บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงน เปนการศกษาผลของโปรแกรมการเตรยมความพรอมในการจาหนาย ผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยและผดแลตออาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ และการกลบรกษาซา ซงผวจยศกษาและทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ คลอบคลมหวขอดงน 1. การบาดเจบศรษะระดบเลกนอย 2. แนวคดการจดการอาการ 3. อาการและการจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ 4. การกลบรกษาซาของผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย 5. การวางแผนจาหนายและเตรยมความพรอมในการจาหนาย 6. โปรแกรมการเตรยมความพรอมในการจาหนาย ผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยและผดแล

การบาดเจบศรษะระดบเลกนอย (Mild head injury) การบาดเจบศรษะระดบเลกนอย เปนการบาดเจบทพบไดบอย ในผปวยทไดรบอบตเหตจราจร ซงพบมากในเพศชายทมชวงอายระหวาง 15 - 24 ป (Holm, Cassidy, Carroll, & Borg, 2005) สามารถตรวจพบการเปลยนแปลงของระบบประสาทเพยงเลกนอย ผปวยบาดเจบศรษะอาจมอาการสบสนหรอหมดสตชวคราวภายหลงการบาดเจบ (สงวนสน รตนเลศ, 2546) หรอมความรสกตวด สามารถลมตาไดเองเมอถกถาม ทาตามสงหรอตอบคาถามไดถกตองทนท หรอใชเวลาเพยงเลกนอย และมคาคะแนน Glasgow Coma Scale (GCS) แรกรบอยระหวาง 13 ถง 15 (Teasdale & Jennett, 1974 cited in Holst & Cassidy, 2004) แตพบวาคาคะแนน GCS ทแตกตางกน และปจจยเสยงอน ๆ จะสงผลตอผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย และเพอใหสามารถอธบายผลทเกดจากการบาดเจบศรษะระดบเลกนอยอยางครอบคลม จงไดมการใหคานยามไวเพมเตมดงน ความหมายของการบาดเจบศรษะระดบเลกนอย (Mild Head Injury) หนวยงานควบคม และปองกนการบาดเจบศรษะ (Center for Disease Control and Prevention Head Up, 1993) ไดใหคานยามการบาดเจบศรษะระดบเลกนอยวาเปนการบาดเจบศรษะทเกดจากแรงภายนอกมากระทบ หรอเกดจากภาวะเรง (Acceleration) และภาวะหนวง (Deceleration) หรอการหมนทาใหเกดการบาดเจบตอสมอง และเสนประสาท โดยมอาการ

15

และอาการแสดงอยางนอย 1 ขอดงน มภาวะสบสนชวคราว ระดบความรสกตวเปลยนไป จาเหตการณไมได หรอหมดสตไมเกน 30 นาท หรออาจพบวา ผปวยบาดเจบศรษะ มคลนไสอาเจยน ปวดศรษะ เวยนศรษะ ออนเพลย และสมาธสน เปนตน สมาคมแพทยเวชศาสตรฟนฟสหรฐอเมรกา (American Congress of Rehabilitation Medicine, 1993) ไดเพมเตมคานยามของการบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ในเรองระยะเวลาของการหมดสตไมเกน 30 นาท และ/ หรอ มการสญเสยความทรงจาทงกอน หรอภายหลงการบาดเจบศรษะไมเกน 24 ชวโมง หรอมการเปลยนแปลงสภาวะทางจตใจภายหลงการเกดอบตเหต เชน รสกงนงง สบสน หรออาจพบมการเปลยนแปลงของระบบประสาท ซงเกดขนเพยงชวคราว จงสรปไดวา การบาดเจบศรษะระดบเลกนอย หมายถง การบาดเจบทเกดจากศรษะถกกระทบกระแทกดวยแรงจากภายนอก ซงสงผลโดยตรง ทาใหตรวจพบการบาดเจบของสงหอหมศรษะ เชน แผลฉกขาด หรอถลอกของหนงศรษะ กะโหลกศรษะแตก หรอแรงทกระแทกสงผลใหการทางานของสมองถกรบกวน โดยอาจตรวจพบการเปลยนแปลงของระบบประสาทเพยงเลกนอย ผลรวมของคะแนน GCS แรกรบอยระหวาง 13 ถง 15 คะแนน อาจพบอาการหมดสตชวคราว ไมเกน 30 นาท หรอพบการสญเสยความทรงจาทงกอนและ/ หรอภายหลงการบาดเจบซงไมเกน 24 ชวโมง หรอไมพบความผดปกตของเอกซเรยคอมพวเตอรสมอง ผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย อาจมอาการคลนไสอาเจยน ปวดศรษะ เวยนศรษะ ออนเพลย และสมาธสน เปนตน จะเหนไดวาเกณฑทใชในการวนจฉยการบาดเจบศรษะระดบเลกนอย สามารถใชในการพยากรณผลกระทบ หรอปญหาของผปวย รวมถงวางแผนใหการรกษาพยาบาลไดครอบคลมมากขน เกณฑในการวนจฉยการบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย สวนใหญมระดบความรสกตวด ตรวจไมพบอาการผดปกตทางระบบประสาท และพบอตราการเกดมากกวาการบาดเจบศรษะในกลมอน ๆ ซงอาจเปนสาเหตใหถกมองขามความเสยง และสงผลใหความรนแรงของการบาดเจบศรษะเพมสงขน ดงนนเพอใหผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ไดรบการดแลอยางเหมาะสม และจาหนายออกจากโรงพยาบาลอยางปลอดภย จงไดมการศกษาและรวบรวมขอบงช หรอปจจยทมผลตอความผดปกตภายในสมอง ทใชในการวนจฉย และจดกลม เพอประโยชนในการดแลรกษา ซงจากการทบทวนวรรณกรรมพบวามเกณฑ ดงน 1. คะแนน Glasgow Coma Scale (GCS) การประเมนระดบความรสกตวจาก คะแนน GCS ซงเปนวธทใชในการประเมนระดบความรนแรงของการบาดเจบศรษะ ทสามารถทาไดเรว งาย และมความนาเชอถอ ( Fisher & Mathieson, 2001; Jennett, 2002) จงมผใชวธนอยางแพรหลาย เพราะนอกจากจะมประโยชน

16

ในการพยากรณโรค และแนวทางการรกษา ยงสามารถใชในการประเมนความเสยง และความผดปกตทอาจจะเกดขนในภายหลงได โดยมการศกษาพบวา ผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทมคะแนน GCS เทากบ 13 คะแนน มโอกาสพบความผดปกตทางสมองมากกวากลมทมคะแนน GCS เทากบ 14 และ 15 คะแนน (Gomez, Lobato, Ortega, & Cruz, 1996; Stiell et al., 2001; Vos et al., 2002) ดงนน บคคลากรทมสขภาพควรใหความสาคญในการประเมนคะแนน GCS ตงแตระยะแรกภายหลงการบาดเจบและตอเนอง เพอเฝาระวงภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน 2. ระยะเวลาของการหมดสต (Duration of Loss of Conscious) การประเมนระยะเวลาของการหมดสตทแนนอน มความสาคญเพราะระยะเวลาของการหมดสต สามารถใชในการประเมนความเสยงของกะโหลกศรษะแตกและภาวะแทรกซอนภายในสมอง (Batchelor, Jenkins & Dunning, 2003; Gomez et al, 1996; Teasdale, 1990 cited in Vos et al., 2002) โดยระยะเวลาของการหมดสตทใชในการจาแนกการบาดเจบทศรษะระดบเลกนอยใชเวลาสน ๆ ไมเกน 30 นาท (Center for Disease Control and Prevention Head Up, 1993; Gomez et al, 1996) 3. การสญเสยความทรงจาภายหลงการบาดเจบ (Post Traumatic Amnesia) ประวตการสญเสยความทรงจา ภายหลงการบาดเจบศรษะ สามารถใชในการประเมนความเสยงของภาวะแทรกซอนได โดยมการศกษาพบวา ผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทม ผลตรวจเอกซเรยคอมพวเตอรสมองผดปกต มกพบการสญเสยความทรงจาภายหลงการบาดเจบศรษะรวมดวย (Haydel et al., 2000; Stiell et al., 2001) และสามารถใชในการพยาการณโรค โดยพบวา ระยะเวลาทลมเหตการณทนอยกวา 24 ชวโมงจะทาใหการฟนคนสภาพสปกตอยในระดบทด (Good recovery) (Van der Naalt, Zomeren, Sluiter, & Minderhoud, 1999) ดงนนระยะเวลาการสญเสยความทรงจาภายหลงการบาดเจบศรษะจงเปนขอบงชทใชในประเมนระดบความรนแรงของการบาดเจบศรษะและความเสยงทอาจเกดขน 4. ปจจยเสยง (Risk Factors) ประกอบดวยอาการและอาการแสดง ประวต การเจบปวยในอดต และการบาดเจบ ณ ปจจบน ซงพบวา มความสมพนธกบความผดปกตภายในสมองโดยประกอบดวยปจจยดงน 4.1 อาการคลนไสอาเจยน (Vomiting/ Nausea) การอาเจยนพบวา เปนปจจยเสยง ทมกตรวจพบความผดปกตภายในสมอง (Nee, Hadfield, Yates, & Faragher, 1999; Haydel et al., 2000; Stiell et al., 2001) การศกษาของ Stiell et al (2001) พบวา การอาเจยนตงแต 2 ครงขนไป เปนขอบงชทอาจพบความผดปกตภายในสมองรวมถงใชเปนเกณฑในการสงตรวจเอกซเรยคอมพวเตอรสมอง

17

4.2 อาการปวดศรษะ (Headache) ซงยงมขอขดแยงวาอาการปวดศรษะสามารถทานายความผดปกตภายในสมองของผปวยบาดเจบทศรษะระดบเลกนอยทมคะแนน GCS เทากบ15 ไดหรอไม เนองจากอาการปวดศรษะสามารถพบไดบอยในผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย(Batchelor & McGuinness, 2002 cited in Batchelor et al., 2003) แตการศกษาของ Haydel et al (2000) พบวา อาการปวดศรษะสามารถทานายความผดปกต ภายในสมองจากการตรวจเอกซเรยคอมพวเตอรสมอง ดงนน อาการปวดศรษะจงเปนแคปจจยเสยงทผประเมนตองใชรวมกบปจจย อน ๆและใหความระมดระวงในการใช 4.3 อาการเวยนศรษะ (Dizziness) เวยนศรษะเปนอาการทมกพบไดบอยในผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ซงอาจเกดจากอาการหรอกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะหรอเกดจากความผดปกตของอวยวะในชองห แตพบวา อาการเวยนศรษะ สามารถทานายการเกดกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะได (Sovola & Hillbom, 2003) 4.4 อายทมากกวา 60 ปหรอนอยกวา 2 ป ยงไมมหลกฐานทยนยนแนชดวาอาย เพยงอยางเดยว สามารถทานายความผดปกตในสมองได แตพบวาเปนปจจยเสยง เนองจากพบวาผสงอายทมคะแนน GCS เทากบ 15 มกพบความผดปกตของสมอง จากการตรวจดวยเอกซเรยคอมพวเตอรไดถงรอยละ 20 (Nagurney et al., 1998 cited in Batchelor et al., 2003) 4.5 กะโหลกศรษะแตก (Fracture Skull) หรออาการทแสดงการแตกราว ของกะโหลกศรษะ เปนปจจยทเพมความเสยงของความผดปกตในสมองมากขนแตผปวยบาดเจบศรษะทตรวจพบความผดปกตของสมอง อาจไมพบกะโหลกศรษะแตกกเปนได (Carson, 2009) 4.6 อาการชก อาจพบเปนปจจยทเพมความเสยง ในการตรวจพบความผดปกต ของสมองมากขนโดยเฉพาะในชวงสปดาหแรก (Schierhout & Roberts, 1998) 4.7 ความผดปกตของการแขงตวของเลอด (Bleeding abnormality/ Anticoagulation) เนองจากการศกษาทผานมายงไมชดเจนในเรองของผลของการวจย เนองจากกลมตวอยางมจานวนนอย แตกพบวามการศกษาหลายงานทใชปจจยดานความผดปกตของการแขงตวของเลอดมาเปน ขอบงชในการสงตรวจเอกซเรยคอมพวเตอรสมอง ดงนนจงมคาแนะนาวาผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยควรไดรบการสอบถามการใชกลมยาละลายลมเลอด หรอประเมนความผดปกต ของการแขงตวของเลอด (Vos et al., 2002) เพอใหมนใจวาผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย จะมความปลอดภยในการจาหนาย 4.8 ประวตการบาดเจบทไมชดเจน 4.9 ประวตไดรบการกระแทกอยางรนแรง 4.10 ไดรบพษจากแอลกอฮอลหรอพษจากยากดประสาท

