐ" เลกๆ ทมการรวมตวกนเปนกลมมาตงแตตนพทธกาล ในยคนแบงออกเปน 2 กลมใหญ คอ กลมฟากตะวนตกของลมแมน าเจาพระยา และกลมตะวนออกของลมแมแมน าเจาพระยา กลมฟากตะวนออกของลมแมน าเจาพระยา มเมองศรมโหสถ เปนศนยกลางอารยธรรมลมน าบางปะกง โดยสภาพภมศาสตรแลวบรเวณทตงเมองศรมโหสถอยบนปลายทราบสง ซงทอดยาวมาจาก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอลงประชดทราบลมชายขอบอาวไทย จากหลกฐานทคนพบแสดงใหเหนถงความส าคญในฐานะทเปนศนยกลางทางเศรษฐกจ

จากสภาพภมศาสตรและหลกฐานทคนพบนาเชอถอไดวา เมองศรมโหสถ มภมสถานเปดออกสทะเลทสามารถตดตอแลกเปลยนหรอคาขายสนคาและวฒนธรรมจากดนแดนทอยหางไกลทางทะเล ในขณะเดยวกนกเปนตนทางน าสนคาและวฒนธรรมเหลานนเขาสดนแดนภายในแผนดนใหญซงอยบรเวณทราบสงภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และทราบต าในกมพชา อนถอไดวาเปนดนแดนอนเปนบอเกดอารยธรรมสมยโบราณของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต (สนทร คยนนท, 2534 : 23) สภาพทวไปทางภมศาสตร ขนาดทตง และอาณาเขต

จงหวดฉะเชงเทราอยทางภาคตะวนออกของประเทศไทย และอยหางจากจงหวดกรงเทพมหานครเปนระยะทาง82 กโลเมตรมขนาดพนททงสน 5,370.28 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 3,344,375 ไรอาณาเขตตดตอของจงหวดแผไปจนจรดจงหวดนครนายกและปราจนบรทางทศเหนอ ทศใตมอาณาเขตตดตอกบจงหวดชลบร อาวไทยและจนทบร ทางทศตะวนออกตดตอกบจงหวดปราจนบรและสระแกว และกรงเทพมหานคร สมทรปราการ และปทมธานทางทศตะวนตก

ลกษณะภมประเทศ จงหวดฉะเชงเทรามลกษณะภมประเทศเปนทราบชายฝงทะเล ทางดานตะวนตกเฉยงใตสง

กวาระดบน าทะเลประมาณ 2 เมตร และมทดนบางสวนโดยเฉพาะในเขตอ าเภอสนามชยเขตและอ าเภอทาตะเกยบ สวนใหญมลกษณะเปนทดอนซงบรเวณทอยถดเขาไปในพนทแผนดนดานตะวนออกเฉยงเหนอมสภาพพนทราบ ซงเกดจากการทบถมของตะกอนล าน า พนทจะคอยๆ ลาดสงขนไปทางทศตะวนออกและทศเหนอ โดยทประมาณครงหนงของจงหวดจะมสภาพเปนลกคลนและสงชน เปนพนทภเขา ซงอยในพนทอ าเภอพนมสารคามและอ าเภอสนามชยเขตมความสงจากระดบน าทะเล 30 - 80 เมตร จงหวดฉะเชงเทรามแมน าบางปะกงไหลผานพนทอ าเภอตางๆ คอ

สำนกหอ

สมดกลาง

28

อ าเภอบางน าเปรยว อ าเภอบางคลา อ าเภอเมอง อ าเภอบานโพธ และออกสอาวไทยทอ าเภอบางปะ-กง รวมความยาวชายฝงทะเลประมาณ 12 กโลเมตร

บางสวนของพนทสงกวาระดบน าทะเลถง 20 เมตร แตบางสวนอยต ากวาระดบน าทะเลพนทราบนนสมบรณเหมาะแกการเพาะปลก สวนบรเวณเทอกเขาปกคลมดวยปาไมอนอดมไปดวยไมมคาและสตวปาหายาก ทงยงเปนแหลงตนน าล าธาร แมน าบางปะกง เสนเลอดใหญของฉะเชงเทรากถอก าเนดจากเทอกเขาเหลาน แลวไหลลงสเบองลางเพอหลอเลยงใหความสมบรณกบผนดนกอนลงส ทะเลทอาวไทย ลกษณะดนในจงหวดฉะเชงเทรามความอดมสมบรณเหมาะแกการท านาในบรเวณพนทดานตะวนตกของจงหวด ส าหรบบรเวณสองฝงแมน าบางปะกงในอ าเภอเมองฉะเชงเทรา และอ าเภอบางคลาเหมาะแกการปลกผลไมและไมยนตน สวนพนทตอนกลางและบางสวนทางตะวนออกของจงหวดเหมาะแกการปลกพชไร ส าหรบพนทดานตะวนออกของจงหวดเปนดนภเขาไมเหมาะสมในการท าเกษตรกรรมและเปนพนทปาไมสวนใหญ

สภาพภมศาสตรของจงหวดฉะเชงเทรามลกษณะภมประเทศทแตกตางกนกลาวคอ มสภาพพนททแตกตางกนโดยสามารถจดแบงตามลกษณะของพนทคอ

เขตทราบสงและภเขาจงหวดฉะเชงเทรามพนทเปนลกษณะทราบสงและภเขาอยทางทศตะวนออกเฉยงใตของจงหวด ซงอยในเขตพนทของอ าเภอสนามชยเขตและอ าเภอทาตะเกยบ ครอบคลมพนทประมาณ 11.2% หรอ ประมาณ 1,174.7 ตารางกโลเมตร (จงหวดฉะเชงเทรา, 2540 : 20 – 22)

เขตทราบลกฟก ทดอนและภเขาเตยๆ เปนเขตทอยในพนทตอนกลางคอนไปทางตะวนตกและทางเหนอทตดตอกบปราจนบร โดยเฉพาะในเขตอ าเภอสนามชยเขตและอ าเภอทาตะเกยบ บางสวนของอ าเภอพนมสารคามและอ าเภอแปลงยาว สวนใหญมลกษณะเปนลอน ประกอบดวยภเขาเตยๆ หลายลก ปาไมขนปกคลมทบ เตมไปดวยสตวปานานาชนด ไมมคาอดมสมบรณ ครอบคลมพนทสวนใหญของจงหวดคอ ประมาณ 51.1% หรอ ประมาณ 2,205.60 ตารางกโลเมตร

เขตทราบลมแมน าและชายฝงทะเลเปนบรเวณทส าคญทสดของจงหวดฉะเชงเทรา เพราะเปนเขตพนทราบเรยบดนมความอดมสมบรณและมน าเพอการชลประทานพอเพยง เขตพนทราบลมแมน า และชายฝงทะเลจะครอบคลมพนทประมาณ 7% หรอประมาณ 2,042.7 ตารางกโลเมตร ซงอยในพนทของอ าเภอบางประกง อ าเภอบานโพธ อ าเภอเมอง อ าเภอบางน าเปรยว อ าเภอบางคลา อ าเภอราชสาสน กงอ าเภอคลองเขอน บางสวนของอ าเภอแปลงยาว และอ าเภอพนมสารคาม ซงบรเวณดงกลาวจะมแมน าบางปะกงไหลผานท าใหเกดทราบลมเปนบรเวณกวาง เปนเขตพนททมการท านาขาวและนากงของจงหวดฉะเชงเทรา (ปรงศร วลลโภดม และคนอนๆ, 2542 : 3 - 4)

สำนกหอ

สมดกลาง

29

สายน าบางปะกงแบงพนดนออกเปนสองสวน ฟากหนงคอความเปนเมองอนทนสมย อาคาร บานเรอน และโรงงานก าลงผดขนตามความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและอตสาหกรรม สวนอกฟากหนงเตมไปดวยปาและพนทเกษตร อาท นากง สวนผลไมและนาขาวออกรวงสทองอราม ตลอดสองฝงน า ปาจากอนเปนพชดงเดมคล าน าบางปะกงยงคงหนาทบ ฉะเชงเทราเปนเมองใกลทะเล ตลอดแนวชายฝงคอปาชายเลนทยงคงสภาพสมบรณ พนทตดทะเลท าใหเมองนไดรบอทธพลจากลมบกและลมทะเลอยางเตมท และดวยลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอและตะวนตกเฉยงใต ฉะเชงเทราจงชมชนดวยฝนทตกตองตามฤดกาล น าพาพชพรรณธญญาหารใหผลดอกออกผลตลอดป

ลกษณะภมอากาศ จงหวดฉะเชงเทรามลกษณะอากาศรอนชน โดยมลมมรสมพดปกคลมเกอบตลอดป อณหภมจงหวดฉะเชงเทรามลกษณะอากาศแบบเมองเขตรอน คออยบรเวณเสนศนยสตร ดงนนอณหภมของจงหวดฉะเชงเทราจงสงตลอดทงปโดยมอณหภมเฉลยสงสด 34.1 องศาเซลเซยส และอณหภมต าสดเฉลย 19.9 องศาเซลเซยส คอ ในฤดหนาว จะไมหนาวจด ฤดรอนกจะไมรอนจด เพราะอยใกลทะเลไดรบอทธพลจากลมทะเล ฤดกาลในจงหวดฉะเชงเทราแบงออกตามฤดกาลได 3 ฤด ดงน

ฤดรอน เรมตงแตกลางเดอนกมภาพนธถงกลางเดอนพฤษภาคม โดยมลมตะวนออกและลมฝายใตพดปกคลมท าใหมอากาศรอนอบอาวและอากาศรอนจดเปนบางวน บางครงอาจมพายฤดรอน ลกษณะเปนฝนฟาคะนองและลมกระโชกแรงอณหภมอากาศสงสดเฉลย 35 - 38 องศาเซลเซยส และอณหภมต าสดอยระหวาง 25 - 27 องศาเซลเซยส ปรมาณฝนรวมเฉลย 200 - 300 มลลเมตร เปนชวงทเหมาะแกการปลกพชไร อายการเกบเกยวสน เชน ขาวโพดและถวตางๆ

ฤดฝน เรมตงแตกลางเดอนพฤษภาคมถงกลางเดอนตลาคม โดยมลมมรสมตะวนตกเฉยงใตพดปกคลม ประกอบกบมรองความกดอากาศต า พาดผานภาคกลางและภาคตะวนออกท าใหม ฝนฟาคะนองเกอบทวไป และตกหนกบางพนท สวนมากในบรเวณเทอกเขาดานอ าเภอสนามชยเขต อ าเภอทาตะเกยบ โดยมปรมาณน าฝนเฉลย 1,000 - 1,200 มลลลตร เปนฤดทเหมาะแกการท านาและเพาะปลกพชชนดตางๆ

ฤดหนาว เร ม ต งแตกลาง เ ดอนตลาคมถ งกลาง เ ดอนกมภาพนธ โดยม ลมมร สมตะวนออกเฉยงเหนอพดผาน อากาศจะเยนและแหง อณหภมต าสดอยระหวาง 18 - 21 องศาเซลเซยส แตสวนใหญจะไมเยนมากเพราะอยใกลทะเลจงไดรบอทธพลจากลมทะเล ในฤดหนาวจะมฝนตกบางเปนครงคราว ปรมาณฝนรวมเฉลย 50 - 100 มลลเมตร เนองจากเกดแนวปะทะอากาศระหวางลมฝายตะวนออกเฉยงเหนอกบลมฝายตะวนตกเปนชวงทเหมาะแกการปลกพชผกสวนครว ไมดอกและไมประดบ

สำนกหอ

สมดกลาง

30

สภาพทวไปทางสงคมและเศรษฐกจ

จ านวนประชากรจงหวดฉะเชงเทรา

เพศ จ านวน

ประชากรชาย 339,812 คน

ประชากรหญง 353,789 คน

รวม 693,601 คน

(ทมา: ทท าการปกครองจงหวดฉะเชงเทรา ขอมล ณ กนยายน 2557)

เขตการปกครองจงหวดฉะเชงเทรา

จงหวดฉะเชงเทรามขนาดพนททงสน 5,351.60 ตารางกโลเมตร (ปรงศร วลลโภดมและคณะ, 2542 : 2) แบงเขตการปกครองออกเปน 11 อ าเภอ 91 ต าบล 892 หมบาน 34 เทศบาล (1 เทศบาลเมอง, 33 เทศบาลต าบล) และ 1 องคการบรหารสวนจงหวด 74 องคการบรหารสวนต าบล โดยอ าเภอมเนอทมากทสด คอ อ าเภอสนามชยเขต 1,666,000 ตารางกโลเมตร คดเปนรอยละ 31.13 รองลงมา คอ อ าเภอทาตะเกยบ 1,054,772 ตารางกโลเมตร คดเปนรอยละ 19.71 และพนทนอยทสด คอ อ าเภอคลองเขอน 127.400 ตารางกโลเมตรคดเปนรอยละ 2.38 (ทมา : ทท าการปกครองจงหวดฉะเชงเทรา ขอมล ณ วนท 6 พฤศจกายน 2557) ทงนจงหวดฉะเชงเทรามการบรหารสวนทองถนแบงออกเปน 3 รปแบบ คอ

1) องคการบรหารสวนจงหวด 1 แหง 2) เทศบาลต าบล 26 แหง และเทศบาลเมอง 1 แหง 3) องคการบรหารสวนต าบล 85 แหง

เศรษฐกจ ปจจบนเศรษฐกจโดยทวไปของจงหวดขนอยกบผลผลตทางดานอตสาหกรรม โครงสรางรายไดประกอบดวยการผลตยานยนตรถพวงและรถกงรถพวงการผลตผลตภณฑอาหารและเครองดม การผลตผลตภณฑทท าจากโลหะประดษฐ ยกเวน เครองจกร การผลตผลตภณฑยาง และผลตภณฑพลาสตก จากขอมลของส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ป 2555 ประชากรจงหวดฉะเชงเทรามผลตภณฑมวลรวมจงหวดเฉลยตอคนตอป เทากบ 44,924 บาท และจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและและสงคมของครวเรอน พ.ศ.2556 ของส านกงานสถตจงหวดฉะเชงเทรา มรายไดและคาใชจายเฉลยประมาณ 34,548 บาท และ 26,071 บาท ตอเดอนตอ

สำนกหอ

สมดกลาง

31

ครวเรอน ตามล าดบ (ขอมล ณ กนยายน 2557) และผลตภณฑมวลรวมจงหวด (GPP) ป 2555 เทากบ 325,932 ลานบาท มมลคาผลตภณฑมวลรวมจงหวดตอคนเทากบ 440,924 บาทตอป เปนอนดบท 2 ของประเทศ และเปนอนดบท 2 ของภาคตะวนออก โดยรายไดสวนใหญขนอยกบสาขาอตสาหกรรม คดเปนรอยละ 73.6 ของผลตภณฑมวลรวมจงหวดฉะเชงเทรา

จงหวดฉะเชงเทรามโรงงานอตสาหกรรมทงสน จ านวน 1,700 แหง โรงงานอตสาหกรรมสวนใหญเปนอตสาหกรรมผลตภณฑโลหะ จ านวน 219 แหง รองลงมาคออตสาหกรรมเกษตร จ านวน 188 แหง และอตสาหกรรมขนสง จ านวน 150 แหง ตามล าดบปจจบนพบวาจ านวนเงนลงทนภาคอตสาหกรรมจงหวดฉะเชงเทรามเพมขนทกป ประเภทอตสาหกรรมทมศกยภาพ พจารณาจากเงนลงทน คอ เปนอตสาหกรรมทมจ านวนเงนลงทนสง และมการจางแรงงานทชวยสรางงานสรางรายไดใหกบประชาชนในทองถนไดจ านวนมาก ไดแก อตสาหกรรมผลตชนสวนอเลกทรอนกส อปกรณเครองใชไฟฟา ผลตชนสวนและประกอบรถยนต ผลตภณฑพลาสตก เฟอรนเจอรและผลตภณฑจากไม อตสาหกรรมเหลกและโครงสราง ผลตภณฑคอนกรต อตสาหกรรมเคมภณฑ อตสาหกรรมอาหารและการแปรรปอาหาร อตสาหกรรมเครองแตงกาย (ทมา : ส านกงานอตสาหกรรมจงหวดฉะเชงเทราขอมล ณ วนท 31 ตลาคม 2557) นอกจากนจงหวดฉะเชงเทรายงมอาชพอนๆ ทสรางรายไดใหกบจงหวดอก อาท ดานเกษตรกรรมซงถอเปนอาชพหนง ทมความโดดเดน โดยประชาชนรอยละ 70 ประกอบอาชพเกษตรกรรม มจ านวนครวเรอนเกษตรกรทงหมด 95,735ครวเรอน พนทเพาะปลกพชทงหมด 2,066,168 ไร พนทเกบเกยวทงหมด1,892,804.50 ไร ผลผลตรวมทงหมด 7,741,028.60 ตนผลผลตทขนชอในจงหวด ไดแก ขาวหอมมะล มนส าปะหลง ออยโรงงาน มะพราว มะมวง และหมาก เปนตน อ าเภอทเพาะปลกพชสงสด 3 อนดบ ไดแก อ าเภอบางน าเปรยว อ าเภอสนามชยเขต และอ าเภอเมอง ตามล าดบ และเกษตรกรรมนเองทสรางรายไดใหแกเกษตรในจงหวด 27,681 ลานบาทตอป (ทมา : ส านกงานเกษตรจงหวดฉะเชงเทรา ขอมลระหวางวนท 1 พ.ค. 2556 – 30 เม.ย. 2557) ดานการประมงมจ านวนผประกอบการทงหมด 7,793 รายจ านวนฟารม 7,941 แหงมเนอทเลยงรวม 71,607.60 ไรโดยอ าเภอทมจ านวนผประกอบการเลยงสตวน าสงสด 3 อนดบ ไดแก อ าเภอบางคลา อ าเภอเมองฉะเชงเทรา และอ าเภอบานโพธ ตามล าดบ (ทมา : ส านกงานประมงจงหวดฉะเชงเทรา ขอมล ณ วนท 2 ตลาคม 2557)

ดานพาณชยกรรมจงหวดฉะเชงเทรา ในอดตเปนศนยกลางทางการคา และเปนเมองดานทางภาคตะวนออกทเชอมกบภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนชมทางการขนสงและขนถายสนคา ทงทางรถไฟ ทางรถยนต และการขนสงสนคาเกษตรทางน า เพอปอนตลาดกรงเทพฯ ตอมาไดรบอทธพลการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และการขยายตวของชมชนเมอง ประกอบกบทางราชการไดมโครงการพฒนาชายฝงทะเลภาคตะวนออก เพอสรางทาเรอน าลกทแหลมฉบง สนามบนนานาชาตทสวรรณภม

สำนกหอ

สมดกลาง

32

จงหวดฉะเชงเทรามความไดเปรยบดานท าเลทตง และมโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจดานการเกษตร ทงพชผลการเกษตรและปศสตวอยกอนแลว จงกอใหเกดการลงทนอตสาหกรรมตอเนองการเกษตรอยางรวดเรว และดวยมทรพยากรการเกษตรและปศสตวอยกอนแลวและทรพยากรบคคลทมคณภาพทไดรบการศกษาในระดบสง มประสบการณ และความสามารถในการจดการเปนอยางด และมผลตอการเพมศกยภาพดานการลงทนของจงหวดกระจายสสาขาตางๆ มากขน สงผลใหดานพาณชยกรรมของจงหวดมความกาวหนา มการเชอมโยงไปสการสงออก กลายเปนการคาระหวางประเทศทมขอบขายด าเนนการกวางมากขนในอนาคต

ในดานการทองเทยวจงหวดฉะเชงเทรามความโดดเดนเชนกนจงหวดฉะเชงเทรามทรพยากรดานการทองเทยวทางประวตศาสตร วฒนธรรม แหลงทองเทยวทางธรรมชาต และมนษยสรางขน รวมทงงานเทศกาลประเพณของจงหวด โดยเปนศนยกลางการทองเทยวเชงศลปะศาสนาและวฒนธรรมในระดบประเทศ และนานาชาต ไดแก องคหลวงพอโสธร จงหวดฉะเชงเทรา มผมาเยยมเยอนทงสน 155,869 คน คดเปนรอยละ 98.62 และมจ านวนนกทองเทยวชาวตางประเทศรอยละ 1.38 หรอ 2,150 คน รวมรายไดจากการทองเทยวประมาณ 121.962 ลานบาทตอป โดยเปนรายไดทมาจากการทองเทยวจากหมวดซอสนคา/ของทระลก รองลงมาเปนหมวดอาหารและเครองดม คดเปนรอยละ 36.86 และ 30.75 ตามล าดบ โดยการเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจของจงหวดฉะเชงเทราเพมขนอตรารอยละ 18.9 นบเปนอนดบ 10 ของประเทศไทย

ดงนนจะเหนไดวาจงหวดฉะเชงเทรามความมนคงทางเศรษฐกจสงในทกๆ ดาน สงผลใหรายไดประชากรเฉลยตอคนประมาณ 77,848 บาทตอป (ศกษาธการจงหวดฉะเชงเทรา, 2540 : 6)

สภาพทวไปทางวฒนธรรม

ศาสนา ความศรทธาและความเชอ ประชากรสวนใหญของจงหวดฉะเชงเทรานบถอพทธศาสนา โดยคดเปนรอยละ 90.31 ของประชากรทงหมด แตกมประชากรสวนหนงประมาณรอยละ 8.38 ของประชากรทงหมดนบถอศาสนาอสลาม และอกประมาณรอยละ 1.31 ของประชากรทงหมดนบถอศาสนาครสตประชากรทนบถอศาสนาพทธและศาสนาครสตมอยกระจดกระจายโดยทวไป ยกเวนประชากรในอ าเภอบางน าเปรยว ทประมาณรอยละ 52 นบถอศาสนาอสลาม ถอไดวาในเขตอ าเภอบางน าเปรยวมชมชนชาวไทยมสลมมากทสดในจงหวดฉะเชงเทรา กลาวโดยทวไปชาวแปดรวมความยดมนในศาสนาและสงศกดสทธ ปชนยสถานและสถานทประกอบพธกรรมทางศาสนาจงมอยมากมายทงวดพธ โบสถครสต และมสยดอสลาม แตความแตกตางทางศาสนาไมไดท าใหเกดความขดแยงในความคดและการอยรวมกน ในทางตรงกนขาม เนองจากศรทธาและความเชอในหลกธรรมทกศาสนา

สำนกหอ

สมดกลาง

33

มความมงหมายเดยวกนคอ ใหคนประพฤตดประพฤตชอบ จงหลอหลอมและกลอมเกลาใหประชาชนชาวแปดรวเปนคนดมสมมาอาชพ และมความสมครสมานสามคค มการยอมรบกนและพงพงดวยความสงบสข (ปรงศร วลลโภดมและคณะ, 2542 : 26 - 27)

ภาพท 2 หลวงพอโสธร อนศกดสทธคบานคเมองของจงหวดฉะเชงเทรา (ทมา : http://www.chachoengsao.go.th)

นอกจากนชาวแปดรวยงมความศรทธาและนบถอเลอมใสในความศกดสทธของ หลวงพอพระพทธโสธร เปนอยางมาก กลาวกนวาเมอเจบไขไดปวย มเรองเดอดรอน ตองการจะไดบตรหรอคครอง ตองการทจะมโชคลาภหรอตองการจะใหพลวงพอพระพทธโสธรชวยคมครองปองกนอนตรายตางๆ ถาไปนมสการอธฐานขอตอหลวงพอพระพทธโสธรกมกไดดงปรารถนา และถาตองการเสยงทายเหตการณอนาคตกไปสนตวเสยงสลากค าท านาย

วดโสธรวรารามเปนอกสถานทหนงทมชอเสยงอยางมากของจงหวดฉะเชงเทรา วดนมเวลาเปดใหเขานมสการ ในวนธรรมดาตงแตเวลา 07.00 - 16.15 น. และวนหยด ตงแตเวลา 07.00 - 17.00 น. บรเวณวดโสธรวรารามวรวหาร มบรการรานคาจ าหนายอาหารและสนคาของทระลกจากจงหวดฉะเชงเทรา และจงหวดใกลเคยง นอกจากนนบรเวณทาน าของวด มบรการลองเรอเพอชมวถชวต 2 ฝงแมน าบางปะกง จากวดโสธรวรารามวรวหาร ผานตลาดบานใหม จนถงวดสมานรตนาราม

สำนกหอ

สมดกลาง

34

ปจจบนจงหวดฉะเชงเทรามวด จ านวน 353 แหง พระภกษ จ านวน 4,404 รป และสามเณร จ านวน 570 รป

ขอมลทางพระพทธศาสนาของจงหวดฉะเชงเทราโดยภาพรวม

(ทมา : ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดฉะเชงเทรา, 2557)

การปกครองคณะสงฆ

1. ส านกงานเจาคณะจงหวดฉะเชงเทรา (มหานกาย) ตงอย ทวดป ตลาธราชรงสฤษฎ (พระอารามหลวง) ถนนมรพงษ ต าบลหนาเมอง อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา มพระธรรมปรยตมน (ประยนต อจจาทโร ป.ธ.9) เปนเจาคณะจงหวดโดยมพระครปรยตธรรมกจ (มาโนชญ มหาปโญป.ธ.3) เจาคณะอ าเภอทาตะเกยบ และผชวยเจาอาวาสวดปตลาธราชรงสฤษฎ (พระอารามหลวง) เปนเลขานการเจาคณะจงหวด

2. ส านกงานเจาคณะจงหวด (ธรรมยต) ตงอยวดเทพนมตร ต าบลหนาเมอง อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา มพระเทพวสทธนายก เปนรกษาการเจาคณะจงหวด โดยมพระปญญาวสทธโมล เจาคณะอ าเภอทาตะเกยบ - แปลงยาว เปนเลขานการเจาคณะจงหวด

สำนกหอ

สมดกลาง

35

ประชาชนสวนใหญในจงหวดฉะเชงเทรานบถอศาสนาพทธ ซงมวดเปนศนยกลางในการประกอบพธกรรม เชน วนส าคญทางศาสนา วนธรรมะสวนะ (วนพระ) โดยในอดตประชาชนชาวฉะเชงเทราสวนใหญจะนยมมารวมกลมกนทวดในวนส าคญทางศาสนา เพอประกอบกจกรรมทางศาสนาตางๆ แตในปจจบนจะเปนคนชราทมาท าบญทวด ในวยรนจะไมนยมมารวมงานบญเทาใดนก (สมลกษณออเทยน, 2553 : 35)

ศาสนสถานอนๆ ในจงหวดฉะเชงเทรา

วดจนประชาสโมสร

ภาพท 3 วดจนประชาสโมสรสะทอนความเชอของชมชนชาวจนใน จ. ฉะเชงเทรา

(ทมา : http://www.chachoengsao.go.th)

ตงอย ทถนนศภกจ ต าบลบานใหม เดมชอวาวดเลงฮกย หางจากศาลากลางจงหวด 4 กโลเมตร เปนวดพทธศาสนาฝายมหายาน ผสรางคอหลวงจนชกเฮง ซงเปนศษยของวดมงกรกมลาวาส หรอวดเลงเนยยในกรงเทพมหานครวดจนประชาสโมสรเปน1 ใน 3 วดมงกรของประเทศไทย ทผเลอมใสศรทธา ตางแวะเสรมบญ เสรมทรพย เพราะวากนวาทนเปนวดมงกรสวนทอง สวนหวมงกรอยทวดเลงเนยย เยาวราชและ หางมงกรอยทจนทบร โดยตามคตความเชอแลว ผใดทไดลบทองมงกรจะมความมงคง ร ารวยในชวต และการเดนทางมาวดนนอกจากจะทางถนนแลว กสามารถลองเรอมาตามล าน าบางปะกง สายน าแหงชวตของชาวแปดรว ไดอกดวย

สำนกหอ

สมดกลาง

36

โรงเจวดโสธรวราราม

ภาพท 4 บรเวณดานหนาโรงเจวดโสธรวราราม (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2558)

โรงเจวดโสธรวราราม อยตดกบวดโสธรฯ จ.ฉะเชงเทรา ดานแมน าบางปะกง โรงเจนม ๒ ชน มเทพเจาตางๆ ตามความเชอของจน ใหกราบไหวขอพรทงสองชน ชนลางนอกจากมพระสงกจจายน ใหไหวขอพร และเสยงทายโยนเหรยญแลว ยงมเทพเจาไทสวยเอยะ (เทพคมครองดวงชะตา) ซงทนสวยงามมากไมคอยพบเหนรปแบบนทไหน และมเทพเจาแหงโชคลาภ รวมทงจตโลกบาล สวนชนสองมเจาแมกวนอมปางตางๆ กบเทพเจาตางๆ รวมทงเทพบพเพ ใหกราบไหวขอพร

งานประเพณ

จงหวดฉะเชงเทรามขนบธรรมเนยมประเพณมากมายทสบทอดมาอยางยาวนานจนถงปจจบน โดยสรปงานประเพณของแตละเดอนไว ดงน

1) ประเพณขนเขาเผาขาวหลาม (กมภาพนธ) เปนประเพณทสบทอดมาจากบรรพบรษซงอพยพมาจากเวยงจนทร สมยรชกาลท 3 ซงเรยก

ตวเองวา "ชาวลาวเวยง" การเผาขาวหลามจะท าในวนขน 14 ค า เดอน 3 ซงในวนดงกลาวจะมการละเลนของชาวบานดวย พอวนรงขน คอ วนขน 15 ค า ชาวบานจ าพากนขนเขาไปนมสการรอยพระพทธบาทจ าลองบนเขาดงยาง (วดสวรรณคร) พรอมกบน าขาวหลามไปถวายแดพระสงฆ และเปนเสบยง ระหวางเดนทางขนเขา ปจจบนเปนงานประจ าปของอ าเภอแปลงยาวทจดรวมกบสภาวฒนธรรมอ าเภอ (จดงาน ขน 14 - 15 ค า เดอน 3)

สำนกหอ

สมดกลาง

37

2) บญขาวหลามทพนมสารคาม (กมภาพนธ) เปนวฒนธรรมของชาวไทยเชอสายลาวทเขามาปกหลกอยในอ าเภอพนมสารคาม งานบญ

ขาวหลามเปนการท าบญดวยขาวหลามและขนมจน หรอขาวปนกบน ายาปา หมายถงน ายาทไมใสกะท แตใสปลารา โดยจะท ากนในวนขน 15 ค า เดอน 3 ของทกป ทก าหนดเอาวนขน 15 ค า เดอน 3 เปนวนงานบญกเนองจากเปนชวงทชาวบานซงสวนใหญมอาชพท านาเสรจ จากการเกยวขาว จงถอโอกาสน าขาวทไดมาท าเปนขาวหลามและขนมจน เพอท าบญเปนสรมงคลแกตนเองและครอบครว (จดงาน ขน 15 ค า เดอน 3 วนมาฆบชา)

