D. D.DIssERTATIO ACADEMICA

DE

PERsUAsIONE.

QuamVenia iAinpliJJ. Ord, Pbil. Ahoenjis s

PRAEsIDE

Mag. HENRICO GABRIELEFORTRAN,

Eloqv, Prosessore Reg, Ord.Egu. Ord, R. de stella Polari ,

R, Acad, Litt. Human. Hist. Antiqvitt, R. societ,'

.

‘ .scient, iUpsal, c. socio , _

v"■ v;

publicoe disquisitionl submittit

OHANNEs sAM.' sAM.*i

'• " V. D- M. Angermannus, v

In Auditorio Majori die 20 Junii 1801,Horis a, m. solitis, •

ABOiE,In Ossicina Feenckel Han A»

sacri: Regia:' MajestatisJs

MAGNAE FIDEI VIRO,V-, .avi 1 .

y> . •■t t' :-T- '.s** y * 's *ts irx ~~r s~rDIOEC E sE.O sA.HEsNpsande Ns l s

EPIsCOPO,

Regit de, stella Polari Ordinis', c ,V-0 T'..'”'.'; -■• '

K ■:COMMENDATORI,

& s. THEOL.DOCTOR!,wrv. v, ti rv «-r\ aReverendissimo-

-: ''''

Domino ERICOHEssELGREN,

s* MMCENATIsUMMO,

sA

IM

sacram Regiam_

Majestatem

sPECTATiE FIDEI VIRIs,

ax. Reverendis & Praeclarissimis

sYN.ED 11 sacri He NOs A N DENsIs

AssEssORIBUs,

G MT?As lle; quod ibidem jfloret

LECTORIBUs,.« : • t ■ Pr,.. "i * i A-t- ■ i£ • i. '

PATRONIs FAVENTIssIMIs,

CRUM.

4

TJserJuaslbms vocabulum longe alia signifieatrone■* pud veteres usurpari Rhetorices Magistros, quam'quae a Logicis adhiberi vulgo solet recentioribus a)Vfacile animadvertere licet. His r qui minus ei pretii'ssatuunt,. assensum significat argumentis datum mi-nus firmis, s. non nisi verissmilibus (deraonstratione*accurata haud munitis), aut quorum vis cogendi di*stincte non percipitur b); cui fidei generi ut prae*stantiorem opponunt eam quam Convissiionem vo*eant, (vocabulo huic significationem ab usu verae Ja*irinitis alienam tribuentes c}), quamque argumentis

a) Csr, ex; g; JVOLFU Logica', §, 1005. Peculiarem in lin*-gna Anglica & huic & Convisltonis vocabulo vim tri-bui, docet sEARCH ( 7 UCKER) Light os Nature, V.1. Ch„ XlTIi, §, 1 a qua tamen aliquantum diversam, aa’ad vulgarem illam nostrorum Logicorum notionem pn>pius acced ntem, ipse adoptat,,

B) Csr. WOLFiUs \. c. §. 982, 1000. FEDER Log. andMetaph, Log §. 55.

«) Vid. FABIUs Inslat. Orat. L. II; C. XV. FOsssUsCommentar, Rhetor, L. si C, I, p. U Csr, ERNEsII

5

issti apodicticis (certis atque immotis) docent d). Ve-teribus persuasio non ad Intellessiim modo docendum*atque rationibus sive magis sive minus firmis vin-cendum, assensutnque ejus reportandum, reserebatur,(qui saepe,licet maxime indubius, ignavus tamen ma-net, nec ad agendum homines impellit), sed ad volun-tatem. quoque movendam & in partes dicentis pertra-hendam, atque ad illud quod hic suadet agendi non mo-do consilium in audientibus gignendum, sed etiamstudrum & conatum excitandum, pertinuit ; quam vo-cis significationem vel ipsa ejus origo confirmat e).

Init. Rbet. §•. 6 ubi recte: Et ea inquit, persvaderi di-cuntur , in quibus nulla dubitandi caujja relinquitur , es-siciturque daspuheict, & nsfenjioms firmitas , qua a per-jesta demonsiratione . pro rei cujusque natura , ducitur.Convictio, quam effici imperiti volunt , male sa siorumest , J'altem errorum: neque vir bonus prudens coti*vinci gaudeat.