18

จะเหนไดวาขอมลดงกลาวนอกจากจะเปนประโยชนในการวนจฉย และการดแลรกษา ยงชวยในการประเมนปญหาและความเสยง เพอวางแผนใหการพยาบาล และจาหนาย อยางครอบคลมและเหมาะสม ซงจะชวยลดปญหาหรอภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนภายหลง การไดรบการจาหนายกลบบาน พยาธสภาพของการบาดเจบทศรษะระดบเลกนอย การบาดเจบศรษะระดบเลกนอยเกดจากศรษะและกะโหลกมการเคลอนทจากแรง ภายนอกทมากระทาอยางรวดเรว ทงแรงทเปนภาวะเรง (Acceleration) ภาวะหนวง (Deceleration) และแรงหมน (Echmendia & Julian, 2001) สงผลใหเซลลประสาท และเสนเลอดเกดแรงตง และมการฉกขาดเปนผลใหเสนใยประสาทขาดการเชอมตอ และการทางานของสมองถกรบกวน มผลใหผปวยบาดเจบศรษะเลกนอยมปญหาการรคด (Cognitive) บางรายสบสนชวครหรออาจ ไมรสกตวในชวงระยะเวลาสน ๆ นอกจากนยงเกดการเปลยนแปลงของสารเคมภายในเซลล (Bazarian et al., 2005) และความสามารถในการซมผานของเสนเลอดสมองเพมขน ทาใหเซลลสมองบวมจากการสญเสยโปรตนและนา เปนผลให Perfusion และเมตะบอลสมของเซลลประสาทลดลง โดยเมอทาการทดสอบภาพถายดวยรงสโปซทรอน (Positron Emission Tomography) พบวา ปรมาณการไหลของเลอดไปเลยงสมอง และอตราการใชนาตาลนอยลง (Korn, Golan, Melamad, Pascual - Marqui, & Friedma, 2005; Solomon, 2001 cited in Carr, 2007) สงผลใหเซลลสมองขาดพลงงานซงอาการ และอาการแสดงทเกดจากการทางานของเซลลสมองลดลง ไดแก ความจาและสมาธในการทากจกรรมตาง ๆ ลดลง ความสามารถในการตดสนใจแกปญหาลดลง นอกจากนแรงภายนอกทมากระทาโดยตรงยงสงผลใหเกดการชาของเนอสมองหรออาจพบเลอดออกในสมอง (Geijerstam & Britton, 2003; Kushner, 1998) ถงจะพบในปรมาณเลกนอย แตเมอเกดรวมกบปรมาณการไหลเวยนเลอดลดลงจะสงผลเซลลสมองขาดเลอด หรอพรองออกซเจน เกดการคงของกาซคารบอนไดออกไซด สมองมภาวะเปนกรด และถกทาลาย จากการบาดเจบในระยะทสองเรวขน สงผลใหความดนในโพรงกะโหลกศรษะสงขนจากภาวะสมองบวม และกลไกการปรบตวของหลอดเลอดถกทาลาย ผปวยอาจมาดวยอาการปวดศรษะ อาเจยน ตาพรามว ระดบความรสกตวลดลง ซงพยาธสภาพของผปวยบาดเจบศรษะดงกลาว สามารถเกดขนไดภายในชวโมงแรกถงประมาณ 10 วนภายหลงการบาดเจบ (Hovda et al., 1999 cited in Echmendia & Julian, 2001) จงมความจาเปนทผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ควรไดรบการประเมนและสงเกตอาการทางระบบประสาท เพอใหมนใจวาจะไมเกดการบาดเจบในระยะ ทสองตามมา ซงเปนภาวะแทรกซอนทสงผลตออตราการเสยชวตและความพการของผปวยบาดเจบทศรษะระดบเลกนอย

19

ผลของการบาดเจบศรษะระดบเลกนอย จากพยาธสภาพของการบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทสงผลกระทบตอระบบตาง ๆ ของรางกาย โดยขนอยกบความรนแรงของการบาดเจบ ระยะเวลาและตาแหนงทเกดการบาดเจบ ซงสามารถจาแนกผลของการบาดเจบไดดงน 1. การบาดเจบศรษะในระยะแรก เปนการบาดเจบทเกดขนทนทในระยะแรก ภายหลงการบาดเจบ เชน การบาดเจบตอหนงศรษะ ซงเกดจากแรงทกระแทกโดยตรง อาจพบบาดแผลฟกชา แผลถลอก แผลฉกขาดและมการแตกของกะโหลกศรษะ ถาพบวา มการแตก ของฐานกะโหลก และมการฉกขาดของเยอหมสมองชนดรา (Gardner, 1986, อางถงใน รตนา อยเปลา, 2543) จะมการรวของนาหลอเลยงสมอง และไขสนหลงซมออกทางห (Otorrhea) หรอจมก (Rhinorrhea) บางรายอาจพบวา ไมรสกตวเพยงชวขณะภายหลงการบาดเจบ และตนขนมาเปนปกต และอาจพบหรอไมพบอาการการเปลยนแปลงทางระบบประสาทกได 2. การบาดเจบศรษะในระยะทสอง เปนการบาดเจบทเกดขนภายหลงจากการบาดเจบ ในระยะแรกโดยอาจพบภายใน 2 - 3 ชวโมงหลงการบาดเจบหรออาจพบภายหลงการบาดเจบ นานถง 10 วน (Cifu, Steinmetz, & Drake, 2008; Hovda et al., 1999 cited in Echmendia & Julian, 2001) โดยประกอบดวย 2.1 กอนเลอดในชนเหนอดรา (Epidural Hematoma) เกดจากกะโหลกศรษะทถก กระแทก เกดการผดรปทาใหหลอดเลอด Middle Meningeal Artery ดงรง และฉกขาดเกดกอนเลอดขนาดใหญขนเรอย ๆ ซงจะทาใหผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย มอาการทางระบบประสาทเปลยนแปลงในทางแยลง และตายไดเรยกวา “Talk and Die” หรอ “Talk and Deteriorate” 2.2 เลอดออกในโพรงกะโหลกศรษะใตชนดรา (Subdural Hematoma) 2.3 เลอดออกในชองใตเยออแรคนอยด (Subachnoid Hematoma) 2.4 กอนเลอดในเนอสมอง (Intracerebral Hematoma) 2.5 สมองบวม (Brain Edema) จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการบาดเจบในระยะทสองในผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยพบวา สามารถเกดขนไดในอตรารอยละ 6 - 10 (Borg, Psychol, Bengt, Henrik, Lars., 2004; Fabbri et al., 2004; Stiell et al., 2001) และพบการเสยชวตประมาณ 0.24 - 0.9 % (Carroll et al., 2004) แตจากการศกษาของ Goldschlager และคณะ (2007) ทไดทบทวนประวตการรกษาของผปวยบาดเจบศรษะทพดได และเสยชวตในระยะตอมา “Talk and Die” ซงพบวา มอตรา การเสยชวตเพมเปนรอยละ 2.6 (Goldschlager et al., 2007) ซงสาเหตเกดจากการจดการลาชา และจากปจจยเสยงของตวผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย

20

3. อาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ (Post Concussion Symptoms) เปนปญหา ทพบไดบอยประมาณรอยละ 20 - 80 ของผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย (Savola & Hillbom, 2003; Swann & Teasdale, 19993; Van der Naalt et al., 1999) โดยอาการทพบไดบอยคอ อาการปวดศรษะ เวยนศรษะ ความจา และสมาธลดลง บางรายหงดหงดงาย บคลกภาพเปลยนแปลง ซงอาการดงกลาว สงผลกระทบกบผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทงทางดานรางกาย จตใจ และสตปญญา ตลอดจนความสามารถในการปฏบตหนาท หากไดรบการแกไขปญหาลาชา ดงนนจงสรปไดวาปญหาทอาจเกดขนกบผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยมทงปญหา ทรนแรงโดยอาจพบอตราการเสยชวตเพมสงขน ถามปจจยเสยงและมการจดการทไมเหมาะสม หรอปญหาจากอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ ซงสงผลใหผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย มขอจากดในการดแลตนเอง จงจาเปนทผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ควรไดรบ การประเมนความเสยงทอาจซอนเรนจากบคลากรทมสขภาพ และไดรบการประเมน หรอเฝาระวงความผดปกต ทงในระยะเฉยบพลนและระยะของการฟนฟสภาพ จากญาตหรอผดแล เพอใหสามารถรวมคนหาและประเมนความผดปกตไดอยางรวดเรวรวมถงใหการดแลเพอปองกน หรอลดความรนแรงของภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนภายหลงการจาหนาย การดแลผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทไดรบการจาหนายกลบบาน นอกจากการประเมนความเสยงกอนการจาหนายแลวควรใหความสาคญกบการเตรยมความร หรอสงเสรมใหผปวยบาดเจบศรษะและผดแลมความสามารถในการปฏบตการดแลผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทไดรบการจาหนายกลบบาน โดยครอบคลมเนอหาดงน (ปรมาภรณ นรมล 2549; สงวนสน รตนเลศ 2542; Bruns & Jagoda, 2009; Jagoda et al., 2009) 1. การสงเกตการเปลยนแปลงของผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย เพอประเมนภาวะแทรกซอนทอาจเกดจาการบาดเจบในระยะทสอง โดยพบวา การเปลยนแปลงของระดบความรสกตวเปนสงทสามารถสงเกตไดเปนอนดบแรก เมอพบ ความผดปกตของสมอง (ทพพาพร ตงอานวย, 2541) โดยผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ทจาหนายกลบบานควรไดรบการเฝาสงเกตอาการทางระบบประสาทอยางใกลชดทก 2 - 4 ชงโมง เพอประเมน คนหาภาวะแทรกซอน และการบาดเจบระยะท 2 ไดตงแตในระยะแรกโดยการสงเกตอาการดงตอไปน (ราชวทยาลยศลยแพทยแหงประเทศไทย, 2551) 1.1 กระสบกระสายมาก พดลาบาก หรอมอาการชกกระตก 1.2 กาลงของแขน ขา ลดนอยลงกวาเดม 1.3 ชพจรเตนชามาก หรอมไขสง 1.4 ปวดศรษะรนแรงโดยไมทเลาเมอรบประทานยาบรรเทาปวดทแพทยจดให