3) บวงสรวงเจาพอเขากา (มนาคม) วธด าเนนการ จะจดงาน 2 วน ดงน วนแรก จะมการแขงขนเผาขาวหลามกน บรเวณหนา

ศาลเจาพอเขากา ซงชาวบาน จะเขารวมแขงขนกนเปนจ านวนมากมาย เนองจาก ถาชนะการแขงขนจะไดรางวล แตจะชนะหรอไม ไมใชปญหา แตจะน าขาวหลามนนมาถวายเจาพอเขากา กลางคนจะมมหรสพสมโภชตลอดคน วนท 2 ท าพธบวงสรวงเจาพอเขากา ซงตรงกบวนขน 3 ค า เดอน 3 จะมพธบวงสรวงแตเชามด เครองบวงสรวงจะประกอบไปดวย หวหม ไก พธบวงสรวงอนๆโดยทวไป แต สงทเพมเตมในพธบวงสรวงเจาพอเขากา คอ ขาหลาม ยาเสน เหลาปา เพราะเชอวาเจาพอชนชอบมาก ตอจากพธบวงสรวงจะเปนพธสงฆ และในวนดงกลาวจะมผทเคารพศรทธาเจาพอเขากาจากทวทกสารทศ น าขาวหลามมาถวายเปนจ านวนมาก และในวนนถาใครมาจะไดกนขาวหลามอยางอมหน าส าราญใจทกคน (จดงานเดอน 3 ขน 3 ค า)

4) ชวงร า (เมษายน) เปนการละเลนพนบานของชาวบานยานต าบลหวส าโรงอ าเภอแปลงยาว ซงสวนใหญจะเปน

ชาวไทยเชอสายเขมรโดยบรรพบรษไดเขามาตงรกรากอยใน ประเทศไทยเมอกวา 100 ป มาแลว ประเภทของการละเลนของชวงร า เชน การเลนชกเยอสะบา รวมถงการสวดคฤหสถการละเลนนจะเรมขนหลงจากท าบญบนศาลาวดเสรจแลว ซงชาวบานจะพากนไปทลานวดยดโคนตนไมใหญเปนทหลบรอนและเลนชวงร า เพอรอเวลาสรงน าพระในตอนเยน วธการเลน คอ ผเลนจะขคอกนเปนค ๆ ยนลอมวงประมาณ 5 - 6 ค ผเลนมตงแตหนมสาวไปจนถงคนอาย 60 - 70 ป หากใครมนใจวายงแขงแรง สามารถใหคนอนขคอไดกสามารถรวมเลนได เมอจบคขคอกนไดแลวผเลนกจะโยนลกชวงใหกน เมอมผรบพลาดทกคจะลงจากคอแลวมารองเพลงระบ าแกกน คทรบลกชวงไมไดตองออกมารองเพลงระบ ากอน คทเหลอจะคอยปรบมอใหจงหวดและเปนลกคเมอรองแกกนจนจบ กถอเปนการจบ 1 เพลง จากนนเรมจบคข (จดงานวนท 12 - 14 เมษายน ของทกป)

สำนกหอ

สมดกลาง

38

5) พธกรรมลอมบาน(ฮบาน) (พฤษภาคม) วฒนธรรม/ประเพณ/ความเชอของชาวไทยพวน อ าเภอพนมสารคามในหมบาน เกดมคน

ปวย และลมตายตดตอกนหลายคนบางคนปวยเชา สายกตาย บางคนปวยสาย บายกตาย บางคนปวยเยน กลางคนกตาย ตดตอกนแบบนชาวบานเกดหวาดกลว ผเฒาผแกในหมบานจงพาชาวบานไปไหวศาล ขอใหคมครอง เจาพอไดมาเขาทรงบอกวา ดวงบานดวงเมองก าลงมเคราะห เนองจากตงหมบานไมมหลกบานหลกเมอง ชาวบานจงตงหลกบานหลกเมองไวบรเวณใกลๆ ศาล เรยกกนวา "หลกศล" และใหท าบญเสยเคราะหหมบานการท าบญเสยเคราะหหมบาน โดยใหชาวบ านทกหลงคาเรอนท ากระทงหนาวว ปนคน โค กระบอ มา สนข ไก ขาวด า ขาวแดง ใสมาในกระทงหนาวว ชวยกนหาหญาคามาถกตอกนใหยาว เพอลอมรอบหมบานใหน าหญาคาและกระทงหนาววนมารวมกน ณ บรเวณ ศาล ท าบายศรปากชาม สขวญหลกบานหลกเมอง ท าบายศรพมสขวญชาวบาน เมอทกคนพรอมกนแลวคนทรงอญเชญเจาพอประทบทรงเจาพอจะท าพธ ท าน ามนตรดกระทงรดหญาคา และใหน าหญาคาทท าพธแลวไปลอมรอบหมบานน ากระทงไปสงตามแยกตาง ๆ ของหมบานเปนการสงผ สงเคราะหรายออกไปจากหมบาน และไมใหผหรอเคราะหรายๆ ใด เขามาในหมบานไดอก

6) ประเพณบญบงไฟ (มถนายน) วธด าเนนการ จะจดงาน 2 วนดงน วนแรก จะท าพธบวงสรวงศาลปตา มการแขงขนขบวน

แหบงไฟ ทจะตองม ผฟอนร าอยางนอย 10 คนขนไป มพระบรมฉายาลกษณของทง 2 พระองค มธงชาตอยางนอย ขบวนละ 4 ผน ประกวดการเอบงไฟ(ตกแตง) ทกขบวนจะมการตกแตงบงไฟสวยงามอลงการมาก ซงในวนนจะใชเวลาทงวนรงขน จะมการแขงขนจด บงไฟขนสง ซงมคนสงเขาแขงขนเปนจ านวนมาก เรมจดตงแต 9.00 - 19.00 น. แลวผชนะการแขงทกรายการจะไดรบ เงนรางวลและถวยรางวล ในการจดงาน ทกครงจะมผเขารวมงานจากทวทกสารทศ เปนจ านวนมาก จงถอไดวาการจดงานประเพณบญบงไฟของอ าเภอทา ตะเกยบ เปนเอกลกษณทโดดเดนทเดยว

7) งานสกการะพระยาศรสนทรโวหาร (กรกฎาคม) พระยาศรสนทรโวหาร (นอย อาจารยางกร) เปนคนต าบลโสธร อ.เมองฉะเชงเทรา

จ.ฉะเชงเทรา เปนปราชญทางภาษาไทย ผแตงแบบเรยนภาษาไทยเลมแรก เคยเปนครสอนในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ซงถอ ไดวาเปนปชนยบคคลทส าคญของเมองแปดรวทไดถงแกอนจกรรมไปแลว และควรจะไดมการสกการะเพอร าลกถง คณงามความดทไดสรางไว ในวนงานจะ มการท าบญและพธสกการะทบรเวณหนาอนสาวรยพระยาศรสนทรโวหาร โดยมขาราชการนกเรยน นกศกษา พอคา ประชาชน สวนราชการ และองคกรตาง ๆ รวมทงมการจดนทรรศการและกจกรรมตาง ๆทเกยวของทางดานภาษาไทย (จดงาน วนท 5 กรกฎาคม ของทกป)

สำนกหอ

สมดกลาง

39

8) เทศกาลกนเจ (สงหาคม) ประชาชนจะถอศลกนเจไมกนเนอสตว 9 วน 9 คน เปนประเพณของพนองเชอสายจนใน

จงหวดฉะเชงเทรา (จดงานเดอน 9 ของทกป)

9) ประเพณตกบาตรน าผง (กนยายน) เปนประเพณถวายน าผงแกพระสงฆและสามเณรของชาวรามญทวดพมพาวาส(ใต) อ าเภอ

บางปะกง มลเหตของการถวายน าผงสบเนองจากสมยพทธกาลซงพระพทธเจาอนญาตให พระภกษสามเณรรบน าผงและน าออยเปนยาได ชาวรามญทอาศยอยในต าบลพมพา อ าเภอบางปะกง นนจะท าการตกบาตรน าผงกนทศาลาวด ในขณะทพระสงฆเจรญพระพทธมนต โดยชาวบานจะน าน าผงมาใสบาตรและใสน าตาลในจานทวางคกบบาตร สวนอาหารคาวหวานน าไปใสภาชนะทวางไวอกดานหนงของศาลา อาหารพเศษทน ามาใสบาตรนอกเหนอไปจากน าผงและน าตาลแลว มกจะมขาวตมมดส าหรบพระจมน าผงฉนดวย (จดงาน กลางเดอน 9 ทกป)

10) ประเพณแหหลวงพอพทธโสธร (ตลาคม) ในวนขน 12 ค า เดอน 12 ของทกป ชาวแปดรวจะอญเชญหลวงพอโสธรขน รถคนใหญ

พรอมกบน ามนตรทจะคอยประพรมใหกบประชาชนทเขาไปนมสการองค หลวงพอตามสองขางทางทแลนผาน ซงชาวบานจะเรยกวาแหทางบก ส าหรบวนขน 14 - 15 ค า เดอน 12 จะเปนการอญเชญหลวงพอโสธรลงในเรองกระแซง หรอเรอขนาดใหญ ซงประดบดวยธงทวสสนสวยงามลองไปตามล าน าบางปะกง เพอใหประชาชนทอยรมน าไดท าการกราบไหวบชา โดยเรอจะหยดใหประชาชนกระท าพธสกการบชาตามจดตางๆ เชน ทาเรอ ทวาการอ าเภอ ส าหรบในงานจะมการละเลน มหรสพ เชน การแขงเรอฝพาย แขงเรอเรว เปนตน (จดงาน ขน 12 ค า เดอน 12 ถง แรม 1 ค า เดอน 12)

11) การแขงขนวงควาย (ตลาคม) เปนประเพณของชาวจงหวดชลบร ทอพยพมาตงถนฐาน ในอ าเภอทาตะเกยบ แลวน า

ประเพณพนบานมาสบทอดในวนงานจะมการท าบญเลยงพระในชวงเชา บรเวณศาลากลางกลางบาน ชวงบายจงท าการแขงขนวงควาย มประชาชนเขารวมงานจ านวนมาก (จดงาน แรม 5 ค า เดอน 11 หลงเทศกาลออกพรรษา

สำนกหอ

สมดกลาง

40

12) ประเพณแขงเรอยาว (พฤศจกายน) งานแขงเรอทยงใหญและถอเปนประเพณทส าคญของจงหวด จะจด ณ บรเวณหนาวดโสธรว-

รารามวรวหาร ส าหรบเรอทนยมน ามาประลองก าลงกน ไดแก เรอยาวเลก เรอยาวใหญ เรอเรวตดเครองยนตหรอทชาวบานเรยกวา "การแขงสกน า" และ เรอทมความเรวสง เชน เรอฟอรมลาวน เปนตน (จดงาน 15 ค า เดอน 12 และ แรม 1 ค า เดอน 12)

(ทมา : ปรงศร วลลโภดม และคณะ, 2542 : 161 – 169)

จากทกลาวมานนเปนการท าความเขาใจถงภาพรวมของจงหวดฉะเชงเทราในดานตางๆ ไมวาจะเปน เศรษฐกจ สงคม ศาสนา และวฒนธรรม เพอใหเหนถงสงคมและวฒนธรรมของจงหวดฉะเชงเทราทมความหลากหลาย ทงลกษณะทางภมศาสตร ลกษณะภมประเทศ ภมอากาศ ตลอดจนความหลากหลายในการประกอบอาชพ และความหลากหลายทางเชอชาตและศาสนา ทงศาสนาพทธ ศาสนาครสต และศาสนาอสลาม รวมทงชมชนชาวจนทมอาศยอยมากในจงหวดฉะเชงเทรา ถงแมวาศาสนาพทธจะมผนบถอมากทสดในจงหวด แตกประกอบดวยศาสนาอนๆ อกมากมาย และกลาวไดวาจงหวดฉะเชงเทราเปนสงคมทมความหลากหลายนนเอง

ในสวนตอไปจะเปนการกลาวถงประวตความเปนมา และขอมลพนฐานในดานตางๆ ของวดสมานรตนาราม เพอท าความเขาใจถงพฒนาการของวดสมานรตนารามในการผสมผสานทางความเชอ (Syncretism) และการกลายเปนสนคาไดตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

41

2. ขอมลพนฐานวดสมานรตนาราม ในสวนนจะเปนขอมลเกยวกบวดสมานรตนารามทงประวตความเปนมา ขอมลพนฐาน ทตง อาณาเขต ตลอดจนพฒนาการตางๆ ของวดภายหลงจากการบรณปฏสงขรณในป พ .ศ. 2542 โดยเปนขอมลทไดจากการศกษาเอกสาร ภาคสนาม ทงการสงเกตการณและสมภาษณ รวมทงเวบไซตของวดสมานรตนาราม คอ www.watsaman56.com และ วดทศนททางวดไดจดท าขนทางเวบไซต Youtube หรอ https://www.youtube.com/channel/UCdi0mNNrkvc1uLCq8f0Tl8g/feed ทงนขอมลทจดท าขนนนเพอท าใหเกดความเขาใจถงขอมลแตละดานของวดสมานรตนารามเพมมากขน รวมทงไดเหนถงการเปลยนแปลงและการพฒนาของวดสมานรตนารามทมอยอยางตอเนองมาจนถงปจจบน

ประวตความเปนมาของวดสมานรตนาราม ประวตการสรางวดสมานรตนารามนน พระครปลดสวฑฒนพรหมจรยคณ (ไพรตน ปญาธ

โร) เจาอาวาสองคปจจบน ไดเลาใหฟงวา ตามค าบอกเลาของผเฒาผแกทเลาสบกนตอกนมา เดมท ณ ต าบลบางแกวแหงน มขนทานหนง เปนคหบดผมฐานะฐานะมนคงและเปนทเคารพนบถอของคนทวไป ขนทานนมนามวา ขนสมานจนประชา (เดมชอจาย สบสมาน) ซงภายหลงเลอนเปนหลวงสมาน เพมนคร ทานขนมนองสาว 1 คน คอนางยสน วรยะพาณชย และมภรรยา 2 คนดวยกนคอ นางทม สบสมาน และนางผอง สบสมาน (เพมนคร)

ตอมาเมอทานขนสมานจนประชาถงแกอนจกรรมลง นางยสนผเปนนองสาวพรอมกบภรรยาทง 2 มความประสงคจะสรางวดเพออทศสวนบญสวนกศลใหแกขนสมานจนประประชาผลวงลบจงไดด าเนนการสรางวดนขน เมอสรางวดเสรจเรยบรอยแลว จงไดตงชอวดวา“วดใหมขนสมานเพมนคร” แตชาวบานโดยทวไปมกเรยกวา “วดใหมขนสมาน” เปนวดราษฎร คณะสงฆปกครองวดสมยนนเปนฝายมหานกาย แตปกครองไมนานนก ผสรางวดไดถวายพระในคณะธรรมยตมพระครศรปญญามน (ออน เทวนโพ) เปนประธานสงฆในการรบถวาย ภายหลงนางยสนผเปนนองไดสรางพระปรางคเพอบรรจอฐบรรพบรษเอาไว ซงพระปรางคดงกลาวยงปรากฏใหเหนทหนาพระอโบสถจนถงปจจบน และไดคนพบหลกฐานทส าคญวา ในปพทธศกราช 2522 พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ไดเสดจประทบทวดน วา พระบาทเสดจพระเจาอยหว เสดจทางชลมารคผานมาไดทรงแวะเยยมวดขนสมานจนประชา ชาวบานผหนงชอ นายเหวา โพนสวรรณ น านกกวกเผอกถวาย ณ วดแหงนดวยซงถอเปนประวตศาสตรส าคญและเปนอดมมงคลยงแกวดและประชาชนชาวบางแกวสมยนนจวบจนปจจบน

เมอสมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส เสดจออกตรวจสงฆมณฑลทางเรอตามล าแมน าบางปะกง พระองคไดเยยมวดน และทรงเหนปายวดไมสอดคลองกบชอต าบลไผแสวก

สำนกหอ

สมดกลาง

42

จงทรงตงชอวดเสยใหมวา “วดไผแสวก”เพอใหสอดคลองกบชอของต าบล ครนกาลเวลาลวงเลยมานานหลายสบป ทางราชการไดยบต าบลไผแสวกไปรวมกบต าบลบางแกว เมอเปนเชนน พระเถระผใหญพรอมดวยภกษสามเณรชาวบานอบาสกอบาสกาไดมมตเหนพรองกนวาสมควรทจะเปลยนชอวดเสยใหม โดยชอวดทตงขนใหมนตองมค าวา “สมาน” เพอใหเกยรตแกตระกลสบสมานผสรางวด และใหมค าวา “แกว” เพอใหสอดคลองกบชอต าบล จงไดขออนญาตไปยงหนวยงานราชการทรบผดชอบเปลยนชอวดใหมวา “วดสมานรตนาราม” มาจนทกวนน

วดสมานรตนารามมเจาอาวาสปกครองวดมาแลว 5 รป ปจจบน 1 รป รวม 6 รป คอ 1) พระสมหทด สวณโณ 2) พระสชต สชโต 3) พระครอนนตธรรมรต (อนนต อตลาโภ) 4) พระสมหเอยม (เอยมบญเลอ) 5) พระครสทธาภมข (ผนสทธาภมโข สทธโกศล) 6) พระครธรรมธร ไพรตน ปญญาธโร องคปจจบน (พ.ศ. 2553 – ปจจบน) วดสมานรตนารามกอนการพฒนา พระครปลดสวฑฒนพรหมจรยคณ (ไพรตน ปญาธโร) เจาอาวาสองคปจจบน ไดเลาใหฟง

วา เดมทสนามหนาวดสมานรตนาราม มเจดยซงบรรจอฐของผทลวงลบทบรรดาญาตไดสรางไวเปนอนสรณหลายองคดวยกน นบแตอฐของขนสมานจนประชาและบรรดาเครอญาต ตลอดจนประชาชนทวไป ภายในวดมตนไทรใหญเปนทอาศยของหมนกกา เขตวดดานทตดกบแมบางประกงมแนวสนตงเรยงเปนแถว กระแสน าในแมน าบางปะกงแตกอนไหลเชยวมากจนบางครงพดเอาสะพานปนขามแมน าหายไปเลยกม สวนเนอทดนดานหลงของวดชาวบานจะเชาเปนทท าสวน มทงสวนหมาก สวนพล สวนมะมวง วดจงตงอยทามกลางสวนผลไม ท าใหบรรยากาศอมครม ทางสญจรกคดเคยว วงเวง และทางสญจรไปมาล าบาก

วดสมานรตนาราม ตงแตทเรมกอตงมาไดรบการพฒนาและเปนศนยรวมทางจตใจของชาวบานมาตามล าดบ จนกระทงในราวป พ.ศ. 2500 - 2542 วดไดวางเวนจากการบรณปฏสงขรณมาเปนเวลานาน ปรากฏความช ารดทรดโทรมเปนอยางมาก หลวงพอพระครธรรมธรไพรตนไดพดถงสภาพของวดในขณะนนวา “ไมวามองไปทางไหนกเหนแตภาพทไมเจรญตา เจรญใจ เจรญศรทธาเสยเลย เพราะความคร าคราไปตามกาลเวลา ชนดทวาเหมอนไรสนศรทธาจะมาเหลยวแล แมแตชาวบานในละแวกนนกไมอยากเขาวด พากนหนไปท าบญทอนเสยหมด หรอหากจ าเปนตองมาวด กมาแบบจ ายอมเสยมได ขนาดเขาหองน า หองสขา ยงตองเอามอปดจมก” (วดสมานรตนาราม, 2555 : 131)

สำนกหอ

สมดกลาง

43

ในป พ.ศ. 2543 พระครปลดสวฑฒนพรหมจรยคณ (ไพรตน ปญาธโร) เจาอาวาสองคปจจบน ซงขณะนนเพงเปนพระนกบวชไดเพยง 2 พรรษา (ทานอปสมบทเมอป พ.ศ. 2541) เมอเหนสภาพความทรดโทรมของวดซงนบวนกยงจะเสอมโทรมลงไปทก เมอเปนดงนทานจงตงจตอธษฐานในใจจะเปนผน าในการบรณปฏสงขรณและพฒนาวดใหมความเจรญกาวหนาดวยตวทานเองใหจงได

นบแตวนนนเปนตนมา ทานกไดทมทงแรงกายแรงใจและสตปญญาบรณปฏสงขรณ ควบคไปกบการพฒนาวดอยางเอาจรงเอาจง โดยยดหลกของอทธบาทธรรม 4 ประการ คอ

ฉนทะ คอมความพอใจในงานทท า วรยะ คอมความตงใจ พากเพยรในงานทท า จตตะ คอมความเอาใจใสในงานทท า วมงสา คอมการคดพจารณาทบทวนงานนนๆ

พฒนาการของวดสมานรตนาราม

ภายหลงจากวางเวนจากการบรณปฏสงขรณเปนเวลานาน วดสมานรตนารามไดรบการพฒนาอกครง โดยพระครปลดสวฑฒนพรหมจรยคณ (ไพรตน ปญาธโร) และเปนไปอยางตอเนองตามล าดบ ดงน

ป พ.ศ. 2542 เรมมการบรณะสวนตางๆ ของวดทมความช ารดทรดโทรม ทงพระปรางค , ศาลาทาน า และสรางเขอนทบรเวณหนาวดตลอดแนวรมแมน า

ป พ.ศ. 2543 สรางพระประธานหนาวด ปางลลาประทานพรองคใหญทสดในลมแมน าบางปะกงพรอมปรบภมทศนหนาวด

ป พ.ศ. 2544 ปรบปรงอาคารอนบาลโรงเรยนวดสมานรตนาราม และบรณะศาลาการเปรยญหลงใหญชนลาง

ป พ.ศ. 2545 บรณะศาลาการเปรยญหลงใหญชนบน สรางหองน าจ านวน10 หอง บรณะศาลาตกบาตร และวหารหลวงพอองคด า

ป พ.ศ. 2547 บรณะเมรเปลยนเปนระบบเตาเผาแบบไรมลภาวะ

ป พ.ศ. 2548 สรางกฏสงฆ 3 หลง จ านวน 15 หอง และศาลาหอฉน 1 หลง

ป พ.ศ. 2549 สรางเตาเมรไรมลภาวะแหงแรกของต าบล และตงกองทนฌาปนกจสงเคราะหแกผยากไรโดยทวไป เปนการสงเคราะหบรการชมชน และปองกนมลภาวะ รกษาสงแวดลอม

สำนกหอ

สมดกลาง

44

ป พ.ศ. 2551 บรณะทาสอาคารโรงเรยนวดสมานรตนาราม สรางอโบสถหลงใหมแลวเสรจภายใน 14 เดอน สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารทรงโปรดเกลาฯ พระราชทานพระนามาภไธย สธ. ประดษฐาน หนาบรรณอโบสถ

ป พ.ศ. 2552 สรางพระพฆเนศปางนอนเสวยสของคใหญทสดในโลก และ สรางเขอนตลอดแนวหนาวด พรอมศาลาอก 3 หลง และเรมโครงการสรางพระประธานอโบสถ หนาตก 129 นว องคใหญทสดในจงหวดฉะเชงเทรา

ป พ.ศ. 2553 สรางตลาดน าชมชน ศาลารมแมน าและเรอนแพ ทาเทยบเรอลองล าน า เพอพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษธรรมชาตรมฝงแมน าบางปะกง สงเสรมชมชนใหมอาชพ น าสนคาทองถนมาจ าหนายภายในวดสมานรตนารามเพอเพมรายไดแกชมชน

ป พ.ศ. 2554 จดซอทรมแมน า 2 ไรเศษ จดสรางศนยปฏบตธรรมประจ าจงหวด บรณะศาลาใหญ, สรางพระราห องคใหญทสดในประเทศไทย และจดตงกองทนทรพยบรจาคแกหนวยงาน องคกรการกศล สาธารณประโยชนตางๆ นอกจากนพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาโสมสวล พระวรราชาทนดดามาตเสดจทรงตดหวาย เมอวนท 30 เมษายน พ.ศ. 2554 ทรงเบกเนตร พระพฆเนศวร ปางนอนเสวยสของคใหญทสดในโลก และทรงพระราชทานพระนามาภไธย ส.ส ประดษฐานทบรเวณฐานองคพระพฆเนศ

ป พ.ศ. 2555 โครงการสรางพระโพธสตวกวนอมปางประทานบตรองคใหญทสดในประเทศไทย และพระพรหมองคใหญทสดในโลก รวมทงจดซอทดน 26 ไร เพอเตรยมสรางโรงพยาบาลขนาด 100 เตยง และสรางศนยปฏบตธรรม

ป พ.ศ. 2556 โครงการสรางพระพรหมองคใหญทสดในโลก, พธยกเสาเอก โรงพยาบาลวดสมานรตนาราม ณ มณฑลพธวดสมานรตนาราม เมอวนท 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2556

ป พ.ศ. 2557 เรมโครงการสรางองคบรมครหมอชวกโกมารภจจ องคใหญทสดในโลก สงเทาตก 12 ชน และอาคารแพทยแผนไทย เปดบชาศาลเจาพอกวนอ วดสมานรตนาราม วนท 7 ตลาคม พ.ศ. 2557

ป พ.ศ. 2558 อยในระหวางด าเนนการสรางพระธาตอนทรแขวน โดยจ าลองแบบมาจาก พระธาตอนทรแขวน หรอพระธาตไจทโย ประเทศพมา

(ทมา : วดสมานรตนาราม, 2555 : 104 – 105)

สำนกหอ

สมดกลาง

45

ทตง และ อาณาเขต

ภาพท 5 ซมประตทางเขาวดสมานรตนาราม (ทมา : https://www.facebook.com/WatSaman.Rattanaram)

วดสมานรตนาราม ปจจบนตงอยรมแมน าบางปะกง หมท 11 ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา มทดนตามหนาโฉนดทตงวดทงหมด 26 ไร 3 งาน 50 ตารางวา วดสมานรตนาราม ตงอยระหวางอ าเภอบางคลา และอ าเภอคลองเขอน รมแมน าบางปะกง จงหวดฉะเชงเทรา เปนวดทมจดเดนและมชอเสยงในเรองขององคพระพฆเนศปางนอนเสวยทมขนาด สงถง 16 เมตร ยาว 22 เมตร เนอชมพ และเปนพระพฆเนศปางนอนเสวยสขทใหญทสดในประเทศไทย

ภาพท 6 แผนทบรเวณ ฮวงจยมงคล และต าแหนงทตงของวดสมานฯ (ทมา : https://www.facebook.com/WatSaman.Rattanaram)

สำนกหอ

สมดกลาง

46

ต าแหนงทตงของวดสมานรตนาราม อยในต าแหนงทเชอกนวาเปนบรเวณ "ฮวงจยมงคล" (มลกษณะเปนรปรางเหมอนถงเงนถงทอง ) เดมทไมคอยมคนรจกวาวดแหงนอยทใด มความส าคญอยางไร แตมหมอดทานหนงเคยดไววา วดแหงนทมๆผคนไมรจกแตมของด ตอมาไดมพระหนมรปหนงมาบวชทวดน ทานไดปวารณาไววาจะพฒนาวดอนเปนบานเกดเมองนอนของทาน ใหเจรญและเปนทรจกของคนทวไป เพอเผยแผสบทอดพทธศาสนาขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจานนคอ พระครธรรมธร ไพรตน ปญญาธโร เจาอาวาสองคปจจบน

การเดนทางไปวดสมานรตนาราม

หากเดนทาง โดยรถยนตสวนตวจากกรงเทพฯ วงเขาถนนรามอนทรา ออกมนบร กอนถงมนบรเลยวซายไปจงหวดฉะเชงเทรา สงเกตปายบอกทางเมอจะเขาแปดรวเลยวซายบนสะพาน (ตรงไปจะไปชลบร ) ไปเรอย ๆ เลยไฟแดงชดขวาขนสะพานขามแมน าบางปะกง ตรงไปถงสแยกไฟแดงแยกคอมเพลกซ เลยวซายไปทางบางคลา 4 กโลเมตร จะถงปากทางวดจกเฌอ เลยวชายเขาไปอกประมาณ 4 กโลเมตร จะมทางเบยงขวาสงเกตปาย วงขามสะพานสงซงเปนเขอนทดน า ลงสะพานวงตอไปอกประมาณ 1 กโลเมตร จะถงปากทางเขาวดสมานรตนาราม

ภาพท 7 แผนทการเดนทางมายงวดสมานรตนาราม (ทมา : http://www.watsaman56.com)

แตหากเดนทางโดยรถประจ าทางสามารถเดนทางไดโดยรถตโดยสารประจ าทางสาย อนสาวรย – ฉะเชงเทรา ราคา 100 บาทตอคน ทารถอยทอนสารยชย ฝงหางเซนจร รถใชเสนทางสายมอเตอรเวยมาจอดทหนาสถานขนสงใหม จ.ฉะเชงเทราจากนนตอรถสองแถวจากสถานขนสงใหม

สำนกหอ

สมดกลาง

47

จ.ฉะเชงเทรา เขาไปยงวดสมานรตนารามโดยรถสองแถวจะเขามาถงวดสมานรตนาราม และทารถสองแถววดสมานฯ จะอยบรเวณหนาองคพระราห คารถราคา 30 บาทตอคน

จากขอมลทงหมดนนอาจกลาวโดยสรปไดวาวดสมานรตนารามไดปรบปรงและพฒนาวดใหเจรญกาวหนาอยางตอเนองจากวดทมสภาพทรดโทรมไดรบการบรณะจนกาวทนความทนสมยและทนตอบรบททเปลยนแปลงไปไดในปจจบน เพอประชาชนโดยทวไปใหความสนใจมาสกการบชาสงศกดสทธตางๆ และมาทองเทยวยงวดสมานรตนารามแหงนเพมมากขน จนกลาวไดวาวดสมานรตนารามเปนศาสนสถานทส าคญแหงหนงในจงหวดฉะเชงเทรา และเปนสถานททองเทยวทมชอเสยงอนดบตนๆ ของจงหวดจากการพฒนาจนกลายเปนทยอมรบจากผคนโดยทวไป ทามกลางกระแสการทองเทยวของจงหวดฉะเชงเทราวดสมานรตนารามไดกลบมาไดรบความนยมอกครง จนมชอเสยงทงในระดบจงหวด และระดบประเทศ ซงผทมาท าบญยงวดสมานรตนารามแหงน จะไดสกการบชาสงศกดสทธตางๆ ทรวบรวมไวทนอยางมากมายและมอยอยางครบถวน ในบทตอไปจะกลาวถงวดสมานรตนารามกบการผสมกลมกลนทางศาสนาและการกลายเปนสนคาทองเทยวสนคาทส าคญของวดสมานรตนาราม และพฤตกรรมทางศาสนาของประชาชน