ts)“C£r, 1V0LFWs & FEDER 1, 1. c, c ,

e) Recte GEsMERUs in Thesauro L. Rom., (Vae. Persva-deo; Persvaderc explicat svadendo inducere, sacere ut quisnon modo verum putet volumus .sed etiam agat. sva-dere alicui aliquid cum conamur, non hoc solum agimus,ut eum ad opinionem nostram amplectendam adducamus,sed etiam ut ad illud, quod commendamus, sivscipiendum& efficiendum permoveamus; qui conatus li nobis succe-dit, ei rem persuasijje dicimur. UndeCICERO :

y‘An C. Tre-

bonio persiasi? cui ne suaders quidem ausus esFem” O-9at. Pbiltpp. Ii C. XI. Cir. ib._G, X. Ao solide BLAIR

6

Hoc sensu, quem in his quoque pagellis retinemus,firma Perjucsio ,

saepe quidem Doctor j etiam, in re-bus tractandis praesidis versanti s), sied maxime Q~ratori , inprimis Pragmatico g), ut praecipuus siliussinis sipectanda est h), ad quem attingendum omnia

(LeBtires on Rhetoric , V. II. Lcct. XXV) "As tbe must"important subject oi dilcourse is Asiion or condust, the”povver osEloquence chiesly appears when it is employed"to inflqence conduct and perluide to action. As it is"principally with reserence to this end, that is becomes”the object ot art; Eloquence mny, uuder this view os”it, be desined The art os Persuajion." Quae egregiepiouo pluribus persequitur & illuffrat, Persuasionis praeConvistioue vim graviter demontirans.

s) Ubi videlicet ad consilia & mores discipulorum suorummoderandos atque formandos, non ad intellectum tantumeorum ditandum atque colluffrandum, opera sua spectaredebet 3 qualem in juventute & plebe, sapientiae praeceptisimbuenda, versari oportet.

g) Verum quidem ell, neminem qui dicit, hoc non specta-re ut persuadeat; qui enim vel delectare vel placere illaoratio potet!, qute {idem auditorum non invenit? At quodOrator EpidiElicus ut adjumentum pariendae delectationisspectat, id Pragmaticus ut praecipuum operis sui sinemmaxime attingere studet, ad quem omnes reliqui sui co-natus reseruntur.

h) Idque recte ARIsTOTELEs (Art. Rhet. L I, C. II,

§ 1 j csr. FOssWs 1, c ) cum aliis praellantissimis Rhe-torices Magiliris veteribus monuit 3 contra quos temere

7stra eonsilia, omnem conatum viresque omnes, cots®serre debeat.

II.

Fidei igitur apues auditores vel lectores compa-randae studium, commune est in utroque genere ela-borantibus, atque quasi fundamentum operis nniver-si, Nemo non vult, sive certis sive probabilibusnixus argumentis, ut quae dicit vera audientibus vellegentibus appareant atque assenstmr eorum mere-antur i). sed haec sides atque assensio quam spe-ctant, non solo intellectu v<d lucidissime docendo sbm-per-talis, qualem dicentes optant, vivida & esficaxobtinetur; quin nulla intellectui luce asfulgente, nul-lis, quae illum assentiri' cogant, rationibus exhibitisaut apprehensis, saepe tamen sidem dicenti tribui vi-deas , sola auctoritate ejus opiniorieque audiendumde perspicacra ihius, probitate vel benevolentia, eli-

disputat FABIUs 1. C, acu rem minime tangens, sedas-seclis tamen (ut neque ducibus) nec ille carens,.

i) Bene sgstut ELAJR 1.. c. ’rvJood sense is- the sounda-,r ion os all, No man ean be traly etoquent'without it;”sor sools can periuade none bae sools.. In order to

a man os sense,, you must convince hsmj,*which is only to be done by latidying his under-”danding ot the reasonabienels os <what yon propoid to»•TaianT"

8

citam: unde vis, quam sententiae, consilia & prae-cepta majorum, doctorum t amicorum &c. etiamnullo firmata argumento idoneo, saltem luculenternon perspecto, in mentes hominum exercent, expli-cari potest. Ad quam familiam vis quoque asses-ctuum pertinet, homines 1 ad temere assentiendumcoeco quodam impetu haud raro abripentium. Ne-que dare illud possumus, quod aslerere quosdam au-dias , talem assensura argumentis distincta non co-gnitis nixura, inconstantem semper esTe, vacillantematque facile convellendum: cui enim ignota est per-vicacia multorum praejudiciorum, inprimis matureinculcatorum, quas in vulgo nunquam, ac aegrenonnunquam in sapientioribus etiam, omni licet ad-hibito sapientiae apparatu, expugnari postunt? Quamindubitatam eis sidem multi adhibent, non quod ra-tiones ejus animo suo dare dbversantur , sed quodin has inquirere momentaque contraria expendere,nunquam iustituerunt, aut ad vim eorum libere at-tendere ansi non sunt. Nec quoties judicare de enun-ciationis alicujus veritate dicimur, nexum vel pu-gnam praedicati cum subjecto (ut Logici noslri lo-quuntur) semper perspicimus, sed interdum persi-cere nobis tantum videmur. Adest quidem ubiquein omni nostro ajsensu} ratio aliqua illum gignens at-que determinans; cui, ut constans ac slabilis sem-per maneat, nec ad illum revocandum procliviores si-mus, acquiescentia etiam quaedam mentis in judi-