21

1.5 คลนไส อาเจยนตดตอกนหลายครงหรอใน 12 ชวโมงภายหลงการบาดเจบ ศรษะมอาการคลนไส อาเจยนมากกวา 2 ครง 1.6 มเลอดใส ๆ หรอนาใสออกทางรจมกหรอไหลลงคอหรอออกจากรห (ถามไมควรพยายามสงออกหรอเชดเขาไปในชองจมกหรอชองรห) 1.7 คอแขง 1.8 วงเวยนศรษะมากหรอมองเหนภาพพรา 1.9 อาการอน ๆ เชน มพฤตกรรมผดปกต เอะอะโวยวาย เดนพลาน เปนตน สรปไดวาการประเมนการเปลยนแปลงของอาการทางระบบประสาทเปนสงสาคญ ทผดแลควรเหนความสาคญและปฏบต โดยการประเมนอาการ หรอในกรณทผปวยหลบ ควรปลกทก 2 - 4 ชวโมง ในชวง 2 วนแรกหลงไดรบการบาดเจบ (ราชวทยาลยศลยแพทย แหงประเทศไทย, 2551) ถาพบความผดปกต เชน งวงซมมากกวาเดม หรอปลกใหตนยาก หรอไมรสกตว หมดสต ควรรบนาผบาดเจบพบแพทยโดยเรวทสด 2. การดแลทวไปและการปองกนอบตเหต เนองจากพบวาการบาดเจบศรษะสงผลกระทบตอรางกาย ซงจะมผลตอความสามารถ ในการดแลตนเองของผปวยบาดเจบศรษะ ดงนนนอกจากการเฝาระวง และใหการประเมนภาวะแทรกซอนทอาจเกดจากการบาดเจบในระยะท 2 แลว ผดแลยงมหนาทในการชวยเหลอผปวยบาดเจบศรษะในการปฏบตกจกรรมการดแลตนเอง เพอปองกนอบตเหตและอนตรายทจะเกดขนจากการบาดเจบศรษะ ขณะทอยทบานซงมรายละเอยดของการดแลดงน 2.1 การจดสงแวดลอมใหสงบเพอสงเสรมใหผปวยบาดเจบศรษะไดพกผอน อยางเพยงพอ ซงการพกผอนเปนการลดกจกรรม ทอาจมสวนทาใหความดนในกะโหลกศรษะ เพมสงขน (ทพพาพร ตงอานวย, 2541) 2.2 ควรจดใหผปวยบาดเจบศรษะนอนในทาศรษะสง 15 - 30 องศา เพอชวยให เลอดดาไหลจากสมองกลบสหวใจ (Vos et al., 2002) และชวยใหผปวยบาดเจบศรษะสามารถหายใจไดอยางสะดวกและมประสทธภาพ 2.3 ดแลใหไดรบอาหารอยางเพยงพอ เนนอาหารทมประโยชน เชน ไข นม ผก ผลไม เนอสตว โดยในระยะ 8 ชวโมงแรก ผปวยบาดเจบศรษะควรรบประทานอาหารเหลว หลงจากนนสามารถรบประทานอาหารธรรมดาไดตามปกต 2.4 ใน 2 - 3 วนแรก ผปวยบาดเจบศรษะ ควรหลกเลยงการดมเครองดมทม แอลกอฮอล ยากดประสาท เชน ยานอนหลบ ยาแกปวดมอรฟน เปนตน เพราะจะทาใหการประเมนอาการทางระบบประสาทคลาดเคลอนได (สงวนสน รตนเลศ 2542)

22

2.5 ผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ควรงดกจกรรมบางอยางทจะทาใหเกดแรงดนในชองทองและสงผลใหความดนในสมองสงขนได เชน การเบงถายอจจาระ การไอ การสงนามกแรง ๆ การออกกาลงกาย เปนตน 2.6 งดกจกรรมทเสยงตอการเกดอบตเหต เนองจากอาจเกดการทรงตวไมด รวมทง ผดแลควรจดสงแวดลอมและสถานทใหมความปลอดภย 2.7 ในรายทเคยมนาใส ๆ หรอเลอดไหลออกจากจมก ห หรอไหลลงคอมากอน มขอปฏบตในระยะ 1 เดอน คอ งดออกกาลงกาย งดกมศรษะ งดสงนามก ไอ หรอ การเบงถาย ซงสวนใหญรรวจะมการปดเองประมาณ 1-2 สปดาห (นครชย เผอนปฐม, 2541) 2.8 ในรายทมบาดแผล ควรทาความสะอาดแผลทกวน ตดไหมเมอครบกาหนด ประมาณ 5 - 7 วน ถาบาดแผลอกเสบ ปวดบวมแดง ใหมาพบแพทยกอนวนนด ถามรอยบวมโน ใหใชความเยนประคบบรเวณทบวมชาใน 24 ชวโมงแรก หลงจากนนใหประคบดวยนาอน 2.9 ผปวยบาดเจบศรษะ ควรไดรบการดแลทางดานจตใจ เนองจากพบวา ผปวย อาจมความบกพรองทางดานการรคดมการเปลยนแปลงทางดานจตใจ และอารมณ อกทงการทมขอจากดในการปฏบตกจกรรมตาง ๆ อาจเปนสาเหตใหรสกสญเสยคณคา และความเปนตว ของตวเอง ผดแลควรเขาใจสภาพจตใจและอารมณของผปวยบาดเจบศรษะ โดยการรบฟง และกระตนใหผปวยเลาถงสงทเปนสาเหตของความวตกกงวล สงเกตพฤตกรรมทเปลยนไป และปฏบตการดแลดวยทาทปกต หลกเลยงสงททาใหเกดความเครยด และความกงวลใจมากขน หรออาจแนะนากจกรรมทชวยใหผปวยไดพกผอนและลดภาวะเครยด เชน การนงสมาธ การฟงธรรม หรอ กจกรรมสนทนาการทผปวยชอบ เปนตน 3. การดแลอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ (Post Concussion Symptoms) อาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะเปนอาการทพบไดบอยในผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ซงผปวย และผดแลควรทาความเขาใจกบอาการดงกลาว เพอใหสามารถใหการดแลไดอยางถกตองเหมาะสม ซงจากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการดแลผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย สวนใหญพบวา ยงขาดการใหขอมลและคาแนะนา เกยวกบอาการทเกดภายหลง การบาดเจบศรษะ ทาใหพบผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย มอาการทเกดขนเรอรงเปนเวลานาน เนองจากขาดขอมลในการดแลทถกตองและเหมาะสม ดงนนการดแลผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ควรเพมเตมในรายละเอยดของอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ ซงผปวยและผดแล ควรเขาใจในธรรมชาต สาเหตของการเกดอาการ การจดการอาการ ซงชวยใหผปวยบาดเจบศรษะและผดแลมการจดการอาการไดอยางถกตอง ชวยลดระยะเวลา และความรนแรงของการเกดกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะได (Corrigan et al., 2003; Mooney, Speedy, & Sheppard,

23

2005; Paniak et al., 2000) รวมทงความมนใจในการดแล และระยะเวลาของการฟนหายจะชวยลดความวตกกงวล และความเครยดของผปวยบาดเจบศรษะซงเปนปจจยทมผลตอความรนแรงของกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะได (King, 1996)

แนวคดการจดการอาการ (Symptoms Management Model) แนวคดการจดการอาการไดเรมมการพฒนาขนโดย School of Nursing, University of California, San Francisco ทนาเสนอโดย Larson และคณะ (1994) ซงไดมการอธบายเกยวกบความสมพนธของ 3 มโนทศนหลก คอ ประสบการณของอาการ (Symptom Experience) วธการจดการอาการ (Symptom Management Strategies) และผลลพธทไดจากการจดการอาการ (Symptom Outcome) ตอมา Dodd et al. (2001) ไดนาเสนอแนวคดการจดการอาการทแสดงถงความสมพนธของมโนทศนศาสตรทางการพยาบาลซงประกอบดวย บคคล สขภาพ และความเจบปวย และสงแวดลอม ซงสงผลตอมโนทศนหลกทง 3 คอ ประสบการณของอาการ วธการจดการอาการ และผลลพธทไดจากการจดการอาการ ตามแนวคดการจดการอาการ อาการ ถอเปนประสบการณของบคคลในการรบรถงการเปลยนแปลงทเกดขนทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณความรสก และสตปญญา (Dodd et al., 2001) ซงอาการและอาการแสดงเปนสงสาคญ ทผปวย และผดแลควรไดรบการสอนหรอใหคาแนะนาเกยวกบอาการ เพอใหผปวยมความเขาใจและสามารถใหความหมายเกยวกบอาการ และนาไปสกจกรรมการดแล หรอหาวธทจะจดการกบปญหาทเกดขน เพอใหไดผลลพธทตองการ โดยรายละเอยดขององคประกอบตาง ๆ ตามแนวคดการจดการอาการมดงน 1. ประสบการณการมอาการ (Symptom Experience) เปนกระบวนการทมความเปน พลวตรประกอบดวยปฏสมพนธของการรบรอาการ (Perception of Symptoms) หมายถง การทผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยหรอผดแลรบรหรอรสกถงการเปลยนแปลง ทงทางดานรางกาย และพฤตกรรมทแตกตางจากปกตทเคยเปนอยเดม มการประเมนอาการ (Evaluation of Symptom) ใหความหมายเกยวกบอาการทเกดขนโดยพจารณาถงความรนแรง สาเหตของอาการ ความสามารถทจะรกษา และผลกระทบของอาการตอชวต และการตอบสนองตออาการ (Response of Symptom) ประกอบดวยการตอบสนองทางดานรางกาย จตใจ พฤตกรรม และสงคมวฒนธรรม และพฤตกรรมของบคคล ซงความเขาใจในองคประกอบของประสบการณการมอาการจะนาไปสการจดการอาการทมประสทธภาพ เชน เมอพบผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทมพฤตกรรมเปลยนแปลง หรอผดปกตไปจากเดมจะทาใหผปวยบาดเจบศรษะและ/ หรอผดแลเกดการรบรตออาการทเกดขน โดยการรบรของแตละบคคลขนอยกบปจจยดานบคคล เชน เพศ การศกษา ความร เปนตน

24

และเมอรบรจะมการประเมนอาการในดานความรนแรง สาเหตของอาการทเกดขน ผลกระทบ ตอการดาเนนชวต และมการตอบสนองตออาการโดยอาจแสดงออก เชน การนอนไมหลบ วตกกงวล หงดหงดงาย เปนตน รวมถงผปวยจะแสวงหาวธการจดการกบอาการนน ๆ 2. องคประกอบของวธการจดการอาการ (Components of Symptom Management Strategies) กลวธการจดการอาการเปนกระบวนการทมความเปนพลวตร อาจมการเปลยนแปลงวธการตลอดเวลา โดยมเปาหมายเพอปองกน หรอชะลอผลทางดานลบ หรอผลกระทบของอาการ ทเกดขน โดยอาศยบคลากรทางการแพทย และการดแลตนเอง โดยเรมจากการประเมนประสบการณการมอาการจากมมมองของบคคลนาไปสกจกรรมการปฏบต และผลลพธทเกดจากกระบวนการจดการอาการนน ๆ โดยกลวธจะมความเฉพาะกบการจดการอาการแตละอยางวาจะใชกลวธอะไร ใชทไหน เมอไหร ทาไมตองใชวธน จานวนครงทใช ใชอยางไร ใชกบใคร ซงอาจจะเปนผปวยหรอครอบครว ผดแล โดยคาถามเหลานนามาพจารณาเพอออกแบบ พฒนากจกรรม การจดการทมความเฉพาะเจาะจง หลงจากทบคคลซงอาจเปนตวผปวยบาดเจบศรษะหรอผดแลหาวธการจดการอาการและทดลองปฏบตจะเหนผลลพธของวธการจดการทไดเลอกใช 3. ผลลพธทไดจากการจดการอาการ (Symptom Outcome) ซงผลลพธทไดขนอยกบประสทธภาพ และประสทธผลของกลวธการจดการอาการรวมกบประสบการณการมอาการ ซงมตของผลลพธจะมงไปท 8 ปจจยดงนคอ 1) สภาวะของอาการ 2) การทาหนาทของรางกาย 3) สภาวะอารมณ 4) คาใชจายรวมถงสถานะทางการเงน และการใชแหลงบรการสขภาพ 5) การเจบปวย และภาวะแทรกซอน 7) คณภาพชวต 8) ความสามารถในการดแลตนเอง 4. ปจจยดานบคคล (Personal Domain) ประกอบดวย ลกษณะสวนบคคลทางดานรางกาย เชน เพศ อาย ตวแปรดานจตใจ อารมณ ความรสก และสตปญญา ซงเปนสงทอยในตวบคคล และมผลตอประสบการณอาการ การเลอกกลวธการจดการอาการ และประสทธภาพ ของวธการจดการอาการทนามาใช และมผศกษาปจจยดานบคคลทมผลตออาการทเกดภายหลง การบาดเจบศรษะไวมากมาย เชน พบวา เพศหญงมอตราการเกดอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะมากกวาเพศชายถง 1.5 เทา (Bazarian et al., 1999) หรอสภาพจตใจ และอารมณของผปวยบาดเจบศรษะ ไดแก ความวตกกงวล ความเครยด และภาวะซมเศรา สามารถทานายกลมอาการ ทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะได (King, 1996; Mooney et al., 2005; Ryan & Warden, 2003) อกทงการรบรการเจบปวย (Perception of Illness) เชน ผปวยบาดเจบศรษะทเชอวาอาการทเกดขน อาจสงผลกระทบทรนแรงตามมา จะเพมความเสยงตอการเกดกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะได (Whittaker, Kemp & House, 2006) นอกจากนตวแปรทางดานสรระวทยา ไดแก แบบแผนกจกรรม และการพกผอน ความสามารถของรางกายยงมผลการเลอกกลวธการจดการอาการ