สำนกหอ

สมดกลาง

48

บทท 5

วดสมานรตนารามกบการผสมกลมกลนทางศาสนาและการกลายเปนสนคาทองเทยว

ในบทนจะเปนการนาเสนอขอมลจากการลงภาคสนามในประเดนเกยวกบการผสมกลมกลนทางศาสนา และกระบวนการทาใหวดสมานรตนารามกลายเปนสนคาทองเทยวทไดจากการสงเกตการณ และการสมภาษณผทมสวนเกยวของ ซงไดแก พระสงฆ เจาหนาทของวด ผทมาทาบญ พอคาแมคา และคนขบรถโดยสาร เปนตน รวมทงแบบสอบถามจากผมาทาบญทวดสมานรตนาราม เพอทาใหเหนถงความเปนมาและพฒนาการตางๆ ของวด ตลอดจนการผสมผสานความเชอทมอยอยางมากมายภายในวด และกระบวนการทวดสมานรตนารามใชเพอทาใหวดกลายเปนสนคาทองเทยวและมชอเสยงในปจจบน

การผสมกลมกลนทางศาสนา วดสมานรตนารามมสงศกดสทธประดษฐานอยมากมาย แตละศาสนา และความเชอทตางกน

ออกไป ทงทมอยแตเดมในอดต และไดรบการบรณปฏสงขรณ รวมทงทจดสรางขนใหมโดยสวนมากจะเปนความเชอในพทธศาสนาทงนกายเถรวาทซงเปนนกายทคนไทยนบถอเปนศาสนาหลก และนกายมหายานซงรบรปแบบความเชอมาจากจน เชน เทพเจาและศาลเจาตางๆ เปนตน นอกจากนยงมความเชออนๆ อก ไดแก ความเชอพราหมณ - ฮนด และ ความเชอแบบวญญาณนยม (Animism)

\

ภาพท 8 แผนทแสดงตาแหนงทตงสงศกดสทธภายในวดสมานรตนาราม (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2557)

สำนกหอ

สมดกลาง

49

จากแผนทแสดงตาแหนงทตงสงศกดสทธภายในวดสมานรตนาราม จะเหนไดวามสงศกดสทธตางๆ มากมาย และเปนความเชอทหลากหลายแตกตางกนออกไป ทงนผศกษาไดแบงประเภทของรปแบบความเชอทมอยในวดตามหลกความเชอทางศาสนาตางๆ ดงน

ศาสนาพทธ

1. ศาสนาพทธนกายเถรวาท (หนยาน) ศาสนาพทธเกดขนมาในประเทศอนเดย มศาสดาคอพระโคตมพทธเจา (พระพทธเจา) มพระ

นามเดมวา สทธตถะ โคตมะ เปนพระราชโอรสของพระเจาสทโธทนะและพระนางสรมหามายาแหงศากยวงศ ปกครองกรงกบลพสด ศาสนาพทธนกายเถรวาทเปนศาสนาอเทวนยม คอ ปฏเสธไมยอมเชอในพระผเปนเจาและไมยอมรบระบบวรรณะ แตเชอวามนษยทกคนสามารถพฒนาจตไปสความเปนมนษยทสมบรณไดดวยความเพยรของตน โดยมงสอนใหประชาชนไปสปรนพพาน คอ หลดพนจากการเวยนวายตายเกด พระพทธศาสนามงดาเนนสายกลาง คอ มชฌมาปฏปทา สอนการไปสปรนพพานดวยการระงบกเลสและบาเพญทาน เจรญรงเรองและเผยแผออกไปนอกประเทศอนเดยในสมยพระเจาอโศกมหาราช ราวพทธศตวรรษท 3 (สภทรดศ ดศกล, 2549 : 9)

ศาสนาพทธนกายเถรวาทนน เปนศาสนาพนฐานของประเทศไทย ซงวดสมานรตนารามจดเปนวดทางพทธศาสนาในนกายเถรวาท โดยมสงศกดสทธทเกยวของ ดงตอไปน

1.1. พระประธานในอโบสถ ปางมารวชย หรอ หลวงพอโต

พระประธาน หรอหลวงพอโต มอายกวา 120 ป เปนพระพทธรปศกดสทธของวดสมานรตนารามทมความสาคญตอชาวบานในตาบลและอาเภอแหงนมาอยางยาวนาน และเปนทเคารพนบถอของประชาชนโดยทวไป ปจจบนมองคจาลองอกองคหนง หนาตกกวาง 129 นว เปนพระประธานทใหญทสดในจงหวดฉะเชงเทรา หลวงพอโตองคนมเนอทองเหลองสารด และประ ดษฐานอยในอโบสถหลงใหม สวนพระประธานองคเดมนนประดษฐานอยบรเวณหนาอโบสถหลงใหม

นอกจากนไดศกษาขอมลเพมเตมจากวดทศนเรอง “ตานานสรางวดสมานรตนาราม จงหวดฉะเชงเทรา” ทจดทาขนโดยวดสมานรตนาราม ป พ.ศ. 2556 โดยพระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร เจาอาวาสองคปจจบน ไดเลาเอาไววา

“สาหรบหลวงพอโตน เปนพระประธานทมความศกดสทธมาก ซงจาลองแบบมาจากหลวงพอโตองคเดมทอยในอโบสถหลงเกา หลวงพอโตนเดมทนนมการจดสรางอโบสถราว 14 เดอน กแลวเสรจ ซง

สำนกหอ

สมดกลาง

50

อโบสถหลงนถอวาไดรบการกลาวขานขนามวา หลวงพอโตศกดสทธอโบสถสมฤทธทนใจ เนองจากอโบสถหลงนใชเวลากอสรางเพยง 14 เดอน มความเรยบงาย งดงาม และตงอยในตาแหนงทเปนมงคลยง”

จากการสอบถามคณวภา เจาหนาทของวดทอยบรเวณนน ทาใหทราบวาอโบสถหลงเกานนถกปดไวและไมเปดใหเขาไปภายใน เนองจากมความชารดทรดโทรมเปนอยางมาก ประชาชนสวนใหญจงมาทอโบสถหลงใหมมากกวา

“ไมแนใจเกยวกบตานานความเชอของหลวงพอโต แตอโบสถหลงนสรางแทนอโบสถหลงเกาประมาณป พ.ศ. 2551 อโบสถเกาทรดโทรมมากเลยไมเปดใหเขา และยายพระประธานองคเดมมาไวทหนาอโบสถหลงใหมแทน สวนขางในกเปนพระประธาน หลวงพอโต องคจาลองทสรางขนมาใหมป พ.ศ. 2552 ผคนทมาตรงนมไมมากถาเทยบกบตรงพระพฆเนศ มแตคนไทยทมาตรงน ตางชาตกมบางแตจะมาถายรปมากกวา กมทงคนจน อนเดย ฝรง สวนมากจะเปนจน อนเดย เขาจะมาไหวเจาแมกวนอมกบพระพฆเนศ”

1.2. หลวงพอองคด า หลวงพอองคดาโดยจากปายบอกเอาไววาจาลองแบบจากนาลนทา เมองราชคฤห ประเทศ

อนเดย พระพทธรปประจาจงหวด ประดษฐานจงหวดละหนงองค โดยประดษฐานอยภายในศาลาหลวงพอองคดา ซงอยตดกบลานจอดรถบรเวณดานหลงขององคพระพฆเนศ

ภาพท 9 หลวงพอองคดา (ทมา: โดยพภทรา แจมรจ, 2558)

จากการศกษาขอมลเพมเตมจากวดทศนเรอง “ตานานสรางวดสมานรตนาราม จงหวดฉะเชงเทรา” พระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร เจาอาวาสองคปจจบน ไดเลาเอาไววา

สำนกหอ

สมดกลาง

51

“องคหลวงพอองคดานเปนพระพทธรปทไดทาการจดสรางหรอหลอขน ในสมยกอนนนประเทศไทยม 73 จงหวด ก 73 องค เมอหลายสบปกอนนนกไดทาการอญเชญมายงวดสมานรตนารามแหงน เปน 1 ใน 73 จงหวด ในชวงเวลาทผานมานนกมผคนมาสกการบชาเปนจานวนมาก หลวงพอองคดานมตงแตทวดยงไมเจรญขนาดน และตงแตไดมากถอดวยเปนเหตแหงความศกดสทธและเหตบงเอญ เปนระยะเวลาจากเนองมากมความเจรญอยางทเหนซงเปนเรองแปลกตรงทวา ตอนทอญเชญทานมาประดษฐานนน เปนชวงเดอนเมษาเปนกลางวนแดดจา แตเมออญเชญทานลงมาจากรถนนฝนกตก ซงถอเปนนมตรหมายทดทจะสรางความรมเยนใหชาวบานแถวน และผคนทวไป ชวงนนเปนทฮอฮามาก หลงจากนนมากมความศกดสทธ ชาวบานนนเมอเจบไขไดปวยกมาสกการบชาและไดรบพรตามประสงค”

1.3. หลวงพอประทานพร พระประธานหนาวด

หลวงพอประทานพรเปนสงศกดสทธแรกของวดสมานรตนาราม ไดสรางขนในป พ .ศ. 2543หลงจากทพระครไพรตนในขณะนนนาคณะญาตโยมทาการบรณะพระปรางคดานหนาอโบสถหลงเกาแลว ทานกมแนวคดทจะสรางพระพทธรปประทานพรขนมา โดยทานไดนมตวา “วดแหงนมวบากกรรมมาก จงมความตกตาอยางน ขาดศรทธาเขามา เหมอนวดรางอยางน กอนทจะสรางหรอบรณะสงอนขนมานน จะตองสรางสงมงคลขนมาหนาวดอยางหนง อาตมากเลยตงจตทจะสรางองคพระประทานพร เพราะเคยเหนทพทธมณฑล จงไดมแนวคดทจะสรางองคทานขนเพอความเปนมงคลไวทหนาวด” (วดสมานรตนาราม, 2555 : 131)

ภาพท 10 พระพทธรปประทานพร รมฝงแมนาบางประกง (ทมา: โดยพภทรา แจมรจ, 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

52

ปจจบนองคหลวงพอประทานพรตงอยในตาแหนงฮวงจยมงคล ซงเปนบรเวณทมความเชอวาเปนปากถงเงนถงทองและทศหมอเทพ เหมายแกการขอโชคลาภ เงนทอง สขภาพแขงแรงและหายจากโรคภยไขเจบตางๆ รมฝงแมนาบางปะกง เปนพระพทธรปปางลลา ประทานพรองคใหญทสดในลมนาบางปะกง สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก ทรงถวายพระนามวา พระพทธมหากรณาคณประสทธ และทรงประทานพระบรมสารรกธาต 9 องค บรรจบนเกศพระ ในครงนนทานเจาประคณสมเดจพระญาณวโรดม (ประยร สนตงกโร) วดเทพศรนทราวาส ราชวรวหาร เปนผทรงประกอบพธอญเชญบรรจพระบรมสารรกธาต และเบกพระเนตรรวมถงเปนประธานสมโภชในวนท 5 ธนวาคม 2543 (วดสมานรตนาราม, 2555 : 131)

1.4. ศาลาหลวงพอ 5 พนอง

ศาลาหลวงพอ 5 พนอง ตงอยบรเวณรมฝงแมนาบางปะกง ดานหนาของอโบสถหลงใหมโดยมหลวงพอ 5 พระองคประดษฐานอย คอ หลวงพอโสธร หลวงพอวดไรขง หลวงพอโตวดบางพลใหญใน หลวงพอบานแหลม และหลวงพอเขาตะเครา

ภาพท 11 ศาลาหลวงพอ 5 พนอง (ทมา: โดยพภทรา แจมรจ, 2557)

จากการสอบถามถงความเปนมาของศาลาหลวงพอ 5 พระองค คณชย เจาหนาทของวด ไดเลาวา “หลวงพอ 5 พระองค มความสาคญมาก โดยเฉพาะหลวงพอโสธรทสาคญตอคนใน จ .ฉะเชงเทรา อยางมาก ทานเจาอาวาสจงสรางศาลานขนมา ปทสรางไมทราบแนชด นาจะประมาณ 3 ปมาแลว ตานานทเกยวกบหลวงพอทง 5 องค มอยวา ทานเปนพนองชาวเหนอทบวชเปนพระ บาเพญบารมและมฤทธอานาจทางจตมาก พอทงหาองคนมรณภาพไปกเขาสถตอยในพระพทธรปทงหาองค และอยากจะชวยมนษยตอไป เลยมฤทธปาฏหารยใหพระพทธรปทงหาองคลอยนามาตามแมนาสายหลกของภาคกลางทง 5 สาย ชาวบานตามรมฝงแมนาเหนพระพทธรปทงหาองคลอยนามากพากนเลอมใสศรทธาแลวนาพระพทธรปทลอยมาขน

สำนกหอ

สมดกลาง

53

ฝง ขนสถตอยตามวดตางๆ ซงองคแรกกลอยมาตามแมนาบางปะกง แลวขนประดษฐานอยทวดโสธรฯ คอ หลวงพอโสธร องคทสอง ลอยไปตามแมนานครชยศร อยทวดไรขง จ.นครปฐม หรอ หลวงพอวดไรขง องคทสาม ลอยไปตามแมนาเจาพระยา อยทวดบางพลใหญใน จ.สมทรปราการ เรยกวา หลวงพอโต องคทส ลอยตามแมนาแมกลอง อยทวดบานแหลม จ.สมทรสงคราม เรยกวา หลวงพอบานแหลม สวนพระพทธรปองคทหา ลอยมาตามแมนาเพชรบร อยทวดเขาตะเครา จ.เพชรบร เรยกวา หลวงพอเขาตะเครา”

2. ศาสนาพทธนกายมหายาน

ศาสนาพทธนกายมหายาน เปนศาสนาพทธลทธใหมทเกดขนราวพทธศตวรรษท 6 ซงแยกตวออกมาจากลทธเถรวาท (หนยาน) แตดงเดมพทธศาสนาลทธมหายานไดรบเอาความเชอถอในศาสนาพราหมณเขเมาปะปน มการนบถอพระอาทพทธเปนพระพทธเจาผสรางโลก พระองคบนดาลใหมพระธยานพทธเจาขน 5 พระองค ประทบอยตรงกลาง 1 พระองค และประจาอยตามทศทงสอกทศละองค พระธยานพทธยงบลดาลใหมพระโพธสตวอกมากมายเปนผคมครองผทนบถอพทธศาสนาลทธมหายาน (สภทรดศ ดศกล, 2549 : 9)

2.1. พระโพธสตวกวนอม องคใหญทสดในประเทศไทย ปางประทานบตรแหงโชคลาภ

และประทานการงานเงนทอง องคใหญทสดในประเทศไทย

องคพระโพธสตวกวนอมปางประทานบตรนนมตานานวา เมอนานมาแลว ทมณฑลฮกเกยน มวดลทธเตาอยแหงหนง เตาซอในวดไดคดจะทายาอายวฒนะขนมา ซงเชอกนวาเมอทานเขาไปแลวจะอายยนและไมแกเฒา แตจะตองใชหวใจของเดกผชายจานวน 100 ลกมาผสมปรงเปนยา เตาซอจงลงจากเขาและจบเดกชายจานวน 100 คนมาขงไวในหองมดเพอเตรยมนาหวใจมาปรงยา ในคนนนเององคพระโพธสตวกวนอม ซงกาลงเสดจขามสะพานเมองฉวนโจวทสรางเชอมไปสเกาะผโถวซาน1 ไดยนเสยงรองของเดกๆเหลานน เลยลงจากดอกบวมาด และไดใหความชวยเหลอเดกๆ เหลานน ภายหลงพระโพธสตวกวนอมจะพาเดกๆไปสงบาน แตเดกเหลานนยงเลกเกนกวาทจะรวาบานตวเองอยทไหน จงนาเดกๆเหลานนไปใหเจาเมองฉวนโจว และชาวบานผไมมบตรไดรบไปเลยงดโดยมความเชอวา หากใครตองการมบตรมกนยมไปไหวขอจากองคเจาแมกวนอมปางประทานบตร เพอใหสมดงปรารถนา (สานกพมพผจดการ, 2551 : ออนไลน)

การจดสรางพระโพธสตวกวนอมทวดสมานรตนาราม สรางขนในป พ .ศ. 2555 โดยพระครธรรมธร ไพรตน ปญญาธโร เจาอาวาสองคปจจบน จากหนงสอวดสมานรตนารามไดมบทสมภาษณ 1

เกาะแหงหนงของจน สถานทศกดสทธทผคนนยมไปขอลก จากเจาแมกวนอมปางประทานบตรแหงน

สำนกหอ

สมดกลาง

54

ของพระครธรรมธร ไพรตน ปญญาธโร เกยวกบการจดสรางพระโพธสตวกวนอมไววา “นานมาแลวไดเคยมคนมาบอกใหอาตมาสรางเจาแมกวนอม แตอาตมากปฏเสธวา เจาแมกวนอมจะมาอยในวดไดอยางไร และสถานทมนไมเหมาะ ทางวดยงสรางใหไมได เพราะยงตองมการบรณะวดอะไรอกหลายอยาง ยงเกนความจาเปน และครงลาสดเมอปทแลว (พ.ศ. 2554) กมคนมาขอใหสรางอก คราวนเหมอนมาบงคบเลยกคอเอารปขององคทานมา อาตมากบอกวา ไมไดหรอกใหสรางไมได ตอนหลงกใหเซยนซอทบางคลามาอญเชญองคทานไปไวทอนกอน” ในทายทสดแลวพระครธรรมธร ไพรตน กไดตกลงทจะสรางพระโพธสตวกวนอม ในปพ.ศ. 2555 โดยจดสรางบนพนทบรเวณปากคลอง ทางออกสแมนาบางประกง เพราะเปนบรเวณทเหมาะสมทสด (วดสมานรตนาราม, 2555 : 153)

ภาพท 12 พระโพธสตวกวนอม ปางประทานบตร (ทมา: โดยพภทรา แจมรจ, 2558)

นอกจากนบรเวณฐานของพระโพธสตวกวนอมนนถกสรางเปนลกษณะรป 8 เหลยม จากการ

สอบถามคณเพญ ศรสข เจาหนาทของวด จงทราบวา

“สาเหตทสรางฐานเปนทรง 8 เหลยม เพราะมเทพโปยเซยนทเชอวาเปนองครกษของเจาแมกวนอมอย 8 องคเทพ คอ ทกวยล ลอตงปง เหอเซยนก ฮนจงหล จางกวเหลา หลนไฉเหอ หนเซยงจอ และเชากกก สวนบรเวณดานหนาจะมเดกชายและเดกหญง เปนเหมอนสาวกเบองซายเบองขวาขององคทาน คอ กมารทอง (กมทง) และ กมารหยก (เงกนง)”

สำนกหอ

สมดกลาง

55

2.2. ศาลเจาลอโจวซอ

ภาพท 13 ศาลเจาพอเสอองคลอโจวซอ (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2557)

ศาลเจาลอโจวซอตงอยบรเวณดานหนาขององคพระโพธสตวกวนอม ซงภายในนนมองคเทพตางๆ ประดษฐานอย ทงพระโพธสตวกวนอม เทพเจาไฉซงเอยะ เทพเจาลอโจวซอ และ กามเทพองคเหวยเลาแชกง โดยจากการสอบถามคณเพญ ศรสข เจาหนาทวดทอยบรเวณนน กลาววา

“ศาลนสรางขนพรอมกบ องคเจาแมกวนอม ประมาณป 52 ไมทราบถงวตถประสงคทสรางเหมอนกน แตคาดวาเพราะเปนองคเทพองครกษเจาแมกวนอม ขางในศาลจะมองคเจาแมกวนอม และมองคไฉซงเอย ขอโชคลาภได ขางหนามองคลอโจวซอ ชวยคมครองขจดทกข และเทพเหวยเลาแชกงขอเรองความรก เวลาคนจนมาเจอเทพเหวยเลาแชกงจะดใจมาก ตนเตนแลวเขากพากนมาไหวทน ไมเขาใจเหมอนกนวา

ทาไม” (เพญ ศรสข, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

2.3. เทพเจาไทสวยเอยะ

ภาพท 14 ศาลเทพเจาไทสวยเอยะ (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2557)

สำนกหอ

สมดกลาง

56

ศาลเทพเจาไทสวยเอยะ ตงอยตดกบองคพระโพธสตวกวนอมปางประทานบตร โดยมไวสาหรบผทตองการสะเดาะเคราะหแกปชง ภายในมทงเทพเจาไทสวยเอยะคมครองดวงชะตา แกปชง, พระโพธสตว พระกษตครรภ (ตจงอวง) พระผโปรดดวงวญญาณ และขจดทกข รวมทงมศาลเจากวนออยภายในอกดวย

จากการสอบถามเกยวกบความเชอเรองการไหวเทพเจาไท สวยเอยะ คณเพญ ศรสข เจาหนาทของวด บอกวา

“เทพเจาไทสวยเอยะ สรางขนประมาณปลายป 53 หลงจากสรางศาลเจาลอโจวซอและเจาแมกวนอม คนจะมาไหวเพอฝากดวงชะตาและคมครองดวงชะตา แกปชง ไมเหมอนกบเทพเจาไฉซงเอยะ ทจะไหวเพอขอโชคลาภ มความสข ปกปกรกษา คมครอง เทพเจาไทสวยเอยะจะชวยใหดวงเราตลอดปดขน ถาใครมเกณฑทดอยแลวจะไดดยงขน แตถาใครมดวงชะตาทไมดทาอะไรกมปญหาตดขด กอธษฐานขอพรจากทานใหชวยปดเปาให แตละวนกมผคนมากราบไหวบชาขอพรกบทานเยอะ ทงไทย ทงจน โดยเฉพาะคนทเกดปชงกบองคไทสวยเอยะ ปทบไทสวย ปรวมชงไทสวย ปเฮงไทสวย ปไหไทสวย ปผวไทสวย ตางกมอทธพลรายตอดวงชะตาทงนน อาจทาใหรางกายเจบปวยงาย จตใจไมเปนสข การงานไมด การลงทนเสยหาย ทะเลาะเบาะแวงกบคนในครอบครว มคดความ ผดหวงในความรก หรออาจจะหนกถงขนเลอดตก

ยางออก กระทงถงแกชวต” (เพญ ศรสข, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

ศาสนาพราหมณ – ฮนด

ศาสนาพราหมณ – ฮนด เปนศาสนาทเกดขนในประเทศอนเดย เชอในเรองการเวยนวายตายเกดและเชอวามพระผเปนเจาคอ มหาบรษหรอพรหมณเปนผสรางโลกและสรางสงมชวตทงปวง มเทพพระเจาสงสดคอ พระพรหม พระศวะ และพระนารายณ รวมถงมเทพเจาองคอนๆ อกมากมาย เชน พระยม พระอนทร พระสรยะ พระลกษม พระวศกรรม ฯลฯ ศาสนาพราหมณเกดจากศาสนาพระเวทของชาวอารยนเขามาปะปนกบความเชอพนเมองทมมากอนของอนเดย ซงศาสนาพระเวทเขามาในประเทศอนเดยราว 1,000 ปกอนพทธกาล เปนศาสนาทบชาเทวดาทเกยวกบธรรมชาต เชน พระอนทร เทพแหงสายฟาและสงคราม พระวรณเทพแหงฝน พระพายเทพแหงลม ฯลฯ (สภทรดศ ดศกล, 2549 : 8)

1. พระพฆเนศปางนอนเสวยสขทใหญทสดในโลก

ในเมองไทยมความนยมประดษฐเทวรปพระพฆเนศสาหรบบชาโดยวดและองคกรตาง ๆ เปนจานวนมากตงแตภายหลง พ.ศ. 2529 เปนตนมาและมาแพรหลายแทจรงกเมอภายหลงเหตการณ

สำนกหอ

สมดกลาง

57

เทวรปดมนม เมอปลายป 2538 เทวรปพระพฆเนศขนาดบชาของไทยมกเปนแบบทประทบนงบนฐานธรรมดา และฐานหวกะโหลก และมอกแบบหนงทคอนขางหายากคอประทบบนบลลงกเมฆ ซงเปนตราของกรมศลปากรและมหาวทยาลยศลปากรในปจจบนน ในบรรดาเทพทงหมดคนไทยรจกพระพฆเนศมากทสดเพราะทานเปนมหาเทพทมสวนเกยวของกบวถชวตคนไทยมากทสดจนกลาวไดวา คนไทยยอมรบในองคพระพฆเนศเปนสวนสาคญสวนหนงในการประกอบพธกรรมตางๆ เปนตราประจากรมกองตาง ๆ มากมาย ดวยศรทธาและอานภาพอนโดดเดนของทาน วดใหมสมานรตนาราม หรอวดใหมขนสนาม จงไดจดสรางพระพฆเนศปานนอนเสวยสข ทมความหมายวา ความสขสบาย ความสขบรบรณมงคงพรอมทกดาน รนรมย ไรทกข ไรความเศราหมอง อมหนา สาราญ มกนมโชคลาภ จะนาความสขสบายมาสผบชา (อษณย จฑะศลป, ผเรยบเรยง. 2553 : ออนไลน)

พระพฆเนศปางนอนเสวยสขประดษฐานอยบรเวณรมฝงแมนาบางปะกง โดยหนหนาออกทางแมนาบางปะกง สรางขนในป พ.ศ. 2552 จากการสมภาษณคณสมยศ เลศวฒนนา เจาหนาทของวด ดแลบรเวณองคพระพฆเนศ ไดอธบายถงความหมายของพระพฆเนศปางนอนเสวยสขวา “รปกายทอวนพหมายความวา ความอดมสมบรณ เศยรทเปนชางมความหมายวา ผมปญญามาก ความหมายของ พระพฆเนศปางนอน หมายถง ประทานความมกนมใช เงนทองไมขาดมอ อยอยางสขสบาย อมหนาสาราญ ขจดปญหา ไมมเรองใหวนวายใจ และองคทานมบรวารคอ หนมสกะ เปรยบไดกบความคด ทพงพลาน รวดเรว ดงนน การขอพรจากองคพระพฆเนศจงเปรยบเสมอนใหคาขอเหลานนไดรบความสาเรจอยาง

รวดเรวนนเอง” (สมยศ เลศวฒนา, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558)

ภาพท 15 พระพฆเนศปางนอนเสวยสขทใหญทสดในโลก (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2557)

นอกจากนบรเวณฐานองคพระพฆเนศปางนอนเสวยสข ยงมรปสลกนนตาขององคพระพฆเนศใหสกการบชา 32 ปาง ซงจะมปายบอกความหมายของแตละปางทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ความหมายของพระพฆเนศแตละปางกจะแตกตางกนออกไป เชน

สำนกหอ

สมดกลาง

58

- ปางท 1: พระบาล คณปต (Bala Ganapati) อวตารภาคเดก : ปางอนเปนทรกของทกคนและเดกๆ เปนพระพฆเนศในวยเดก คลานอยกบพน หรออรยาบทอนๆ เมอโตขนจงเปลยนลกษณะ มวรรณะสแดงเขมม 4 กร แสดงถงความอดมสมบรณ และภาวการณเจรญเตบโต

- ปางท 2: พระตรณ คณปต (Taruna Ganapati) อวตารภาควยหนม : ปางทใหคณประโยชนในกจการงาน ปางนเปนตวแทนการเจรญเตบโต ความเปนหนมสาว นยมตงบชาไวตามสถานศกษา มหาวทยาลย หรอสถานททางานทเตมไปดวยคนหนมสาววยกระตอรอรน

- ปางท 3 : พระภกต คณปต (Bhakti Ganapati) ปางบชาขอพระเวท เพอความสมบรณเตมเตมของชวต หมายถงผภกดอยางแทจรง บชาเพอความสขสมหวงในชวต หรอเพอหลดพน

- ปางท 9 : พระวฆณา คณปต (Vighna Ganapati) ปางขจดอปสรรค และแกไขปญหา อานวยผลใหประสบความสาเรจทวไป ตามแตจะอธษฐาน

- ปางท 12 : พระมหา คณปต (Maha Ganapati) ปางประทานความสขอนยงใหญใหครอบครว อานวยผลใหครอบครวเกดความสมบรณพนสข มทรพยสน และบรวารมาก

- ปางท 18 : พระวระ คณปต (Vara Ganapati) ปางแหงความรกทสขสมหวง อานวยผลใหสมหวงในความรก ควรตงบชาไวในรานเสอผา รานคาทเกยวกบการสมรส การแตงงาน และความรก

- ปางท 25 : พระรนาโมจน คณปต (Runamochana Ganapati) ปางแกกรรม และขจดหนสน เหมาะบชาสาหรบผตองการเปลยนแปลงชวตใหมใหดขน (พลกดวงชะตา) แกไขกรรมเกา ปลดหนสน ลางมลทนทงปวง เปนตน

ความเปนมาของการจดสรางพระพฆเนศปางนอนเสวยสข วดสมานรตนารามนน ขณะนน

กอนทจะมการสรางเกยวกบเรองของพระพฆเนศ ตอนนนทานพระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร ยงไมมแนวคดในการทจะสรางอะไรใหญทสดในโลก แตดวยเหตปจจยแหงความปรารถนาทไดเคยอธษฐานจตเกยวกบการพฒนาวดวาอารามมความสาเรจมาโดยลาดบ ตามคาอธษฐานทวา ถาหากวาเทพองคใดองคหนงมาชวยสรางโบสถกบบรณะวดสาเรจแลวจะสรางองคทานไวหนาวด เมอราลกถงคาทเคยตงจตขอไว กปรากฏความคดขนมาในดวงจตของทานพระครฯ วา เมอทาสาเรจมาถงขนนแลวกตองทาใหเปนไปตามคาพดสกท จากนนพระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร จงทาการหลอองคพระพฆเนศขนมา ซงตอนนนเมอหลอเสรจแลวไดนาไปไวทตนโพธ กางเตนทเอามงไวเฉยๆ ยงไมมทประดษฐานใหเปน กจจะลกษณะ จากนนทานพระครฯ กมนมตททานเชอวาเปนการสอสารจากเทพวา ขอใหทานสรางเปนองคใหญ วดจะไดมบารมรงเรองไพศาล ถงแมวาจะไดรบการสอสารจากเทพใหสรางองคใหญทสดในโลก แตกขาดเรองของปจจย เพราะทางวดเพงสรางอโบสถหลงใหมไป 20 ลานบาท (วดสมานรตนาราม, 2555 : 133 - 134)