9

cio facto, accedat oportet k): sed illa ratio non mo-do dijuncte sed ne clare quidem percepta semperest, neque tam ex interni inter Objectum & praedi-catum nexus perspicientia, quam ex varie subortaexterna quadam inter eadem conjunctione, aliquan-do nascitur, ac saspe non ni si mechanico sere cui-dam organi corporei, quo instrnmenti instar mensin operationibus suis persiciendis utitur, habitui de-beri videtur: ex. gr. cum asserto alicui magna con-sideatia allato,' aut jugiter licet diu frusta repetito,quamvis nullis rationibus ad illud confirmandum ad-ditis, tandemasse ntiri tamen homines reperias.

5- IU-Ut vero non Intellectus tantum aslVrssio elici

queat, sed Voluntatis quoque ad sententiam dicen-tis amplectendam & exsequendam excitetur studiumatque conatus, non sufficit, ut Haec in genere verahabeatur, ac ne quidem ut quod suadet videatur in se/20-nestuni atque utile i sed maxime opus est, ut ad nosquoque relatum tale appareat: ut itaque videaturnobis bonum , appetendum, salutare, imo necesTarium.Quumque recte doceant Philosophi, plerasque actio-nes nostras non tam ab IntelleCsu (immediate saltem)

k) Quo sensu Cartesianis concedi possit, judicia mentis (nem-pe illa quasi sinalia) quodammodo ad voluutateni quoque(non ad solum intellectum) pertinere.

10

quam a Phantajta ejusqne vi, multiplici idearum as-sociatione & cocta vaiida,, fluere,, unde consuetudi-nes nostrse atque sio dicti habitus, proclivitates &

dexteritates agendi maxime pendeant; quum con-slet, intellectui tantum semper haud esTe in Phanta-siam imperii, ut eam gubernare, consicere oblequio-samque libi reddere valeat; quin haec frequenter il-li obluctetur, eandemque aut opprimat aut sallat acdeludat 1): facile patet, quanta cura quantaque dili-gentia in Phantasia inprimis concilianda atque insuas partes pertrahenda,, dicenti opus sit. Nequeputandum esi, hoc negotium aut facilius esie aut vi-lius atque exilius, quam Intellectum docere. & silum:asTensum, rationum ponderibus adbibendis, quasi, ex-torquere..

s- IV.Ad' sstccessum igitur oratori' exoptatum adips-

scendum vehementer pertinet, primo, ut hanc animishumani partem, suasqu.e leges & rationes, suos qua-si aditus,, suas ansas, praesidia, adminicula, delini-menta, stimulos atque saces perbene noscat, atque-in rem Tuam callide adhibere sciat.. Quae magna sci-entia est, & ingenii & experientiae vim insignemposcens,. nec sine acri & pervicaci diligentia com-parari potest.. Deinde veteres jam dirdum observa-

lij sEARCM l._c, Ch, XUI, § 2* 4 &- 5 X nec non Ch, X.’F5,s* o — 9».

11

runt Rhetores, non ipsariim tantum rationum lacer-tos, ac ornatum huic cousilio accommodatum, adsidem Oratori acquirendam conserre, sed praeter il-las (koysgi) maxime valere Mores dicentis; quatenus:de eo in audientibus opinionem gignant, quae saepevel sola ad eorum ei assensum comparandum sufficiat,,quod plurimi magis a quo, quam quid dicatur, qui-busque id rationibus muniatur, quaerere soleant.. Ne-que Mores vel ipsorum nosTe Auditorum, parum re-sert, ut ad eos se Orator accommodet, & cum ra-tiones asserat, tum virtutes demonstret captui ho-rum, sensibus, opinionibusque convenientes, vel Per-sonarum quas tractat, ut iis scite adumbrandis & pro-babilitatem dictis conciliet,. & sive savorem in eas-dem audientium sive odium excitet. Denique summiiidem Magistri docent, Assessuum, qui caullae prosint,,excitandorum facultatem tanti esso in Oratore mo-menti, ut vel sola ei victoriam comparare queat; cura;omnem sere attentionem auditorum ad eam quam ma-xime velit partem convertendo, tum sicta vi sideradictis sinis (maxime in rebus arduis, dissicilibus &

pectculosis) imperiose quasi extorquendo, m). Quae’

ns)' Fidere BLAIR 1. c. ”But chiessy, with respect so Fer-"smjion, is the power o ! Fassion selt. Almost every mani”in passion is elbquent. He transmits to others, by a lort”os contagious sympathy, the warm ssntiments which he-seels, his Jooks and geliures are ali persuasi vej: and na**