25

และประสทธภาพของวธการจดการอาการทนามาใชอกดวย 5. ปจจยดานสขภาพหรอความเจบปวยประกอบดวย ภาวะสขภาพ โรค และ การบาดเจบ ปจจยเสยงตาง ๆ ทอาจมผลทางตรง และทางออมตอประสบการณการมอาการ การเลอกกลวธ และผลลพธทเกดจากการใชกลวธทเลอกใช โดยการบาดเจบศรษะและอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ เชน อาการปวดศรษะ เวยนศรษะ ออนเพลย จะมผลโดยตรง ตอความสามารถในการจดการอาการหรอผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทมความบกพรอง ดานความจา สมาธ การคดแบบนามธรรมหรอการใชเหตผล (Bazarian & Atabaki., 2001, Bernstein, 1999; McAllister & Arciniegas, 2002; Ryan & Warden, 2003) จะไมสามารถตดสนใจหรอคดวางแผนได อาจสงผลตอประสบการณการมอาการ การเลอกกลวธ และผลลพธจากวธ ทเลอกใชได 6. ปจจยดานสงแวดลอม หมายถง ภมหลง บรรยากาศของสถานการณหนง ๆ ทมผลตอการรบรอาการทเกดขน ซงประกอบดวยสงแวดลอมทางกายภาพ ทางสงคม เชน แหลงสนบสนนทางสงคม และทางวฒนธรรม เชน ความเชอ การใหคณคา ประเพณทสบทอดกนมา เชอชาต ซงปจจยเหลานมผลตอการเลอกหรอตดสนใจในการดแลรกษา 7. ความรวมมอในการจดการอาการ (Adherence) เปนปจจยทมผลตอผลลพธทเกดจากการจดการอาการ โดยกลวธการจดการทไมสอดคลองหรอมากเกนไป อาจสงผลใหเกด ความไมรวมมอในการจดการอาการ (Non Adherence) อกทงยงพบวาลกษณะของบคลากร ทมสขภาพ ระบบสขภาพ และปฏสมพนธระหวางผปวย สมาชกในครอบครว หรอกลมเปาหมาย มผลตอความรวมมอในการจดการอาการอกดวย จากความสมพนธขององคประกอบทงหมด รวมทงความรวมมอในการจดการอาการ พบวามอทธพลตอประสบการณการมอาการ การรบร การประเมน หรอการใหความหมาย และตอบสนองตออาการทแตกตางกน ซงสงผลตอการเลอกวธการจดการทจะนามาใช และผลลพธ ทเกดจากการใชวธการนน ๆ ดงนน การชวยเหลอใหผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยและผดแล ประสบผลสาเรจในการจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ บคลากรทมสขภาพจาเปนตองสงเสรมใหผปวยบาดเจบศรษะและผดแล มประสบการณการมอาการ สามารถ ออกแบบกลวธเพอชวยในการจดการกบอาการ รวมทงชวยเหลอในการประเมนปจจยทมอทธพล ตอการจดการอาการ ซงสามารถสรปตามแนวคดการจดการอาการไดดงภาพท 2

26

ภาพท 2 แบบจาลองการจดการอาการ (Symptoms Management Model) (Dodd et al., 2001, p. 670)

อาการและการจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ (Post Concussion Symptom and Management) อาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะเปนอาการทพบไดบอยมอตราการเกดสงสด รอยละ 85 ในระยะสปดาหแรก ภายหลงการบาดเจบศรษะ (Legome & Wu, 2009; Yang et al., 2007) โดยใชระยะเวลาในการฟนสสภาพสภาวะปกตประมาณ 3 - 12 เดอน (Carroll et al., 2004) แตถามการจดการอาการอยางทนทวงท และเหมาะสม อาจทาใหความรนแรงลดลง และระยะเวลาของการฟนหายเรวขน (Wade et al., 1998; Ponsford et al., 2002) จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา อาการทเกดขนในระยะแรกภายหลงการบาดเจบศรษะอาจมเพยง 1 หรอ 2 อาการ ซงหากพบวา มอาการตงแต 3 อาการขนไปจะเรยกวาเปนกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ และเพอชวยในการวนจฉยจงไดมผใหคาจากดความของกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ (Post Concussion Syndrome) ดงน

27

องคการอนามยโลก (WHO, 1992 cited in Carr, 2007) ไดใหคานยาม เพอใชสาหรบบญชจาแนกโรคระหวางประเทศฉบบแกไขครงท 10 (International Classification of Disease 10 (ICD 10)) วาเปนอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะโดยตองประกอบไปดวย 1. มประวตการบาดเจบทศรษะ 2. มอาการเกดขนภายหลงการบาดเจบศรษะในชวงระยะเวลาไมเกน 4 สปดาห โดยอาการทเกดขนประกอบดวยอาการอยางนอย 3 อาการใน 8 อาการ ดงตอไปน 1) อาการ ปวดศรษะ 2) เวยนศรษะ 3) ออนเพลย 4) หงดหงดงาย 5) นอนไมหลบ 6) มความบกพรองในเรองของสมาธ 7) มความบกพรองในเรองความจา และ 8) ไมสามารถทนกบความเครยดหรออารมณได ตอมา King et al (1995) ไดทบทวนวรรณกรรมเกยวกบประสบการณอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ และไดพฒนาแบบประเมนอาการทเกดขนภายหลงการบาดเจบศรษะขน ประกอบดวย 16 อาการ และคาถามปลายเปด เกยวกบอาการอน ๆ อก 2 ขอ ซง Eyres, Carey, Gilworth, Neumann, & Tennant (2005) พบวา แบบประเมนทงหมด 16 อาการ ขาดความเปนมตเดยวกน และเมอแยกอาการปวดศรษะ เวยนศรษะ คลนไสและ/ หรออาเจยนออกพบวา มความสอดคลองกนสงจงไดแบงแบบประเมนเปน 2 กลม คอ RPQ 3 ไดแก 1) อาการปวดศรษะ 2) เวยนศรษะ 3) คลนไสและ/ หรออาเจยน และ RPQ 13 ซงประกอบดวย 1) ราคาญเสยง 2) นอนไมหลบ 3) ออนเพลย 4) โกรธงาย 5) ซมเศรา 6) คบของใจ 7) หลงลมงาย 8) สมาธลดลง 9) คดชา 10) มองภาพไมชด 11) สแสงไมได 12) เหนภาพซอน และ 13) กระสบกระสาย และทาการทดสอบแบบประเมนดงกลาวพบวา สามารถใชเพอประเมนความรนแรงของอาการทเกดภายหลง การบาดเจบศรษะ และความกาวหนาของอาการ หรอระยะเวลาของการเกดอาการได โดยพบวาอาการในกลม RPQ 3 ทมคะแนนสงจะทานายการเกดกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ (Eyres et al., 2005) และหากพบทง 3 อาการในระยะ 1 - 2 สปดาห ผปวยบาดเจบศรษะประมาณรอยละ 50 จะเกดอาการภายหลงการบาดเจบศรษะไดนานถง 6 เดอน (Carroll et al., 2004) นอกจากนหากพบวา อาการในกลม RPQ 13 ทมคะแนนรวมสง แสดงวามความรนแรงของอาการและสงผลกระทบตอการทาหนาททางสงคมและการดาเนนชวตประจาวนของผปวยบาดเจบศรษะ (Eyres et al., 2005) ดงนนผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย จงควรไดรบการประเมนและเฝาระวงอยางใกลชด รวมกบจดการอาการทเกดขนตงแตในระยะแรก เพอลดอาการและผลกระทบทอาจเกดขนในระยะตอมา อยางไรกตามจากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบวา อาการทมกพบภายหลง การบาดเจบศรษะระดบเลกนอยในระยะสปดาหแรก ถง 1 เดอน สวนใหญพบอาการทางดานรางกายเพยง 1 หรอ 2 อาการ (Chong, 2008; Eyres et al., 2005; Hall et al., 2005; Legome & Wu,

28

2009) แตหากมการจดการอาการทเกดในระยะแรกไมเหมาะสมอาจสงผลใหเกดกลมอาการอน ๆตามมาได (Ludin et al., 2006; Yang et al., 2007) ดงนน การศกษาครงนจงมงศกษาอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะระดบเลกนอยในระยะ 1 - 2 สปดาหภายหลงการบาดเจบ การแบงกลมของอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ อาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะพบไดประมาณรอยละ 20 - 80 ของการบาดเจบศรษะระดบเลกนอย (Corringan et al., 2003; Cunningham et al., 2009; Savola & Hillbom, 2003; Van der Naalt et al., 1999) ซงอาการทเกดขน สามารถจดแบงเปน 3 กลมดงน (Bernstein, 1999; McAllister & Arciniegas, 2002; Ryan & Warden, 2003) 1. อาการทางกาย (Physical/ Somatic Complaints) โดยอาการทางกาย เปนกลมทพบไดบอยโดยเฉพาะในระยะสปดาหแรก (Yang et al., 2007) ซงประกอบดวย อาการปวดศรษะ ซงเปนอาการทพบไดมากทสด (Swann & Teasdale, 1999) อาการเวยนศรษะ อาการออนเพลย นอนไมหลบ ไวตอเสยงและแสง เปนตน 2. อาการทางพฤตกรรมและอารมณ (Behavioral/ Affective) อาการทางพฤตกรรมและอารมณ สวนใหญจะพบไดในระยะหลงประมาณ 4 - 8 สปดาหภายหลงการบาดเจบ (Yang et al., 2007) ซงประกอบดวย อาการวตกกงวล อาการซมเศรา สญเสยการควบคมอารมณ อาการหงดหงด (Irritable) กระวนกระวาย (Agitation) การนอนหลบถกรบกวน (Sleep Disturbances) เชน ตนงาย นอนหลบยาก เปนตน 3. อาการทางดานสตปญญาหรอการรคด (Cognitive) ซงปญหาในกลมนทพบไดบอย คอ มความบกพรองดานความจา (Memory Deficit) สมาธ และความตงใจทางานลดลง บกพรองในการคดแบบนามธรรมหรอการใชเหตผล ไมสามารถตดสนใจหรอคดวางแผนได เปนตน ผลกระทบจากอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ ผลกระทบทเกดจากอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะไมเพยงสงผลตอผปวยบาดเจบศรษะเทานน แตยงสงผลกระทบตอครอบครวและสงคมดวยเชนกน (Holm, et al., 2005; Ludin et al., 2006) จากการทบทวนวรรณกรรมสามารถแบงผลกระทบของอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะไดดงน 1. ผลกระทบทางดานรางกายโดยพบวา อาการทเกดขนในระยะสปดาหแรก เชน อาการปวดศรษะ เวยนศรษะ คลนไสและ/ หรออาเจยน (Chong, 2008; Eyres et al., 2005; Hall et al., 2005; Legome & Wu, 2009) หากพบวา อาการมความรนแรงมากขน รวมกบมความผดปกต ทางระบบประสาท อาจเปนสญญาณบงบอกถงความผดปกตภายในสมองทควรนาผปวยกลบมา