สำนกหอ

สมดกลาง

59

เนองจากวดประสบปญหาเรองปจจยทไมพอ ทานพระครธรรมธร ไพรตน ปญญาธโร จงยงคงตงรปหลอองคพระพฆเนศทหลอดวยทองเหลองกบทาวจตคามไวทเตนทตามเดม (ปจจบนเทวรปทงสองประดษฐานอยบรเวณศาลารมนาหนาองคพระพฆเนศปางนอน) หลงจากนนทานพระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร ไดนมตวา “สรางพระพฆเนศเปนองคใหญและใหตงอยหนาวดไปเลย วดจะไดรงเรองไพศาลกวาทเปนอย” อาจจะมองไดวา สงทมาสอสารใหสรางนนคอความคดของทานพระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร ทมความตองการจะสราง แตกยงลงเลเนองจากปญหาดานปจจย และอกเหตผลหนงคอ รปหลอพระพฆเนศนนมการสรางมาหลายทแลว เชน พระพฆเนศองคนงทใหญทสด ท จ.นครนายก และพระพฆเนศองคยนทใหญทสด ทอาเภอคลองเขอน ขณะทคดใครครวญอยกมเสยงดงกองขนมาวา “ถาอยางนนใหทาเปนองคนอนทใหญทสดในโลก” หลงจากนนกไดแบบมาจากทาน พระราชพพฒนโกศล หลงจากทไดแบบมาแลวนน กคดขนมาวาจะใชเปนสชมพ เพราะในปนนเปนวนทในหลวงทรงพระราชสมภพตรงกบวนองคาร และในปนนกาลงนยมสชมพ และสชมพเปนสทสดใสดแลวสบายตา ซงภายหลงทานพระครฯ มารวาเปนสประจาวนเกดขององคพระพฆเนศ เมอไดแบบเรยบรอยแลว ทานพระครธรรมธร ไพรตน ปญญาธโร กตดตอชางและไดกาหนดวางศลาฤกษ โดยเชญทานโภคน พลกล อดตประธานรฐสภา มาเปนประธาน ซงเบองตนทานยงไมรบปาก เพราะทานตองการดกอนวาเหมาะสมไหม ทจะเอาพระพฆเนศไปสรางในวดทานพระครฯ จงชแจงวา “สงทอาตมาสรางน แมวาจะอยใกลองคหลวงพอประทานพร อยใกลกบพระพทธรปกจรง แตจะสรางทานใหตากวาองคพระประทาน เพราะอยางไร ทางวดเราเองกยกยองพระพทธเจาเหนอกวาองคเทพอยแลว” เมออธบายจนกระจางแลว ทานโภคน พลกล กตกลงเปนประธานให กาหนดการวางศลาฤกษในวนท 6 มถนายน พ.ศ. 2552 (วดสมานรตนาราม, 2555 : 134 - 135)

จากหนงสอวดสมานรตนาราม มบทสมภาษณทสอบถามเกยวกบเหตผลของการสรางองคเทพไวในวด วาทาไมทางวดตองเอาองคเทพมาสรางไวหนาวด ทงทเปนเทพเจาของศาสนาฮนด ไมใชของศาสนาพทธ ดวยเหตนทานพระครธรรมธร ไพรตน ปญญาธโร จงชแจงวา

“เหตแหงการสราง ดวยทเราไดอธษฐานไวสวนหนง แลวกอกสวนหนง เราสรางจดทลกษณะของทาดวยความรอบคอบ คอไมใหฐานองคเทพสงกวาฐานขององคพระ ถาหากเราไมวางอะไรใหรอบคอบปานนกคอโดนทบไปแลว เพราะทฐานองคเทพนนมพระนามของสมเดจพระสงฆราชอยดวย และกมพระผใหญนนไดมาตรวจสอบแลว เรากไดชแจงไปวาลกษณะอยางนกองคพระประทานกอยในตาแหนงเหนอกวาอยแลว แลวกตามททาเรองถงสานกพระราชวงในการขอพระนามาภไธยของพระองคโสม กมการตรวจสอบแลว กไมขดของอะไรกจงไดม พระนามาภไธยพระราชทานมาใหทางวด” (วดสมานรตนาราม, 2555 : 136)

สำนกหอ

สมดกลาง

60

กลาวโดยสรป คอ การสรางองคเทพขนภายในวดสมานรตนารามนน พระครธรรมธร ไพรตน ปญญาธโร ไดชแจงวา ไดจดสรางโดยมฐานทตากวาองคพระ เพราะทางวดใหความสาคญกบพระพทธเจาเหนอกวาองคเทพ อกทงมพระนามและพระนามาภไธยรบรองจากสมเดจพระสงฆราช และพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาโสมสวล พระวรราชาทนดดามาต ตามลาดบ

2. พระพฆเนศปางปาฏหารย 108 กร

วดสมานรตนาราม นอกจากจะมพระพฆเนศปางนอนเสวยสขทใหญทสดในโลกแลว ยงมพระพฆเนศปางปาฏหารย 108 กร ซงประดษฐานอยใกลกบพระพฆเนศปางนอน และหลวงพอประทานพร บรเวณรมฝงแมนาบางปะกงอกดวย

ภาพท 16 พระพฆเนศปางปาฏหารย 108 กร (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2558)

พระพฆเนศปางปาฏหารย 108 กร ขอสงใดสาเรจรวดเรวทนใจดงปาฏหารย เปนเทพผประทานความสาเรจ สามารถขจดอปสรรคกดขวางทงปวงได ในวดสมานรตนารามมองคพระพฆเนศทหลอดวยทองเหลองอยกอนหนาน 2 ปาง ดวยกน คอ ปางนง ปางนอน ยงขาดปางยน ทานพระครธรรมธร ไพรตน ปญญาธโร จงดารทจะหลอพระพฆเนศปางยนขนโดยไมไดเนนใหญโตอะไรนก แตวาอยากใหมความหมายและอยากใหมความศกดสทธดวย ทานจงอธฐานจตอกครงหนงวา ขอใหไดพบแบบหรอลกษณะขององคพระพฆเนศปางยนทมความหมาย สาหรบเปนแบบในการกอสราง ซงหลงจากททานพระครฯ ตงจตอธฐานเพยงไมกวนกมเดกหนมเอารปแบบรปวาดของพระพฆเนศ 108 กร มาถวาย ทานพระครฯ เลาใหฟงเกยวกบพระพฆเนศ 108 กร วา “มเดกหนมไดนาแบบมาใหซง

สำนกหอ

สมดกลาง

61

เปนความบงเอญทตรงกบความตองการของอาตมา ทเคยอธฐานไววาอยากจะไดปางยนและกมความหมายในทางใหผบชาสาเรจในสงทขอดวยความรวดเรวทนตาทนใจไดดงปาฏหารย ซงปางนกตรงกบความตองการ คอมมอมากกชวยใหสาเรจไดเรว” (วดสมานรตนาราม, 2555 : 136)

3. พระราหทใหญทสดในประเทศไทย

พระราหองคใหญทสดในประเทศไทย สกการะคมดวง คมภย แกวน แกปชง ประดษฐานอยบรเวณหนาศาลาการเปรยญหลงใหญ ตดกบลานจอดรถ ตลาด รานคา และรานอาหารตางๆ รวมทงพระอนทรทรงชางเอราวณอยในบรเวณใกลเคยงกน

ภาพท 17 พระราหทใหญทสดในประเทศไทย (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2558)

จากหนงสอวดสมานรตนารามพระครธรรมธร ไพรตน ปญญาธโร เจาอาวาสองคปจจบน ไดกลาวถงความเปนมาในการสรางพระราหทใหญทสดในประเทศไทยไววา

“เดมทศาลาทสรางพระราหสถตไวนน เปนศาลาทหลวงพอผนเจาอาวาสองคกอนทานอย ศาลาททานสรางจะมมขทยนออกมาแลวดไมงาม หลงจากททานมรณภาพไปแลว อาตมากเดนไปดวาตองแกไขอะไรบาง กบงเอญวาจนตนาการเหนรปพระราหองคใหญสถตทหนามขศาลา กเลยไดความคดวานาจะสรางองคพระราห จากนนนจงดาเนนการสรางใชระยะเวลาประมาณ 1 เดอนกสรางเสรจ หลงจากนนกเกดกระแสการบชาพระราหขน เพราะในปทสรางนน (พ.ศ. 2554) มกระแสใหคนเกดปชงบชาพระราหเปนการแกเคลดเสรมดวงทาใหมผคนหลงไหลเขามาบชาพระราหเปนพเศษ และในปถดมากยงมผเวยนเขามาบชาพระราหกนมากมไดขาด” (วดสมานรตนาราม, 2555 : 146)

สำนกหอ

สมดกลาง

62

4. พระอนทรทรงชางเอราวณ 3 เศยร

พระอนทรทรงชางเอราวณ ลอดทองชาง 3 เศยร หมดเคราะห หมดโศก หมดโรค หมดภย ประดษฐานอยบรเวณลานจอดรถใกลกบศาลาบชาพระราห ศาลาขนสมานจนประชาและตดกบบรเวณทเปนตลาดของวดสมานรตนาราม

พระอนทรเปนชอของเทวดาในศาสนาพราหมณ ศาสนาฮนด และศาสนาพทธ โดยมตาแหนงเปนจอมเทพ เปนประมขแหงเทวดาทงปวง มหนาทปกครองสวรรคและอภบาลโลก ถอกาเนดขนในสมยฤคเวท ตอมาในสมยทตรมรตอบตขน พระอนทรกถกลดบทบาทลงและเรมมพฤตกรรมทางเพศมากขน กระทงกลายเปนเทวดาชนรองจากมหาเทพตรมรตในปจจบนในเอกสารทางพทธศาสนาและศาสนาเชน มกเรยกพระอนทรโดยทวไปในชอทาวสกกะหรอทาวศกระ ผปกครองสวรรคชนดาวดงส

ภาพท 18 พระอนทรทรงชางเอราวณ (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2557)

ทาวสกกะนนในบางครงมกถกเรยกดวยชอ "อนทระ" หรอในชอทเรยกขานทวไปอกชอวา "เทวานมอนทระ" อนหมายถง "จอมเทพ" หรอ "หวหนาแหงเทพทงหลาย" พระอนทรมรางกายกายา มตาทวกาย มกรยาวมาก 4 กร และสามารถเปลยนรปไดตามใจนก พระอนทรมกถอพณไวในกรซาย กรขวาไวดดพณ โดยมากจะเขยนแค 2 กร โดยหตถถอวชระ สพระวรกายเปนสแสดประกายทอง และจางลงเปนสนวล ในเวลาตอมาเปลยนเปนสเขยวคลายปกแมลงทบ พระอนทรในระยะหลงมกเขยนรปกนเปนสคนผวนวล โดยในอนเดยและไทยสวนมากจะเขยนเปนสเขยว สวนทางทเบตเชอวาเปนสขาวนวล พาหนะของพระอนทร คอ ชางทรงชอ ไอราวตะ (Airavata) หรอ เอราวณ (Airavana) ซงปรกตเปนเทวดาองคหนง เมอพระอนทรประสงคจะเดนทางไปในทใด เทวดาเอราวณกจะกลายรางเปนชางพาหนะ (สรศกด ทอง, 2553 : 122 - 124)

สำนกหอ

สมดกลาง

63

5. พระพรหม พระพรหมทวดสมานรตนารามนนมอย 3 จดดวยกนคอ 1) บรเวณใกลกบเรอนรบรองรมนา

ของเจาอาวาสองคปจจบน 2) ในศาลาหองกระจกรมฝงแมนาบางปะกงอยระหวางศาลเจาลอโจวซอและหนหนาไปทางพระพรหมองคใหญทสดในโลก และ 3) พระพรหมองคใหญทสดในโลกอยบรเวณรมฝงแมนาถดจากพระโพธสตวกวนอมปางประทานบตร

ภาพท 19 พระพรหมทใหญทสดในโลก (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2557)

จากการสอบถามเจาหนาทของวดเกยวกบความเปนมาของการสรางพระพรหมทวดสมานรตนาราม และความเชอเกยวกบพระพรหม ทาใหทราบวา

“พระพรหมทวดสมานรตนาราม เดมทสรางขนขนาดปกต 1 องค คอ องคทอยใกลเรอนรบรองทานเจาอาวาส แลวกสรางองคตอมาทอยในศาลาหองกระจกน พรอมๆ กบพระพรหมองคใหญทสดในโลก ททานเจาอาวาสมแนวคดทจะสรางขน นาจะหลงจากทไดสรางองคพระพฆเนศ พระราห และเจาแมกวนอมองคใหญทสดไปแลวไดรบการตอบรบจากผคนทมาไหวพระดมาก คนมากนเยอะ ทานเลยสรางพระพรหมองคนดวยอกสงหนง พระพรหมนเรมสรางประมาณป พ.ศ. 2556 แลวเสรจป พ.ศ. 2557 มความเชอกนวาพระพรหมคอ ผสรางโลก เปนผทกาหนดชะตาชวตใหแกมนษยจนเกดมคาวา พรหมลขต ขนมา หลายคนอยากไดอะไรกเลยไปขอจากพระพรหม ซงตามความเชอแลวสงทขอจะไดสมหวงอยางทปรารถนาหรอไม ก

ตองขนอยกบการทาความดดวย เพราะ พระพรหมไมชอบคนททาความเดอดรอนใหกบคนอน” (นยนา แซตง, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

64

ความเชอแบบวญญาณนยม (Animism)

ความเชอดงเดมเรองภตผวญญาณ สงคมไทยในอดตนนมรปแบบความเชอทชดเจนสบตอกนมาจากบรรพบรษและมอทธพลตอคนในสงคมตงแตเกด ดงจะเหนไดจากทกๆ กจกรรมของชวตยอมมความเกยวโยงกบศาสนาและความเชอแทบทงสน และมกเกดจากความเกรงกลวในสงทไมสามารถหาขอพสจนหรอควบคมได จงทาใหเกดวธการหรอพธกรรมตางๆ เพอตอรองกบอานาจเหนอธรรมชาต เชน การบนบานศาลกลาวกบสงศกดสทธเพอใหสงศกด สทธคมครองใหแคลวคลาดปลอดภยจากอนตรายหรอขอพรในสงทตนตองการ โดยการตอรองนนจะมอาหารคาวหวาน หรอสงของตางๆ มาใหเปนการตอบแทน หากคาขอนนประสทธผล เชน ในพธการขอฝนซงเกยวของกบความอดมสมบรณอยาง ประเพณบญบงไฟ หรอการแหนางแมวเพอเปรยบเสมอนกบเครองเซนไหวใหกบเทวดาฟาดนดลบนดาลใหเกดฝนตกลงมา มนาเพยงพอตอการอปโภคบรโภค และการเพาะปลก ซงเปนหวใจหลกในการดารงชวตของคนไทยในอดต นอกจากนมนษยยงเชดชพลงเหนอธรรมชาต หรอแมกระทงสงทเปนธรรมชาตดวยเชนกน ดงเชน ยกใหฝนเปรยบเปนพญาแถน หรอมพระแมคงคาคอยปกปกรกษาแมนา พระแมธรณคมครองผนดน เปนตน ดวยเหตนจงจะเหนวามนษยมการสรางรปแบบความเชอและพธกรรมตางๆ ขนมารองรบการเคารพบชาสงทอยนอกเหนอคาสอนของศาสนานนเอง (ฉลาดชาย รมตานนท, 2527 : 34)

ความเชอในรปแบบวญญาณนยม (Animism) ทมอยภายในวดสมานรตนารามนน มสงศกดสทธอยหลายรปแบบ ดงตอไปน

1. จระเขโหราเทพารกษ ประทานเรองโชคลาภการคา

ภาพท 20 จระเขโหราเทพารกษ (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

65

จระเขโหราเทพารกษ ในวหารหลวงพอองคดาวดสมานรตนาราม ชาวบานเชอกนวาเปนจระเขประจาศาลเจาพอตรงคงแมนาบางปะกง มผไมรนาปนไปยงจนตาย เมอราว พ .ศ. 2535 เสรจแลวนาเนอมากนและนาเอาตวมาสตาฟไวทบาน กเกดแตเรองมแตปญหากจการงานตางๆ เสยหายจนไมกลานารางจระเขไวทบานจงนามาถวายวดสมานรตนารามในราวป พ.ศ. 2542 พระภกษไพรตน(เจาวาสองคปจจบน) ไดรบเอาไวและวางไวขางกฏ ปรากฏวามเดกวยรนมาเลนโดยนาศรษะเขาไปมดในปากจระเขเพอถายรป เมอกลบไปเพยงไมกวนกประสบอบตเหตขบรถชนราวสะพานศรษะแตกตาย และปรากฏเหตการณคลายนอกหลายราย พระภกษไพรตน เหนวาจระเขตวนดอาฆาตนก จงนกถงหลวงพอองคดาพระพทธรปศกดสทธประจาวด นาจะชวยโปรดดวงวญญาณ จระเขตวนได จงไดอธษฐานบอกจระเขวาอยาไดอาฆาตแกมนษยเลย จงมาชวยบรณะวดเถด จะไดเปนบญกศล และอธษฐานบอกแกหลวงพอองคดาชวยโปรดดวงวญญาณจระเขตนนดวย หลงจากนนกจงมเหตการณตางๆ เรมดขนโดยมชาวบานมาขอโชคลาภและบนขอใหประกอบอาชพใหประสบความสาเรจกไดสมความปรารถนาจานวนมาก และในป พ.ศ. 2543 ไดอญเชญองคลอโจวซอหรอเซยนซอบางคลา มาประกอบพธแกดวงจตทอาฆาตของจระเข โดยใหผทเกยวของกบการฆาจระเขนมาทาการเซนไหวและขอขมาปดทองตลอดตว นบแตนนกทาใหผคนเหลานนดขนโดยลาดบมา และวดจะทาการสงใดกราบรนมความเจรญมาดงทกวนน (วดสมานรตนาราม, 2555 : 145)

2. พอปบรมครฤาษ (พอแก)

วดสมานรตนารามมพอปฤาษ หรอ พอแก อย 3 จด คอ 1) บรเวณใกลเรอนรบรองรมนาและพระพรหม 2) บรเวณลานจอดรถใกลกบพระราห 3) ดานหนาศาลาพพธภณฑองคเทพ

\

ภาพท 21 พอปบรมครฤาษทง 3 จดในวดสมานรตนาราม (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

66

จากปายทตดอยบรเวณนน ไดบอกถงเรองราวของพอปบรมครฤาษ ไวดงน พอแก หรอ พอปบรมครฤาษของเหลาศลปนทกแขนง ใหโชคลาภ เงนทอง ถอเปนสงศกดสทธทคนในแวดวงศลปะแขนงตางๆ ลวนนยมเคารพนบถอบชา เนองดวยเกดจากความเชอทวา ในอดต พอแกหรอพระฤาษไดเปนผนาเอาศลปะ แขนงตางๆ ไมวาจะเปนการรองราทาเพลง หรอแมแตการรายรา นาฏศลปตางๆ มาถายทอดใหแกมนษยไดรบรความงาม ความออนชอยของศลปะ รจกความออนโยน รจกรก รจกเมตตา และ การใหอภย กอใหเกดความสขแกมวลมนษยชาต ดงนนศลปน หรอผเกยวของในศลปะทกแขนง ในประเทศไทยจงไดเคารพบชาพอแก หรอครฤาษวาเปรยบดงบรมครแหงศาสตรของการแสดง เมอไดบชาแลวจะกอใหเกดศรมงคล มความเจรญกาวหนาในดานการงาน มเสนห เมตตามหานยมในตวพอแก, พระฤาษ หรอบางครงกเรยกกนวา ครฤาษ ถอเปนบรมครแหงศาสตรของการแสดง ตามตานานกลาวไววา พระฤาษมอยดวยกนทงหมด 108 องค ปางเสมอเถรถอวาเปนปางทมฤทธมากทสดในบรรดาทง 108 องค คาวา ฤาษ มาจากคาวา ฤาษ แปลวา ผเหนดวยความรพเศษอนเกดจากฌาน ซงสามารถแลเหนอดตปจจบน และอนาคตได บางครงกเรยกพอแกหรอฤาษวา "ตรกาลชญ" แปลวา ผรกาลทงสาม

นอกจากนพระฤาษยงถอวาเปนผประทานสรรพวชาความร ทงมวลแกมนษยชาต เนองดวยตาราทางโหราศาสตร และตาราทางเทววทยา กลาวไวสอดคลองกนวา พระพฤหสบดถกสรางขนมาเพอใหเปนอาจารยแหงสรรพวชาความรทงมวลเนองดวยพระอศวรมหาเทพ รายพระเวทใหฤาษ 19 ตน ปนเปนธล แลวหอดวยผาสแกวไพฑรย ประพรมดวยนาอมฤต บงเกดเปนเทวราช มสกายดงแกวไพฑรย มวมานบษราคม ทรงกวางทองเปนพาหนะ รกษาเขาพระสเมรดานทศตะวนตก มรางกายแสดงดวยสญลกษณของฤาษจงมปญญาบรสทธ เฉลยวฉลาด พดจาไพเราะเสนาะห เปนอาจารยแหงสรรพวชาความรทงมวลรวมถงเปนอาจารยของเหลาเทพเทวดา จงใหถอวาวนพฤหสบดอนแสดงดวยสญลกษณของฤาษเปนวนครจงมการไหวครกน

3. ศาลขนสมานจนประชา

ศาลนตงอยบรเวณใกลกบพระอนทรทรงชางเอราวณ จากปายทอยภายในศาลนบอกไววา พระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร เจาอาวาสวดสมานรตนาราม เปนผกอตงศาลขนสมานรตนารามจนประชาบรรพบรษผสรางวด ศาลขนสมานรตนารามจนประชากอตงขน เมอวนเสารท 17 กนยายน พ.ศ. 2554 ดวยความระลกถงในตนสกลบรรพบรษผสรางวด และประสบผลแหงความสาเรจในการบรณะวดแหงน โดยพระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร ไดนมตแรงบนดาลชวยเหลอจากบรรพบรษตนสกลผสรางวดโดยเฉพาะอยางยงทานขนสมานจนประชา ผมความศกดสทธชวยคมครองใหพนภยอนตราย อปสรรคตางๆ มาหลายตอหลายครง พระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโรจงไดทาการสราง

สำนกหอ

สมดกลาง

67

ศาลนขน เพอแทนคณและเปนอนสรณ แกทานขนสมานจนประชา และยาทม ยาผอง ยายสน ยาปน ตลอดจนบรรพบรษผรวมสรางวดน และขอยกยองใหทานขนสมานจนประชาเปนเจาทคอยปกปองและเปดทางแกผเขามาขอพร ใหบงเกดความสาเรจดงใจปรารถนาทกทาน

4. พญานาคราช

พญานาค หรอ พญานาคราช ตงอยบรเวณรมฝงแมนาบางประกง โดยจะมเปนร ปปนพญานาคราชถอลกแกวอยบรเวณใกลกบหนขผงจาลองพระเกจอาจารยตางๆ และรปปนพญานาคทอดยาวรมฝงแมนาบางปะกงบรเวณหนาวดสมานรตนาราม จากการสอบถามเจาหนาทของวด ไดเลาใหฟงวา

“พญานาคนจดสรางตามตานานและนมตฝนของเจาอาวาส ประมาณปลายป พ.ศ. 2555 ซงมความเชอวา มาขอพรกบทานแลวจะไดทกอยางตามใจคด เพราะ ดวงแกวททานถออยน คอ ดวงแกวสารพดนก ขอสงใดกจะไดสงนนทกประการ ผคนกจะมาตอแถว เพอเขาควรอลบดวงแกว พรอมคดคาอธษฐานไปดวย แลวนาเงนใสโหลบรจาคเพอถวายเปนปจจย”

จากการศกษาขอมลจากเอกสาร การสงเกตการณ และการสมภาษณดงทกลาวไปในขางตน ทาใหเหนวาวดสมานรตนารามมการเปลยนแปลงและพฒนาการอยางตอเนอง อกทงวดสมานรตนารามยงมการสรางสงศกดสทธทอยในรปแบบของศาสนสถานตางๆ ทมความเชอทหลายหลายทงความเชอแบบพทธศาสนา นกายเถรวาท และนกายมหายาน (แบบจน) รวมทงศาสนาพราหมณ – ฮนด และความเชอแบบวญญาณนยม (Animism) ซงโดยสวนใหญแลวจะมแนวคดททาใหสงปลกสรางนนเปนจดทนาสนใจ เพอดงดดนกทองเทยวและผทมาทาบญ โดยมการใชแนวคดเรองความใหญโต ทงใหญทสดในจงหวด ใหญทสดในประเทศไทย และใหญทสดในโลก เปนตน รวมทงแนวคดเรองตาแหนงทตงของวดและสงศกดสทธตางๆ ทจะอยในตาแหนงทตงดและเปนมงคล

นอกจากนแนวคดเกยวกบการสรางสงศกดสทธตางๆ ของวด ทาใหเหนถงการเลอกรบ ปรบใช ดงจะเหนไดจากการสรางสงศกดสทธแตละอยางนน จะมตานานหรอความเปนมาทเปนเหตเปนผลทาใหเปนทมาของการสรางสงศกดสทธภายในวดนนได อยางไรกตามในสวนตอไปจะเปนการศกษาในความหลากหลายของพธกรรมตางๆ ในวดสมานรตนาราม เชน วนวสาขบชา อาสาฬหบชา ถอศลกนเจ ตลอดจนพธบวงสรวงองคพระพฆเนศ วามพธกรรมใดบาง และมวธการในพธกรรมนนอยางไร เพอเปนแนวทางในการวเคราะหตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

68

การกลายเปนสนคาทองเทยว วดสมานรตนาราม กาวเขามามบทบาทและเปนสถานททองเทยวทมชอเสยงอยางมากแหง

หนงในปจจบนของจงหวดฉะเชงเทรา และเปน 1 ในวดไทยปจจบนทมความเชอปรากฏใหเหนมากมายหลากหลายรปแบบ ซงไมไดมเพยงแตพระพทธรป หรอพระประธานไวใหกราบไหวบชาเทานน หากแตภายในวดแหงนยงมทงองคพระพฆเนศองคใหญทสดในโลก พระราหทใหญทสดในปรเทศไทย และพระอนทรทรงชางเอราวณ พระพรหมใหญทสดในโลก และเจาแมกวนอมใหญทสดในประเทศไทยเชนกน อกทงยงมเทพเจาไทสวยเอยะ หลวงพอองคดา พญานาคราช เปนตน

นบตงแต พ.ศ. 2500 - 2542 วดสมานรตนารามไดถกวางเวนจากการบรณปฏสงขรณมาเปนเวลานาน จนกระทงในป พ.ศ. 2542 วดไดรบการพฒนาและบรณปฏสงขรณอยางตอเนอง จนทาใหไดเปนวดทมชอเสยงอยางมาก และมประชาชนเดนทางมามาสกการบชาสงศกดสทธตางๆ อยางไมขาดสาย ทงในหมคนไทยและชาวตางชาต ยงทาใหวดพฒนาไปไดอยางตอเนอง และกลายเปนสถานททองเทยวทสาคญแหงหนงของจงหวดฉะเชงเทรา

สงศกดสทธกบการกลายเปนสนคาทองเทยว

จากการพดคยกบคณอาร มณเฑยรทอง อาย 59 ป มอาชพขบรถตโดยสารประจาทางระหวางวดหลวงพอโสธร – วดสมานรตนาราม มานานกวา 30 ป โดยคณลงเปนจงหวดฉะเชงเทรา มาโดยกาเนด และเหนพฒนาการของวดมาตงแตสมยทยงไมมชอเสยงมากเทาทกวนน ซงคณลงไดบอกเลาเรองราวตางๆ ไววา

“ลงขบรถตมาตงแตสมยกอนตอนทวดยงไมดงเทาน แตกอนวงรถมากมคนบางไมมคนบาง ตอนทยงไมมพระพฆเนศคนกยงมาไมเยอะเทานหรอก ตอนนนวดนยงไมคอยเจรญเทาไหร แตพอมพระพฆเนศแลวคนกเรมมา ยงชวงทมจตคามรามเทพนนละ ลงคดวาสมยตอนทเรมดงคอชวงจตคามรามเทพนแหละ เพราะวดสมานฯ จตคามรามเทพเขาดงชวงนน สรางประมาณป 52 มทาพธปลกเสกยงใหญเลย แลวกตงแตนนมาลงกสงเกตนะวาวดกเรมดงขน จนมการสรางนนน คนกอยากมาเหนละวาพระพฆเนศองคใหญมนเปนยงไง คนไทยชาวพทธกมาไหวพระดวย แลวหลงจากนนกสรางทละอยางๆ ขนเรอยๆ โดยทานเจาอาวาสนแหละเปนหวคดวาจะสรางอะไรบาง แลวดวยมคนทมาไหวพระเยอะกเลยทาใหพอมทนสราง พอเงนเยอะลาสดทานกเลยสรางโรงพยาบาลถวายใหในหลวงฯ

คนทมาทองเทยวทนตอนนกมทงคนไทยแลวกตางชาต มไมรกชาตเลยละ กมทงจน ญปน ฝรงมาเทยวกน มาขนรถตลงกมประจาเลยนะ วนเสาร – อาทตย คนจะเยอะๆ มากกวาวนธรรมดา ตางชาตทมาเทยวบางคนเขากมากบคนไทย แตบางคนเขามากนเอง คอ บางคนเขากมาไหวดวยความนบถอ บางคนเขากมา เพราะอยากจะรวาวดนสวยขนาดไหน เพราะมลง Facebook ลงสอตางๆ เขากอยากมาดกน บางคนกมาไหวหลวงพอโสธรแลวกเลยเลยมาทน”

สำนกหอ

สมดกลาง

69

นอกจากนในวนทผศกษาเดนทางไปยงวดสมานรตนารามนน ไดสงเกตการณวาทวดสมานรตนารามแหงนมนกทองเทยวกลมใดบาง ซงนอกจากจะมนกทองเทยวชาวไทยจานวนมากแลว ยงม ชาวอนเดยทมาสกการบชาองคพระพฆเนศโดยเดนทางมากบไกดชาวไทย รวมทงชาวเขมร ฝรง และชาวจนทเดนทางมากบเรอทองเทยวอกดวย อกทงผศกษาไดขอมลเพมเตมจากการสอบถามพระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร เจาอาวาสสมานรตนารามเกยวกบนกทองเทยวชาวตางชาตทรจกและเดนทางมายงวดสมานรตนารามแหงนไดอยางไร ทานพระครฯ ไดบอกวา

“นกทองเทยวทนชวงน เยอะมากเปนพเศษ เพราะปดเทอม แตพอเปดเทอมกจะนอยลง ชาวตางชาตกมมาเรอยๆ นะ เขารจกวดจากทางเวบไซต และออกรายการโทรทศน ชอง 5 ทกวน แลวกปาก

ตอปาก แลวกรายการทออกทางชอง 5 ไดออกอากาศไป 177 ประเทศทวโลกดวย” (พระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

สาหรบพฤตกรรมการสกการบชาสงศกดสทธตางๆ ภายในวดในแตละจดนน เมอลงรถทลานจอดรถบรเวณดานหนาของวด สงศกดสทธแรกทจะเจอคอ พระราห และพระอนทรทรงชางเอราวณ 3 เศยร ในบรเวณนนจะมศาลาบชาพระราหใหประพธกรรมและกจกรรมทางศาสนาตางๆ โดยเนนหลกไปทการสะเดาะเคราะหแกปชง จากการพดคยกบคณลงตง เจาหนาทของวดทอยบรเวณนน ไดอธบายถงการสกการบชาพระราหใหฟงวา