”lure here Okws herkls. infinitely, more powersut tham

12

omnia plene adeo atque dilucide dudum explicata &

demonstrata sunt, ut addi nihil admodum possir. Ne-que de usu potentium horum persuadendi adjumen-torum, caussas, tempora & personasprudenti attemperatione, non satis praeceptum ab iis-dem peritissimis doctoribus invenias: ita ut nihil pro-pemodum quod ad veram persuadendi artem perti-neat, viam que ad hanc animi nosiri partem togno-scendam aperiat, intactum ab iis atque imperfectumesso videatur.

.

' V.Quod autem populari illi eloquentia3

, quae inVeteribus quibusdam populis(Athenis ex.gr.&Romai )quondam inprimis dominabatur, hodie (magno no-stro bono) minus loci sit, civitatum nosirarum sor-ma atque conditione aditum illi praecludente; ac prae-ter Epidicticae illius facultatem, quae insensibus nosiris suaviter potius definiendis quam po-tenter concutiendis versatur, opera eorum qui publi-ce dicunt magis sere in docendo& animos ad assensumpedetentim & leniter adducendo quam sortiter impel-lendo & quasi expugnando, collocanda est: non o-mnes quidem veterum artes persvadendi, si ve prae-cepta quae tradunt aut subsidia quae suggerunt, adnostrum usum traduci jam polse, patet. Cave ta-men inde concludas, vel nihil prorsus' utilitatis exsilia eorum praeceptione ad nostros Oratores adflue-re, Vel ad persuadendi negotium , consilium atque

13curam horum praecipuam' reserri- non debere.. Q\iosc-qnot ad populum dicunt,, hominibus conslantem va-rii ingenii , subtiliore plerumque- litterarum cognitio-ne destitutis;; illi! meminerint, popularem, vescerum di-cendi! rationem:atque morem.sibi diligenter esse perqui-rendum. & quoad res permittit adhibendum,. animos adidocilitatem. & attentionem:callidie esse adducendos, sen-suusii & piiantasiae auxilium argumentis: sinis quantumfieri; possitcomparandumvorationemssuanrnon.spihosam,,aridam atque frigidami,ub som nu inaudientibus»obducat,,sed; vividam,sier.su.&motudebito, ut viam ad'animos sa-ciliorem inveniat* quass animatam„esse oportere;: ut demoribus suis nihil jam:moneamus,, cum- ex vita, tum exipsa oratione sua- eminentibus.. Minime quidem; per-suasionis felicitati obest, qjuia- valde prodest,. vera ra-tionum soliditas, ac vehementer illam: adjuvat,, si prin-cipiis dicta innitantur apodicticis sive indubiis, si no-tiones accurate definitae suerint & sint conslantes, si de-monstrationes adhibeantur firmae & validissimas: mo-do. habitus, ille tristis atque jejunus,, qui in scholis;regnat,, iis non. inddcatur; modo Ordinis studio ad-jecta summa. claritas &: perspicuitas,, quae sine veratCopia oratoria, locum- habere nequit,, iis simul com-paretur. Imagines itaque aptae,, exempla idonea,,amplificationes: commodae,, haud desint. Nec Lin-gua omniumque ornamentorum' orationis cognitio»uberrima,. & eorum sici te adhibendorum dexteritas;insignis„in dicente desiciat n)l. Qua diligentia; adl>

n); Quas omnia, offendunt, quot quanseeque dotes» ac. virtutesg,

14

Mbita-, persuasio parietur tranquillior quidem, sedaeque tamen fructuosa ac multo constantior, licetnon tara vehemens atque servida, quam ilia,, quamolira gignere veterum valebant oratores. Quae res r& operi huic laudem, vindicat qua digna esl,. & e-jus diligenter perseqnendi cum utilitatem & necessi-tatem,. tum veram rationem, & praeceptis praecla-ris & exemplis illustrissimis nobis traditam atque-coramonstratam, cognoscendam & agnoscendam simuilpraebete

cum ingenii tum animi,' ad: egregiae Eloquentiae veramscomparandam laudem requirantur. Ut; de Pronnntiatiorvis eximiae vi incredibili,, nec illa sine lingulari & natu-EE {felicitate & studil contentione acquirenda,, nihil di-camus..