29

พบแพทยโดยเรว ถงแมจะไมเกดการบาดเจบในระยะทสอง แตอาการเหลานกยงคงอย และกอใหเกดความไมสขสบาย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนและการดแลตนเองลดลง ทาใหตองพงพาบคคลอนมากขน รวมถงอาจสงผลใหเกดอาการอน ๆ ตามมาไดอก 2. ผลกระทบทางดานจตใจ และอารมณ จากการศกษาพบวา ผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย มโอกาสเกดการเจบปวยทางจต (Psychiatric Illness) ถงรอยละ 34 (Fann et al., 2004) ซงสาเหตของการเกดยงไมทราบแนชด แตพบวาประวตการเจบปวยทางจตกอนไดรบบาดเจบศรษะ จะมผลตอการเปลยนแปลงทางดานพฤตกรรม และอารมณ (Behavioral/ Affective) และ ตองใชระยะเวลาในการฟนสสภาพสภาวะปกตนานนบป (Hall et al., 2005; Ryan & Waden, 2003) อกทงความบกพรองทางดานการรคด (Cognitive Deficit) ทพบบอยไดแก ขาดสมาธและความจาลดลง มผลตอการปฏบตกจกรรมตาง ๆ (Ludin et al., 2006) เชน การเรยนหรอการทางาน โดยเฉพาะงานทตองการใชความคดและเหตผลทาใหขาดความมนใจ และความภมใจในตนเอง สงผลใหเกดปญหาเรอรงทางดานจตใจ 3. ผลกระทบตอครอบครวและสมาชกในครอบครว เนองจากการบาดเจบศรษะ ทเกดขนเปนเหตการณทเกดขนกะทนหน และคกคามตอความมนคงและปลอดภยของผปวยบาดเจบศรษะ สมาชกในครอบครวหรอบคคลทใกลชดไมได เตรยมตวมากอน หรอไมมประสบการณในการเผชญกบปญหา ทาใหเกดความวตกกงวล กลวการสญเสยบคคลอนเปนทรก หรอกลวความพการ ทพลภาพ รวมถงอาการทเกดขน มความคลายคลงกบอาการแสดงของภาวะความดนกะโหลกศรษะสง เชน อาการปวดศรษะ คลนไสอาเจยน เวยนศรษะ หากขาดความร หรอความเขาใจเกยวกบการดแลและการจดการอาการทเกดขน ยอมสงผลใหสมาชกในครอบครว ผดแลเกดความไมมนใจ และวตกกงวลกบอาการทเกดขนได นอกจากนภายหลงการจาหนาย กลบบาน ผดแลยงมหนาทในการใหความชวยเหลอ เพอการเฝาระวงและปองกนอนตรายทเกด จากการบาดเจบในระยะท 2 รวมถงชวยเหลอผปวยบาดเจบศรษะในการปฏบตกจกรรม เพอการดแลตนเอง ในระยะแรกทผปวยบาดเจบศรษะไมสามารถทาได อาจทาใหมการเปลยนแปลงบทบาทหนาท เกดความไมสมดลในการดาเนนชวต 4. ผลกระทบตอเศรษฐกจและสงคม จากปญหากลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบ ศรษะทเกดขนเรอรงบอยครงทพบวา ผปวยบาดเจบศรษะตองหยดงานเปนเวลานาน (Haboubi et al., 2001) ทาใหตองสญเสยรายไดของครอบครว และยงทาใหตองสญเสยคาใชจายในการดแลรกษา ซงขนอยระยะเวลาในการฟนฟสภาพ โดยพบวาหากใชระยะเวลาในการฟนฟสภาพนาน ยอมสงผลทาใหตองสญเสยคาใชจายในการดแลรกษามากขน (Rosie & Dawn, 2003) กอใหเกดภาระกบครอบครว และสงคม อกทงความบกพรองทางดานการรคด (Cognitive Deficit) ยงมผลตอ

30

การปฏบตกจกรรมตาง ๆ ลดลง เชน กจกรรมภายในครอบครว กจกรรมทางสงคม มปฏสมพนธ กบผอนลดลง ดงนนหากไมสามารถจดการกบปญหาอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะได จะสงผลใหอาการดงกลาวมความรนแรง ระยะเวลาของการเกด และการฟนหายนานขน สงผลกระทบทงตอผปวยบาดเจบศรษะทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ ครอบครว สงคมและเศรษฐกจ จงควรมการศกษาเพอหาวธทจะชวยลดและปองกนปญหาและผลกระทบดงกลาว การจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา การรกษาเปนการรกษาตามอาการ โดยสามารถ จดกลมการรกษาไดเปน 2 วธ คอ วธการรกษาโดยการใชยา และรกษาแบบผสมผสานโดยไมใชยา 1. การรกษาดวยยา (Pharmacotherapy) เปนวธทใชบอยและไดผลด (Mittenberg, Canyock, Condit, & Patton, 2001) ขนอยกบปญหาของผปวยบาดเจบศรษะ เชน อาการปวดศรษะ เวยนศรษะ นอนไมหลบ เปนตน โดยทพบไดบอยคอการรกษาดวยยาบรรเทาอาการปวดซงมขอควรระมดระวงคอใน 72 ชวโมงแรก ควรหลกเลยงการใชยาบรรเทาปวดกลม Steroid และกลม Aspirin เนองจากมความเสยงตอการมเลอดออกในสมอง (สมบรณ เงาสอง, 2548 อางถงใน Rose, 2005) และจากการทบทวนงานวจยอยางเปนระบบเกยวกบการจดการการบาดเจบศรษะระดบเลกนอยของ Comper et al., (2005) พบวา การใชยา Amitriptyline สามารถใชรกษาไดทงอาการซมเศรา และอาการปวดศรษะ และพบวา การใชยา Dihydroergotamine (DHE) ซงเปนยาทใชรกษาอาการปวดไมเกรนแบบรนแรง ลดอาการนอนไมหลบ เวยนศรษะ และชวยสงเสรมการทางานของระบบความจา แตการใชตองอยในความควบคมของแพทย เนองจากมผลทาใหเสนเลอดหดตว และอาจสงผลใหเลอดไปเลยงสมองลดลงได 2. การรกษาโดยไมใชยา (Non Pharmacotherapy) เปนการรกษาทสามารถนามาผสมผสานกบการรกษาดวยยาหรอเพอสงเสรมการฟนฟสภาพสภาวะปกต (McAllister & Arciniegas, 2002) ซงจากการทบทวนวรรณกรรมพบวามหลายวธ ไดแก การใหความร การตดตาม การรกษา หรอปรกษาแพทยเฉพาะทาง การบาบดดวยการปรบกระบวนการคดและแกไขพฤตกรรม และวธการจดการอน ๆ ทงการรกษาอาการโดยทวไป และอาการทเฉพาะเจาะจง ซงมรายละเอยดของวธการรกษาทไมใชยาดงน 2.1 การใหความร (Education) จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา แนวทาง การอธบาย และใหขอมลสาหรบผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย สวนใหญขาดการใหคาแนะนาเกยวกบกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ (Cunningham et al., 2009) ซงสงผลให

31

ขาดขอมลในการดแล และจดการอาการทเกดขน ดงนน เพอลดปญหาภาวะแทรกซอนจากกลมอาการดงกลาว จงควรใหขอมลความรทครอบคลมปญหาของผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย เชน ความรเกยวกบสญญาณอนตรายทตองกลบมาตรวจรกษาซา การปฏบตตวเพอปองกน การบาดเจบในระยะทสอง อาการทพบไดภายหลงการบาดเจบศรษะ สาเหตของการเกด และการจดการอาการ ซงการใหขอมลดงกลาวจะชวยสงเสรมประสบการณการมอาการของผปวย และนาไปสกจกรรมการปฏบตเพอปองกนหรอลดผลกระทบจากอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ ตามแนวคดของ Dodd et al., (2001) และการใหความมนใจในระยะเวลาของการฟนหาย จะชวยลดความวตกกงวล และความเครยด อนสงผลใหลดความรนแรง ระยะเวลาของการเกดอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะลงได (Corrigan et al., 2003; Mooney & Sheppard, 2005; Paniak et al., 2000) รวมทงยงเปนการลดผลกระทบทเกดจากปญหาอาการดงกลาวอกดวย นอกจากนการใหความรยงเปนวธทปฏบตไดงาย ไมซบซอน และไดผลด (Paniak et al., 2000; Comper, Bisschop, carnide & Tricco, 2005) สามารถใหไดทงดวยวาจา (Oral Information) และจดทาเปนคมอการปฏบตเพอใหคาแนะนาทมรายละเอยดเกยวกบอาการทพบไดบอยภายหลงการบาดเจบศรษะ ระยะเวลา และวธการจดการอาการ ซงถาใชทงสองวธจะสามารถลดความวตกกงวล และลดระยะเวลาของการเกดกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะได (Mittenberg et al., 1996; Ponsford et al., 2002) และพบวา รปแบบการใหความรทางโทรศพท ซงเปนรปแบบหนงของการใหความร ทนามาใชอยางแพรหลาย เนองจากเปนวธทงาย สะดวก โดยการศกษาพบวาการใหความร ทางโทรศพทชวยเพมความรในระยะหลงการจาหนายทการสอนหรออธบายในระยะแรกผปวย อาจจาไดไมหมดจากขอจากดเรองระยะเวลาในการสอน และพยาธสภาพของการบาดเจบ และจะนาไปสการปฏบตกจกรรมเพอการดแลตนเองเพมขน (นงเยาว ภรวฒนกล และคณะ 2550) และลดภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนได สอดคลองกบการศกษาในตางประเทศซงพบวา วธการ ใหคาปรกษาและใหขอมลทางโทรศพทเปนระยะ สามารถลดการเกดกลมอาการทเกดภายหลง การบาดเจบศรษะได (Bell et al., 2008) ทงนเนองจากการใหคาปรกษา และใหขอมลทางโทรศพทชวยผปวยบาดเจบศรษะมความรเกดการพฒนาวธการจดการอาการ และมการจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะอยางตอเนอง และสงเสรมสมพนธภาพทดระหวางผใหขอมลและผปวยบาดเจบศรษะหรอผดแลอกดวย 2.2 การตดตามการรกษาหรอปรกษาแพทยเฉพาะทางโดยพบวา ผปวยบาดเจบ ศรษะทพบอาการเวยนศรษะ และไดรบการตดตามการรกษากบแพทยเฉพาะทางห คอ จมก