“การไหวพระทน คนทมาทาบญสวนใหญถาขบรถมาเองแลวไปจอดรถทลานจอดรถหลงองคพระพฆเนศกจะไหวพระพฆเนศกนกอน แตถามารถประจาทางสวนใหญกจะเรมตนไหวทพระราห เพราะตองลงรถตรงน ซงการไหวพระราห มทงแกปชงและฝากดวงกบพระราหได โดยทนจะมปากกาและกระดาษไวใหเราพรอมเลย แลวทางวดจะทาพธใหงายๆ แตไดมาตรฐาน บางทถาเราตายไปแลวเขากยงสวดใหเราอยเลย เพราะ กระดาษทเราเขยนแลวฝากดวงไวทน ทางวดจะมาเกบไปและทาพธใหทกๆ วนพธเรอยไปตลอด วนนหนมาวนพธถอวาโชคดมาก พอวนนหนเขยนเสรจเขาจะมาเกบไป เกบรายชอนไปไวทใตฐานพระองคใหญๆ ทกองคทอยในวดสมานฯ อดไวในใตฐาน เจาแมกวนอมบาง พระพรหมบาง พระพฆเนศบาง แลวพอกลางคนเขากจะทาพธสวดใหเรา

ในกระดาษทเราตองเขยนชอเนย พอเราเขยนชอ วน เดอน ป เกด เสรจแลว เรากเขยนคาอธษฐานเลย สมมตเราจะเขยนวาเคราะหรายกขอใหกลายเปนด เคราะหดกขอใหดยงๆ ขนไป สขภาพแขงแรง ทางานอะไรขอใหเจรญกาวหนา อะไรกแลวแตเรากขอทานไป พอเขยนเสรจกยกมออธษฐาน แลวทาบญไมตองมากกไดลก เขาไมไดบงคบเรา บาท 2บาท 5บาท 10บาท กได แลวแตเราจะทา พอทาเสรจถาเรานกถง

พอแม เรากหยบมาอกใบหนงแลวทาใหทานดวยกได ทาแบบเดยวกนกบเรานละ” (ลงตง, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

70

ภาพท 22 จดสกการบชาภายในศาลาบชาพระราห (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2558)

จากการสงเกตการณโดยรอบการประกอบพธกรรมสะเดาะเคราะห แกปชง และบชาพระราหนน จะทาในศาลาบชาพระราห โดยเรมจากรบธปสดา 8 ดอก จากจดบรการธปเทยน โดยบรจาค 20 บาท ตอ 1 ชด และหากตองการบชาพระราหดวยของไหวกมจดบรการเชนกน ราคาชดละ 100 บาท ประกอบไปดวย ของดา 9 อยาง คอ ขนมสดา ขาวเหนยวดา ดอกไมสดา กาแฟดา งาดา ถวดา ไขเยยวมา และนาดม จากนนจงจด ธป เทยน วางดอกไม และทองบทสวดมนต และบชาตามปกต

ใกลกนนนเปนบรเวณของพระอนทรทรงชางเอราวณ ซงตรงจดนจะนยมมาสกการบชา เพอสะเดาเคราะห โดยจะมเจาหนาทของวดคอยบอกวธทาวาตองทาอยางไร ซงผศกษาไดประกอบพธกรรมตรงจดนดวย เรมจากรบปายบทสวดมนต และวธการสะเดาะเคราะห รวมทงใบโพธจากเจาหนาทของวดจากนนสวดมนตพรอมกบเดนลอดใตทองชางเอราวณวนไปทางซาย 1 รอบ เพอนาสงไมดออกไปจากตวเรา และเดนลอดใตทองชางเอราวณวนไปทางขวา 3 รอบ เพอรบสงดๆ เขามา โดยตลอดทางเดนจะมปายบอกวธการทาอยตลอดทาง และหลงจากเดนเสรจเรยบรอยแลว เจาหนาทจะบอกใหเรานาเงนใสในใบโพธ และนาไปปกในกระถางทมตนไมจาลองคลายตนกลวย และมปายตดไววาถวายบชาพระอนทรทรงชางเอราวณ คมครอง ดวงชะตา สะเดาะเคราะห

อกสงศกดสทธหนงทถอเปนจดสาคญของวดสมานฯ คอ องคพระพฆเนศ ปางนอนเสวยสข ทปายภายในวดบอกไววาเปนพระพฆเนศองคปางนอนเสวยสขทใหญทสดในโลก พระพฆเนศองคนประดษฐานอยตรงบรเวณลานโลงรมแมนา โดยหนหนาออกทางฝงแมนาบางปะกง ผคนสวนใหญทมาทนนนจะมาสกการบชาองคพระพฆเนศทบรเวณองคพระพฆเนศปางนอนเสวยสขเปนอนดบตนๆ ของสงศกดสทธภายในวด ทฐานของพระพฆเนศองคใหญ ยงมพระพฆเนศอก 32 ปาง ใหเดนเวยน

สำนกหอ

สมดกลาง

71

ทกษณาบชา และมหนสตวพาหนะของพระพฆเนศอยบรเวณดานหนาขององคพระพฆเนศ ชอวาหนมสกะ ซงจะมนกทองเทยวตอแถวยนรอกระซบทรปปน ทานหนอยเปนจานวนมาก

“เชอกนวาถาอยากไดสงใด ขอพรใหสมหวง ใหไปกระซบทขางห ทานหนมสกะ แลวทานหนจะนาสงทเราขอนนไปเตอนทานพระพฆเนศอกครงเพอใหประทานสงทตองการกลบมา และมเคลดลบเลกนอยวาใหนาเงนทาบญใสตรบบรจาคทวางอยบรเวณดานหนาของทานหนเพอเปนการตดสนบนอกดวย เคลดลบอกอยางหนงในการขอพรคอ ขณะกระซบบอกทานหน ใหเราเอามออกขางออมไปปดรหของทานดวย เพอ

ปองกนไมใหการฝากขอพรเขาหซายทะลหขวาไป” (สมยศ เลศวฒนา สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558)

ภาพท 23 จดสกการบชาและแกบนองคพระพฆเนศภายในศาลารมนา (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2557)

การประกอบพธกรรมไหวองคพระพฆเนศ ทงบชาธป เทยน ดอกไม และของไหวตางๆ จะทาในศาลารมแมนาบางปะกง พธกรรมเรมจากมจดบรการดอกไม ธป เทยน เครองบชาตางๆ อยบรเวณดานขางองคพระพฆเนศปางนอนเสวยสข โดยจะมปายตดไวเพอบอกราคาของทาบญตางๆ ทงพวงมาลย และ ดอกไม ธป เทยน ชดละ 20 บาท ชดผลไมตะกราละ 99 บาท บายศรคละ 99 บาท แลกเงนเพอใสบาตรดอกบวพระพฆเนศ 32 ปาง ถวยละ 40 บาท และขนมลาด กลองละ 50 บาท ซงจากการสอบถามเจาหนาททาใหทราบวา ลาด เปนขนมทพระพฆเนศ ทรงโปรดเปนพเศษเหนอกวาของบชาใดๆ

“ลาด เปนขนมทพระพฆเนศ ทานชอบมากกวาของบชาอนๆ จะเหนไดจากรปปนองคพระพฆเนศในพระหตถของทานจะถอถาดขนม ลาด อยเสมอ พระองคเองยงไดประกาศไวดวยวา ถาผใดถวายบชาสกการะพระองคดวยขนมลาด ความปราถนาใดๆ ของผนนจะสมฤทธผล และผนนจะไดรบการประทานพรใหสาเรจตามทปรารถนา”

สำนกหอ

สมดกลาง

72

ประชาชนสวนใหญทมานนกจะมาไหวขอพร หรอบชาพระพฆเนศเพอใหไดรบความสาเรจ สมความปรารถนา ขจดปญหา และอปสรรคตางๆ ดงเชน คณชาลณ อาย 29 ป พนกงานบรษทเอกชนแหงหนง ทเดนทางมาจากบานเกดทกรงเทพทกปเพอสกการบชาองคพระพฆเนศ

“มาทนครงแรกตงแตป พ.ศ. 2552 ตอนนนเพอนชวนมา เปนชวงทกระแสบชาพระพฆเนศกาลงมาแรง และทวดแหงนกมชอเสยงวา มองคพระพฆเนศองคทใหญทสดในโลก พอมาแลวกสวยงามประทบใจมาก จาไดวามาครงแรกมาขอพรและบนกบทานวาขอใหไดงานทตวเองหวงเอาไว แลวถาสาเรจจะกลบมาบชาองคทานอทกป ตอนแรกกบนไปเฉยๆ ไมไดคดอะไรนะ เสรจแลวไดอยางทคดไว เลยศรทธาในองคพระพฆเนศ แลวหลงจากนนมากมาตลอด บางทก มาไหวเฉยๆ บางทกมา บนขอเรองอนๆ กม วดทนเปลยนแปลงเรว มาทกครงกสรางสงศกดสทธเพมตลอด แตพมาจะชอบมาไหวแคพระพฆเนศองคน กบเจาแมกวนอม เพราะเราศรทธา สวนอยางอนกแลวแตโอกาส กมแกปชงบาง ไหวพระราหบาง ตวพเองนบถอพทธ แตกเชอในความศกดสทธขององคพระพฆเนศ และเจาแมกวนอมดวย และเทพเจาอนๆ แตกไหวพระ ทาบญตามปกต คอ สงไหนด เรากนบถอบชา”

คณบญม อาย 33 ป ผมาสกการบชาอกคนหนงทเดนทางมาจากจงหวดกรงเทพฯ เชนกน เลาวา “มาครงนเปนครงท 2 แลว กไหว เพราะ ศกดสทธนะ คอขออะไรกจะสาเรจ เพราะ ทบานจะบชาอยแลว มาขออะไรกจะได อยางขอใหไดเดนทางไปทนนทนกจะไดจะสาเรจ กคอมาครงแรกกคอไมรวามวดนคอเขามาแลวกเจอ กไมรวาทาไมถงไดเขามา พอเขามาแลวกเจอกเหนองคทานเลย คอตอนนนไมรเลยวาวดนสรางมาแลวอะไรอยางน มาตงแตกอนทวดนจะมคนรจก คอมาชวงแรกๆ เลย”

คณสนชย อาย 36 ป เดนทางมาจากจงหวดอยธยาบอกวา “มาทนครงแรก คอไดยนมาวาขอแลวไดประสบความสาเรจกเลยมา แตกชอบพระพฆเนศอยแลว มากทาพธตามปกตจดธป เทยน ไหวขอพรพรอมดอกไมตรงศาลารมนา แลวกมากระซบหหนแลวกปดหขางนง แลวบอกวาถาประสบความสาเรจจะกลบมาอก แลวแตเราจะบอกวาเราจะกลบมาแกอะไร เราบนอะไรไว สวนใหญจะเปนกลวยกบออย ผลไมขององคทานชดใหญๆ ทเหนนะ แลวกดอกดาวเรอง มากไหวทกจดเลยทมทน”

นอกจากการประกอบพธกรรมทางศาสนาแลว จากการสงเกตการณพบวาประชาชนทมาสกการบชา องคพระพฆเนศจะนยมถายรปทงกบองคพระพฆเนศปางนอนเสวยสข และทานหนมสกะ

ถดมาจากพระพฆเนศปางนอนเสวยสข จะมพระพฆเนศอกปางหนงคอ พระพฆเนศปางปาฏหารย 108 กร มปายตดไววา พระพฆเนศปางปาฏหารย 108 กร ใหสงทคดหวงไดรบความสาเรจอยางรวดเรวเหมอนมปาฏหารย จากการสงเกตการณพบวาตรงจดนผคนกนยมมาสกการบชาจานวนมากไมตางจากจดอนๆ และนยมถายรปกบพระพฆเนศปางปาฏหารย 108 กร เชนกน

สำนกหอ

สมดกลาง

73

อกฝากหนงขององคพระพฆเนศปางนอนเสวยสขพระพทธมหากรณาคณประสทธ หรอหลวงพอประทานพร ถกจดวางใหอยในตาแหนงฮวงจยทเปนมงคล ทงปากถงเงนถงทองและทศหมอเทพ ไหวขอพรในเรองของโชคลาภ เงนทอง สขภาพแขงแรง ใหหายจากโรคภยไขเจบตางๆ และดานหนาหลวงพอประทานพร มทงพระศรอารยเมตไตรย หลวงพอประทานพรองคเลก และพระสวล ไหวขอพรในเรองของสขภาพ ใหหายปราศจากโรคภยไขเจบ คาขายขอใหรารวยเงนทองไหลมาเทมา เปนตน

ตอจากนนจะเปนเจาแมกวนอมปางประทานบตร อยกลางแจง มปายบอกไววาเปนเจาแมกวนอมปางประทานบตรทใหญทสดในประเทศไทย และบรเวณใกลกนนนมศาลเจาพอเสอลอโจวซอตงอยอกดวย ซงดานในจะเปนสถานทสาหรบสกการบชาองคเจาแมกวนอม สงศกดสทธและเทพเจาจนตางๆ การสกการบชาพระโพธสตวกวนอมในบรเวณนนนจะทาบรเวณหนาศาลเจาแบบจนทอยตดกน โดยภายในศาลนนจะมพระโพธสตวกวนอม เทพเจาไฉซงเอย และเทพเจาอนๆ ประดษฐานอย เชน เทพเจาลอโจวซอ เทพเจาแหงโชคลาภ และ กามเทพองคเหวยเหลาแชกง ขอความรก ส ข สมหวง เปนตน บรรยากาศโดยรอบจะเหมอนการสกการบชาสงศกดสทธในวดจนโดยทวไป คอ มจดปกธปบชา 3 จด โดย จดท 1 ไหวทกง หรอเทพยาดาฟาดน, จดท 2 ไหวเทพเจาในศาลเจาแมกวนอม และจดท 3 ไหวพระโพธสตวกวนอมองคใหญทสดในโลก

ภาพ

ภาพท 24 จดสกการบชา พระโพธสตวและเทพตางๆ (ทมา: โดยพภทรา แจมรจ, 2558)

อกทงในศาลเจาลอโจวซอมขนตอนวธการขอโชคลาภเทพเจาไฉซงเอยะ โดยมจดบรการของไหวราคา 100 บาท ขนตอนคอ 1.นาชดไหว ชดละ 100 บาท 2. จดธป 3 ดอก อธฐานไหวองคไฉซงเอยะ อยในศาลดานซาย 3. ใชกระดาษเงนทอง อธฐานโบกเขาตวรบความเปนมงคลตงแตศรษะจดทอง 3 ครง 4. นากระดาษเงนทอง สม มาวางบชาทหนาองคเทพเจาไฉซงเอยะ อยในศาลดานซาย

สำนกหอ

สมดกลาง

74

และ 5. เตมนามนตะเกยงเพอใหเจรญรงเรองมอายยนยาว ใกลกนนนมชดบชาฝากดวงชะตากบองคเจาแมกวนอม ราคาชดละ 40 บาท

จากเจาแมกวนอมปางประทานบตรเดนตอมาทางซายมอจะมหองกระจกทภายในเปนทตงของพระพรหม และในบรเวณเดยวกนกบองคพระพรหมทอยในศาลาหองกระจกจะมเทพทนใจนตโบโบยอย และมปายบอกวธการขอพรกบเทพทนใจไวดวย โดยวธการขอพรคอ มวนเงน 2 ใบ แลวเสยบทมอองคเทพจากนนเอาศรษะ จรดทปลายนวองคเทพ แลวอธษฐานขอพรได 1 ขอ เสรจแลวเอาเงนใบท 1 ทาบญใสตบรจาค และใบท 2 ใหนากลบไปเปนเงนขวญถง นอกจากนวดสมานรตนารามยงมพระพรหมอยอก 2 ทคอ บรเวณดานหลงของศาลาหองกระจกแหงน ซงเปนทตงของพระพรหมทใหญทสดในโลก โดยกอสรางแลวเสรจเมอปลายป 2557 ทผานมา และอกองคหนงนนอยระหวางทางทจะไปไหวองคพระพฆเนศ ซงใกลกนนนมพอปฤาษ หรอ พอแกอยดวย

การสกการบชาพอปฤาษนนภายในศาลาพอปฤาษจะมดอกไม ธป เทยนทวางอยบรเวณดานหนาของพระพรหมทอยตดกน โดยมปายตดอยทตรบบรจาควา ไหวพระพรหมใชธป 16 ดอก ไหวปฤาษใชธป 9 ดอก ผาสามส 99 บาท ผลไมชดละ 99 บาท และ บายศรคละ 99 บาท

ภาพท 25 ปบรมครฤาษ และการชอนลกบอลเสยงทาย (ทมา: โดยพภทรา แจมรจ, 2558)

นอกจากนภายในศาลาจะมรปปนไกจานวนมาก ตรบบรจาคบชาบรมครฤาษ ชางเสยงทาย โดยมปายบอกวธการเสยงถามไววา นงคกเขาชดตวชางและเสมอมอขางทถนด พรอมตงจตใหมน ระลกถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ อธษฐานพรอมเงนบชาครพอปฤาษ ผชายยกดวยนวกอย

สำนกหอ

สมดกลาง

75

ผหญงยกดวยนวนาง หากยกขน 3 ครง สงทปรารถนาจะสาเรจ และใกลกนนนมโหลใสลกปงปองตวเลข เพอใหเราไดเสยงทายจากการชอนลกบอลตวเลขขนมา จากการสงเกตการณพบวา บางคนกจะชอนขนมาเปนเลข 2 ตว หรอ 3 ตว เมอสอบถามผทมาประกอบกจกรรมตรงจดน บอกวา

“พอไดเลขมากจะเอาไปเสยงโชค ซอลอตเตอร เผอถกรางวลกบเขาบาง เคยมาขอพรนะ แลวได

ตามทขอ เขากบอกกนวาตองเอารปปนไกมาถวาย แลวมารทหลงวาเขาเชอกนวารปปนไกจะชวยเรยกโชค

ลาภและเงนทองมาให ถาบนเรองเกยวกบโชคลาภเงนทองแลวบอกวาจะเอาไกมาถวาย กมกจะไดตามทขอ

ทกคน” (สรน, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

บรเวณใตฐานองคพระพรหมทใหญทสดในโลกจะมหองภายในทเปนทตงของสงศกดสทธตางๆ ดงน 1. พญาครฑชนวประกาศต แกดวงตก แกอาถรรพ 2. พระนารายณปางเปดโลก เปดโชคชะตาชวตใหรงเรอง และ 3. พระพฆเนศปางนาฏราช ชนวประกาศต ใหความสาเรจ ใหเกดโชคลาภ โดยมวธการขอพรทไมแตกตางกนนก คอ ใชเงนเสยบทมอองคเทพตางๆ จากนนบชาและอธษฐาน และใชหนาผากชนทปลายนวองคทาน และเมออธษฐานขอพรเสรจแลวใหนาเงนใสลงในตรบบรจาค เมอเดนขนไปทชน 2 จะเปนหองเกบองคพระคมดวง คมภย สรางพระแทนตว สรางขนเพอบรรจวหารฐานพรหม โดยเมอครบ 99 วน ทางวดจะยกขยบนาขนไปไวบนหวใจ (ชน 3) ใจกลางองคพระพรหมเพอรกษาคมครองดวงชะตาชวตตลอดไป ผทสนใจสกการบชาจะสามารถตดตอเชาบชาพระคมดวงไดทบรเวณชน 1 องคละ 1,000 บาท

ภาพท 26 หองเกบองคพระคมดวงใตฐานองคพระพรหมทใหญทสดในโลก (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2558)

อกดานหนงของเจาแมกวนอมปางประทานบตร จะมศาลเทพเจาไทสวยเอยะ สะเดาะเคราะหแกปชง มขนตอนคอ นาชดไหวชดละ 100 บาท ทซอจากบรเวณลานดานหนาของศาลเทพเจาไทสวยเอยะ โดยจะมแผนปายบอกวธการสะเดาะเคราะหเอาไววา 1. จดธป 3 ดอก ไหวองคเทพ

สำนกหอ

สมดกลาง

76

ไทสวยเอยะ 2. เขยนชอและนามสกลลงบนชดไหวแลวนาไปใสบาตรเพอฝากดวงชะตาพรอมเงนตออาย 3. ใชกระดาษเงนกระดาษทองอธษฐานปดเคราะหออกจากตวตงแตหวจรดเทา 4. เดนไปเตมนามนตะเกยง 5. นากระดาษไปทเตาเผาเปนอนเสรจพธ

บรเวณลานรมฝงแมนาบางปะกงจะมลานทอยบรเวณกลางแจงและลานทอยในบรเวณทมหลงคา บรเวณนนจะมองคพญานาคทอดยาวรมฝงแมนา จากการสงเกตการณจะเหนวาจะมประชาชนมาประกอบพธกรรมตรงนโดย ยกมออธษฐานพรอมเงนปจจยจากนนนาเงนใสลงในโหลดานขางของพญานาคราช จากนนใชมอวนลบพรอมอธษฐานอกครง

ภาพท 27 องคพญานาคตวแทนของความอดมสมบรณ (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2557)

จากนนจะเปนองคจาลองหนขผงของเหลาพระเกจอาจารยชอดงจากวดตางๆ ซงตรงจดนจะมโตะวางตรบบรจาค โดยเขยนปายไววา ใสบาตรบชาคณ พระอรยะ – เกจอาจารย ถวยละ 20 บาท จากนนกนาเงนใสตเพอแลกเงน และนาเงนเหรยญทอยในถวยมาใสบชาบร เวณหนาพระเกจอาจารยแตละองค ซงมประชาชนใหความสนใจอยเปนจานวนมาก สวนทางดานหลงจะมกระทงหรอประทปยกษทภายในบรรจพระบรมสารรกธาต โดยมปายเชญชวนใหใสบาตรบชาพระพทธเจา กลางสายนาบางปะกง บนกระทงใหญและสวยทสดในโลก ซงบรเวณดานหนานนจะม เจาหนาทของวดคอยใหบรการแลกเหรยญใสบาตรพระบรมสารรกธาตบนกระทง 20 บาท และประชาชนจะเดนเขาไปสกการบชาพระบรมสารรกธาตทอยภายในกระทงโดยนาเหรยญวางทหนาพระพทธรปปางวนเกดของแตละคนและพระบรมสารรกธาต

สำนกหอ

สมดกลาง

77

ภาพท 28 องคจาลองพระเกจอาจารยชอดงจากวดตางๆ (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2557)

สดทางเดนดานนมศาลาหลวงพอพทธโสธร 5 พนอง ดานหนาศาลามหลวงพอนาคปรก ททาไวใหอธษฐานบชาเพอโยนเหรยญเสยงทาย อยากรวาสงทอธษฐานขอจะสาเรจหรอไม และจะชาหรอเรวเพยงไร กหยบเหรยญ 5 บาท หรอ 10 บาท จานวน 3 เหรยญ ขนมาอธษฐานเสยงทาย แลวโยนใสบาตรทตงอยดานหนาหลวงพอนาคปรก ถาเหรยญลงบาตรครบทง 3 เหรยญ แสดงวาสงทขอจะสาเรจเรวทนใจ ลง 2 เหรยญ สาเรจแนแตชาหนอย ลงเหรยญเดยวสาเรจชา และอาจจะสาเรจเพยงแคบางสวน ถาโยนแลวไมลงในบาตรเลย แสดงวาคาอธษฐานจะไมเปนผล บรเวณใกลกนนนยงมบรการจดเทยนดอกบวสประจาวนเกดสะเดาะเคราะหสบชะตา บชาโชค ลอยทกข ลอยโศก รบโชค เสรมดวง ราคาดอกละ 40 บาท อกดวย สวนขางในศาลานนจะมพระพทธรปอย 5 องค เรยกวาหลวงพอโสธร 5 พนอง ไหวพระขอพรและรดนามนต

ภาพท 29 จดโยนเหรยญเสยงทายบรเวณหลวงพอนาคปรก (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

78

จากศาลาหลวงพอพทธโสธร 5 พนอง ลกเขามาดานในจากฝงแมนา ฝงตรงขามศาลาหลวงพอพทธโสธร 5 พนอง จะเปนอโบสถหลงใหมของวดสมานฯ ดานขางอโบสถเปนลานจอดรถ ดานหนาอโบสถใหมมหลวงพอโตใหไหวบชาอย บางคนทไมไดเขาไปในอโบสถ กจะไหวหลวงพอโตองคทอยหนาแทนสวนขางในกจะมหลวงพอโตอกองคหนงเปนพระประธานประดษฐานอย หลวงพอโตทอยขางในอโบสถหลงนจากปายทอยภายในวดบอกวาเปนพระพทธรปสารดองคทใหญทสดของจงหวดฉะเชงเทรา นามของทานคอ หลวงพอโต มความเชอวาใหไหวขอพรใหมตาแหนงหนาทการงานใหญโต และมความเจรญกาวหนา

ภาพท 30 พระประธาน อโบสถหลงใหม (ทมา: โดยพภทรา แจมรจ, 2558)

การประกอบพธกรรมบรเวณอโบสถหลงใหมจะมจดบรการดอกไม ธป เทยนตางๆ โดยมตรบบรจาคตามกาลงศรทธาตงอยในบรเวณใกลกน และใหประชาชนสกการบชา ปกธป เทยน วางดอกไม ทบรเวณดานหนาของอโบสถหลงใหม สวนดานในนนไมอนญาตใหปกธป เทยน และวางดอกไม แตสามารถเขาไปสกการบชา และเขาชมภายในอโบสถหลงใหมได

จากการสอบถามผทมาสกการบชาทอโบสถหลงใหมทาใหทราบถงทศนคตของคนทมาทาบญวา “มาทาบญทนถาจะคดในแงดมนกดนะมครบทงพระ ทงองคเทพ และหลายอยาง แตวาถามองอกมมหนงกเหมอนทนจะโดนโจมตเยอะนะ วาเปนวดแตทาไมสรางองคเทพ แตเรากมาดวยความศรทธา คอ ไมไดคดอะไรมาก อยากมาทาบญกมา แลวกเขาใจดวยวาวดคงอยากจะพฒนาใหดงดดคนปจจบนทไมคอยเขาวดเขาวากนใหมามากขน เดกๆ วยรน อะไรอยางน ตางชาตยงม กดนะถอวาเปนการสรางรายไดให

ชาวบานเพม” (นทธดา, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

79

ผมาทาบญอกทานหนง ไดบอกถงทศนคตทมตอวดสมานรตนารามวา

“มาทนด ชอบ แตวาหลงๆ นคนเยอะมาก บางทเรากไมสะดวก ถาวนเสาร อาทตย กจะไมมา จะมาวนธรรมดาแทน สบายกวา ไมตองเบยดเสยดกน เดยวนเหนวามทวรจนมาลงดวย เขามเรอทองเทยวดวย คนกเลยเยอะขนมาก แตกยงชอบมา เพราะใกลบาน อยบางแกวนแหละ แลวอกอยางกศรทธาองคพระพฆเนศดวย ชอบมาเชาบชาองคทาน แลวกซอของฝากลกหลานกลบบาน อาหารเยอะมอรอยหลายอยาง” (พรรณทพา, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

ภาพท 31 บรเวณลานจอดรถและพระอโบสถหลงใหม (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2558)

จากนนเมอยอนกลบเขามาทางตลาด หนหนาไปทางฝงถนนตรงกนขามกบพระพฆเนศปางนอนเสวยสของคใหญทอยลานรมนา เปนศาลาหลวงพอองคดา ขางในมหลวงพอองคดา ซงจาลองมาจากพระพทธรปองคดา ประดษฐานอย ทมหาวทยาลยนาลนทา รฐพหาร ประเทศอนเดย อายประมาณ 1,200 ป ชาวบานทนนถาเกดเจบปวย กจะมาอธษฐานขอใหหายจากโรค โดยใชนามนมาลบทองคพระ แลวกเปนความมหศจรรยทชาวบานไดหายจากโรคตางๆ ไดจรงๆ คนทเจบปวยจะมาไหวขอพรหลวงพอองคดาทวดสมานฯ ใหหายบางกเปนไปตามความศรทธา (นยนา แซตง, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

80

ภาพท 32 ศาลาหลวงพอองคดา (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2558)

การประกอบพธกรรมเพอสกการบชาหลวงพอองคดานจะสกการบชาทบรเวณดานในของศาลาหลวงพอองคดา และวางดอกไม จดธปเทยนบชา ทบรเวณดานหนาหองกระจกทองคทานประดษฐานอย และในศาลาหลวงพอองคดายงมจระเขโหราเทพารกษ และบรเวณดานหนายงมรอยพระพทธบาทจาลองแหงแรกในประเทศไทยทประชาชนนยมไปสกการบชา และจะนาเงนใสไวขางในรอยพระพทธบาทเพอทาบญและสกการบชาอกดวย

จากการสมภาษณคณกฤษ ผทมาทาบญ ณ จดนน บอกวา

“สวนใหญกจะมาไหวขอพรจระเขใหมโชคลาภ ทามาคาขน ทาอะไรกประสบความสาเรจอยางทหวง เพราะเคยมาขอครงนงแลวเหนมคนเอาไกสดมาแกบนทานเตมเลยเลยอยากลองขอดบางขอเสรจแลวก

ไดสาเรจอยางทหวง กเลยกลบมาอก แลวชอบทนดวย มหลายอยาง ไดมาไหวองคพระพฆเนศดวย” (กฤษ, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

จากขอมลขางตนทกลาวมานนทาใหเหนวาวดสมานรตนารามมสงศกดสทธมากมายทงในแบบพทธศาสนา หรอพราหมณ – ฮนด รวมทงความเชอแบบจนในเรองของเทพเจาตางๆ และความเชอในแบบดงเดมในแบบวญญาณนยม (Animism) กมใหเหนเชนเดยวกน จงกลาวไดวาวดสมานรตนารามเปนศนยรวมความเชอรปแบบตางๆ ไวดวยกน

สำนกหอ

สมดกลาง

81

กจกรรมภายในวดสมานรตนาราม

ปจจบนวดสมานรตนารามเปนศนยรวมจตใจของประชาชนในจงหวดฉะเชงเทรา และสรางชอเสยงใหกบจงหวดเปนอยางมาก เมอมการจดกจกรรมตางๆ จงไดรบความสนใจจากประชาชนโดยทวไป ทงนผศกษาจะนาเสนอโดยแบงเปน 1) กจกรรมทางศาสนา และ 2) กจกรรมอนๆ นอกเหนอจากกจกรรมทางศาสนา ดงน

1) กจกรรมทางศาสนา เปนกจกรรมทจดขนในวนสาคญทางศาสนาทวไป โดยจะจดงานวนสาคญทางศาสนาหลกๆ เชน มาฆบชา วสาขบชา เขาพรรษา ออกพรรษา ตกรบาตรเทโวฯลฯ กจกรรมททาจะเปนทงดานพธกรรมทางศาสนาทวไป เชน ทาบญตกบาตร สรงนาพระ เวยนเทยน เปนตนและไมใชพธกรรม เชน มการออกราน ขายของ มหรสพตางๆ และรบบรจาคผานการซอสนคาภายในวด เชน รานหนงสอ รานอาหาร รานเชาวตถมงคล จะมปายตดไววา รายไดสมทบทนสรางโรงพยาบาลวดสมานรตนาราม เปนตน สวนผทมารวมงานนนจากการสงเกตการณ สมภาษณ และทาแบบสอบถาม ทาใหทราบวา มจานวนของบคคลทมาจากภายนอกมากกวาคนในทองถน

2) กจกรรมอนๆ นอกเหนอจากกจกรรมทางศาสนา คอ กจกรรมทจดขนในวนสาคญตางๆ เชน - งานวนแมแหงชาต มการจดงานเฉลมพระเกยรต และ ถวายพระราชกศล 12 สงหา วนแม ในวนท 11 สงหาคม พ.ศ. 2557 เทศนมหาชาต 13 กณฑตลอดวน วนท 12 สงหาคม พ.ศ. 2557 เชาแปดโมงทาบญตกบาตร มพระสงฆจานวน 12 รป - งานวนพอแหงชาต วนท 5 ธนวาคม พ.ศ. 2557 - งานทาบญประจาปอทศใหทานขนสมานจนประชาและบรรพบรษผสรางวดสมานรตนา

รามวนท 17 กนยายนพ.ศ. 2557

- การแขงขนเรอความเรวหลายประเภท จดขนทสนามแมนาหนาวดสมานรตนารามวนท

29 - 30 พฤศจกายน พ.ศ. 2557

- การจดกจกรรมการปฏบตธรรมประจาปของวดสมานรตนาราม จดขนในวนท 27 - 30

พฤศจกายน พ.ศ. 2557 ซงจะมการบวชชพราหมณ ปฏบตธรรม ทาบญตกรบาตร และ

ถวายผาปา เปนตน

- กจกรมมทอดผาปาโดยวดสมานรตนารามถวายผาปาและเทยนจานาพรรษา 17 วด ใหกบวดในเขตปาทรกนดาร ในวนท 29 มถนายน พ.ศ. 2557 โดยมยอดเงนบรจาครวมทงสน 255,453 บาท

สำนกหอ

สมดกลาง

82

ตารางการจดงานวนส าคญตางๆในรอบปของวดสมานรตนาราม เดอน กจกรรม

มกราคม วนขนปใหม (สวดมนตขามป) กมภาพนธ วนมาฆบชา มนาคม - เมษายน วนสงกรานต

พฤษภาคม วนวสาขบชา มถนายน - กรกฎาคม วนอาสาฬหบชา, วนเขาพรรษา สงหาคม วนแมแหงชาต กนยายน งานถอศลกนเจ, ทาบญประจาปอทศใหทานขนสมานจนประชาและบรรพบรษ

ผสรางวดสมานรตนาราม ตลาคม ตกบาตรเทโว

พฤศจกายน งานประจาปศาลพระโพธสตวกวนอม, วนลอยกระทง, การแขงขนเรอความเรว ธนวาคม วนพอแหงชาต

(ทมา : https://www.facebook.com/WatSaman.Rattanaram)

จากตารางแสดงกจกรรมตางๆ ของวดทาใหเหนวาจะเหนไดวาวดสมานรตนารามมการจดกจกรรมตางๆ อยางตอเนองตลอดทงป ทงในวนสาคญทางศาสนา และวนสาคญอนๆ ตลอดจนกจกรรมเพอความบนเทงตางๆ ซงไดรบความสนใจจากประชาชนโดยทวไปเปนอยางมาก และการจดกจกรรมตางๆ เหลานไดทาใหเกดแรงจงใจไดอยางดใหผคนจากทกสารทศใหมารวมกจกรรมตางๆ ณ วดสมานรตนารามแหงน นอกจากนผศกษาไดมโอกาสสอบถามพระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร เจาอาวาสองคปจจบน เกยวกบการจดงานและกจกรรมตางๆ ทวดสมานรตนารามวานอกจากการจดกจกรรมหลกทางพทธศาสนาแลว ทางวดมการจดงานอนๆ นอกเหนอจากงานทางพทธศาสนาอกหรอไม ซงไดรบคาตอบวาทวดสมานรตนารามแหงนจะไมมการจดกจกรรมอนนอกเหนอจากกจกรรมทางพทธศาสนา

“ทนมเพยงวนสาคญวนเดยวคอวนวสาขบชา วนประสต ตรสร ปรนพพาน ของพระสมมาสมพทธเจาเทานนเอง คอเราจะไมมการไปยกเอาคนอนๆ มาใหความสาคญมากไปกวานอก ฉะนนกคอมแคพระองคทานเทานนทเปนสงทบชา แตการทจะมงเนนความสาคญในการจะไปออกอะไรใหเกดหรอนอกหนานอกตา

สำนกหอ

สมดกลาง

83

นนไมม ไมมการเอาพราหมณไปเจมหวใคร ไมมพราหมณมานงในวดเลยทงสนไมม จะเหนไดวาพระพฆเนศขนาดนทาไมเราจงไมมการจดงานวนเกดพระพฆเนศจตรถอะไรตางๆ ซงใครทมาวดนมนมขอบเขตในการทวางแนวไมมการจดวนพระพฆเนศใดๆ ทงสนเพราะทนคอวด แลวกแลวกไมมการเอาชางมาเพอใหมาแลวเราเอากลวยใหเพอเอาสตวมาทรมานเรากไมใหม การปลอยสตวนา กอนทจะปลอยสตวนนทรมานมนไมรกวนกอนจะเอาไปปลอยกไมใหม ทงๆ ทมนอยรมนา มนกนาจะดอยางนนกไมใหมนไมใชนโยบาย เพราะเราเอง

อยากจะใหอยในขอบเขตของความเปนไป” (พระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร , สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

กจกรรมทผศกษาเคยเขารวม ณ วดสมานรตนาราม ผศกษาเคยเขารวมพธกรรมทางศาสนาในงานประเพณตกรบาตรเทโว หรอเทโวโรหณะ ใน

วนท 9 ตลาคม 2557 โดยกจกรรมททานนในชวงเชาจะมขบวนรถทรงหรอคานหามพระพทธรป เพอชกหรอหามนาหนาพระสงฆในการรบบาตร จากนนประชาชนเตรยมภตตาหารใสบาตร โดยแตละคนจะเตรยมของมาทาบญแตกตางกนออกไป อาหารทเตรยมเพอตกบาตรเปนพเศษในวนน คอ ขาวตมมด และขาวตมลกโยน โดยเฉพาะขาวตมลกโยนทถอเปนสญลกษณของพธทาบญตกบาตรเทโวโรหณะ และจะมการใสบาตรขาวสาร อาหารแหง รวมทงอาหารสดตางๆ ดวย ผทมาทาบญกถอของใสตะกรามาบาง ถงบาง บางคนกมาซอทวด ซงบรเวณตลาดจะมพอคาแมคามาขายของตกรบาตรเปนจานวนมาก ทงขาวตมมด ขาวตมลกโยน ขาว กบขาว นาดมเปนตน จากนนทกคนกจะไปรอใสบาตรบรเวณลานโลงรมนาหนาวดสมานรตนาราม ซงจะมการจดวางเกาอ ในลกษณะทเปนแถวยาว เพอใหประชาชนนงระหวางรอพระสงฆ หลงจากนนเมอพระสงฆมารบบณฑบาตแลว แตละคนกจะวางของบนเกาอของตวเอง และรอใสบาตร ซงพระสงฆแตละรปนนจะเดนเรยงแถวมา จนสดทางเดน จานวนของใสบาตรของแตละคนกจะไมเทากน คอ 3 รป 5 รป 9 รป หรออาจมากกวานน หลงจากนนจะมการแสดงพระธรรมเทศนาหลงใสบาตรเสรจ เมอเสรจแลวประชาชนกจะพกผอนตามอธยาศย บางคนกไปสกการบชาองคพระพฆเนศ และสงศกดสทธอนๆ ภายในวด หรอพกผอนตามจดบรการพกผอนตางๆ ของวด และในชวงเยนมกจกรรมเวยนเทยนบรเวณรอบอโบสถหลงใหม ซงมพทธศาสนกชนใหความสนใจอยเปนจานวนมาก จากการสงเกตการณนนผทมาเวยนเทยนชวงเยนจะมมากกวาในตอนเชาทมการตกรบาตร โดยสวนใหญจะมกลมวยรนทเพมมากขนโดยมาทากจกรรมเวยนเทยนรอบโบสถทวดสมานรตนารามแหงน

อกกจกรรมหนงทผศกษาไดเขารวมกจกรรมคอ ในวนงานลอยกระทง 6 พฤศจกายน พ.ศ. 2557 ในวนนวดสมานรตนารามไดจดงานและกจกรรมตางๆ มากมายทงในชวงกลางวนมการรบขบวนเรอแหหลวงพอโสธรทางนา โดยเปนประเพณดงเดมของชาวฉะเชงเทรา ซงจะมการจดกจกรรมทงจงหวด ทงขบวนแหบนบกและทางนา ซงประชาชนทมาเขารวมนน สวนใหญกจะเปนคนในจงหวด

สำนกหอ

สมดกลาง

84

ฉะเชงเทราและจงหวดใกลเคยง โดยจะมทงคร อาจารย นกเรยน นกศกษา แตงกายกนอยางสวยงามเพอมารวมกจกรรมเดนขบวนแหครงน หลงจากขบวนแหหลวงพอโสธรทางนาผานไปแลว กจะมกจกรรมโชวตางๆ เชน โชวการแสดงและแขงเรอเจทสก เรอฟอรมลาวนบรเวณสนามแมนาหนาวดสมานรตนาราม เปนตน ซงบรรยากาศในงานคอนขางคกคกและเนองแนนไปดวยผคนทมารวมกจกรรมจานวนมาก ทางวดไดจดทนงเชยรแขงเรอเอาไวดวย โดยเมอเรอเรมแขงนนประชาชนตางสงเสยเชยรอยางสนกสนาน และบรเวณโดยรอบงานนน มของขาย และรานอาหารเปดตามปกต และจะมซมแจกของรางวลตางๆ จากสปอนเซอรทสนบสนนการจดงานแขงเรอเจทสก เรอฟอรมลาวน อกดวย สวนจานวนคนทมาในวนนนนจะหนาแนนและมากกวาวนธรรมดา และวนอาทตยทผศกษาเคยมาเกบขอมล และในชวงเยนนนมพธพทธาภเษกวตถมงคล รนแกปชง 58 โดยหลวงพอเสอดา เจาอาวาสวดศรนวลธรรมวมล เขตหนองแขม กรงเทพมหานคร หนงในพระเกจอาจารยซงเปนศษยหลวงปศข วดมะขามเฒา ซงมพทธศาสนกชนใหความสนใจ และรอคอยการแจกวตถมงคล หลงเสรจพธแลวจงมการแจกตะกรดหลวงพอโสธร สวนในเวลากลางคนนนมการจดแสดงดนตร และตลกหลายคณะอกดวย บรรยากาศภายในงานนนมประชาชนทมาอยางหนาแนน เพราะวดสมานรตนารามตงอยตดกบบรเวณรมฝงแมนาบางปะกง ซงเปนแมนาสายหลกของจงหวดฉะเชงเทรา จงทาใหผคนนยมมาลอยกระทงทวดแหงนเปนอยางมาก โดยมทงคนจากในและนอกทองถน มการทากระทงขายบรเวณหนาวดจานวนมาก

ในวนขนปใหมผศกษาไดมโอกาสรวมกจกรรมสวดมนตขามปในวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2558 โดยเรมสวดมนตในเวลา 21.00 น. ถงเวลา 00:30 น. และจากการสอบถามทราบวาในวนนชวงเชาจะมการทาบญตกบาตรตามปกต เพอเปนสรมงคลในวนขนปใหม การจดกจกรรมเรมขนตงแตเวลา 17.00 น. เปนตนไป มการออกรานขายของ รานอาหาร และเสอผาตางๆ บรรยากาศภายในงานนนมผคนบางสวนแตงกายดวยชดขาวเพอเตรยมตวมาสวดมนตขามคน

จะเหนไดวากจกรรมทวดสมานรตนารามจดขนไดรบความสนใจจากประชาชนโดยทวไป ทงคนในและคนนอกทองถน และยงทาใหเหนอกวาวดสมานรตนาราม ไดรบความสนใจจากประชาชนทไมเพยงแตเปนศาสนสถานของชาวพทธเทานน แตยงสามารถมาใชบรการตางๆ ในฐานะสถานททองเทยวทมการจดกจกรรมจานวนมากเพอตอบสนองความตองการของผมาเยอน

สำนกหอ

สมดกลาง

85

สนคาและบรการภายในวดสมานรตนาราม

วดสมานรตนารามไมเพยงแตมสงศกดสทธมากมายใหสกการบชาเทานน แตทนยงเปนสถานททองเทยวมชอเสยงแหงหนงของจงหวดฉะเชงเทราในฐานะทมสนคาและบรการไวดงดดนกทองเทยวไดอยางครบครนอกดวย วดสมานฯ จงมนกทองเทยวใหความสนใจมาทองเทยวยงสถานทแหงนเปนจานวนมากในแตละวน โดยผศกษาไดแบงสนคาและบรการตางๆ ของวดเปน 3 ประเภท คอ 1) สนคาทางความเชอหรอวตถมงคลตางๆ 2) ตลาดและรานคาภายในวด 3) สถานทพกผอนและบรการตางๆ ของวด โดยมรายละเอยด ดงตอไปน

1) สนคาทางความเชอหรอวตถมงคลตางๆ วดสมานรตนารามมชอเสยงในเรองของความศกดสทธของวตถมงคลตางๆ มากมายจงทาให

มประชาชนใหความสนใจเดนทางมาสกการบชาสงศกดสทธและเชาบชาวตถมงคลเหลานเปนจานวนมาก ซงมรปแบบและประเภทมากมายแตกตางกนออกไป เชน เหรยญ รปเคารพองคเทพตางๆ พระพมพ ตะกรด สผง และเครองรางตางๆ เปนตน

สาหรบวตถมงคลทมจดจาหนายในนามวดสมานรตนาราม มมากมายหลายรปแบบ เชน

- เหรยญพระพฆเนศอดกรงรนแรก งานบญใหญสรางโรงพยาบาลวดสมานรตนาราม จ. ฉะเชงเทรา เนอบรอนซลงยา จานวนสราง 999 เหรยญ ราคาจองทาบญ 1,199 บาท

- เหรยญพระพฆเนศอดกรงรนแรกวดสมานรตนาราม เนอทองเหลองรมดา จานวนสราง 3,333 เหรยญ ราคาสงจองทาบญ 799 บาท

- เหรยญพระพฆเนศอดกรงรนแรกวดสมานฯ เนอเงนซาตน สราง 999 เหรยญเทานน จองทาบญ 3,999 บาท

- พระพฆเนศนวะโลหะพงคโกลด มแค 555 เหรยญในโลก ทาบญ 1,999 บาท - พระพฆเนศเนอทองเหลอชบ 3k จดสราง 1,111 เหรยญ ทาบญ 1,199 บาท - เหรยญปมพระพฆเนศ พมพใหญ เนอทองแดง สราง 1999 เหรยญ บชา 149 บาท

อลปากา สราง 799 เหรยญ บชา 299 บาท นอกจากนยงมวตถมงคลอนๆ อก เชน

- เครองรางแกปชง และ ตะกรดหลวงพอโสธรทเลกทสดในโลก

สำนกหอ

สมดกลาง

86

ภาพท 33 เครองรางแกปชง และ ตะกรดหลวงพอโสธร

(ทมา : https://www.facebook.com/100008352914507)

- เหรยญหลอ พระกรง พระบชา พอปชวกโกมารภจจ รนปฐมฤกษ สรางโรงพยาบาล วดสมานรตนาราม จงหวดฉะเชงเทรา

ภาพท 34 เหรยญหลอ พระกรง พระบชา พอปชวกฯ (http://www.เวบพระเครองออนไลน.com)

การท าพธปลกเสก

พธการปลกเสกเครองรางของขลงหรอวตถมงคลตางๆ ของวดสมานรตนาราม โดยสวนใหญจะนมนตพระอาจารยชอดงจากวดตางๆ มาทาการปลกเสก หรออธษฐานจต และปลกเสกโดยเจาอาวาสวดสมานรตนาราม (พภพ ถอมน, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

87

- พธมหาพทธาภเษก เดอนกนยายน พ.ศ. 2556

ภาพท 35 พธมหาพทธาภเษก พ.ศ. 2556 (http://www.เวบพระเครองออนไลน.com)

- การจดทาสผงเมตตามหานยมเปนครงแรก เมอวนท 3 กนยายน พ.ศ. 2557 โดยใชเทยนชย

พทธาภเษก ของหลวงพอรวย ปาสาทโก วดตะโก เกจอาจารยชอดง จากพระนครศรอยธยา เคยวผสมวานมหาเสนห 108

ภาพท 36 การจดทาสผงเมตตามหานยมโดยหลวงพอรวย (ทมา : https://www.facebook.com/100008352914507)

สถานทเชาบชาสงศกดสทธ

ภายในวดสมานฯ จะมสถานทใหเชาสกการบชาสงศกดสทธหลกๆ อย 2 ทดวยกน คอ

1) บรเวณใตฐานองคพระพฆเนศปางนอนเสวยสข

สำนกหอ

สมดกลาง

88

บรเวณนจะมหองโถงอยใตฐานองคพระพฆเนศ ซงภายในใชจดแสดงรปจาลองของพระพฆเนศปางตาง ๆ รวมทงใหเชาบชาพระพฆเนศ และวตถมงคลอนๆ ทเกยวของกบองคพระพฆเนศ ซงมมากมายหลายรปแบบ เชน รปจาลอง ภาพวาด เหรยญ ซดบทสวด กาไลหนส เปนตน

2) บรเวณใตฐานองคเจาแมกวนอมปางประทานบตร

บรเวณนจะมหองโถงอยบรเวณใตฐานองคเจาแมกวนอมเชนเดยวกบใตฐานองคพระพฆเนศทสรางขนอยกอนแลว ซงภายในจดใหเชาบชาเจาแมกวนอม และวตถมงคลอนๆ ทเกยวของกบความเชอแบบจน เชน รปจาลอง ภาพวาด เหรยญ เครองรางแกเคลด แกปชง และซดบทสวดเจาแมกวนอม เปนตน

2) ตลาดและรานคาภายในวด

ภายในวดสมานรตนารามมรานคาอยโดยรอบ สวนมากจะเปนรานคาแผงลอย ซงมสนคาหลากหลายประเภท เชน รานขายอาหาร รานขายเครองดม รานขายของทระลก รานขายขนม รานขายของฝากเปนตน นอกจากนภายในวดยงแบงเขตสาหรบเปนโซนอาหาร ซงจะมโตะและเกาอสาหรบประชาชนทตองการจะนงพกรบประทานอาหาร โดยจะมรานขายอาหาร เครองดม และขนม อยภายในโซนอาหารน หรอประชาชนบางคนตองการรบประทานอาหารตดกบแมนา ทางวดกมรานอาหารของวดทเปนแพอยบนนา ซงรายไดจะนาไปสมทบทนในการสรางโรงพยาบาลของวด

ภาพท 37 โซนรานอาหารภายในวดสมานรตนาราม (ทมา : พภทรา แจมรจ, 2558)

“รานของปาเรมขายมานานมากแลวกอนทจะสรางองคพระพฆเนศเสยอก แตตอนนนมอยไมกราน สวนใหญมแตรานขายนาขายอาหาร ถงจะเรมสรางเรอนแพกบตลาดนา ตรงตลาดแตกอนของกมนอยไมมาก

เทาน ตอนนรานจะเปดมากชวงเสาร - อาทตย แลวกวนหยด เพราะคนเยอะมากกวาวนธรรมดา” (นอย, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

89

รานขายของตลอดสองฝงทางทเดนเขาไปในบรเวณวด มทงของกนและของใชขายกนเปนตลาดบกยาวไปจนถงรมแมนาบางปะกงภายในวด สดปลายทางกจะมตลาดนาและแพแมนารานอาหารซงจะขายของกนกนเปนสวนใหญ มรานคามากกวา 50 ราน โดยประมาณ

ภาพท 38 รานขายของสองฝงทางทเดนเขาไปในบรเวณวด (ทมา: พภทรา แจมรจ, 2558)

จากการสอบถามรานขายผลไมถงเรองการเกบคาเชาและบรรยากาศการคาขาย พบวา

“ขายของทนไมเสยคาท แลวแตใครจะทาบญใสบาตรทาบญเพอทานบารงวดกได แลวแตศรทธา ขายของทนขายด เพราะมนกทองเทยวมาเยอะ มคนมาทกวน โดยเฉพาะวนหยด หรอวนเสาร – อาทตยจะขายดมาก ปามาขายทนทกวน ไมไดหยด ของทเอามาขายกเกบมาเองจากสวนปาท อาเภอบางคลานแหละ” (อาภา ฤด, แมคา สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558)

อกรานหนงเปนบรเวณรานขายของทระลก ของฝากตางๆ มากมายหลายชนด โดยจะเปนอาหารขนชอทผลตขนในชมชน เชน มะขามหวาน กลวยตาก ทองมวน กะหรพฟ และขนมตางๆ

“ขายอยทได 4 – 5 ปแลว ขายด ของทขายสวนใหญรบมาจากโรงงาน บางอยางกเปนของททากนในชมชน ของทขายกจะมของกนอยางมะขามหวาน กลวยตาก ทองมวน กะหรพฟ พวกขนมตางๆ สวน

พอคาและแมคาทนมทงคนในตาบลบางแกว และทมาจากขางนอกชมชน” (วมลวรรณ ทองสข, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558)

“ขนมจากนทาเองคะ แตจากนไมไดปลกเอง ซอมาจากตลาด เพราะปลกเองไมไหว แตกอนปลกเองแตมาตอนหลง อบต. มาไลทขดคลองดวยเดยวนกเลยปลกไมได ขายทนดวนเสาร – อาทตยหรอวนหยด

คนจะแนนเลย ทานพระครฯ กใจดใหขายของฟรๆ สรางรายไดใหหลายคนมากๆ” (หญง, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

90

วดสมานรตนารามไมเพยงแตมรานอาหาร ศนยอาหาร หรอ สวนทเปนตลาดขายของเทานนโดยรอบบรเวณของวดกมรานคาอยหลายจดดวยกน เชน รานขายเซรามค รานดอกไม รานกาแฟ รานหนงสอ เปนตน

ภาพท 39 รานขายดอกไม (ทมา : พภทรา แจมรจ, 2558)

ภาพท 40 รานกาแฟ Coffee @ Watsaman (ทมา : พภทรา แจมรจ, 2558)

นอกจากนเมอเดนมาทางดานหลงของวดสมานรตนาราม จะเหนวามรานคาสวสดการของวดสมานรตนารามอยดวย ซงของทขายภายในรานนนจะเปนสนคาทวๆ ไป เชน ของใช อาหาร เครองดม ขนม แตดานในของรานจะสงเกตเหนตแชทของสดขายอยดวย เชน ไกสด หมสด ผกสด หอมกระเทยม หนอไม เปนตน จากการสอบถามคณสนต พนกงานขายของภายในราน บอกวา

สำนกหอ

สมดกลาง

91

ภาพท 41 รานคาสวสดการวดสมานรตนาราม (ทมา : พภทรา แจมรจ, 2558)

“ทนเปดมาไดประมาณ 2 ปแลว ของทขาย กจะพวกของในรานสะดวกซอทวๆ ไป แตวาจะมของทชาวบานเอามาฝากขายดวย และเปนแนวคดของเจาอาวาสทจะชวยเหลอชาวบาน ซงเรากไมไดบวกกาไรเพมเยอะนะ เพราะถอวาจะไดชวยกนทงคนซอและคนขาย รายไดทงหมดกสมทบทนเปนรายไดทาบญใหวด แตตอนนมเซเวนมาเปดแลวนะ เจาของกไมรเหมอนกนวาใคร แตไมใชของทางวด นาจะเปนคนนอกมาขอ

เปด เปดเมอเดอนเมษาทผานมา กยงไมรเหมอนกนวาจะกระทบอะไรมย เพราะเพงเปด” (สนต, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

ดงนน จะเหนไดวาวดสมานรตนารามมการคาขายสนคาตางๆ ไวอยางครบถวน ใหผมาทองเทยวไดเลอกจบจายใชสอยไดอยางครบถวน นอกจากจะสรางความนาสนใจใหกบผมาเยอนแลวยงเปนการสรางรายไดใหกบชาวบานทงในและนอกชมชนอกดวย

3) สถานทพกผอนและบรการตางๆ

ภายในวดสมานรตนารามจะมสถานทและบรการทใหประชาชนทเดนทางมาสกการบชาสงศกดสทธภายในวดไดพกผอนหยอนใจ เชน บรการเครองนวดฝาเทา เกาอนวด สวนหยอม และรานกาแฟสด Café’ Amazon รานทาผม เปนตน นอกจากนทางวดยงมบรการเรอนาเทยวรอบวดสมานรตนารามอกดวย

จากการสมภาษณเพมเตมถงผทมาทองเทยวทวดสมานรตนาราม ทาใหไดทราบถงกจกรรม

ตางๆ และทศนคตของผทมาทาบญเพมเตมวา

“ไดยนวาวดนมพระพฆเนศ พระพรหม เจาแมกวนอมใหญทสดในโลกเลยสนใจพาครอบครวมาทาบญ ตรงนมทใหนงพกผอน มเครองใหนวดเทา สวนแฟนผมเขาไปซอกาแฟรานขางๆ ผมเหนหนงสอธรรมะเปนตว

สำนกหอ

สมดกลาง

92

การตน เลยซอใหลกๆ อานกน เดกๆ จะไดรเรองพทธประวตมากขน แถมไดทาบญไปในตวดวย เพราะเงนทไดเขาจะเอาไปสมทบทนสรางโรงพยาบาลวดสมานฯ ประทบใจทนดวย เพราะวามทกอยางครบทงสง

ศกดสทธ ของขาย รานอาหาร แลวกบรการด หองนาหองทากสะอาด ลานจอดรถเยอะด” (หนง, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

ภาพท 42 รานกาแฟสด Café’ Amazon (ทมา : พภทรา แจมรจ, 2558)

“เดนทางมาจากกรงเทพฯ มาไหวพระทาบญ ขอพรพระพฆเนศ พอดเพงจอดรถแลวเหนมแพะดวย

เลยเดนมาด กเลยใหนมแพะ แลวกอนนกาลงใหนมปลา รสกแปลกดทในวดมใหนมแพะนมปลา แตนมปลาน

ผมไมเคยเหนทไหน แลวกไมแพงดวยทาบญแค 20 บาท เงนเขาเอาไปสรางโรงพยาบาลวดสมานฯ กถอวาได

ทาบญไปดวยแถมสนกดไดปอนนมสตวดวย ทนมกจกรรมครบเลย กะวาจะไปเชาบชาองคพระพฆเนศเขาวา

ทนศกดสทธดวยครบ” (แจค, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558)

“พาเพอนๆ มาไหวพระแกปชงคะ กาลงกลบเลยมาแวะเดนตลาดกน ซอของไปหลายอยางพวก

ขนมจากเหนมหลายรานเลยสงสยของดงทน อรอยทกรานดวย แลวกของฝาก อนนชพฟอนปกะเอไดยนมา

วาเปนของมชอแปดรวนะ กาลงจะกลบแลวอากาศรอนกเลยมาซอไอตมมะพราวกนกน คนขายบอกวาไอตม

ทาเอง กชวยดบรอนไปเยอะ กนตอนรอนๆ ชนใจด ไดอดหนนของทาเองในชมชนดวย” (ญาดา, สมภาษณ

18 พฤษภาคม 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

93

การน าเสนอภาพลกษณวดสมานรตนาราม

กระแสการทองเทยวของวดสมานรตนารามไดสะทอนผานทางสอตางๆ มากมาย ซงทาใหเหนวาวดสมานฯ ไดกลายเปนแหลงทองเทยวทสาคญแหงหนงของจงหวดฉะเชงเทรา และไดรบความสนใจอยางมากจากสอทงเวบไซตทองเทยวตางๆ รายการโทรทศน หรอหนงสอและนตยสาร เชน www.travel.kapook.com, www.paiduaykan.com, www.sawasdee-padriew.com เปนตน

www.travel.kapook.com (ทมา : พภทรา แจมรจ, 2558)

www.paiduaykan.com (ทมา : พภทรา แจมรจ, 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

94

www.sawasdee-padriew.com (ทมา : พภทรา แจมรจ, 2558)

นอกจากนวดสมานรตนารามยงมสอกลางสาหรบเผยแพรขาวสาร และประชาสมพนธกจกรรมตางๆ ของวดอกหลายชองทาง เชน เวบไซต http://www.watsaman56.com, ชอง Channal ของวดสมานรตนารามในเวบไซต Youtube, รายการโทรทศนทออกอากาศทางชองททบ. 5 รวมทง Facebook ของวดสมานรตนาราม ทมทงของทางวดจดทาขนเอง และเปนลกศษยของทางวดจดทาขน ซงเมอทาการคนหา Facebook ทชอ วดสมานรตนาราม แลวมอยมากกวา 5 Fanpage

Facebook วดสมานรตนาราม (ทมา : พภทรา แจมรจ, 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

95

รวมทงยอดการ likes และ Check in ทวดสมานรตนารามมจานวนมากเกอบ 8,000 likes

และยอดการ Check in หรอ ผมาเยอนมจานวนมากถง 300,000 กวาคน ในตลอดระยะเวลา 4 – 5

ปทผานมาแสดงใหเหนวา วดสมานรตนารามไดรบความนยมจากประชาชนจานวนมาก และ สอ

ออนไลนกเปนสวนหนงททาใหวดสมานฯ แหงนเปนทรจกของคนทวไปทงในและนอกประเทศ

Facebook วดสมานรตนาราม (ทมา : พภทรา แจมรจ, 2558)

สำนกหอ

สมดกลาง

96

ทศนคตและพฤตกรรมทางศาสนาของผทมาท าบญทมตอวดสมานรตนาราม

ขอมลในสวนนเปนขอมลทไดจากการเกบแบบสอบถามทเกบขอมลจากผใหสมภาษณจานวน

50 คน โดยเปนผทมาทาบญ ณ วดสมานรตนาราม ในการสมภาษณนนจะเปนการสมภาษณทงจาก

การกรอกขอมลในแบบสอบถามและการสมภาษณเชงลก โดยการเกบขอมลนนแบงออกเปน 2 ครง

คอ ครงท 1 ในวนองคารท 19 พฤศจกายน พ.ศ. 2557 และครงท 2 ในวนอาทตยท 22 กมภาพนธ

พ.ศ. 2558 (รายละเอยดแบบสอบถามใหดไดในภาคผนวก)