32

จะมผลลพธทางการรกษาทดและพบวา การใหขอมลความรรวมทงนดหมายเพอตดตามผลการรกษาจะชวยสงเสรมผลลพธทางการรกษาทดขน โดยลดอตราการเกดอาการทพบภายหลงการบาดเจบศรษะ (Wade et al., 1998; Ghaffar, McCullaghr, Ouchterlony, & Feinstine, 2006) ทงนเนองจากผปวยบาดเจบศรษะไดรบการประเมนปญหา และชวยเหลอเพอแกไขปญหาทมเฉพาะเจาะจงจากผเชยวชาญ สงผลใหปญหาอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะไดรบการจดการอยางรวดเรว และนาไปสการปองกนอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะอนๆ ในระยะตอมา (Dodd et al., 2004) 2.3 การบาบดดวยการปรบกระบวนการคด และแกไขพฤตกรรม (Cognitive - behavioral Therapy) อาการทเกดขนภายหลงการบาดเจบศรษะสวนใหญพบวา นอกจากจะเปนผลมาจากการบาดเจบศรษะแลว ยงมปจจยอน ๆ สงเสรมใหมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ มากขน เชน ปจจยทางดานจตใจ (Carr, 2007; Ryan &Warden, 2003; Whittake, Kemp & House, 2006) ซงการศกษาของคง (King, 1996) พบวา อาการวตกกงวลและภาวะซมเศราสามารถทานายกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะได อกทงการรบรเกยวกบอาการทางดานลบ เชน การรบรวาอาการทเกดขนเปนสงทอนตรายตอชวตมความสมพนธกบกลมอาการทเกดภายหลง การบาดเจบศรษะ (Whittake, et al., 2006) จงไดมผททาการศกษาโดยการนารปแบบการจดการทางการคด และแกไขพฤตกรรมรวมกบการใหขอมลพบวา การใหคาแนะนาสน ๆ และการดแลทางดานจตใจตงแตในระยะแรก สามารถชวยลดการเกดอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ (Mittenberg et al., 2001) เนองจากการใหขอมลเกยวกบธรรมชาตและอบตการณของการเกดอาการเปนการปรบเปลยนความคดใหม และยงชวยลดความวตกกงวล และการปรบพฤตกรรมโดยคอย ๆ เพมการปฏบตกจกรรมจะชวยใหความสามารถในการปฏบตกจกรรมกลบสสภาพเดม ซงจะชวยลดอาการซมเศราจากการมขอจากดในการปฏบตกจกรรม ดงนน การบาบดดวยการจดการทางการคดและแกไขพฤตกรรมจะชวยลดปจจยทางดานจตใจทสงผลตอการเกดอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะซงสามารถนามาประยกตใชควบคกลวธในการจดการอาการอน ๆ ได 2.4 การนอนพก (Bed Rest) แมวาการศกษาพบวาไมชวยลดกลมอาการดงกลาว (Kruijk, Leffers, Menheere, Meerhoff, & Twijnstra 2002) แตการพกผอนและงดกจกรรมบางอยางในระยะ 2 - 5 วนภายหลงการบาดเจบ จะชวยปองกนอบตเหตทอาจเกดขน ปองกนไมใหอาการเปนมากขน และสงผลใหการฟนฟสภาพกลบสปกตเรวขนได 2.5 เทคนคการผอนคลาย (Relaxation Technique) เปนเทคนคทพบวา นามาใช กบผปวยทมอาการปวดศรษะอาจใชรวมกบการรกษาดวยยา สอนวธการจดการอาการปวด การจดการกบวถชวต และการรกษาสภาพและปองกนไมใหอาการแยลงซงพบวา สามารถ

33

ลดความถ ความรนแรง จานวนครงของการปวดศรษะ และสงเสรมความผาสกทางดานอารมณ และการทาหนาทประจาวน (Gurr & Coetzer, 2005) อกทงยงสามารถใชกบผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทว ๆ ไป เนองจากเทคนคการผอนคลายจะทาใหผปวยบาดเจบศรษะรสกผอนคลาย ลดความวตกกงวล ความเครยด เปนตน 2.6 การทาสมาธ (Meditation) จะชวยใหอตราการเตนของหวใจและการหายใจลดลง การไหลเวยนเลอดดขน สงเสรมการนาออกซเจนไปเลยงอวยวะสาคญ เชน หวใจ สมองซงจะชวยชะลอการถกทาลายของเซลลสมอง นอกจากนยงชวยใหผอนคลายความเครยด บรรเทาอาการ ปวดศรษะ จตใจสงบ ลดความวตกกงวลและอาการกระสบกระสาย โดยยงพบวา การฝกสมาธ แบบอานาปานสต จะมผลทาใหกลมผสงอาย นอนหลบไดมากกวากอนการฝกและกลมทไมไดรบการฝกสมาธ (มาลย แสงวไลสาธร, 2546) 2.7 การจดการอาการทพบไดบอย ไดแก 2.7.1 อาการปวดศรษะซงพบวาเกดจากแรงทมากระแทกบรเวณทมความไว ตอการปวดบรเวณเยอหมสมอง (Dura Mater) และหลอดเลอดหรอมการหดเกรงของกลามเนอ บรเวณศรษะและคอ ซงกลามเนอทหดตวจะไปเพมแรงกดบนเสนประสาท และหลอดเลอด (จนทรวรรณ แสงแข, 2540) หรอพบวา อาการทางดานจตใจ เชน ความเครยด ความวตกกงวลกม ความสมพนธกบอาการปวดศรษะทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะได จงมวธการจดการอาการปวด ศรษะดงน (โสพณ ศรสมโภชน, 2548) 1) การรบประทานยาบรรเทาอาการปวด และสงเกตอาการขางเคยงของยา ซงในระยะแรก ยาทมความปลอดภยมากทสด คอ พาราเซตามอลโดยรบประทานครงละ 2 เมด ในขณะทเรมมอาการ ซงในแตละครงหางกนอยางนอย 4- 6 ชวโมง 2) การประคบดวยความเยนบรเวณศรษะ 3) การจดใหพกผอนในทเงยบ ๆ หลกเลยงเสยงหรอแสงสวางทจามาก ๆ 4) หลกเลยงอาหารทเปนสงกระตนใหเกดอาการปวดศรษะเชน เครองดม ทมคาเฟอน อาหารทมไทรามน (Tyramine) เชน ไวนแดง อาหารรมควน ตบไก อาหารกระปอง อาหารทมไนเตรท (Nitrate) เชน ไสกรอกกนเชยง เบคอน ผงชรส อาหารหมกดอง เปนตน 5) หลกเลยงการดมเครองดมแอลกอฮอล เนองจากแอลกอฮอลมพษตอเยอ หมสมองโดยตรง (จนทรวรรณ แสงแข, 2540) ซงอาจสงผลใหมอาการปวดศรษะมากขน อกทง ยงมผลตอการประเมนอาการทางระบบประสาทอกดวย

34

6) เรยนรวธการจดการความเครยด เชน อาจใชวธผอนคลายกลามเนอ ฝกควบคมการหายใจ หรอการทากจกรรมทชวยในการผอนคลายความเครยด เชน การนอนพกผอน การฟงเพลง เปนตน 2.7.2 อาการเวยนศรษะ เปนอาการทเกดขนไดบอย ภายหลงการบาดเจบศรษะ ซงอาจมสาเหตจากหชนกลางถกกระแทก ทาใหสญเสยทรงตว โดยการจดการดงน 1) การพกผอนในสถานทเงยบ เนองจากเชอวาเสยงดงอาจเปนสาเหตใหม อาการเวยนศรษะเพมขน 2) รบประทานยา เพอบรรเทาอาการเวยนศรษะ โดยอาจพบอาการขางเคยง ของยาเชน งวงซม ซงตองคอยเฝาสงเกตอยางใกลชด 3) ในรายทมอาเจยน ตองดแลดมนา เพอปองกนการขาดนาจากการอาเจยน 4) อาการเวยนศรษะทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะมแนวโนมทจะรนแรง ขนเรอย ๆ ตามอาการรวม (Co - symptoms) (Folmer & Griest, 2003) เชน อาการปวดศรษะ อาการกระวนกระวาย มปญหาสมาธ และความจา ดงนนในการจดการอาการเวยนศรษะทเกดจากภายหลงการบาดเจบศรษะใหไดผลดตองมการประเมนอาการรวมอน ๆ และจดการกบอาการรวมเหลานน เพอลดความรนแรงของอาการเวยนศรษะ 2.7.3 การนอนไมหลบหรอหลบยาก ซงอาการนอนไมหลบภายหลง การบาดเจบศรษะอาจมสาเหตมาจากการบาดเจบของสมองโดยตรง หรอมาจากสาเหตทางออม เชน มอาการปวดศรษะ จงรบกวนการนอนหลบ ดงนนการจดการอาการนอนไมหลบทเกดภายหลง บาดเจบศรษะจงมดงน 1) ควรหลกเลยงการนอนหลบในเวลากลางวนหรอตอนเยน 2) จดสงแวดลอมใหสงบเงยบ ไมควรเปดโทรทศน หรอวทยในหองนอน 3) แกไขสาเหตของการนอนไมเหลบ เชน อาการกงวล เครยด โดยมการจดการกบความเครยดอยางเหมาะสม 4) รบประทานอาหารประเภทขาวกลอง ขนมปงโฮสวท มน เผอก กลวย ซงอาหารประเภทนสมองสามารถนาทรปโตเฟนไปใชประโยชนได 2.7.4 ออนเพลย ซงสาเหตของอาการออนเพลย ยงไมชดเจนโดยอาจเกดจาก ความเครยด การนอนไมหลบ หรอเกดจากการบาดเจบทมผลตอระบบประสาทตอมไรทอ (Neuroendocrine) สงผลใหการรกษาสวนใหญจงเปนการรกษาแบบประคบประคองดงน 1) นอนหลบในตอนกลางคนอยางนอย 8 ชวโมง หรองบหลบระหวางวน 2) การทากจกรรมตองไมหกโหมโดยคอยๆเพมกจกรรมทละนอย

35

3) รบประทานอาหารทมประโยชนเพอใหไดพลงงานอยางเพยงพอ 2.7.5 สมาธและความจาลดลงสาเหตหลกทสาคญคอความเหนดเหนอย ดงนนการแกไขจงควรปฏบตดงน เพอลดปญหาความลาบากในการเพงความสนใจหรอความจา 1) การพกผอนในสงแวดลอมทเงยบสงบหรอมกจกรรมทผอนคลายประมาณ 15 - 30 นาท ในระหวางวนจะชวยใหมสมาธในการทางานมากขน 2) ควรทางานในสถานทเงยบ ๆ ลดสงรบกวน 3) อยาพยายามทาอะไรหลายอยางในเวลาเดยวกนหรอมจดบนทกชวยจา 2.7.6 อาการซมเศรา หงดหงด วตกกงวล กระวนกระวาย 1) คนหาสาเหตททาให มอาการซมเศรา เชน การสญเสย การหยดงาน 2) หากจกรรมททาแลวสนกสนานใหผปวยทซมเศราทา 3) ฝกทกษะการควบคมอารมณและความตองการ 4) หากจกรรมหรองานอดเรกทาเพอเบยงเบนหรอลดความวตกกงวล จะเหนไดวาการจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะมหลากหลายวธทสามารถนามาใชรวมกนได เพอชวยในการแกไขปญหา ความรนแรง และผลกระทบทอาจเกดขนจากอาการดงกลาว แตจากการทบทวนวรรณกรรมและการปฏบตงานจรงในหนวยงาน ยงไมพบรปแบบการจดการอาการทเฉพาะเจาะจงกบอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ สงผลให ขาดขอมลในการดแลตนเอง และจดการอาการไมเหมาะสม และยงพบวาเปนสาเหตหนงทสงผลใหผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย มการกลบรกษาซาเพมสงขน

การกลบรกษาซาของผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย จากปญหา และผลกระทบของการบาดเจบศรษะระดบเลกนอยซงนอกจากจะสงผลกระทบโดยตรงตอผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยแลว ยงพบวาปญหาหรอความเสยงทซอนอย รวมถงรปแบบการดแลทไมสอดคลองกบปญหาและความตองการ อาจเปนสาเหตใหผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ตองกลบเขารบการรกษาในโรงพยาบาลอกครง การกลบเขารบการรกษาซา (Re - hospitalization) เปนการกลบมารบการตรวจรกษาดวยอาการหรอโรคทเปนอยเดม สามารถใชเปนตวชวดคณภาพการดแลของหนวยงาน และยงสะทอนถงคณภาพชวตของผปวยภายหลงการจาหนายจากหองฉกเฉน (Friedmann et al., 2001) เนองจากพบวา ผปวยทมคะแนนคณภาพชวตทสมพนธกบภาวะสขภาพ (Health - related Quality of Life) ลดตากวาเดมจะสามารถทานายการกลบรกษาซา ณ แผนกฉกเฉนใน 4 สปดาห และ 3 เดอนได