ขอมลจากแบบสอบถามแบงออกเปน 2 สวน คอ

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

สวนท 2 พฤตกรรมทางศาสนาและทศนคตทมตอวดสมานรตนาราม

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ตารางท 1 เพศของผใหสมภาษณ

เพศ จ านวน (คน) คดเปนรอยละ เพศชาย 18 36.0 เพศหญง 32 64.0

รวม 50 100.0

จากตารางท 1 กลมตวอยางทใชในการวเคราะหขอมล จานวน 50 คน โดยสวนใหญจะเปน

กลมเพศหญง ซงมจานวนทงหมด 32 คน คดเปนรอยละ 64.0 และในสวนของเพศชาย มจานวน 18

คน คดเปนรอยละ 36.0

ตารางท 2 อายของผใหสมภาษณ

อาย จ านวน (คน) คดเปนรอยละ อาย 20 – 30 ป 13 26.0

สำนกหอ

สมดกลาง

97

อาย 31 – 40 ป 5 10.0 อาย 41 – 50 ป 18 36.0 อายมากกวา 50 ป 14 28.0

รวม 50 100.0

จากตารางท 2 กลมตวอยางทใชในการวเคราะหขอมลของนกทองเทยว จานวน 50 คน ซง

ประกอบดวยกลมผมาทาบญทมอาชพแตกตางกน 5 กลม คอ กลมทมอายระหวาง 41 – 50 ป ม

จานวนมากทสด คอ 18 คน คดเปนรอยละ 36.0 รองลงมาเปนกลมทมอาย มากกวา 50 ป จานวน

14 คน คดเปนรอยละ 28.0 สวนกลมทมอายระหวาง 20 – 30 ป มจานวน 13 คน คดเปนรอยละ

26.0 และกลมทมอายระหวาง 31 – 40 ป จานวน 5 คน คดเปนรอยละ 10 ตามลาดบ

จากการสมภาษณพบวา ผทมาทาบญสวนใหญจะอยในชวงวยกลางคนมากทสด คอ 41 – 50

ป เนองจากเปนวยทางานและมความเครยดมากจงตองการทยดเหนยวจตใจและสถานทพกผอน อก

ทงในวยนยงเปนวยทมสามารถเดนทางมาไดดวยตนเองและมคาใชจายในการเดนทาง ทาบญ และซอ

สนคาตางๆ สวนในวยสงอาย คอ อายมากกวา 50 ปนน โดยสวนใหญจะเดนทางมากบบตรและญาต

หรอคณะทวร และวยหนมสาวจะเดนทางมาดวยตนเอง โดยมทงทมากบคณะทวรและบรการรถขนสง

มวลชนตางๆ จากการสมภาษณนนทาใหทราบวาทกกลมอายทเดนทางมายงวดสมานรตนารามนน ได

เดนทางไปยงสถานทอนๆ ในจงหวดฉะเชงเทรา เชน วดโสธรวราราม และตลาดบานใหม อกดวย

ตารางท 3 ภมล าเนาของผใหสมภาษณ

ภมล าเนา จ านวน (คน) คดเปนรอยละ กรงเทพมหานคร 22 44.0 เขตปรมณฑล (นนทบร, นครปฐม, ปทมธาน, สมทรปราการ, สมทรสาคร)

10 20.0

ฉะเชงเทรา 12 24.0 จงหวดอนๆ 6 12.0

รวม 50 100.0

สำนกหอ

สมดกลาง

98

จากตารางท 3 กลมตวอยางทใชในการวเคราะหขอมลเกยวกบภมลาเนาทมจานวนมากทสด

คอ กรงเทพมหานคร ม จานวน 22 คน คดเปนรอยละ 44.0 รองลงมาคอ ผทมภมลาเนาจากจงหวด

ฉะเชงเทราจานวน 12 คน คดเปนรอยละ 24.0 ตอมาเปนกลมทมเขตภมลาเนาในเขตปรมณฑล

จานวน 10 คน คดเปนรอยละ 20.0 และภมลาเนาในจงหวดอนๆ จานวน 6 คน คดเปนรอยละ 12.0

จากการสมภาษณผทมายงวดสมานรตนารามพบวาโดยสวนใหญนนจะเปนชาวไทย ซงมา

จากทกภาคของประเทศไทย ทมจานวนมากทสดคอ กรงเทพมหานคร และจงหวดในเขตปรมณฑล

คอ ปทมธาน นครปฐม นนทบร สมทรสาคร และสมทรปราการ ลาดบตอมาคอ กลมทภมลาเนาใน

จงหวดฉะเชงเทรา นอกจากนยงพบผทมาทาบญทมาจากจงหวดทไกลออกไปอกดวย ทงจงหวดทอย

ทางภาคเหนอคอ จงหวดเชยงใหม และทางภาคใตคอ จงหวดสงขลา

ในสวนของชาวตางชาต ทพบเหนสวนใหญจะเดนทางมากบกรปทวร เชน นกทองเทยวชาว

จน และ มกลมผทเดนทางมากบชาวไทย เชน นกทองเทยวจากประเทศฝงตะวนตก โดยเดนทางมา

ชมสถานทตางๆ ภายในวด และเดนชมตลาดจบจายซอของ สาหรบนกทองเทยวชาวจนจะมา

สกการบชาสงศกดสทธดวย เชน เจาแมกวนอม และ พระพฆเนศ เปนตน

ตารางท 4 ระดบการศกษา

ระดบการศกษา จ านวน (คน) คดเปนรอยละ ตากวาระดบปรญญาตร 18 36.0 ปรญญาตร 30 60.0 สงกวาปรญญาตร 2 4.0

รวม 50 100.0

จากตารางท 4 สาหรบระดบการศกษาของผทมาทาบญนน มการศกษาในระดบปรญญาตร

มากทสด จานวน 30 คน คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมาคอ ตากวาระดบปรญญาตร จานวน 18 คน

คดเปนรอยละ 36.0 และสดทายระดบสงกวาปรญญาตร จานวน 2 คน คดเปนรอยละ 4.0

จากการสมภาษณผทมาทาบญสวนใหญนนจะอยในกลมทมการศกษาในระดบปรญญาตร

เนองจากสภาพสงคมทเปลยนแปลงไป ประชาชนสามารถเขาถงการศกษาไดมากขน ในลาดบตอมา

สำนกหอ

สมดกลาง

99

จะเปนกลมทมการศกษาในระดบตากวาระดบปรญญาตร โดยจะเปนกลมอายทอยในชวงวยกลางคน

ไปจนถงผสงอาย ทงนเพราะในอดตไมไดรบการสนบสนนดานการศกษาดงเชนปจจบน กลมคนทก

กลมการศกษาเดนทางมายงวดสมานรตนารามเพอสกการบชาสงศกดสทธทน โดยนยมสกการบชา

องคพระพฆเนศ เจาแมกวนอม พระราห ทาวมหาพรหม ตามลาดบ

ตารางท 5 อาชพของผใหสมภาษณ

อาชพ จ านวน (คน) คดเปนรอยละ รบราชการ 8 16.0 พนกงานบรษท 9 18.0 นกเรยนนกศกษา 7 14.0 รบจางทวไป 5 10.0 เกษตรกร 6 12.0 ธรกจสวนตว/คาขาย 12 24.0 อนๆ 3 6.0

รวม 50 100.0

จากตารางท 5 กลมตวอยางผทมาทาบญทวดสมานรตนาราม ประกอบดวยกลมทมอาชพ

ธรกจสวนตว/คาขาย มากทสด มจานวน 12 คน คดเปนรอยละ 24.0 รองลงมาคอกลมอาชพ

พนกงานบรษท จานวน 9 คน คดเปนรอยละ 18.0 ลาดบตอมาคอกลมอาชพรบราชการ จานวน 8

คน คดเปนรอยละ 16.0 ตอมาเปนกลมอาชพรบจางทวไป มจานวน 7 คน คดเปนรอยละ 14.0

เกษตรกรจานวน 6 คน คดเปนรอยละ 12.0 และนกเรยนนกศกษาจานวน 5 คน คดเปนรอยละ 10.0

สวนในลาดบสดทายทมจานวนนอยทสดนนคอ อนๆ หมายถง ผทอยในไมมงานหรออยในระหวางหา

งานทา มจานวน 3 คน คดเปนรอยละ 6.0

จากการสมภาษณผทมาทาบญยงวดสมานรตนารามพบวาเปนกลมอาชพธรกจสวนตวหรอ

คาขายมากทสด เนองจากมความเชอวาพระพฆเนศ และองคเจาแมกวนอมจะชวยในเรองของความ

รารวย และทามาคาขายหรอทาธรกจไดกาไรดเพมมากขน ลาดบตอมาเปนกลมอาชพพนกงานบรษท

และรบราชการ ไดแก คร ทหาร และเจาหนาทในสวนราชการตางๆ ตามลาดบ จากการสอบถามผให

สำนกหอ

สมดกลาง

100

สมภาษณใน 2 กลมนมความเชอคลายกนวาพระพฆเนศ และสงศกดสทธอนๆ ในวดจะชวยใหประสบ

ความสาเรจในหนาทการงาน ไดเลอนขน เลอนยศ เลอนตาแหนง และเจรญกาวหนามากขน ตอมา

เปนกลมนกเรยนนกศกษา โดยสวนใหญในกลมนจะเดนทางมาพรอมกบครอบครวและมาเพอขอพร

กบสงศกดสทธในวด เพอใหประสบความสาเรจในการศกษา สามารถสอบเขามหาวทยาลยทหวงได

สอบไดคะแนนด หรอเรยนจบตามทมงหวงไว ลาดบตอมาเปนกลมอาชพเกษตรกรคอ ทาไรทาสวน

ปลกผลไม หรอทานากงในจงหวดฉะเชงเทรา เปนตน ตอมาเปนกลมอาชพของรบจางทวไปคอรบจาง

ขายสนคา หรอรบจางในรานอาหาร เปนตน ลาดบสดทายคอกลมทวางเวนจากการทางาน หรออยใน

ระหวางหางานทา และยงไมมรายได

ตารางท 6 รายไดเฉลยตอเดอนของผใหสมภาษณ

รายไดเฉลยตอเดอน จ านวน (คน) คดเปนรอยละ ตากวา 5,000 บาท 9 18.0 5,000 - 20,000 บาท 25 50.0 20,000 – 50,000 บาท 10 20.0 50,000 บาท ขนไป 6 12.0

รวม 50 100.0

จากตารางท 6 กลมตวอยางประกอบดวยกลมทมรายไดเฉลยตอเดอน 5 ,000 - 20,000

บาท มากทสด มจานวน 25 คน คดเปนรอยละ 50.0 รองลงมาคอ กลมทมรายได 20,000 – 50,000

บาทตอเดอน มจานวน 10 คน คดเปนรอยละ 20.0 และกลมทมรายได ตากวา 5,000 บาทตอเดอน

มจานวน 9 คน คดเปนรอยละ 18.0 และลาดบสดทายคอ กลมทมรายได 50,000 บาท ขนไป ม

จานวน 6 คน คดเปนรอยละ 12.0

จากการสมภาษณทาใหทราบวากลมตวอยางทใหสมภาษณและเดนทางมายงวดสมานรตนา

รามนน เปนกลมทมรายไดเฉลยตอเดอนตงแต 10,000 – 15,000 บาทเปนสวนใหญ และถาทาธรกจ

หรอคาขายกจะมรายไดเฉลยตอเดอนมากกวา 20,000 บาทขนไป จงทาใหทราบวาประชาชนท

เดนทางมายงวดสมานรตนารามนนอยในกลมชนชนกลางและมรายไดด จงสามารถเสยคาใชจายใน

สำนกหอ

สมดกลาง

101

การเดนทางมา และจบจายใชสอย ทงในสวนของเงนทาบญบรจาค เชาบชาวตถมงคล และซอสนคา

ตางๆ ภายในวดสมานรตนารามได

ตารางท 7 แสดงแหลงขอมลทท าใหผใหสมภาษณรจกวดสมานรตนาราม

แหลงขอมล จ านวน (คน) คดเปนรอยละ โทรทศน หนงสอพมพหรอนตยสาร

14 30.0

เพอนหรอบคคลในครอบครว 20 38.0 สออเลกทรอนกส 12 24.0 บรษทนาเทยว 2 4.0 อนๆ 2 4.0

รวม 50 100.0

จากตารางท 7 กลมตวอยางผใหสมภาษณรจกวดสมานรตนารามจากแหลงขอมลประเภท

เพอนและบคคลในครอบครวมากทสด มจานวน 20 คน คดเปนรอยละ 38.0 รองลงมาคอรจกจากสอ

โทรทศน หนงสอพมพหรอนตยสาร จานวน 14 คน คดเปนรอยละ 30.0 ลาดบตอมาคอ สอ

อเลกทรอนกส เชน อนเตอรเนต มจานวน 12 คน คดเปนรอยละ 24.0 และมผทรจกวดสมานฯ จาก

บรษทนาเทยว จานวน 2 คน คดเปนรอยละ 4.0 และอนๆ จานวน 2 คน คดเปนรอยละ 4.0

จากการสมภาษณผทมาทาบญทวดสมานรตนารามรจกวดสมานรตนารามจากการบอกตอ

ของเพอนและบคคลในครอบครวมากทสด โดยเมอมาทจงหวดฉะเชงเทรากจะเดนทางไปไหวพระท

วดโสธรวรารามทมชอเสยงของจงหวดฉะเชงเทราดวย ลาดบตอมาเปนการรจกวดสมานรตนารามจาก

สอโทรทศน หนงสอพมพ หรอนตยสาร จากการสอบถามพบวาจะรจกวดผานสอโทรทศนมากทสด

ดวยกระแสพระพฆเนศองคใหญทสดในประเทศไทย และสงศกดสทธอนๆ ทวดไดสรางใหใหญทสดไป

ดวย ถอเปนจดเดนของวดและทาใหวดมชอเสยงจนออกรายการโทรทศนตางๆ ทงรายการทองเทยว

หรอนาไหวพระและสงศกดสทธ ตลอดจนหนงสอพมพและวารสารตางๆ อกทงยงมการรจกจากสอ

อนเตอรเนตตามเวบไซตทองเทยวหรอเวบไซตแนะนาวด บลอกทเขยนถงความศกด สทธและความ

นาสนใจขององคพระพฆเนศทใหญทสดในประเทศไทย เพอสรางความนาสนใจใหผคนมาทาบญทวด

สำนกหอ

สมดกลาง

102

สมานรตนาราม ลาดบสดทาย คอ รจกจากการแนะนาของชาวบานและพอคาแมคาภายหลงจากไป

สกการบชาหลวงพอโสธร โดยนงรถตบรเวณหนาวดโสธรวรารามตอมายงวดสมานรตนาราม

ตารางท 8 เหตผลทท าใหเลอกมาวดสมานรตนาราม

เหตผลทท าใหเลอกมาวดสมาน-รตนาราม

จ านวน (คน) คดเปนรอยละ

การเดนทางสะดวกสบาย 6 12.0 สนใจมาสกการบชา/ศรทธาสงศกดสทธภายในวด

16 32.0

ตองการมาเชาบชาวตถมงคล 7 14.0 วดมชอเสยงและนาสนใจ 12 24.0 เคยมาและประทบใจเลยมาอกครง 9 18.0 อนๆ - -

รวม 50 100.0

จากตารางท 8 กลมตวอยางทเลอกเหตผลในการตดสนใจทจะเดนทางมาวดสมานรตนาราม

เปนอนดบแรก คอ สนใจมาสกการบชาและศรทธาสงศกดสทธภายในวด จานวน 16 คน คดเปนรอย

ละ 32.0 รองลงมาคอ เหนวาวดมชอเสยงและนาสนใจ มจานวน 12 คน คดเปนรอยละ 24.0 ลาดบ

ตอมาคอผทเคยมาแลวเกดความประทบใจจนตองกลบมาอกครง มจานวน 9 คน คดเปนรอยละ 18.0

สวนผทมาทาบญตดสนใจมาเพราะตองการมาเชาบชาวตถมงคล มจานวน 7 คน คดเปนรอยละ 14.0

และลาดบสดทายคอ การเดนทางวดมความสะดวกสบาย มจานวน 6 คน คดเปนรอยละ 12.0

จากการสมภาษณผทมาทาบญนนมความสนใจมาสกการบชาและศรทธาสงศกดสทธภายใน

วดคอองคพระพฆเนศเปนสวนใหญ และเหนวามสงศกดสทธใหสกการบชาอยางมากมายและครบถวน

รวมทงลาดบตอมาเหนวาวดนมชอเสยงและนาสนใจ ลาดบตอมาคอเคยมาทวดนและประทบใจจง

กลบมาอกครง ลาดบตอมาคอตองการมาเชาบชาวตถมงคลเพราะไดยนวาวตถมงคลทวดแหงนมความ

ศกดสทธและมชอเสยง สวนในเรองของความสะดวกสบายในการเดนทางนนเปนสวนนอย เพราะวด

สมานฯ หากขบรถมาเองกจะลกและไกลกวาวดหลวงพอโสธร เชนเดยวกนหากมาระบบขนสงมวลชน

สำนกหอ

สมดกลาง

103

กจะตองนงรถตหรอรถสองแถวมาอกตอหนง ขณะทวดหลวงพอโสธรจะมรถตจากกรงเทพฯ มาจอดท

บรเวณหนาวดซงสะดวกสบายกวา

สวนท 2 พฤตกรรมทางศาสนาและทศนคตตอวดสมานรตนาราม

ตารางท 1 แสดงกจกรรมทผท าบญมาท าทวดสมานรตนาราม

กจกรรมทท าทวดสมาน- รตนาราม

จ านวน (คน) คดเปนรอยละ

สกการบชาสงศกดสทธ 29 58.0 เชาบชาวตถมงคล 7 14.0 ทองเทยวภายในวด 10 20.0 ซอสนคาจากตลาดภายในวด 3 6.0 อนๆ 1 2.0

รวม 50 100.0

จากตารางท 1 กลมตวอยางทเลอกกจกรรมททาขณะมาทวดสมานรตนารามมากทสดคอ

สกการบชาสงศกดสทธ มจานวน 29 คน คดเปนรอยละ 58.0 รองลงมาคอ ทองเทยวภายในวด ม

จานวน 10 คน คดเปนรอยละ 20.0 ลาดบตอมาเชาบชาวตถมงคล มจานวน 7 คน คดเปนรอยละ

14.0 ตอมาซอสนคาจากตลาดภายในวด มจานวน 3 คน คดเปนรอยละ 6.0 และอนๆ มจานวน 1 คน

คดเปนรอยละ 2.0

จากการสมภาษณกจกรรมของผมาทาบญมากทสดคอ สกการบชาสงศกดสทธ ทงองคพระ

พฆเนศ เจาแมกวนอม หลวงพอโต ทาวมหาพรหม และอนๆ สวนผมาทาบญบางสวนมาทองเทยว

ภายในวด เพราะเหนวาวดนมทกอยางครบครน เชน รานอาหาร ตลาด ลองเรอ เปนตน จงมาทน

เพราะเหมอนเปนสถานททองเทยวและไดทากจกรรมทกอยางครบครนมากกวาวดอนๆ และยงม

บางสวนทมาเพอเชาวตถมงคลโดยตรง ซงหลกๆ แลวจะเปนพระพฆเนศ เพราะวดสมานรตนารามม

ชอเสยงเรองนมากทสด ผคนจงเลอกเชาบชาพระพฆเนศจากวดสมานฯ และมอกบางสวนทมาเพอ

เลอกซอสนคาทตลาดภายในวดสมานรตนาราม

สำนกหอ

สมดกลาง

104

ตารางท 2 แสดงสงศกดสทธทผท าบญมาเพอสกการบชาทวดสมานรตนาราม

สงศกดสทธ จ านวน (คน) คดเปนรอยละ พระพฆเนศ 20 40.0 หลวงพอโต 2 4.0 เจาแมกวนอม 12 24.0 เทพเจาไทสวยเอยะ 4 8.0 ทาวมหาพรหม 6 12.0 พระราห 4 8.0 อนๆ 2 4.0

รวม 50 100.0

จากตารางท 2 ผทมาทาบญสนใจมาสกการบชาพระพฆเนศมากทสด มจานวน 20 คน คด

เปนรอยละ 40.0 ลาดบตอมาเปนเจาแมกวนอม มจานวน 12 คน คดเปนรอยละ 24.0 ตอมาเปนทาว

มหาพรหม มจานวน 6 คน คดเปนรอยละ 12.0 ถดมาเปนเทพเจาไทสวยเอยะ และพระราห ม

จานวนเทากนคออยางละ 4 คน คดเปนรอยละ 8.0 ลาดบสดทายคอ หลวงพอโต มจานวน 2 คน คด

เปนรอยละ 4.0 และอนๆ จานวน 2 คน คดเปนรอยละ 4.0 เชนกน

จากการสมภาษณทาใหทราบวาผทมาทาบญทวดสมานรตนารามแหงนนยมสกการบชาพระ

พฆเนศมากทสด รองลงมาเปนเจาแมกวนอม ทาวมหาพรหม และอนๆ ตามลาดบ

ตารางท 3 แสดงสงศกดสทธทผมาท าบญเคยเชาบชาวตถมงคลทวดสมานรตนาราม

วตถมงคลทเคยเชาบชา จ านวน (คน) คดเปนรอยละ พระพฆเนศ 19 38.0 พระเครอง 2 4.0 เจาแมกวนอม 6 12.0 พระราห 7 14.0 พระพรหม 6 12.0

สำนกหอ

สมดกลาง

105

อนๆ 10 20.0 รวม 50 100.0

จากตารางท 3 จากกลมตวอยางแสดงใหเหนวามสงศกดสทธทผมาทาบญเคยเชาบชาวตถ

มงคลทวดสมานรตนารามมากทสดคอ พระพฆเนศ มจานวน 19 คน คดเปนรอยละ 38.0 ตามมาดวย

อนๆ คอ มทงผทเชาบชาวตถมงคลอนๆ และ ผทไมเคยเชาบชาวตถมงคลใดเลย

ตารางท 4 แสดงกจกรรมหรอพธกรรมทผตอบแบบสอบถามเคยเขารวม

กจกรรม จ านวน (คน) คดเปนรอยละ วสาขบชา 4 8.0 เขาพรรษา 4 8.0 ถอศลกนเจ 6 12.0 ลอยกระทง 7 14.0 สงกรานต 6 12.0 วนพอ/วนแมแหงชาต 6 12.0 อนๆ 11 22.0

รวม 50 100.0

จากตารางท 4 กลมตวอยางอยในชองอนๆ มากทสด มจานวน 11 คน คดเปนรอยละ 22.0

โดยจากการสมภาษณนน ทาใหทราบวาในกลมนคอ ผทมาทากจกรรมในวนอนๆ และมผทไมเคยมา

ประกอบกจกรรมใดๆ ในวนสาคญตางๆ ทวดสมานรตนารามดวย

ตารางท 5 เปรยบเทยบวดสมานรตนารามกบวดอนๆ ทผทมาท าบญเคยไป

เปรยบเทยบกบวดอนๆ จ านวน (คน) คดเปนรอยละ แตกตาง 33 66.0 ไมแตกตาง 17 44.0

สำนกหอ

สมดกลาง

106

รวม 50 100.0

จากตารางท 5 กลมตวอยางทมาทาบญทวดสมานรตนารามมการเปรยบเทยบกบวดอนๆ

วามความแตกตางจากวดอนๆ หรอไม โดยสวนใหญคอ ผทมาทาบญเหนวาวดสมานรตนารามมความ

แตกตางจากวดอนๆ มจานวน 33 คน คดเปนรอยละ 66.0 และมผทคดวาวดสมานรตนารามนนไมม

ความแตกตางจากวดอนๆ จานวน 17 คน คดเปนรอยละ 44.0

เมอเปรยบเทยบวดสมานรตนารามกบวดอนๆ นน ความคดเหนสวนใหญของผทมาทาบญ

เหนวาวดสมานรตนารามมความแตกตางกบวดอนๆ ในคอม สงศกดสทธอยหลายอยาง ท

นอกเหนอไปจากพระพทธรป ทงองคพระพฆเนศ เจาแมกวนอม พระราห พระพรหม และศาลตางๆ

ทไมคอยพบเหนทวดอนๆ มากนก

วดสมานรตนาราม ผทเขามาภายในวดมคอนขางหลากหลายทงเรองของอาย วตถประสงค

ของการเดนทางมา ซงกลมของนกทองเทยวทมาวดสมานรตนารามนนจะเปนกลมของวยผใหญเปน

สวนมาก รองลงมาเปนกลมผสงอายและกลมวยรนชวงอาย 20-30 ป ซงมสดสวนทใกลเคยงกน สวน

ใหญมาเพอทาบญและสกการบชาสงศกดสทธภายในวด รองลงมาคอมาเพอทองเทยวเนองจากวดม

ชอเสยงและนาสนใจ ซงสงศกดสทธทมประชาชนมาสกการะมากทสดคอพระพฆเนศ รองลงมาคอเจา

แมกวนอม นกทองเทยวสวนใหญมภมลาเนาอยในเขตกรงเทพมหานคร รองลงมาเปนประชาชนใน

จงหวดฉะเชงเทราเอง

วตถมงคลหรอสงศกดสทธทผมาทาบญวดสมานรตนารามใหความสนใจเชาบชามากทสดคอ

องคพระพฆเนศ รองลงมาเปนสนคาวตถมงคลอนๆ สวนสงศกดสทธทเกยวกบเจาแมกวนอม พระ

พรหม พระราห มสดสวนใกลเคยงกน สวนกจกรรมและพธกรรมของวดทประชาชนใหความสนใจเขา

รวมมากทสดเปนกลมผทมาทากจกรรมในวนอนๆ ทไมใชวนสาคญตางๆ และกลมผทมาทาบญภายใน

วดสมานรตนารามมการเปรยบเทยบวามความแตกตางจากวดอนๆ ทเคยไปมา หรอบางกลมมา

ทาบญเพราะวดสมานรตนารามมความแตกตางและนาสนใจกวาวดอนๆ

สำนกหอ

สมดกลาง

107

บทท 6

วเคราะหและสรป

จากการศกษาในหวขอ การผสมผสานความเชอทางศาสนากบการกลายเปนสนคาทองเทยวของวดในสงคมไทย: กรณศกษาวดสมานรตนาราม ต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา ซงรวบรวมขอมลทงเอกสารทเกยวของ การลงภาคสนาม โดยใชการสงเกตการณและการสมภาษณขอมลจากนกทองเทยวและผทเหนพฒนาการและความเปลยนแปลงตางๆ รวมทงการศกษาขอมลจากฐานขอมลออนไลน ซงจากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบความเชอดงเดมในสงคมไทย และความสมพนธระหวางศาสนาพทธและความเชออนๆ ไดท าใหเหนวาศาสนาพทธ และศาสนาอนๆ นนมความสมพนธกนมาอยางไร และสงคมไทยเปนสงคมแบบ พหวฒนธรรม คอ มวฒนธรรมทมากมายแตกตางกนออกไป รวมทงความเชอทางศาสนาทมอยอยางหลากหลายเชนกน

ถงแมวาสงคมไทยจะเปนสงคมพทธศาสนาซงเปนศาสนาแบบ อเทวนยม (Atheism) ทไมเชอเรองอ านาจดลบนดาลและการมอยของพระเจา แตอทธพลของศาสนาพราหมณทเปนศาสนาในแบบพหเทวนยม (Polytheism) ทเชอการมอยของพระเจาหลายองค ไดแทรกซมมากวา 2,500 ปมาแลว ทงนเนองจากพทธศาสนาถอก าเนดขนในประเทศอนเดยทมศาสนาพราหมณซงเปนศาสนาเกาแกของอนเดยทมบทบาทและอทธพลทงตอความเชอและความรสกนกคดของประชาชนในแถบน เชน ความเชอในทฤษฎการกลบชาตมาเกดใหม (Reincarnation Theory) ทงตอการเมองการปกครองของรฐ เชนทปรากฏในความเชอและพธกรรมของ "อาณาจกรขอม" (Khmer Kingdom) และตอศลปวฒนธรรมของเอเชยอาคเนย ดงเชนทปรากฏท นครวด" และ "นครธม เปนตน ประกอบกบความเชอดงเดมของประชาชนในแถบเอเชยอาคเนยทเปนความเชอใน ศาสนาปฐมบรรพ (Primitive Religion) ทมลกษณะแบบ วญญาณนยม (Animism) ผคนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต รวมทงดนแดนทเปนทตงของประเทศไทยปจจบน เชน ความเชอเรองผสางเทวดา ผบานผเรอน รกขเทวดา นางไม ซงสบทอดกนมาถงปจจบนในรปของความเชอ เชน แมนาคพระโขนง ปเจาสมงพราย เปนตน

ในสงคมไทยจะเหนพธกรรมตางๆ ทเกยวของกบศาสนาพราหมณปรากฏใหเหนในชวตประจ าวนอยางมากมาย เชน การตงศาลพระภม พธในวนพชมงคล ฉตรมงคล พธโลชงชา พธถอน าพพฒนสตยาตางๆ เปนตน ซงพธกรรมหรอความเชอแบบพราหมณไดผสมกลมกลนกบศาสนาพทธมาอยางยาวนาน

สำนกหอ

สมดกลาง

108

ดวยเหตนจงท าใหวาสงคมและวฒนธรรม ตลอดจนความเชอทางศาสนาของประชาชนในแถบอษาอาคเนย รวมทงประเทศไทยมลกษณะเปนการผสมผสานลทธความเชอทางศาสนา (Syncretism) ซงประกอบดวยศาสนาปฐมบรรพ ศาสนาพราหมณ และพทธศาสนา โดยภาพรวมแลวศาสนาพราหมณมชยชนะเหนอศาสนาปฐมบรรพของคนทองถน และพทธศาสนากมชยชนะเหนอทงศาสนาพราหมณและศาสนาปฐมบรรพ แตทงสามศาสนากยงคงมอทธพลตอความรสกนกคดและความเชอของผคนในเอเชยอาคเนยเปนอยางมาก ดงนน สงคมไทยจงเปนสงคมทรบเอาความเชอของทกๆ ศาสนามาปรบใชใหเขากบสงคมของตน โดยเฉพาะอยางยงความเชอในศาสนาพราหมณทมอทธพลมาอยางยาวนาน จะเหนไดจากวดในสงคมไทยทมทงความเชอแบบพราหมณปรากฏอย เชน วดศรษะทอง ทมชอเสยงในความศกดสทธของพระราห เปนตน อกทงศาสนาพทธในสงคมไทยยงมรปแบบความเชอปรากฏใหเหนทงพทธศาสนานกายเถรวาท และพทธศาสนานกายมหายาน อยรวมกน เชน ปรากฏมเจาแมกวนอมในวด รวมทงอทธพลของชมชนชาวจนทแผขยายเขามาในเอเชยอษาอาคเนย ท าใหความเชอในรปแบบจน ทงเทพเจาตางๆ ตลอดจนการนบถอผบรรพบรษ กมปรากฏใหเหนในวดไทย เชน วดยานนาวา เขตสาทร กรงเทพฯ วดทาไม และวดสมานรตนาราม

ปจจยตอมานอกจากความเปนสงคมแบบพหวฒนธรรมของสงคมไทยแลว ปจจบนดวยความเจรญกาวหนาของการตดตอสอสาร การเดนทาง และเทคโนโลยตางๆ ท าใหผคนสามารถเดนทางและตดตอสอสารถงกนไดอยางงายดายมากขน จากเดมทบทบาทและหนาทของวดนนจะมอทธพลตอชมชนในพนทนนๆ แตปจจบนการเดนทางเปดกวางท าใหผคนจากทวทกสารทศเดนทางหลงไหลมายงวดทมชอเสยง และวดสมานรตนารามเองกเปน 1 ใน วด ทมชอเสยงอยางมากในปจจบน จะเหนไดจากผลการศกษา ทวดสมานฯ ไดรบความสนใจ และการตอบรบจากผคนโดยทวไป ทไมเพยงแตประชาชนในจงหวดฉะเชงเทรา แตประชาชนทวประเทศรวมทงชาวตางชาต ตางกแวะมาเยยมเยอนหรอมาทองเทยวยงสถานทแหงน ทงนวดจงมการปรบตวเพอใหเขากบยคสมยทเปลยนแปลงไปมากขนในปจจบน

สำนกหอ

สมดกลาง

109

การผสมผสานความเชอทางศาสนาทวดสมานรตนาราม

วดสมานรตนารามอยใน อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทราทเปนสงคมทมความเชอหลากหลาย เชน ความเชอแบบจน ทจะเหนไดจากโรงเจวดโสธรวราราม หรอ วดจนประชาสโมสร ในจงหวดฉะเชงเทรา จงท าใหสงคมเปนไปในรปแบบสงคมแบบพหวฒนธรรม และประชาชนโดยเฉพาะอยางยงพทธศาสนกชนมความเชอในรปแบบพหวฒนธรรมเปนพนฐานเดม จงไมยากมากนกทเมอวดสมานรตนารามไดพฒนาจนวดมความเชอทหลากหลายแลวประชาชนจงเกดความสนใจและยอมรบทจะมา ท าบญยงวดสมานรตนารามแหงน ดงจะเหนไดจากผทมาท าบญนน นอกจากจะไหวพระประธาน หรอหลวงพอตางๆ แตยง เคารพนบถอพระพฆเนศ ซงเปนเทพในศาสนาพราหมณ – ฮนด ดวย หรอแมแตความเชอในแบบวญญาณนยม เชน จระเขโหราเทพารกษ พญานาคราช พอปบรมครฤาษ ถงแมวาวดสมานรตนารามจะเปนวดทอยในพทธศาสนาฝายนกายเถรวาท แตกยงมความเชอรปแบบจนในพทธศาสนาฝายมหายานอยดวย เชน เจาแมกวนอม เทพเจาไทสวยเอยะ ลอโจวซอ เปนตน วดสมานรตนารามจงเปนอกวดหนงในปจจบนทรบเอาความเชออนทนอกเหนอไปจากพทธศาสนาเขามาไวในวด โดยมแนวคดจากเจาอาวาส หรอ พระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร ทวา บชาและใหความส าคญกบพระพทธเจามากกวาสงอน และไมมการประกอบพธกรรมจากศาสนาอนในวดแหงน แตมการดงเอาเทพเขามาไวในวด เพราะเปนกศโลบายหนงทใชเพอดงดดผคนใหเขามาท าบญทวดและใกลชดกบพทธศาสนามากขน

อกทงยงเปนการพฒนาและปรบปรงวดจนมชอเสยงผานการผสมผสานความเชอทางศาสนาของศาสนาพทธ พราหมณ-ฮนด และวญญาณนยมเขาดวยกน เพอดงดดใหประชาชนมาท าบญทวดสมานฯ แหงน รวมทงการเปดตลาดและมสนคาตางๆ มากมาย ทงวตถมงคลทมชอเสยง เชน เหรยญพระพฆเนศอดกรงรนแรกวดสมานรตนาราม เนอบรอนซลงยา, เหรยญพระพฆเนศอดกรงรนแรกวดสมานรตนาราม เนอทองเหลองรมด า, เหรยญพระพฆเนศอดกรงรนแรกวดสมานฯ เนอเงนซาตน , พระพฆเนศนวะโลหะพงคโกลด พระพฆเนศเนอทองเหลอชบ 3k บาท, เหรยญปมพระพฆเนศ พมพใหญ เนอทองแดง เปนตน และสนคาอนๆ มากมาย ทสรางความพงพอใจ และยงท าใหวดสมานรตนารามแหงนเปรยบเสมอนแหลงทองเทยว และพกผอนหยอนใจส าหรบผมาเยอน

การกลายเปนสนคาทองเทยวของวดสมานรตนาราม

ปจจบนนเทคโนโลยตางๆ ไดพฒนาไปอยางรวดเรว และสงนเองทท าใหรปแบบการด าเนนชวตของคนในสงคมเปลยนแปลงไป ทกสงทเกดขนจากการพฒนาและการแพรกระจายของเทคโนโลยและอตสาหกรรมวฒนธรรมไดเขามาครอบง าความคดของผบรโภคในชวตประจ าวน ภายใตการผลตสนคาแบบทนนยมอตสาหกรรมนน การแลกเปลยนถอเปนปรากฏการณปกตทสามารถพบเหนได

สำนกหอ

สมดกลาง

110

ทวไปในสงคม สนคามไดถกผลตเพอมลคาเชงการใชสอยเพยงอยางเดยวอกตอไป หากแตเปนการผลตเพอสรางความหมายและมลคาเชงการแลกเปลยนในตวสนคานนๆ อยางไมมทสนสด ดงจะเหนไดจากการทสงตางๆ ในสงคมทนนยมถกแปรรปใหกลายเปนสนคาทมมลคาทางเศรษฐกจผานทางการใสความหมาย คณคา มาตรฐาน รวมไปถงการผลตซ า ซงสงทถกน ามาแปรรปเปนสนคาในระบบทนนยมกมไดจ ากดอยเพยงวตถสงของเทานน หากยงครอบคลมไปถงประเพณ วฒนธรรมหรอแมกระทงระบบความเชอทถกน ามาเชอมโยงเขากบระบบทนนยมอตสาหกรรมและกระบวนการจ าแนกประเภท เพอใหกลายเปนสงทมมลคาและมาตรฐานทางการคาและสามารถเสนอขายตอผคนในสงคมรวมสมยได (อางถงใน ขวญหทย เจรญไมตรมตร, 2543: 21)

งานวจยชนนไดใชแนวคดกระบวนการกลายเปนสนคาของ Theodor Adormo มาใชวเคราะหรปแบบสนคาภายในวดทเปนสนคาทางวฒนธรรมและสนคาทางความเชอทถกผลตออกสสงคม โดยโดยมกระบวนการผลต 4 ขนตอน คอ 1.กระบวนการท าใหเปนสนคา เปนขนของการสรางมลคาและความหมายใหกบสนคาในทองตลาด 2.กระบวนการท าใหเปนมาตรฐาน เปนการท าสนคาใหเปนมาตรฐานเดยวกนภายใตกระบวนการผลต เพอใหผบรโภคเกดการยอมรบและวางใจในสนคา 3.การผลตจ านวนมาก เปนการผลตภายใตระบบทนนยมอตสาหกรรมทเนนผลตสนคาในปรมาณมากเพอทจะสามารถตอบสนองตอความตองการของทองตลาด 4.การผลตซ า เปนขนของการตอกย าภาพลกษณหรอความหมายของสนคาผานทางสอโฆษณาและเทคโนโลยตางๆ เพอกระตนใหผบรโภคเกดการยอมรบในความหมายทถกสรางขนจนตองการสนคาเหลานนมาไวในครอบครอง (สพตรา เทพวญญากจ, 2555: 7)

การสรางมลคาและความหมายของวดสมานรตนารามมการสรางผานสงตางๆ ภายในวดมากมาย เรมจากการสรางความหมายใหกบสนคาตางๆ ของวตถมงคลทกระท าผานทางขนตอนและกระบวนการตางๆ ตงแตชวงการผลตไปจนถงการจดจ าหนาย โดยวตถมงคลตางๆ นน จะมความหมายในดานมวลสาร กลาวคอ มวลสารหรอสสารทใชในการผลตเปนสงหนงทชวยเพมมลคา และความขลงใหกบวตถมงคล ซงมวลสารทใชนนจะมความเปนสรมงคลหรอเชอวามความศกดสทธในตนเอง มาเปนสวนผสมในแตละรน เพราะเชอวาจะชวยเสรมพระพทธคณและเพมความขลง และมความโดดเดน เชน การปมเหรยญพระพฆเนศเนอตางๆ ทงเนอทองเหลองรมด า เนอเงนซาตน ทองเหลองชบ เปนตน และการสรางมลคาและความหมายนยงใชไดกบสนคาอนๆ อก ไมวาจะเปน สนคาโอทอป ทใหค าจ ากดความวา เปนของดในแตละต าบล ท าใหเชอวาของนนๆ มคณภาพและเพมมลคาใหกบสนคา หรอการท าพธปลกเสก ในการจดสรางหรอพธการปลกเสกเครองรางของขลงหรอวตถมงคลตางๆ รวมทงตวพธกรรมและผปลกเสก ลวนแลวแตเปนการสรางความหมายศกดสทธใหกบวตถมงคล จะเหนไดจากการท าพธปลกเสกของของวดสมานรตนาราม ทสวนใหญแลวจะนมนตพระ

สำนกหอ

สมดกลาง

111

อาจารยชอดงจากวดตางๆ มาท าการปลกเสก หรออธษฐานจตและปลกเสกโดยเจาอาวาสวดสมานรตนาราม ซงท าใหวตถมงคลนนมความขลงและเพมมลคารวมทงความหมายใหกบตววตถมงคลไดเปนอยางด เชน การจดท าสผงเมตตามหานยมเปน โดยใชเทยน ชยพทธาภเษก ของหลวงพอรวย เคยวผสมวานมหาเสนห 108 เปนตน

รวมทงการเนนการสรางความหมายใหกบสงศกดสทธภายในวดใหเปนสงท “ใหญทสดในโลก” และ “ชวยใหมความมงคงร ารวย” เชน พระพฆเนศ จระเขโหราเทพารกษ หรอแมแตเจาแมกวนอมปางประทานบตรกเปนเรองความมงคงตอเนองในเรองของครอบครว ปดเปาทกขภย และย าความหมายเกาในประวตความเปนมาในเรองทตงเปนถงเงน ถงทอง สรางความหมายใหมผานการอธบายสรางต านาน มการจดท าปายบอกในจดสกการบชาสงศกดสทธตางๆ วาสงศกดสทธนนๆ ชวยอะไรไดใหกบคนทไมรความหมายของสงศกดสทธ ไดเกดความศรทธาซงบางคนตงใจจะมาไหวสงศกดสทธเพยงสงเดยว แตเมอมาแลวพบวามสงศกดสทธอนๆ อกมากทควรแกการสกการบชาจากปายบอกใหคณคาและความหมายของสงนน และประชาสมพนธวามคณคาอยางไร ประสบความส าเรจในเรองไหนไดบาง และวดสมานรตนารามมความแตกตางจากวดอน คอ มการใหคณคาวามาทเดยวไหวสงศกดสทธไดครบ คมคา “ใหญทสด” ซงเปนความหมายโดยทวไปทตอบสนองตอความตองการทางจตใจและในดานอนๆ ของประชาชนทงคนไทย คนจน และอนๆ ดวยแนวความคดทวาสงศกดสทธยงถกสรางใหใหญมากเพยงใดยงจะไดบญมากเทานน และยงท าบญมากหรอครบมากเพยงใดกจะไดตามสงทปรารถนาทกประการเรวมากขน

ในสวนของกระบวนการท าใหเปนมาตรฐาน เปนการท าสนคาให เปนมาตรฐานเดยวกนภายใตกระบวนการผลต เพอใหผบรโภคเกดการยอมรบและวางใจในสนคา อาจจะไมคอยชดเจนนก แตอาจกลาวไดวาการสรางสงอ านวยความสะดวกนกทองเทยวเชน ทจอดรถ หองสขา รานอาหารและรานขายของทระลกกมสวนในการสรางชอเสยงใหเปนแหลง ทองเทยวทมคนพดถงเพมมากขน และสรางความพงพอใจได

การผลตจ านวนมาก เปนการผลตภายใตระบบทนนยมอตสาหกรรมทเนนผลตสนคาในปรมาณมากเพอทจะสามารถตอบสนองตอความตองการของคนในสงคมทมอยอยางไมจ ากด ซงวตถมงคลทวดสมานฯ แหงนมการผลตในปรมาณมากและมการจดจ าหนายไปยงพนทตางๆ เชน เวบไซตพระเครองมการเปดใหจองวตถมงคลของวดสมานฯ ผานทางสอออนไลน โดยรายจะน าไปสมทบทนเพอสรางโรงพยาบาลวดสมานฯ เชน การสรางเหรยญพระพฆเนศอดกรงรนแรกวดสมานรตนาราม เนอบรอนซลงยา จ านวนสราง 999 เหรยญ ราคาจองท าบญ 1,199 บาท, เหรยญพระพฆเนศอดกรงรนแรกวดสมานรตนาราม เนอทองเหลองรมด า จ านวนสราง 3,333 เหรยญ, ราคาสงจองท าบญ 799

สำนกหอ

สมดกลาง

112

บาท, เหรยญพระพฆเนศอดกรงรนแรกวดสมานฯ เนอเงนซาตน สราง 999 เหรยญเทานน จองท าบญ 3,999 บาท, พระพฆเนศนวะโลหะพงคโกลด มแค 555 เหรยญในโลก ท าบญ 1,999 บาท , พระพฆเนศเนอทองเหลอชบ 3k จดสราง 1,111 เหรยญ ท าบญ 1,199 บาท, เหรยญปมพระพฆเนศ พมพใหญ เนอทองแดง สราง 1999 เหรยญ บชา 149 บาท เปนตน จะเหนไดวาวดสมานฯ มการผลตวตถมงคลออกมาจ านวนมากเพอตอบสนองตอความตองการของผบรโภค และเปนการน ารายไดตางๆ มาใชในการปรบปรงและพฒนาวด

นอกจากนในสวนของสงศกดสทธทมอยจ านวนมากภายในวด รวมทงจดท าบญหรอ บรการตางๆ อาท จดใสเหรยญเพอสกการบชาสงศกดสทธ ของบชาในพธกรรมบชาพระพฆเนศ สะเดาะเคราะห แกปชงตางๆ ซงลวนแลวแตมคาใชจาย และอาจกลาวไดวาเปนสนคาอยางหนงทถกผลตขนเปนจ านวนมากเพอตอบสนองตอความตองการ และจ านวนมากของประชาชนทมาท าบญทวดสมานรตนาราม รวมทงสนคาและรานคาตางๆ ทเกดขนภายหลงจากการพฒนาวดในป พ.ศ. 2542 ทงรานอาหาร รานขนม เชน รานขายขนมจาก รานขายของฝาก ทมมากมายหลายรานและสนคาตางๆ มากมาย เพอตอบสนองความตองการของมนษยภายใตสงคมในระบบทนนยม

การผลตซ า เปนขนของการตอกย าภาพลกษณหรอความหมายของสนคาผานทางสอโฆษณาและเทคโนโลยตางๆ เพอกระตนใหผบรโภคเกดการยอมรบในความหมายทถกสรางขนจนตองการสนคาเหลานนมาไวในครอบครอง ซงวดสมานรตนารามมการโฆษณาผานทางสอประเภทตางๆ เชน สอโทรทศน สงพมพ สอออนไลน รวมไปถงการบอกตอของผมาท าบญและผเชาบชาทศรทธาในความศกดสทธ โดยเนอหาการโฆษณานนมทงเรองมวลสารทใชในการผลต ความสามารถของพระเกจผปลกเสก รวมถงพทธคณตางๆ เพราะรายละเอยดเหลานเองทเปนปจจยส าคญทท าใหผบรโภคเกดความตองการวตถมงคลนน และเนอหาการน าเสนอภาพลกษณของวดสมานรตนาราม ซงเปนขนตอนทวดนท ามากทสดและดจะไดผลมากทสด ซงจะเหนไดจากจ านวนคนทมาท าบญทวดสมานรตนาราม และเสยงตอบรบจากชาวบานทงพอคาแมคา คนขบรถโดยสารทเหนวาวดสมานรตนารามมชอเสยงอยางรวดเรวสวนหนงเปนเพราะการผลตซ าผานสอตางๆ อาท รายการทวของวดทาง Youtube หรอ Facebook วดสมานรตนาราม รวมทง www.watsaman56.com เวบไซตของวดสมานรตนาราม เปนตน โดยมการใชสอน าชมทางเวบไซตวดสมานรตนาราม บอกเสนทาง น าเสนอภาพววทวทศน สงกอสรางของสงศกดสทธทนาประทบใจ ท าใหประชาชนตางอยากมาชมความสวยงามของวดเพมมากขน และเกดความสนใจและรบรความมชอเสยงของวดทมความแตกตางไปจากวดอนๆ เพราะ นอกจากจะมาท าบญทวดกบสงศกดสทธทอยางครบครนแลว เมอมาวดแหงนยงสามารถประกอบกจกรรมอนๆ ไดอยางครบถวนอกดวย เชน ซอสนคาและบรการตางๆ, รบประทานอาหารทงรานบน

สำนกหอ

สมดกลาง

113

แพและรมแมน า, ถายรปในบรเวณตางๆ ของวดทจดไวอยางสวยงามได , เชคอนผานสอออนไลนเพอใหรวาไดมาวดสมานรตนาราม เปนตน

จากทไดน าแนวคดอตสาหกรรมวฒนธรรมของอดอรโนเขามาวเคราะหถงกระบวนการทวดสมานรตนารามใชจนกลายเปนสนคาทองเทยวนน จะเหนไดวาวดมการสรางมลคา ความหมาย และความเปนมาตรฐาน ดวยกระบวนการตางๆ ทง 4 ขนตอนใหกบวดสมานรตนารามอยตลอดเวลา จงจะเหนไดวาวดสมานรตนารามมการปรบปรงและเปลยนแปลง พฒนาจากศาสนสถานทางพทธศาสนาทมบทบาทและความส าคญในการประกอบพธกรรมทางศาสนาทส าคญของชาวพทธในดานตางๆ และเปนทยดเหนยวจตใจใหกบชาวบานในชมชน จนปจจบนวดสมานรตนารามไดมการสรางสนคาและบรการตางๆ ทอ านวยความสะดวกใหผมาเยอนไวอยางครบครน จนสรางชอเสยงและกลายเปนทยอมรบจากประชาชนโดยทวไป อกทงวดสมานรตนารามยงไดเขามามบทบาทเพมมากขนตอผคนในชมชนและประชาชนในสงคม ผานการพฒนาวดใหกลายเปนแหลงทองเทยวและเปนแหลงสรางรายไดทส าคญแหงหนงของจงหวดฉะเชงเทรา

สำนกหอ

สมดกลาง

114

บรรณานกรม

หนงสอและบทความในหนงสอ

กตต วฒนะมหาตม. (2549). ตรเทวปกรณ: พระคเณศ พระลกษม พระสรสวด.

พมพครงท 3. กรงเทพฯ: สรางสรรคบคส.

จรสสา คชาชวะ. (2531). คตความเชอและรปแบบของพระพฆเนศวรทพบในประเทศไทย.

กรงเทพฯ: กรมศลปากร.

ฉลาดชาย รมตานนท. ประเพณการทรงผเจานาย และบทบาททางสงคม กรณศกษาใน

จงหวด เชยงใหม. เชยงใหม: ส านกหอสมดจงหวดเชยงใหม, 2527.

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตตโต). สถานการณพระพทธศาสนากระแสไสยศาสตร.

กรงเทพฯ: ศนยพฒนาหนงสอ กรมวชาการ, 2538.

โชศ, ลาล มณ. (2542). พราหมณ พทธ ฮนด. พมพครงท 2. แปลโดย กรณา กศลาสย.

กรงเทพฯ: แมค าผาง.

นนทวฒน ฉตรอทย. (2549). “อดอรโนกบอตสาหกรรมวฒนธรรม: กรณศกษาเพลงนยม

(popular music).” ใน เหลยวหนาแลหลงวฒนธรรมปอป. ฐรวฒ เสนาค า, บรรณาธการ.

กรงเทพฯ : ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน).

นธ เอยวศรวงศ. (2546). ลทธพธเสดจพอ ร.5. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: มตชน.

ปราน วงษเทศ. (2543). สงคมและวฒนธรรมในอษาคเนย. กรงเทพฯ: ศลปวฒนธรรม.

ปรงศร วลลโภดมและคณะ. (2542). วฒนธรรม พฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณ

และภมปญญา จงหวดฉะเชงเทรา. กรงเทพฯ: คณะกรรมการ.

สภทรดศ ดศกล. (2549). ประวตศาสตรศลปะประเทศใกลเคยง. พมพครงท 5.

กรงเทพฯ: มตชน.ชน

สำนกหอ

สมดกลาง

115

สรศกด ทอง. (2552). สยามเทวะ. กรงเทพฯ: มตชน.

สรยา สมทคปต และคณะ. (2539). ทรงเจาเขาผ: วาทกรรมของลทธพธและวกฤตการณ

ของความทนสมยในสงคมไทย. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร.

เสฐยร พนธรงษ. (2516). ศาสนาเปรยบเทยบ เลม 1. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: แพรพทยา.

ยศ สนตสมบต. (2548). มนษยกบวฒนธรรม. พมพครงท 3. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อมรา พงศาพชญ. (2533). วฒนธรรม ศาสนา และชาตพนธ: วเคราะหสงคมไทยแนว

มานษยวทยา. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อภญญา เฟองฟสกล. (2548). มานษยวทยาศาสนา. เชยงใหม: พงษสวสดการพมพ.

งานวจย

ขวญหทย เจรญไมตรมตร. (2543). “คน ไกชน และการชนไก กระบวนการกลายเปนสนคาใน

บรบทสงคมไทย.” วทยานพนธสงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต. คณะสงคมวทยา

และมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

จกรชย อภชาตบตร. (2515). “ศาสนาพราหมณในประเทศไทย.” สารนพนธศลปศาสตรบณฑต

ภาควชามานษยวทยา คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

นจภค เสาธง. (2552). “ลทธพธบชาพระพฆเนศ.” สารนพนธศลปศาสตรบณฑต

ภาควชามานษยวทยา คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ปญญา เลศสขประเสรฐ. (2548). “กระบวนการกลายเปนสนคาของพธกรรมงานศพ.”

วทยานพนธเศรษฐศาสตรมหาบณฑต. คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สภาภรณ เลศวรรตตกล. (2549). “ลทธบชาพระตรมลต.” สารนพนธศลปศาสตรบณฑต

ภาควชามานษยวทยา คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

สำนกหอ

สมดกลาง

116

สมลกษณ ออเทยน. (2553). “สนคาการทองเทยวตลาดบานใหม : กระบวนการท าใหเปนสนคา.”

สารนพนธศลปศาสตรบณฑต ภาควชามานษยวทยา คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

อาภาภรตน วลลโภดม. (2536). “ศาลเจา ศาลเทพ ศาลพรหม ในประเพณความเชอของชาวเมอง

กรณศกษาเฉพาะบานถนนงามวงศวาน.” สารนพนธศลปศาสตรบณฑต

ภาควชามานษยวทยา คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

เอกรนทร พงประชา. (2549). “พระราห วดศรษะทอง ปรศนาการสรางเครองรางสมยหลวง

พอนอย.” วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต. คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ขอมลออนไลน

อษณย จฑะศลป. ผเรยบเรยง. (ม.ป.ป.). พระพฆเนศปางเสวยสข. เขาถงเมอ 15 พฤศจกายน 2557.

เขาถงไดจาก http://www.stou.ac.th/study/sumrit/8-55/page2-8-55.html

ผจดการ. (2551). 3 สงศกดสทธในจน. เขาถงเมอ 15 พฤศจกายน 2557. เขาถงไดจาก

http://www.manager.co.th/iBizChannel/ViewNews.aspx?NewsID=951000013287

หนงสอภาษาตางประเทศ

Charles Steward & Rosaline Shaw. (1994). “Syncretism/Anti-Syncretism

The Politics of Religious Synthesis.” New York: Routledge.

ผใหสมภาษณ

กฤษ, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

แจค, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

ชย, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

ชาลณ, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558

สำนกหอ

สมดกลาง

117

ญาดา, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

นทธดา, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

นยนา แซตง, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558

นอย, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558

บญม, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558

พระครธรรมธรไพรตน ปญญาธโร, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

พรรณทพา, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

เพญ ศรสข, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

ลงตง, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

วภา, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558

วมลวรรณ ทองสข, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558

สนต, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

สรน, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

สนชย, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558

สมยศ เลศวฒนา, สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558

หนง, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

หญง, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

อาภา ฤด, แมคา สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2558

อาร มณเฑยรทอง, สมภาษณ 18 พฤษภาคม 2558

สำนกหอ

สมดกลาง

118

ภาคผนวก

สำนกหอ

สมดกลาง

119

แบบสอบถามส ารวจทศนคตและพฤตกรรมทางศาสนาของผทมาท าบญทมตอวดสมานรตนาราม

จดประสงค 1. แบบสอบถามนเปนสวนหนงของการเกบขอมลภาคสนามในการจดท ารายงาน

ระดบปรญญาตร คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร เกยวกบพฤตกรรมทางศาสนาและทศนคต

ของผทมาท าบญทวดสมานรตนาราม อ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา ความคดเหนของทานจะเปน

ประโยชนอยางยงตอการศกษาในครงน

2. แบบสอบถามนประกอบดวย

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ตอนท 2 พฤตกรรมทางศาสนาและทศนคตทมตอวดสมานรตนาราม

ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย / ลงในชอง ( ) หรอเตมขอความลงในชองวางทเวนไวตามความจรง

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญง

2. อาย ( ) 20 - 30 ป ( ) 31 - 40 ป ( ) 41 - 50 ป

( ) มากกวา 50 ปขนไป

3. ทานมภมล าเนาอยทจงหวด...................................

4. ระดบการศกษา ( ) ต ากวาปรญญาตร ( ) ปรญญาตร ( ) สงกวาปรญญาตร

5. อาชพ ( ) รบราชการ ( ) พนกงานบรษท ( ) นกเรยนนกศกษา

( ) รบจางทวไป ( ) เกษตรกร ( ) ธรกจสวนตว/คาขาย

( ) อนๆ (ระบ) ......................

6. รายไดเฉลยตอเดอน ( ) ต ากวา 5,000 บาท ( ) 5,000 - 20,000 บาท

( ) 20,000 – 50,000 บาท ( ) 50,000 บาท ขนไป

7. ทานรจกวดสมานรตนารามจากแหลงขอมลใด

( ) โทรทศน หนงสอพมพหรอนตยสาร ( ) เพอนหรอบคคลในครอบครว

( ) สออเลกทรอนกส ( ) บรษทน าเทยว

( ) อนๆ (ระบ) ......................

สำนกหอ

สมดกลาง

120

8. เหตผลททานตดสนใจเดนทางมาวดสมานรตนาราม

( ) การเดนทางสะดวกสบาย ( ) ตองการมาเชาบชาวตถมงคล

( ) สนใจมาสกการบชา/ศรทธาสงศกดสทธภายในวด

( ) วดมชอเสยงและนาสนใจ ( ) เคยมาและประทบใจเลยมาอกครง

( ) อนๆ (ระบ) ......................

ตอนท 2 พฤตกรรมทางศาสนาและทศนคตตอวดสมานรตนาราม

1.ทานมาท ากจกรรมใดทวดสมานรตนาราม

( ) สกการบชาสงศกดสทธ ( ) เชาบชาวตถมงคล

( ) ทองเทยวภายในวด ( ) ซอสนคาจากตลาดภายในวด

( ) อนๆ (ระบ) ......................

2. สงศกดสทธใดททานมาเพอสกการบชาทวดสมานรตนารามในครงน

( ) พระพฆเนศ ( ) หลวงพอโต ( ) ทาวมหาพรหม

( ) เจาแมกวนอม ( ) เทพเจาไทสวยเอยะ ( ) พระราห

( ) อนๆ (ระบ) ..........

3. ทานเคย/เชาบชาวตถมงคลใดทวดสมานรตนาราม

( ) พระเครอง ( ) พระพฆเนศ ( ) เจาแมกวนอม

( ) พระราห ( ) พระพรหม ( ) อนๆ (ระบ) .........

4. ทานเคยมารวมกจกรรม/พธกรรมใดบางทวดสมานรตนาราม

( ) วสาขบชา ( ) เขาพรรษา ( ) ถอศลกนเจ

( ) ลอยกระทง ( ) สงกรานต ( ) วนพอ/วนแมแหงชาต

( ) อนๆ

5. เมอเปรยบเทยบวดสมานรตนารามกบวดอนๆ ททานเคยไปมา

( ) แตกตางจากวดอนๆ ในดาน ...........................................................................................

( ) ไมแตกตางจากวดอนๆ

ขอบคณททกทานใหความรวมมอในการท าแบบสอบถาม

สำนกหอ

สมดกลาง

121

ภาพบรรยากาศการจดกจกรรมตางๆ ของวดสมานรตนาราม ในป พ.ศ. 2557 – พ.ศ. 2558

ขบวนแหเทยนเชาพรรษาวดสมานรตนาราม

ประชาชนตกบาตรเทโว ณ วดสมานรตนารามวนท 9 ตลาคม 2557

สำนกหอ

สมดกลาง

122

-

งานประเพณถอศลกนเจ ประจ าป 2557

การแสดงงวในงานประจ าปศาลพระโพธสตวกวนอม วดสมานรตนาราม 30 พฤศจกายน 2557

สำนกหอ

สมดกลาง

123

ท าบญประจ าปใหอทศใหกบขนสมานจนประชาบรรพบรษผสรางวด

งานสวดมนตขามปในวนขนปใหม ณ วดสมานรตนาราม

สำนกหอ

สมดกลาง

124

ประวตผศกษา

ชอ – สกล นางสาวพภทรา แจมรจ วน เดอน ปเกด 4 สงหาคม พ.ศ. 2535 ทอย 116/545 หม 5 ม.รงเรองเฮาส ซ.พหลโยธน54 ถนนพหลโยธน

แขวงคลองถนน เขตสายไหม กรงเทพฯ 10220 อเมล meen-pipatt@hotmail.com ประวตการศกษา พ.ศ. 2549 ประถมศกษา โรงเรยนไผทอดมศกษา

ถนนวภาวดรงสต แขวงตลาดบางเขน เขตหลกส กรงเทพฯ พ.ศ. 2553 มธยมศกษา โรงเรยนสารวทยา

ถนนพหลโยธน แขวงเสนานคม เขตจตจกร กรงเทพฯ

สำนกหอ

สมดกลาง