36

(Friedmann et al., 2001) อกทงการทบทวนวรรณกรรมพบวา มหลายปจจยทมผลตอการกลบมาตรวจรกษาซา โดยปจจยดานการรกษามความสมพนธตอการกลบมาตรวจรกษาซาทแผนกฉกเฉน ทไมไดมการนดหมาย (Unplanned Emergency Department Revisit) มากทสดประมาณรอยละ 80 (Keith et al., 1989; Nunez et al., 2006) โดยสามารถจาแนกสาเหต ไดแก การตรวจและวนจฉยผดพลาด การนดหมายเพอตดตามการรกษาไมเหมาะสม ขาดการใหขอมล และคาแนะนากอนการจาหนายทเพยงพอ และเหมาะสม (Keith et al., 1989; Kuan & Mahadevan, 2009) เชน การขาดความรและคาแนะนาเรองวธการจดการกบอาการปวด สรปไดวาการขาดขอมลในการดแลและจดการอาการทเกดขน ภายหลงจากทไดรบการจาหนาย ซงเปนสาเหตหนงททาใหผปวยมการกลบมารบตรวจรกษาซาทแผนกฉกเฉนเพมขน ดงนนทางหนงทจะชวย สงเสรมคณภาพการบรการของแผนกฉกเฉน ลดการกลบมาตรวจรกษาซาของผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทไดรบการจาหนายกลบบาน โดยเฉพาะในบทบาทของพยาบาลทสามารถทาไดอยางอสระ คอ การเตรยมความพรอมผปวยและผดแลกอนการจาหนาย โดยการใหขอมลความร สงเสรมความสามารถของผดแล เพอใหมจดการอาการทเกดขนไดอยางเหมาะสมซงจะสงผลใหผปวยบาดเจบศรษะไดรบการวนจฉยและแกไขปญหาไดอยางทนทวงท และลดความรนแรงของอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ ลดระยะเวลาในการฟนฟสภาพสปกต (Paniak et al., 2000; Corrigan et al., 2003) และชวยลดผลกระทบของอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะตอการดาเนนชวตประจาวน รวมถงชวยสงเสรมคณภาพชวตใหดขนดวย (Emanuelson, Anderson, Bjorklund, & Stalhannar, 2003)

การวางแผนจาหนาย (Discharge Planning) เปนแนวคดทเกยวกบการวางแผน และเตรยมพรอมทจะจาหนายหรอสงตอผปวย ออกจากโรงพยาบาล ซงถอวาเปนหนาทสาคญของบคลากรทมสขภาพ เพอใหผปวยไดรบการดแลอยางตอเนอง เมอกลบไปอยทบานหรอสถานทอน ๆ ซงมผใหนยามเกยวกบการวางแผนจาหนายไวดงน การวางแผนจาหนายผปวย เปนกระบวนการประเมนและเตรยม (Preparing) สาหรบความตองการดานสขภาพกอนการจาหนาย ประกอบดวยการประเมนปญหา ความตองการ ของผปวย เชอมโยงกจกรรมการดแลและผลลพธทไดจากการวางแผนจาหนาย (Maramba, Richards, & Larrabee, 2004) การวางแผนจาหนายผปวย เปนกจกรรมเพอการสงเสรมใหผปวยมการดแลทตอเนอง จากสถานทหรอสถานบรการแหงหนงไปยงอกแหงหนง ซงประกอบดวย การสอสาร

37

และการประสานงานทมประสทธภาพ การใหความร การมสวนรวมของผปวย และความรวมมอระหวางกบบคลากรในทมสขภาพ (Carroll & Dowling, 2007) การวางแผนจาหนายผปวย คอ กจกรรมการเตรยมผปวย หรอผดแลอยางเปนรปแบบและตอเนอง โดยมพยาบาลเปนผประสานงานในแผนการจาหนายระหวางทมสขภาพ ผปวย และผดแลหรอครอบครว เพอใหผปวยไดรบการดแลอยางตอเนอง และสงเสรมความสามารถ ในการดแลตนเอง เมอผปวยจาหนายออกจากโรงพยาบาล (นมนวล ชยงสกลทพย, 2549) การวางแผนจาหนายผปวย คอ กระบวนการเพอเตรยมความพรอมของผปวยจากระดบหนงไปอกระดบหนงของการดแล (สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล, 2545) จากความหมายทกลาวในขางตน สรปไดวาการวางแผนจาหนายผปวยเปนกระบวนการเตรยมผปวยและผดแลโดยอาศยการสอสารทมประสทธภาพ เพอใหเกดความรวมมอระหวางบคลากรในทมสขภาพ ผปวย ผดแล และสมาชกในครอบครว ซงประกอบดวยขนตอนของการประเมนความตองการ การวนจฉยปญหา การลงมอปฏบตโดยการสอนและขนตอนของการสงเสรมความสามารถในการดแลตนเอง โดยมวตถประสงคหลกคอเพอใหเกดการดแลอยางตอเนอง ภายหลงการสงตอ หรอการยายผปวย จากสถานบรการหนงไปสสถานบรการอน ขนตอนของการวางแผนจาหนาย การวางแผนจาหนายควรเรมใหเรวทสดเทาทจะทาได ซงสวนใหญเรมตงแตผปวยเขารบการรกษาและอาการเรมคงทโดยขนตอนของการวางแผนจาหนายมดงน 1. การประเมนปญหา และความตองการการดแลของผปวยภายหลงจาหนาย 1.1 ประเมนขอมลสวนบคคลของผปวยซงอาจจะไดจากการซกประวต ตรวจรางกาย การวนจฉยทางการแพทยและทางการพยาบาล และวเคราะหเหตการณ และความตองการของผปวยทจะเกดขนเมอผปวยไดรบการจาหนาย รวมถงคาดการณลวงหนา ถงแนวโนมของปญหา อปสรรคหรอความเสยงในการดแลตนเอง 1.2 การประเมนสงแวดลอมทมผลตอการดแลตนเองทบานรวมถงแหลงประโยชน แหลงสนบสนนทางสงคม และประเมนความเปนไดในการไดรบการสนบสนนตาง ๆ เหลาน 1.3 ประเมนหรอสอบถามความตองการ หรอความพอใจในการจาหนาย และความตองการการมสวนรวมในการตดสนใจ โดยประเมนจากความอยากรเกยวกบขอมล (Desire for Information) ภาวะสขภาพ ความตระหนกและสนใจในสขภาพ เปนตน 2. การวนจฉยและการวางแผนจาหนาย ตองมการวางแผนใหเหมาะสมกบสถานการณ ของแตละบคคล โดยคานงถงปญหา และอปสรรคทอาจมผลตอการวางแผนการจาหนาย เชน ระยะเวลาทพกรกษาตวในโรงพยาบาล

38

ถาระยะเวลาสน แตละขนตอนจะใชเวลานอย อาจสงผลใหไมสามารถประเมนไดครอบคลม หรอสภาพรางกายและจตใจของผปวยทมผลตอความตงใจในการเรยนร (Maramba et al, 2004) เปนตน 3. การนาแผนจาหนายไปใช (Implementation) เปนการเตรยมผปวยและผดแลใหพรอมทจะกลบบานโดยมความร ทกษะ และมความมนใจในการกลบไปดแลตนเองทบาน โดยจดใหมการสอนทงผปวยและผดแล รวมถงการกาหนดแผนการดแลตอเนอง เชน การตดตามเยยม การใหคาปรกษาทางโทรศพท หรออาจมการประสานงาน และตดตอสอสารกบบคลากรดานสขภาพอน ๆ เพอเตรยมผปวยและครอบครว ใหสามารถดแลตนเองไดอยางตอเนองภายหลงการจาหนาย ซงในการทจะนาแผนการจาหนายทไดจากหลกฐานเชงประจกษไปใช ควรมการปรบใหเหมาะสมในแตละบคคล 4. การตดตามและประเมนผล (Evaluation) สามารถประเมนผลการวางแผนจาหนาย โดยประเมนจากความรของผปวย และญาต ผปวยรบการรกษาอยางตอเนองตามนด ผลลพธประเมนไดจากการลดระยะเวลาในการนอนโรงพยาบาล การลดภาวะแทรกซอน การลดอตราการเขารกษาซาในโรงพยาบาล การลดคาใชจาย ผปวยมความพรอมทจะกลบไปใชชวตอยางมคณภาพและมความสข จะเหนไดวาการวางแผนในการจาหนายทมประสทธภาพจะทาใหมนใจไดวาผปวย จะมความปลอดภย และไดรบการดแลอยางตอเนอง แตขนตอนของการวางแผนจาหนาย ควรม การปรบใหเหมาะสมกบบรบทของหนวยงาน และผปวยในแตละราย โดยเฉพาะในขนตอน ของการนาแผนจาหนายไปใชซงถอวาเปนขนตอนในการเตรยมความพรอมของผปวยและผดแล การเตรยมความพรอมในการจาหนาย การเตรยมความพรอมในการจาหนาย เปนกจกรรมหนงทสาคญและจาเปนในการวางแผนการจาหนาย แตทผานมาพบวาการวางแผนจาหนายผปวยในหองฉกเฉน มกพบปญหา และอปสรรคตาง ๆ เชน ผปวยสวนใหญอยในภาวะวกฤต ระยะเวลาในการวางแผนจาหนาย มคอนขางจากด การใหความรหรอการสอนไมคอยประสบผลสาเรจ เนองจากสภาวะทางดานจตใจของผปวย เชน ภาวะกดดน ความเครยด ซงมผลตอการเรยนร และบคลากรพยาบาลมภาระงาน ทหนก ไมมเวลาในการเตรยมความพรอมในการจาหนาย (Watt, Pierson & Gardner, 2006) อยางไรกตาม เพอใหการเตรยมความพรอมกอนการจาหนายมประสทธภาพ จงควรมรปแบบและกจกรรมทเหมาะสมในแตละกลมโรค และสอดคลองกบบรบทของหนวยงาน สงเสรมใหผปวยและผดแลเกดการเรยนร และพฒนาทกษะความสามารถในการดแลตนเอง (วนเพญ พชตพรชย, จงจต เสนห, วนด โตสขศร, และศรณยา โฆษตะมงคล, 2546) สามารถจดการกบปญหาทอาจเกดขนไดอยาง

39

ถกตองเหมาะสม รวมถงสงเสรมใหผปวยไดรบการดแลอยางตอเนอง ภายหลงการยายจากสถานบรการเพอกลบบาน ดงนน การเตรยมความพรอมในการจาหนายผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย และผดแลคอ รปแบบของกจกรรมการพยาบาล สาหรบเตรยมความพรอมในการจาหนายผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย และความพรอมของผดแล เพอใหมความสามารถในการดแล และจดการอาการทเกดขนภายหลงการบาดเจบศรษะไดอยางถกตองเมอกลบไปอยทบาน โดยสงเสรมใหผปวยและผดแลมความสามารถในการสงเกต ประเมนอาการและผลกระทบ ทเกดจากอาการเลอกกลวธในการจดการกบอาการทเกดขนอยางเหมาะสม และสามารถประเมนผล ทเกดจากการใชกลวธนน เพอลดความรนแรงและผลกระทบของกลมอาการตอการดาเนนชวตประจาวน

โปรแกรมการเตรยมความพรอมในการจาหนายผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย และผดแล การเตรยมความพรอมในการจาหนาย เปนสงจาเปนสาหรบผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทไดรบการจาหนายกลบบาน ซงผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยทเขารบการรบ การรกษาในโรงพยาบาลสมเดจพระนางเจาสรกต เปนกลมทพบไดบอย คอรอยละ 70 – 80 ของการบาดเจบศรษะทงหมด (รายงานตวชวดคณภาพกองตรวจโรคผปวยนอก, 2552) และสวนใหญไดรบการดแลรกษาพยาบาลในหองฉกเฉน โดยใชระยะเวลาประมาณ 2 - 3 ชวโมง ซงเรมจากการคดกรองผปวย และประเมนอาการแรกรบ (Initial Management) เมอแพทยเวรประจาหองฉกเฉนทาการตรวจรกษา หากมความจาเปนตองขอรบคาปรกษาจากแพทยเฉพาะทางระบบประสาท สามารถทาไดตลอดเวลา โดยในรายทมขอบงช มความเสยงทอาจเกดความผดปกต ทางระบบประสาทหรอบาดเจบรวมทรายแรงในระบบอนจะรบไวรกษาในโรงพยาบาลเพอสงเกตและประเมนอาการ และบางสวนทพบความเสยงนอยหรอเอกซเรยคอมพวเตอรไมพบความผดปกต แพทยจะใหกลบไปพกรกษาตวทบานโดยมการใหคาแนะนากบผดแลเกยวกบการสงเกตอาการ ทางระบบประสาท อาการทตองรบมาพบแพทย การปฏบตตวของผปวยบาดเจบศรษะขณะอยทบาน เพอปองกนภาวะวกฤตทางสมองทอาจเกดขนภายหลงการจาหนายกลบบาน ซงจากรายงานตวชวดคณภาพของหองฉกเฉนพบวา ผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย มอตราการกลบรกษาซา ภายใน 24 ชวโมงภายหลงการจาหนายสงสดในกลมผปวยอบตเหต

40

โดยคดเปนรอยละ 53 ของกลมผปวยอบตเหต (รายงานตวชวดคณภาพกองตรวจโรคผปวยนอก, 2552) และเมอทาการทบทวนแฟมประวตพบวา สวนใหญกลบมาตรวจซาดวยอาการปวดศรษะ และ/ หรอเวยนศรษะ ญาตมความวตกกงวล และพบวา รอยละ 58 ทตรวจเพมเตมแลวไมพบ ความผดปกตทางระบบประสาท (รายงานตวชวดคณภาพกองตรวจโรคผปวยนอก, 2552) จากภาวะดงกลาวนอกจากสงผลกระทบตอผปวยบาดเจบศรษะและญาตแลว ยงสงผลใหภาระงานของบคลากรในโรงพยาบาลเพมขน และอาจสงผลตอคณภาพการดแลของผปวยกลมอน ๆ ตอไป ดงนนในฐานะทผวจยปฏบตงานในแผนกฉกเฉนจงมความสนใจและไดศกษา ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ เพอคนหารปแบบการเตรยมความพรอมในการจาหนายทเหมาะสมกบปญหาผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยและของบรบทของหนวยงาน เพอแกไขหรอลดปญหาดงกลาว โดยทผานมาพบวารปแบบการดแลและจาหนายผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย ผปวยจะไดรบการสอนหรออธบาย พรอมทงแจกแผนพบ ทมเนอหาเกยวกบการดแลผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยภายหลงการจาหนายกลบบาน อาการผดปกตทตองกลบมาโรงพยาบาล แตยงขาดนอหาเกยวกบอาการ และวธการจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ (ปรมาภรณ นรมล, 2549; Bazarian et al., 2005; Cunningham, et al., 2009) ไมมการประเมนผลภายหลง การสอนรวมทงขาดการตดตามใหขอมลเพมเตม ภายหลงทจาหนายกลบบาน สงผลใหผปวย ขาดขอมลการดแลตนเองทเพยงพอ โดยเฉพาะขอมลเกยวกบอาการและการจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะสงผลใหผปวยหรอผดแลมความวตกกงวลวาอาการทเกดขนเปนอนตรายทตองรบเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทนทมผลใหจานวนการกลบรกษาซาเพมขน โปรแกรมการเตรยมความพรอมในการจาหนายของผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยและผดแล ซงผศกษาไดบรณาการเกยวกบ แนวคดการจดการอาการของ Dodd et al. (2001) การวางแผนจาหนาย และจากการทบทวนงานวจยเอกสารตาราทเกยวของกบการดแล และการจดการอาการในผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย โดยมจดเนนในเรองการใหขอมลความรทงกบผปวยบาดเจบศรษะและผดแล โดยการสอนและจดทาเปนคมอการดแล เพอสงเสรมความเขาใจ และลดขอจากดทเกดจากการลมเนอหา โดยเนอหาทสอนครอบคลมปญหาทอาจเกดขนกบผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย การจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ มการประเมนความเสยงของผปวย เพอใหมนใจวาผปวยจะไดรบการจาหนายกลบบาน อยางปลอดภย และความพรอมในการดแลผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยของผดแล รวมถง มการตดตามอาการและใหขอมลความรทเฉพาะเจาะจงกบปญหาทเกดขนภายหลงการจาหนาย ทางโทรศพท เพอสงเสรมการดแลและจดการอาการทตอเนอง

41

โปรแกรมการเตรยมความพรอมในการจาหนายผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย และผดแล มกระบวนการและขนตอนทชดเจนโดยเรมขนทแผนกฉกเฉนตอเนองจนถงภายหลง การจาหนายกลบบานโดยใชระยะเวลานาน 1 สปดาห ประกอบดวย 3 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 การประเมนความพรอมกอนการจาหนาย เปนขนตอนของการประเมนเพอใหทราบปญหาและความตองการประเมนปจจย ดานบคคล ปจจยดานสขภาพ และการเจบปวยทมอทธพลตอความพรอมในการดแลผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย และการจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ โดยใชแนวทาง การประเมนความพรอมทสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม ซงประกอบดวยการประเมน ในดานผปวย และผดแลซงมรายละเอยด ดงน 1. ประเมนความพรอมดานรางกาย ของผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย โดยประเมนตามเกณฑทใชในการจาหนายผบาดเจบศรษะระดบเลกนอย และความพรอม ดานความร 2. ประเมนความพรอมของผดแล ทงทางดานสขภาพรางกาย ดานความรและทกษะ ในการดแลผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย 3. นาปญหาและความตองการทประเมนได มาชวยปรบแผนการใหความรเพอใหม ความสอดคลองกบปญหาและความตองการ ซงจะชวยใหขนตอนการดาเนนการใหความร มประสทธภาพ และสงเสรมความร และทกษะในการดแลผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอย มากขน ขนตอนท 2 การเตรยมความพรอม เปนขนตอนของการดาเนนการตามแผนการพยาบาล เพอชวยเหลอใหผปวยบาดเจบ ศรษะระดบเลกนอยและผดแลพรอมทจะกลบบาน โดยมรายละเอยดของขนตอนดงน 1. การใหขอมลความร ดวยวธการสอนอธบายประกอบคมอการดแลผปวยบาดเจบ ศรษะระดบเลกนอยทจาหนายกลบบาน ซงมเนอหาเกยวกบ ปญหาหรอภาวะแทรกซอน ทอาจเกดขนได ซงจะชวยใหผปวยบาดเจบศรษะและผดแลเหนความสาคญของการดแลตนเองภายหลงการจาหนาย บอกอาการทแสดงถงความผดปกตภายในสมอง (ราชวทยาลยศลยแพทย แหงประเทศไทย, 2551) และอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ (Bruns & Jagoda , 2009; Jagoda et al., 2009) การอธบายใหทราบถงสาเหต และความสาคญของอาการ วธการสงเกตอาการ ทาใหผปวยบาดเจบศรษะและผดแลมความเขาใจ สามารถเผชญกบอาการทเกดขน ลดปฏกรยาตอบสนองทมตออาการ เชน การบอกถงธรรมชาตและระยะเวลาของอาการทเกดภายหลง การบาดเจบศรษะจะทาใหผปวยบาดเจบศรษะและผดแล สามารถวางแผนในการจดการอาการ

42

และตดตามผลการรกษาอยางเหมาะสมซงจะชวยสงเสรมผลลพธทางการรกษาใหดขน และลด การเกดกลมอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ (Wade et al., 1998; Ghaffar et al., 2006) เนองจากผปวยบาดเจบศรษะไดรบการประเมนปญหา และชวยเหลออยางทนทวงท รวมถงการใหความรเกยวกบวธการจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะวธอน ๆ ซงประกอบดวย การจดการดวยยา การจดการดวยทางเลอกอน ๆ และการปฏบตการดแลทวไป (ปรมาภรณ นรมล, 2549) กจกรรมทควรงดเพอปองกนอนตรายหรออบตเหตทอาจเกดขน เพอปองกนภาวะแทรกซอน หรอลดความรนแรงของอาการ รวมถงชวยใหผปวยบาดเจบศรษะและผดแล เลอกวธ และสามารถจดการอาการไดดวยตวเอง 2. ฝกการสงเกตและการประเมนอาการ การตอบสนองของอาการ (Response to Symptoms) ดวยตนเองโดยใชแบบประเมนอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ ซงเปน การสงเสรมความเขาใจ และความสามารถในการปฏบตมากขน เมอตองมประสบการณจรง 3. ประเมนผลของการใหความร โดยการสอบถามความเขาใจ สงเกตการมสวนรวม และการตอบคาถาม รวมถงการปฏบตในการประเมนอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ 4. เนนยาในเรองทสาคญ เชน อาการผดปกตทตองกลบมาโรงพยาบาล วธการจดการอาการทพบไดบอย การตรวจตดตามการรกษากบแพทยเฉพาะทางระบบประสาท ขนตอนท 3 การสนบสนนและตดตามการจดการอาการ เปนขนตอนทผวจยทาการตดตามประเมนอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ และวธการจดการอาการ ผลลพธจากวธการจดการทใช รวมถงใหการสนบสนนขอมลทเฉพาะ เจาะจงกบปญหาทเกดขนเพอสงเสรมใหมการดแล และเรยนรในการจดการอาการทเกดขน อยางถกตอง และตอเนองซงมขนตอนดงน 1. ตดตามประเมนอาการ การจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะและผลลพธจากวธการทเลอกใช เพอคนหาภาวะแทรกซอนจากการบาดเจบในระยะท 2 อาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ และความสามารถของผปวยและผดแลในการจดการอาการทเกดขน 2. สนบสนนทางดานอารมณ โดยกลาวชนชมและใหกาลงใจ ถาพบวาเลอกวธการ จดการอาการไดอยางถกตองเหมาะสม และหากพบวาอาการทเกดขนไมไดมความรนแรงเพมขน ผวจยกลาวใหกาลงใจและใหความมนใจวาอาการจะคอยๆลดลง ถาสามารถจดการไดเหมาะสม 3. สนบสนนใหความร และชแนะวธการจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะ ทเฉพาะเจาะจงกบปญหาเพมเตม หรอหากพบวาวธการทเลอกใชไมถกตอง ทาการสนบสนนขอมลทถกตองและเหมาะสมกบปญหา เพอใหผปวยบาดเจบศรษะสามารถเลอกกลวธ นาไปใช ในการจดการอาการทเกดขนไดอยางถกตอง

43

จะเหนไดวาอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะกอใหเกดผลกระทบตอผปวย เกดความไมสขสบาย ความสามารถปฏบตกจกรรมตางๆลดลง ใชระยะเวลาในการฟนฟสภาพ นานขน ตองสญเสยคาใชจายมากขน เปนภาระตอครอบครวและสงคม ดงนนหากไดมการเตรยมความพรอมผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยและผดแลกอนการจาหนายจากหองฉกเฉนจะชวย ลดปญหาดงกลาว ควรเนนโปรแกรมทชวยสงเสรมความสามารถของผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยและผดแลในการดแลตนเอง และจดการอาการทเกดภายหลงการบาดเจบศรษะไดถกตองเหมาะสม ซงผลลพธทคาดหวง คอผปวยบาดเจบศรษะและผดแล สามารถจดการอาการไดอยางมประสทธภาพ ซงจะทาใหลดความรนแรง และระยะเวลาของการเกดอาการ รวมถงลดความวตกกงวลของผปวยบาดเจบศรษะและผดแล ซงนาไปสการลดการกลบรกษาซาของผปวยบาดเจบศรษะระดบเลกนอยได